장음표시 사용
51쪽
pus, quo ad imum muri perveneramus, Aqua sere ad notat' at issiuia eonsistebat; postquam vero datum Vasi fuerat ad tempus quiescere, gradatim ad infimam relabebatur. Atquo haec dicta sunto de eorum primo, quae in Doctrmae nostrae gratiam c. mmemoranda habebam. 'Alterum, quod in Hapothesiis nostrae confirmationem adducam, est Experimentum illud quod, licet sit supervacaneum , magis tamen cogens esse videtur, magisque praeoccupindis Evasionibus aptum ab eodem Domino Paschalio factum, Harpastum scilicet languide inflatum a Montis radice ad ejus verticem po candi. Id quippe magis magisque
turgescebat, quo altius portabatur , adeo ut penitus quasi tensum in Montis fastigio appareret, g λdatim Vero rursum saccesceret, prout deorsum ferebatur, essetque ad imum Montis aeque flaccidum ac prius. Hoc, inquam, cum ita contigerit, Experimentum praesto est ad nostram Hvothesin probandam, in quo ad ullum Corpus violenter & praeterna turaliter distentum recurri ncquit, quale . illud esse obtenditur, quod in deserto tubi spatio in Experimento Torricelliano remanet. Alterum, quod Examinator contra Argumentum , a Domini Paschalis Experimentis ductum, aiseri, est, quod si admittatur, rem ita lehabere, non tamen inde recte inseratur, ideo sic magis Mercurium in
vertiee Montis descendisse, quod Cylindrus Almo Ibaricvi ibi esset levior , minusque potens Argentum vivum sustentare r Sed dici potes inquit ideo sic in vertice Montis magis descendisse, quod ibidem esseι
Aurastigidior, aut ex alist Temperamento, lusemodi descensum causante. Verum enim vero rem non conficiet hali: solutio. Frigus 'enim Aetis ambientis quod tamen non memorant Expertores contraheret potius rarefactam in tubo substantiam, adeoque altius Mercuri m traheret ; uti Autor noster ipse nos docet, Contracto per Frum Funicuis; Aquam in Thermometru tempore stuiri ascendere. Et cum unica, quam subjicit, Explicationis tam improbabilis probatio , ab Experimento nostro decimo octavo sumatur, in quo tradimus, Argentum aliquando sensibiliter tempore frigidiori magis descendisse , quam alio tempore longe mitiori: Respondeo, Experimentum hoc decimum octavum vix magis ab ipso , quam adversus ipsum stare. Etenim, ut ibidem ann to, Argentum descendisse tempore frigido, ita interdum tempore cali do etiam descendebat, ascendeoatque frigido. Et valde mirum est, in Omnibus Observationibus , in diversis regionibus diversoque tempore factis, semper ita accidere, ut Cylindrus Mercurialis prope summit tem AtmoLyhara minuatur, quam cum est ab ea remotior , si extetna Aeris resistentia ad sustentandum eum nil conferat. Et magis adhuc initumMarpastum simili modo turgescere, & flaccescere, prout in loca fertur, ubi vel brevior vel longior Aeris columna ei incumbit.' In procinctu jam eram ad residuuin hujus secindae partis Tracta nostri
52쪽
nosti pergere; verum , cum ex quo Capitis hujus saeterem Initium, east oQa. in Experimentum aliquod , nuper ab Industrio quodam . Medicos quem vellicasse dicitur curiositas complura ex Machinae nostrae Erapertinentis iterare in in Epistola ad Ingeniosum quendam ipsius - Αmb ηDom.
cum de meum transmissum inciderem , deprehenderemque valde id Craan.ια idoneum esse ad nostrum nuper relatum , & menmonasteris factum E perimentum confirmandum, istiusque esse genij, ut nos in hac. Anglia plaga opportunitate destituamur, tale quid, ob Montium satis altorum ci ,si δ' desectum,experiri,illud ex concella mihi venia hoc loco inseram: idque menis.
eo libentius, quod, uti Montes per Experimenta in iis facta de illo, si us Autor est Torricestius, insignem nobis Probationem praebuerunt de Aeris pondere; ita 8c aliquam de ejusdem Elaterio possint suppeditare : in qua non spero, Phartomenon de deiceiasa Aquae ulli ipsius attractioni, a violenter distento Aere externo factae tributum iri. Et, quo niam non a nobis factum suit Experimentum , sed ab alio , propriis i lius verbis illud tradam, quae haec sunt : is Hoc IDO Iob. I 66 I. Tner D mometrum bipedalis circiter longitudinis accipiebamus , eoque ad ,, Halefaxit Montis radicem deportato, Aqua in scapo tredecim pol rid. νθ ri lices Aquam in Vase supereminebat. Dchinc, ipso sic impleto, utra ram secuκω cum Stylobate, protinus in Montis Verticem sublato , Aqua ad pun- 'm
L ctam D deicendebat, uno scilicet pollice & quarta ejus parte innaa, eam stationem, quam ad radicem dicti Montis obtinebat; quod ut ipse recte colligit) Aetis Elastrum comprobat ; internus quippe Aers AC J qui eandem cum externo vim, & extensionem, ad Montis radicem obtinebat , majorem prodebat Elasticitatem, quam Acr monta
nus ibi, proindeque seipsum per spatium s CD J ulterius exten- romta mdebat. - vel f Simile Experimentum intelligo eundem Ingeniosam Doctorem prosta per iteraste., majorcmque , quam prius , dcscensum Aquin xcpcxiit se. bai pr. LEt, licet Viri quidam, harum rerum studios , mirum existimavelint , in sonem, Monte, Alpibiu & Apenninis multo humiliore, tam brevem Cylin- ρη ssa sunt, drum tam levis,ut est Aqua,Liquoris, in tantum descendere, mihi tamen
nulla se osteri ratio, fuci ipsius Experimento, vel nostro I 7 est non cri , m ι,..ut nuper diximus, facto J ex hoc tandamento dissidendi, quin mirandi pond. . sis.
Potius, Aquam non subsedille humilius, si modo notabilem aliquam altitudinem Mons obtineat. Ipsorum quippe suspicio hoc videtur Erroreniri, ac s, quoniam Argentum in Experimento Torrice Piatio, sic facto, ut de industria nullus in tubo Aer relinquatur. , non ultra pollicem p. unum , si quidem eo usque, in dicti Montis vertice subsidebat, Aqua, quae sere quatuordecies est levior, non ultra decimam quartam spatij istius partem deberet descenJere; cum i in Experimento Tore critiano,
supremum ccsertumque tubi lati uu parata vel nillil Auris intrasesie i
53쪽
relictum eontInebat, Thermometri vero pars correspondens Aere erat
instructa , cujus pressio a pressione ad Montis radicem p rum deficiebat , proindeque multo major esse debet, quam ejusdem mo fhera pressio in Montis fastigio, ubi Cylindri iasmo fherici gravitas uuae pressionis est causa multum diminuatur , oportet , eo, quod multo factus sit ille brevior, atque ex Aere minus compse
Atque haec dicta sumo ge prima duarum istarum Animadversionum. quibus iecundam hujus Tractatus partem claudere pollicebar. Hoc duntaxat , antequam progrediar , mihi rogandus est Lector , ut notet, quod licet hic unum tantum selegerem ex novem illis Experi mentis, quae Examinator noster undecimo & duodecimo Capitibus. ceu opposita ab Adversariis enumerat; per hoc tamen non significem. me in ipsius horum Phaenomenum Explicationibus acquiescere ; sed ea duntaxat cum nonnullis aliis,quae de Siphonibus di Experimentis Ma deburgicu tradit, iis discutienda relinquam,quorum ea examinare magis interest,cum sit mihi satis sufficienter enervat se Funiculum, quem Expositiones ipsius supponunt, dc fundamenta rite ejusmodi Experimenta explicandi elucidalle.
Duo Experimenta nova demensura Virtutis Elastica Aeria compressi ct dilatati. ALterum,quod circa Adversarii nostri pothesin expendi vellem,
est, quod est dupervacama. Etenim,cum non neget inesse Aeri gravitatem aliquam, & Elaterium , sed affirmet, id non sufficere ad talia praestanda, quale est AEquipondium cum Cylindro Merecuriali diagitorum 292. uti nos docemus id praestare posse ι nunc conabimur; per Experimenta studio facta manifestum reddere, Aeris Elaterium longe plus polle praestare, quam nobis est opus ei adscribere, ad Experimenti Torricelliani Phanomena salvanda. Accepimus itaque longum tubum Vitreum, qui manus peritae atque lampadis adminiculo eum in modum in imo curvatus erat , ut reflexa pars ad tubi reliquum sere esset parallela . atque orificio hujus brevioris cruris Siphonis i s ita appellare totum Instrumentum fasrmetice,ut loquuntur, sigillato, longitudo illius dividebatur in pollices squorum quilibet in octo partes subdividebatur I per porrectam fimbriam Partaceam,quae,his insῖnva divisionibu ei in longum soti
54쪽
licite agglutinabatur : tum vero , infusa tanta quantitate Hydrargyri, quae sufficeret ad Arcum sive inflexam Siphonis partem implendam, ut
M rcurius in plano consistens, in uno crura ad chartae divis, sendum,& in altero ad eandem praecise altitudinem, sive lineam Horizont xlem, attingeret; sollicite curabamus, crebra tubi inclinatione , sic ut Aer ab uno crure in alterum, juxta Mercurii latera, libere mearet, curabamus, inquam, ut Aer, ultimo in breviori Cylindro inclusus, eandem cum retia quo Aere ambiente laxitatem consequeretur. Hoc facto, Hydrargyrum infundere in longius Siphonis crus incipiebamus , quod suo pondere premens illud, quod erat in crure breviori, gradatim inclusum Aerem coarctabat; hacqtie Mercurii infusione continuata, donec Aer in crure breviori per condensitionem eo redigeretur , ut nonnisi dimidium
ejus, quod prius possidebat dico, non replebat; J oculos in longius Vitti crus cui itidem fimbria papyracca, sollicite in pollices &partes divisa, erat agglutinata, conjicientes , observabamus, non sine voluptate, . Mercurium in longiori ista tubi parte , alteri, qui in breviori continebatur, ad viginti novem pollices superen inere. Iam vero,h inc observationem & optime convenire cum nostra Hapothesi & eandem confirmare, facile is intelliget, qui animum adverterit, nos docere, & Domini Paschatii nostrorumque in Anglia amicorum Experimenta probare, quod, quo pondus, Acri incinnbens, est gravius, eo fortior est conatus ejus sese dilatandi, proindeque ejusdem potentia resistendi,t uti alia Elateria fortiora sunt, quando majocibus ponderibus inflexa.JHoc enim perpenso, constabit, apprime id cum Hvotos congruore, quod, uti, juxta eam, Aec in isto gradu deii sitatis, & respondente mensura resistentiae, ad quam incumbciatis Almo pharae pondus eum redegerat, poterat aequivalere & resistere Mercuria is viginti novem cicaciter digitorum Cylindri pressioni, uti Experimento T reice no doc mur; ita hic Aer, ad densitatis gradum, duplo circiter majorem, quam erat prius, redactus, Ela erem obtinet duplo , quam ante, fortiorem: uti ex eo liquet, quod Astentare valet, & resistere viginti novem pollicum Cylindro in tubo longiori, una cum Cylindri Amosephaerici pondere, iliis viginti novem ercurii pollicibus incumben te, atque, uti modo ex Experimento Arriccstiano inferebamus, ipsis ae.
Impediebat nos sortuita tubi stactio, quo minus isthoc tempore Ex perimentum prosequeremur. Sed cum accuratum hujuscemodi Expe timentum magni futurum esset ad Doctrinam Elaterii Aeris tu menti , & necdum ab ullo squod sciamJ fuerit iactu ri : atque cum sit etiam opinione iactu difficilius, tam ob difficultatem procurandi cu vatos tubos rei idoneos , quam accurate dijudicandi verum locum superficiei emercurii protuberantis I non in Sratum Lectori fore autu-
55쪽
mo, informari, post nonnulla alia Tentamina, quorum unum sacIeba mus in tubo, cujus crus longius erat perpendiculare, alterum vero, Ae--' rem continens, Horizonti parallelum, nos tandem tubum Figura iaiais. IV ' Schemate effigiata histructiun obtinuisse; qui tubus, quamvis insignioris crassitiei, tam longus erat, ut Cylindrus, quem brevius illius crus constituebat, fimbriam chartae admitteret, quae prius in duodecim pollices eorumque quadrantes divisa fuerat, crusque longius aliam admitteret Chartae fimbriam, aliquot pedum longitudinis,pariterque divisam: Tum Hydrargyro, ad curvam Vitri partem implendam infuso, ut ipsius superficies in alterutro crure eadem consisteret linea Horizontali, ut nuper docuimus, plus usque Mercurii longiori tubo infundebatur; oc diligenter notantibus, quousilue Mercurius ascendisset in tubo lon ori, quando ascendisse ad ullam ex divisionibus in tubo breviori conspiciebatur,. diversae observationes, quae istum in modum continenter factae, M prout factae, scripto traditae fuerunt, Tabulam sequentem nobis suppe.-.ditarunζε
56쪽
Contra FR. LINVM. Tabula condensationis Aeris.
A A. Namerus aequalium spatiorum in breviori crure, quod continebat eandem portionem Aeris diversimode extensi. B. Altitudo Cylindri Me eurialis in longiori crure,qui Aerem comprim bat in istas dimentiones. C. Altitudo Cylindri Memorialis,qui aequi ponderabat pressioni Atmose phara. Aggregatum duarum
rum B & C , pressionem exhibens ab incluso Aere
E. Quanta illa pressio esse debebat iuxta H pothe sis, quae supponit, Pressi
nes & expansones in proportione esse Ieci procas. 2y Πε
57쪽
Ad meliorem hujuου Experimenti intelligentiam, non abs re fuerit, . sequentia observare
I. Quod, cum tam procerus et Iet tubus,ut commode eo uti non possemus in Conclavi, coacti fuerimus eum luper scala quadam, satis tamen luce collustiata, collocare, tubo ita funiculis, securitatis causa, suspenso, ut capsulam mox dicendam vix tangoret. 2. Inferior Ic incurva tabi pars in quadrata capsula lignea erat collocata, ampla sati,,& profunda,ad Praevertendam, iuercurii jacturam, qui ad latera sorte, in transfusione ex Vasi in tubum, decideret, & etiam ade uorcurium omnem recipiendum, si forte tubas frangeretur.3. Qu)a bini fuerimus in Observatione facienda, quorum alter notare ad imum Templi tenebatur , quando Mercuram ascenderet in Cylindro brevio i, alter infundere ad summitatem longioris,cum uni soli dissicile sit, & molestum, utrumque prauhare accuratc.
q. Quod Hydrargyrum flensim infundebatur, juxta Observatoris, qui
infra erat, nutum,cum multo elset facilius, plus infundere , quam qui , quam deplere, si forte nimiam simul &. semel esset infusum. s. Quod sub Operationis initium, ut eo dignosceremas planius, ubi. restitaret de tempore in te meus HydrargVrum, uti fuerimus parvo quo dam speculo, commode Polito, ut ad oculum, quod cupiebamus diicer
6. Quod, Aere sic compresso, ut in spatium , quadrante ejus, quod. prius occupabat, minus , compingeretur , expcrti fuerimus, utrum Linteaminis aqua madefacti frigus eum tunc condensaret. Atque interdum contrahi tantillum videbatur, sed non ita mani seste, ut ei superstruere quidquam ausimus. Dein experiebamur similiter, Caloriae, latriforti compressione non obstante, i plum dilarare, flammaque Candelae ei parti admota, ubi comprestus erat Aer, sensiti magis obviam edebat operationem Calor, quam prius praestiterat Frigus; adeo ut vix dubitarc mus, Aeris expansionem, non Obstante pondere cum opprimente futuram nille conspicuam, ni metus Vitrum intempestive fraugendi a Calore augendo nos abegillet. Iam vero, licet haud inficiemur, in Tabella noltra, quaedam non ita ad amussim respondere ei, quod sorte Lector ex ante memorata Hapothesi posset exspectare; Variationes t
men tanti non sunt quin probabiliter satis adscribi queant tali Micui defectui, q alis in curiolis ejusinodi Experimentis vix potest
evitari. verum ut ut sis, donec Experimenta ulteriora me planius ed cuerint, non mihi sumam determinare, utrum inlinuata Theoria vini versaliter & praecise obtineat, vel in Condensatione Aeris , vel in ejus
Rarefactione, an minua et cum luc nonnisi hoc urὀeam, quod futut iitI
58쪽
Experimentum iam factum caput rei, cujus gratia hoc loco id assero, si eis superque probet; cum ex eo clarescat, quod uti Communis Aer, ad dimidium forte extensionis suae spatium reductus, duplo circiter sortius, quam prius habebat, Elaterium obtinuit, ita hic tantopere compressius Aer, ulterius in aristi hujus spatii dimidium compactus, Elatcrium exinde duplo circiter sortius, quam quod novissime obtinebat, acquisiverit, proindeqae quadruplo sortius eo, quo Aer communis est instructus. I, ec causa est ulla dubitandi, quin, si nobis praesto futilet major Hydrargyri copia, S: validus admodum tubus, ulteriore inclusi Aeris compte Diione eo reducere ipsum potue imus, ut procerious longe gravior iique. Mercuru Cylindri prellioni aequi pondcralIet. Etenim uecdum sorte quis novit, quam prope capax sit Aer comeressionis infinitae, si vis comprimens ex aequo augeatur. Adeo ut Advcriario nostro hic Paleat, Aeris
Elaterem, quem adeo vilipendit, uon modo resistendo este pondeti via sinti novem , sed in quibusdam casibu lusquam centum digitoruin Mercurii, idque sine Funiculi ipsius adjumento, cujus in hoc nostro casia partes sunt nullae. Atque ut ostendamus , nos f pauit, superius Jnon inconsulto incumbentis Cylindri Atmo fharici pondus , ceu ponderis; ab Aere incarcerato prcisi, partem, memoraisse , subjungemus hoc
Ioco, nos curasse, cum Cylindius Mercurialis, in longiore tubi crure, altitudinem centum circiter digitorum attigerat, ut quis ad patens ori-
. ficium iugeret; ex quo Γ uti exspectabamusJ Mercurius in tubo notabiliter ascendebat, Quod insigne I'hanomenon Examinatoris nothii Funiculo adscribi nequit, cum, fatente ipso, non valeat ille Mercurium attrahere, si Cylindrus Mercurialis viginti novem vel triginta digitos Mercurii excedat. Quocirca hanc ejus rationem nos reddemus, quod, pressisione Aeris incumbentis ex parte adempta per sui in Suctoris dila iacum pectus expansionem, incarceratum Aerem eo ipso potentem redditum sese inanites e dilatandi, Mercuriumque, ipsum comprimentem , repcllendi, donec virium aequalitatem, hinc validus compressi illius Aeris Elater, inde proccrus Cylindrus Mercurialis, una cum contiguo Aere dila
Iam vero, si iis, quae hactenus sunt a nobis tradita de Aeris Compressione, nonnullas de lpontanea ipsius Expansione Obsecvationes addamus, tanto patebit, melius, quantum Mercurialium horum Experiamentorum Phaenomena a disserentibus dependeanc mensuris virium,
quas in Aeris Elatere, pro variis ipsius gladibus Compressionis N Laxitatis est deprehendere. Verum priusquam hoc aggrediar Argumentum , lubens agnosco, me Experimenta, illa, quae ieceram de Expa sonis Aeris mensuratione, ad nullam certam inprihesin reduxille, quando Ingeniosus ille Dominus ' chardus To-nel a me edocebat, te,
59쪽
ctum, causam eius rei esse Aeris Elaterium, conatum stasse & utinam
alii Viri Ingeniosi in ejusmodi conatibus exemplum ejus imitarentur, supplere, quod ego omiseram, reductionem scilicet ad exactam aestim tionem, quantum virtutis Elallicae Aer sua sponte dilatatus amittit, secundum mensuras suae Dilatationis. Adjiciebat, se coepisse, quae ipsi in hanc rem occurrerant, consignare in quadam Dissertatiuncula , cujus mihi postea monstrare initium voluit, quod debitum in me cupidinem ciet, ut ad finem perducatur, Verum, cum nec sciam, nec ob magnam domiciliorum nostrorum intercapedinem P mihi nunc sit commodum inquirere, num ipsi visum sit, Dissertationem suam nostrae Appendici annectere, vel seorsim, vel plane non, in publicum emittere; cumque necdum, quod quidem sciam, commoda Vitra obtinuerit , abulam ullatenus accuratam Decrementi virium dilatati Aeris conficere : praesens institutum nostrum nos allicit, eam, quae sequitur, Lectori exhibere, itiqua ab eodem Viro juvabar, cujus, ceu Scripti de Rarefactione Autoris. mentionem faciebam Capite praegrello: quem propterea hac occasione commemoro, quia, quando primum me audiebat, de Domini riuuntia suppolitionibus circa proportionem, secundum quam Aeris Elaterium per Dilatationem minuitur, verba facientem, mihi significabat, se anno praecedenti nec diu post Trachatus mei Pneumatici publicationem Observationes in eandem sententiam secilli,quas bene laris cum Domini To-nui Theoria consentire agnoscebat: & similis erat cum eadem eonsensus quorundam Experimentorum ut eorum Autori mihi significare placuit in circa idem tempus a Nobilissimo illo Philosopho, & Iulustri sumo Mathematico,Vice-Comite Trounum, factorum, ex cujus ulterioribus in hanc rem Inquisitionibus, siquidem iis vacare per negotia ipsi licueriti harum rerum Curiosi vere accurata sibi possunt polli
60쪽
confra FR. LINUM. Tabula de Raresectione Aeris.
Οοῦδε A Numerus aequalium spatiorum in summitate tubi, qui continebat e I dem portiouem fieris. B. Altitudo Cylindri Mercurialis, qui una cum inclusi Aeris Elatere aequia ponderabat pressioni AEmosthara. C. Pressio Atmo*hara. D. Complementum B. ad C. exhibens, pressionem ab incluso Aers susten