장음표시 사용
41쪽
existimaturos urbaniter admodum obscurain hanc Doctrinam tractasse, dum ait, quod Di ultatibus non apertὸ succumbit. Quoad alterum Rarefactionis explicandae modum,:supponentem scialicet, Corpus ex partibus constare indivisibilibus; cum non putem negaturum, Objectionibus, quas adversus illum prius formavimus, pondus inelle. Etenim , secundum hanc H pothesin quam quis credcretipsum praeferre , cum ea sit, quam in tribus quatuorve posterioribus Libri sui Capitibus in rem tuam vertit. Necessario fatetidumeniinquiti
unam eandemque Partem poni in displici loco adaquasta Cum enim indivis bilis sit, locumque occupet maiorem quam prius, necesse eLI, ut tota δει tu quolibet pusitio iotim loci e ut per ιοιum i ud statium virtualiter e tendatur Adeo utiquando pagina proxima at Ictat, per Virtualem hanCt artium extensionem facile solvi polle Dissicultates, quae per tot suc
i Philosophorum exercuerunt ingenia , concedat milli quem Juvat intelligibilia loqui , nec admiιιere , quod nequeo ipse intelligere in copiam rogandi, ut mihi exponat, Uiraualis haec exiensis quid lubi velit, quoque pacto Difficultates eas, quas supra Rarefactioni Ari-LIoteticae impingcbam, e medio tollat. Ad faciliorem hujus rei considerationem , nupcr a nobis suppositum reiumamus in Magd burgico via delicet Experimento dimidium pollicem Aeris non dilatati ex centum constare Coipusculis; Rogo,qua ratione horum Corpusculorum In divisibilitas apta ea reddat ad Rarefactionem ejusfuodi, qualem imagia nabatur Autor,explicandi. Quid enim hoc in casa , eorum praeitat indivisibilitas, nisi quod minus reddat intelligibile,quomodo plus quam cotum polist spatii partes rcplere; Facile eli praevidere ; ipium responsurum,Ea virtualiter extendi. Verum, ne hic in dubium vocem, quomodo Indivisibilitas eorum capacia ea reddat istiusmodi Extentionis ; R go, num per Virtualem Atomi alicujus Extensionem , corporea ejus substantia revera adaequale puto majus repleat spatium, quam prius, vel non ; alterutrum cnim horum est neccllarium : Si replet, tuin
vera est , ac realis, non vero mere virtualis extensio: quodque talis Extenso rem non consecit, excob, quod supra advelsus Rarcsactionem Peripateticam sumus argumentati , evincetur ; idque ipsum sateri videtur Adversarius, dum Extensionem hanc Virtualem comminiscitur, ad incommoda illa evitanda, quibus suam de Rarefactione D chrinam alias exponi planum foret. Sed, si dicatur , Atomo virtualiter extensa , corpoream illius substantiam majus spatium non replere, quam prius; non est nisi cnugium inaniloquum, quod incautum sorte chorcm morabitur, consulto autem vix satisfaciet. Rogo quippe, quo pacto id, quod substantiae non est, possit locum replere; quaque ratione Extensio naic impropria & Metaphorica , salvare Ratefactionis
'momcna que L. uti, quomodo dimidius Aulis disitus in praedicti
42쪽
clobi summitate , absque extensione corporea totum clobum, bis millies magnitudinem ipsius , quando Aqua exsucta est , aequantem, possis, replere, atque in inferiore Globi parte operari. Quae postrema verba propterea adjicio, quoniam Autor noster non modo docet spar. 9 I.& 92.1 totum Globum impletum cile tenui quadam lubstantia, quae, se contrahens, Aquam , cui Vasis collum immergebatur, violenter rapiat ; sed in pari casu, grande suum Argumentum, quo probet , in deserta Tubi parte in Experimento Torricestiano non esse vacuum , inde petit, Quod digiti attractio nonnis a reali aliquo corpore provenire possit, Quare, donec Examinator planum fecerit intellectui, quomodo Virtualis extensio,prout Corporeae Opponitur,emcere possit,ut Atomus aliqua duplo,imo bis millies, plus spatij repleat, quam prius; hoc Extensionis Virtualis Placitum a Physicis non praejudicatis elumbe nimis habitum iri autumo. Sunt sane duo Argumenta, quae Adversarii is noster ceu dogmatis sui probationes affert. Prius eth, posteriori quippe raucis abhinc paginis partim 1 me , partim ab ipso Autore, jam responitim fuit In Scholis pallim doceri, saltem dilinitus ut loquiturὶ tale quid, quod ipse propugnat, fieri polle, proindeque Corporis naturae non adversari.Verum, quamvis illi , qui vel novitat me , vel quae de rebus Theologicis scripti legerunt, facile, spero, credent, neminem elle me proniorem ad agnoscendam de Cenerandam Divinam Omnipotentiam ; attamen in illustii bus quibusdain Scholis docent, id rei ipsius naturae repugnare. Atque , viros sic sentientes, proindeque illud non ut Divinae Omnipoti n-tiae objectum spectantes , polle t quidquid ille dicat J abique impieιate diversum ab iplo, circa talis , ac ipse statuit, Rarefactionis postibilit tem, sentire; Autor noster aequum forte judicabit concedere , si meminerit,quod ipse paucas post paginas ait: Cum Te iustis Ens essentialiter successCum , ita ut ne dietis itu quidem possint daa. e ni paries simul
existere,&c.At, ne nunc disputemus de Potentia, quam lubentius adolo, quam in examen voco, dico, Licem nostram non in eo vcrsui , quid
Dem possiι facere, sed quid fieri pollit ab Agentibim I aturalibiu, supra
Naturae sphaeram non elevatis, Etenim,licet Deus creatu possit & anni hilare,Natura tamen neutrum potest: atque ex vere Philosophantium sententia arbitror, nostram H pothesin non alio indigere compcndio, quo primas obtineat prae innihesi Adversariorum,quam quod in nostra res explicantur per cuilum Naturae ordinarium, cum in altera ad mit cula sit recurrendum. Verum, quamvis Autoris nostri RarefaIlionem explicandi modus adco, ut dictum,sit improbabilis, non tamen omittendum hic nulli annotare, Funiculum ipsius Condelationem supponere, quae non minus Π
nisestis implexa dissicultatibus mihi videtur. Et Fim , cum doceat, pus
43쪽
pii, posse condensari absquς ς ut vel ullas habeat vaeuitates, In quaseomptellae partes se recipiant,vel P. i. sic instructum, subtili ulla, θ: cedente, quae ex iis exprimi queata M.tς ia repletis; consequens erit pariates eorporis condentandi immediate se invicem tangerer quo supposito, rogo , quomodo corpo a a jam contigua, ad ulteriorem reduci possint proximitatem , nec Lamen se mutuo a taltem in nonnullis ipsorum paristibus , penetrent. Adeo ut mihi non liqueat, quo pacto perfici Examinatori, C ndentatio possit instae penetration. dimensionum , quam omnium seculorum Ι'nilosophi nullatenus in Natura admittendam judicarunt. Et ipse Autor noster alicubi in eandem loquitur sententiam , ubi ad Quaestionem, unde fiat, quod paxic ςs, accensum pulverem conci . tui t,. dentes, disrumpamuri Respεnd st haec omnia inde accidere, quod pulcis illesie accensu, ct in s mmμm convcrsus, longe inalm sfai Ωιmnane occupet,quam priι-- πει s ης cum ιυum cubiculum antea fueris ρὶ isissimum, dissμmstantμrsi pari ις , νς dctur corporum penetratio. In Experimento Magdeburgico ait, ut jam ante vidimus totam Globi capacitatem tenui admodum iubstantia elle repletam. Verum , ne nunc examinemus, quam proprie illud appellet Corpus rarum , quod, juxta ipsum, nec Poros intercipit, nec uli in aliam substantiam heter geneam, cujus major Vel minor abientia introduxit Corporis vagis vel minus densi appcllationem nς inquam,huic insistamus, pensitemus, ante Aquae in exhaustum Globum admissionem , fuisse ibi, secundum
ipsum, bis mille dimidios polliccs substanziae alicujus, quae quomodocunque producta sueris, aur illuc pςrVCnzrit, verum erat de reale Corpiis; de post Aquae admitsoncm, in codpin Globo , praeter Aquam ingressam, non amplius quam dimidium Corporis pollicem remansisse. Quoniam igitur Autor noster non statuit quod si statueret, facile
posset everti illos mille nongcnIOS n naginta novem seini pollices Materiae, qui nunc non apparCut ampliu , corpus Aquae trajecille quia etiam non admittit, eam per Vit i Poros evadere , rogo, quid ex tanta Materiae copia fiat Z Etenim, cam ei Ie redactam in nihilum , ni mio pollet ingenio , quam ut asserat s neque,si alIereret, fidem ullam impetraretia dicere vero,mille & tot cςn Cno partes Materiae in unicam Illam spatij partem , quae unum illum Aeri, scmi-pollicem continet,ses erecepille , hdei parum minus meretur et spatium enim illud Corpore prius persecte plenum supponebatur; quomodo autem Corpus magis plenum quam persccte picnum esse possit, quis intelligeti Verbo conis ficiam : Iuxta'Autoris nostri Condensationis modum , duo, vel sorte duo millia Corporum compingi in spatium posIunt , quod ab eorum uno seorsim est adaequate Iepletum. Atque , si haec non est Dimensionum penetratio, quid ea sit, cupio ed eri; de dum id fiat, ulli non praeoccupato Philico judicandum permitto . sitne Hapothesiu aliqua, quae
44쪽
cem supponi postulat adeo universim Naturae impossibilem existima
tam , probabitu , an minus; & annon Doctrina illa, quae tradit, ea dem omnino Aeris portionem , quae nunc absque violentia in spatio semi-pollicari continetur, mox bis millies majus spatium occupare,atq; dehinc illico in bis millesimam spatij nuper occupati partem rursum sese contrahere , Corpus in Spiritum vertat, eorumqu e Notiones com fundens priori attribuat discriminantes & minime omninin intellecta faciles proprietates alterius. Et hoc Argumentum, ateor, tanti apud me est pondetis , ut vel hoc solum ab admittenda me arceret HIpothesi Examinatoris e si tamen seliciori cuidam Contemplatori contingat adeo esse oculato, ut viam excogitet, clareque proponar, Rarcsactionem & Condensationem hactenus oppugnatam , mihi intelligibilem reddendi, verisimile non est, eum me obfirmatum reperturum. Nec est equidem causa sulliciens, quare illius in conatu isto successus Hap thesin Advertarij nostra redderet potiorem, . siquidem ille non prob rei eain vel necessariam, vel saltem se cicntem , sed aliquibus duntaxat Argumentis responderet, quae ad probandum eam liuelligibium non esse tendunt. Atque plura stare a partibus nostris Argumenta, quam ea quae ad Rarefactionem&. Condensationem reseruntur , partim ex e. patebit, quod jam disseruimus, partim exinde, quod nobis nunc esti. bjiciendum.
Confideratio sciens adpraesentem Controversam ) illius, quod accidit in Torricciliano, ali que Experimentis .in veniaribus o ad radices Montium faciendis. A Dhuc it que par superest Animadversionum,Examinatoris ἔθ'
thes opponendarum, quae; licet ob sermonem superiorem videri Possint supervacaneae , nobis non sunt praetermittendae, quod ejusmodi Argumenta contineant, quae non modo adhiberi queant contra doctrianam Adversiiij, sed perplurimum conserent ad nostram confirma
Vlterius igitur mecum expendo, quod cum m ibesis, quam nunc impugnatum eo sit, nonnisi inversio quaedam nostra, lapponensque, Haterem sive motum Restitutionis in Aere introrsum tendiere, uti, secundum nos , ipse vergit extrorsum ; fieri nequeat, quin, si vera esset
ipsa suppositio squalem eam non esse, probaste me puto complura ex Phanomatis specio, satis per eam explicari possint. cum iidem motus
45쪽
in corpore Intermediato, queant, in multis. casibus, perinde produci sive trudi illud, sive trahi suppoliamus ἱ dummodo uterque conatus e dem tendat. Sed tum alis nobis fieri potest , utrum tribuendus sit effectus Pulsioni, vel Tractioni, ut vulgo loquuntur , quamvis reapse posterior reduci posse videatur ad priorem si repprire Experimentum possumus,in quo ratio sit,ut talis sequatur effectus, si Pullio sit causa qua sita, non vero, si ea sit Tractio. Atque ejusinodi Experimentum Crucis ut cum Illustri nostro Verulamio loquamur nobis ex insigni illa Ob-- larvatione Domini Taschali; , a cete i Pecci elo, & ex eo ab Aut is PQ M. Te nostro memorata : videlicet , Experimcnto Torriceriana facto ad radicem inque diversis stationibus admodam excelsi Montis c altiti . dinis oo. sexpedarum sive 3 o. pedum st invenisse , postquam iso. lexpedas ascendisset, Argentum Vivum digitos a. fra stati uena, quam ad Montis radicem habebat, descendit Ie ; in ipso autem Montis vertice ad tres fere digitos infra dictam solitamve stationem sibi edisse. Vnde liquet, Argentum. Versus Almo*hara liimmitatein sublatum tanto magis ad imum delabi, quanto locu , est altior, in q icilit observatio e cujus rationem liquidam reddit nostra H pothesiis, stilicet , quo propius ad seminitatem At Isbara accedimus , eo brevior est leviorque Acris , restagnanti mercurio incumbentis, Cylindrus ; proindeque eo minori Mercurii Cylindrici ponderi Aetille aequi librare , ipsumque suspensum tenere Valebit. Et quoniam hoc insigne Phaenomenon tam manifeste nostram consequitur, non vero Adversarii inpothesin , hoc Experimentum dirimere inter ipsas litem videtur ;.cum hoc in casu Obtendere nequeat Examinator, uti ad decimum septimum nonnullaque alia Experimenta nostra fa- eit Argenti in tubo descensum fieri non a pressionis Aeris externi diminutione, sed a praeternaturali externi illius Aeris in Recipienti J Rarefactione, sive Distensione, quando, dum seipsum nititur restia tuere, etiam subjectum sibi Argentum restagnans sublevare conatur. In praesenti quippe casu nostro, violenta ejuidem Aeris dilatatio non apraret, qualem in pluribus Machinae nostrae Phanomenu et visum est sibi imaginari. Noli st igitur,quod magnopere quis miretur, si Adversarij ipsus, ut observat, plurimi faciant hoc Experimentum , us probent, Afercurium in tubo sustentari externi Aeris resistentia. Nec putem, ipsius ad argumentum inde ductum Responsiones eam vim habere, ut pro cogen- , ii illud habpre desinant, Etenim ad Objectionem, quam apud eos tantielle momenti notat, nonnisi haec duo reponit, quae, sive sigillatim, sive junctim sumta, longe absunt, ut satisfaciant.
Et primo quidem suspectam habet ipsam Observationem, quod, sacha tali Execihncato is alio Monte, non quidem tam lablimi, Eventi
46쪽
non respondetit exspectationi. V m , licet tantum absim, ut Im probem, ut potius laudem curiositatem ejus, qua Experimentum ipse fecit, idque imprimis , quod novum esset, & magni ponderis; licet etiam placeat mihi ipsius Modestia,qua Errorem potiustuspicatur in m do observandi , quam Expertoris sinceritatem tradendi:attamen , cum alicubi Errorem elle sit necesse, ille potius in Observationem Examunatoris f Observationem ejus dico non fidei defectiim J quam in eam, quam Dominus Paschalius fecit, mihi est devolvendus .PExter enim laudes eas, quibus eruditus sendus , Experimenti Narrator , ornat V
sum illum ingeniosum L Dominum Paschalium J cujus nutu illud stilia
se factum supponici idem Gassendus refert, similem observationem quinquies fuisse iteratam, partim intra Sacellum, partim Aere libero,'nisne quid. flante, nunc flente Uenio. Quae circumstantiae satis superque diligentiam arguunt in Experimento in Arvernia faciendo adhibitam: maxime cum has observationes duobus aliis , in distantibus Montibus An otia factis, possim confirmare; quarum alteram mihi comparavi a vim tuoso Domino I.BQquem rogaveram,ut Experimentum hoc in Moniate quodam Sesoniae, in cujus clivo habitabat, faceret: alteram vero in Lancastria ab ingenioso Domino Rich.T vnio facta. Quas Oblervationes cum utrasque plenius commemoraverim in mea ad P sic Mechanicum Tractatum Appendice,jam non repetam;hoc duntaxat in rem nostram praesentem notalle contentus , quod utcunque proportio de Dcensus Hydrai gur variet, juxta differentem vicini Aeris consistentiam, aliaque ejus Accidentia,in particularibus Experimenti facti locis, ac temporibus ; omnes tamen observationes in eo conveniunt , quod propius Almo fhare summitatem Hydrarorum magis subsidit, quam ab ea remotius. His omnibus duo adjiciam, Hypothesim nostram plurimum confirmantia, Unum est, quod modo dictus Dominus T cxlo, pluresque alij ingeniosi Viri, qui ei tum aderant,animum inducebant exisperimentum Torrice ianum ita in Montis cacumine perficiendi , ut d terminatam Aeris quantitatem in tubo relinquerent, priusquam ejus orificium subter Mercurio restagnanti aperiretur , notantesque quousque tanta Aeris illius quantitas Cylindrum Mercurialem deprimeret, observabant similiter, ad Montis radicem Aerem inclusum tantundem deprimere Mercurium non valere. Vnde colligimus, Cylindrum Aeris, in vertice Montis breviorem levioremque , non tam sortiter Aerem inclusum premere , ac ambiens Aer in Montis imo faciebat, ubi Cylindrus Aerem longior & gravior erat.Verum,propterea quod, licet Experimenta in locis valde sublimibus facta, sint insgnia,magnique, in Controversiis circa Aerem momenti, valde tamen pauci ex iis, qui faciendis eiusmodi Experimentis sunt idonei , reperiantur, qui oppostvnitate gaudeant in excessis Montibus ea laclandi;nos, Viro ingeniolo iu-D - D d et vantq
47쪽
ante, tentamen aliquod aggrediebamur , in quo spes erat, Atmosybari pondus ad sensim differens , in multo minori, quam obvij cujusque
Montis, altitudine, deprehendere. Sed, communis tubi loco, Thermo metro quodam utebamur, ut inclusus Aer ad eventum reddendum notabilem conferret,ob rationem paulo insta commemorandam : Mercu DIque Vice communem Aquam in tubo ad Thermometrum pertineri, te adhibebamus, ut leves mutationes in pondere seu resistentia Atmo-θhara Aeri incluso oppostae,dignosci magis possent.Instrument im quo utebamur, constabat solummodo ex latipede & angusti collii Vitro. AB & gracili tubo Vitreo fCDJ ad utramque extremitatem ape to: qui tubus ita erat locatus,ut landus ejus sere, sed non plane, sandum
tangeret Vitri majoris L AB J intra cujus collum L A J probo compacto .eiat caernento defixus, quod& tubum suo in loco firmabat, &om
ne Aeris interni IIJ cum externo fΚΚJ commercium,.nisi mediante tubulo CDJ impediebat.Eligebamus vero hoc Vitrum AB) solito.
capacius , ut dilatationis inclusi Resis II effectus eo magis ellet conspicuus. Tunc convenienti Aquae quantitate HH in hoc Vitrum intromissa,illud in plumbatum excelsi Abbatiae N enmonaneri Ud Tepli rectum asportabamus, ibique paululum Aeris , ad Aquam ad superiorem partem tubi sublevandam insufflabamus , ut, ea supra Vasculuiris AB) eminente, eo praecisius diversas Aquae stationes, quam secus liceret, notare possemus. Post, cum ad mediocre temporis spatium, in. tecto restitare Vitium sivissemus,ut Ai r internus jI ad eundem starum,& quoad frigus,& quoad pressionem,cum externo ΚΚ J reduce- , Ictur , statione Aquae s F J notata , Vas per longum funiculum ad limum muri demittebamus, ubi quidam praesto erat ad id recipiendum, iqui cum passus illud et Iet in pavimento consistere, nobis clamore suo significabat, eam unum circiter pollicem infra notam fFJ a nobis si- lgnatam subsedille : ex quo , eo jusso, ut notam secundae huic stationi iejus f E J apponeret: Vas rursiam sublevabamus ' hoque quicistere ali- lquamdiu passio , Aquam reascendisse ad vel prope primam notam Γ FJ, ilquae revera uno circiter pollice alteram E J supereminebat.observab mus. Atque hoc ipsum eodem vespere, senui sere successiu , iterabamus : quamvis, post duos tresve deliinc dies , flantibus sortiter in plui
bato tecto Ventis, Experimentum adeo rite, ut prius, succederς non reperiremus ἔ Aqua tamen imanifeste semper ad muti landum magis subsidebat,quam erat Iinsummitate ; quod ut mere tribuam discrepa
rituperioris &inseriovis Aetis, qisoad Calorem N Frigus, temperici, causam non video, cum , juxta aestimationem generalem, sublimior Acris regio ; eaterisparibm . sit frigidior, qtiam est humilior : quod ipsum potius majorem inclusi Aeris in tecti summitate expansionein labibpret, quam promoveret. Sςd, ut eo melius evitaremuS ENO ς , O cet Oet . Dissiliaco by Cooule
50쪽
obiectIonesque praeoccuparemus,consultum judicabamus, Experimentum intra Templum tentare,Xrstumque, qui ejusdem cum tecto plui bato est altitudinis ἰ ingrediebamur : at, superiore tubi parte per casum distracta, visum suit rem ita ordinare, ut Aquae in tubo remanentis
superficies GJ uno circiter pollice superficiem Aquae in Vase superemineret. Et tunc, supra dicto meo Cooperatore Vitrum demittente ut primum quasi pavimento insisteret, ingenua provolutus ego,ut,quousque subsideret, conspicerem, deprehendi, cam non modo ad eandem cum altera Aqua humilitatem decidisse, sed externum Aerem adeo eam depressisse,ut,dum ego spectatorem agerem, ille infra tubis dum perrumperet, de per Aquam in bullis ascenderet: quo facto,cum Vitrum rursus sublevaretur,Confoederatus meus allerebat;Aquam manifeste admodum reascendisse. Verum , quia ob infortunatam Vitri alicujus fracturam impediebamur, quo minus, uti instituti nostri erat, observareamus,quid eventuram,tam in Thermometro,ita conficto,ut Aimo Iham pondus vel pressio nullam in eo mutationem esticeret , quam in alio. cujus inclusus Aer erat in summitate fcum e contra in eo, quo nos
utebamur, inclusus Aer in imo esset; J & quia in Experimentis nostrisiana alterave accidebat circumstantia , quae non adeo strant exsortes dissicultatum , ut alterius examen rem mereri non existimemus, statutismus,accuratiorem hujus Experimenti narrationem L quomodo scilicet successerit cum Hydrargyro loco Aquae,una cum capacitate Vasis D ABJS diametro tubi fCDJ variisque aliis circumstantiis, addito eventu curiositatis illius, qua ducebamur f successu, ut videbatur, admodum klici J Experimentum Torriceltiamon in septa dicto plumbato faciendi,
tumque tubam una cum stagnante Mercuris in pavimentum usque demittendi, ad crescentem Mercurii altitudinem observandam J in supra- memorata ad Epistolam , quam desensiim ivimus, Appendice tradere. . Atque interea temporis nobis sussiciet, Experimenta nactenus allegata satis manifestu reddere videri, Atmosfharam magis cateruparibm, prope Terrae superficitin, quam in partibus Aeris sublimioribus gravitare. Plumbatum quippe tectum illud, ubi nostra experiebamur, facta mensuratione,deprehendebatur in altitudine perpendiculari nonnisi septu ginta quinque pedes a Terra distare. Cui hoc duntaxat inpraesentiarum adjiciemus, quod cupidi aliquando observandi, quantum poteramus, circa subsidentiae Aquae proportiones ad diversarum ejus a terra statio. num altitudinem, de industila Vas a tecto per gradus, ita ut notabiliter non calefieret, ad parvam aliquam senestram deportantes , quam ad dimidiam circiter descens is viam esse conjectabamus, ibi percepimus, Aquam jam ad grani hordeacei circiter . longitudinem subsedisse, non obstante quod , nequidquam adhibita cura nolira, Vas tantillum