장음표시 사용
211쪽
. . ..ua per nimata rationabilia Nirrationabilia, si inanimata atm immobilia macilla egetito eo iraretur.Quibus in rebus,maxima impietate in perniciem suam operantur Ca
, is uri Vris it te, Vel immunditias mercentur, armaduersentur, haruta mei mastino perniete. lapidibus insculptas,aut lignis,aut auro diuinis prosequune honoribus. Σexe in sis magis inuete atq; animatas venerari, uillarum emgies stolidas debuerinti. At fortasse nihil horum,nem serma scilicet,nem materia, diuinae reuelationis caula est sed ars sola discipline coniun B,Deum euocat. Quippe quae sola estn turae imitatio. Sed si disciplinae causa sculptilia Deus imple quaenam rursus tempe necemias eu,cum ars altu disciplina in hominibus sit Na si disciplinae oristia se reuelat Deus,ato idcirco sculptilia quasi dii honorantur, oportebat homines magis,utariis autores coli atq; adorari quod &rationabiles snt. Narieti m se inclusam habeant. Enimuero ad secundam illorum altiorem in rationem ista quom merito quispiam dixeriLSi haec ob Dei reuelationem o gentiles non iacitis,sed ob praesentiam illic angelorum,quid est quaobrem statuas, per quas virtutes ipsas elastes inuocatis pluris quam ipsos gelos sacitis: Cuenim sociotis intelligendi L. ei gratia seu atis imagines, ipsislsimulacris appellatione honorem Dei circundatis, rem profecto minime honestam facitis. Nam cum ptatem ini Dei virtutem simulacrorum vilia superare figmenta .atuue ideo non audeatis per ipsa Deum,sed minores inuocare naturas psi eas transilientes cu-aus praesentiam metuebatis: huius appellationem lapidibus achesnis impon sis, Meos pro lapidibus, di humana arte colitis 5c adoratis. Si enim uti υobis vice literaru sunt ad intelligentia Dei,ut medaciter dicitis,equum prosceto no est sm
prsi erret re sed ob id facinus iudiciu damnationis excipiet, licet litere,que rogis nomen es Munt, ipsus arte formatae sint.ltare vos siquidem intexta ratio- D h uius odi cliuinitatis indicia ad materiam deiecissetis, ne sculptile quidem sculptori homini anteferetis. Nam si ut dicitis Iiteraru in
a e diuinior, quum pro eius arbitrio secta illa fuerant se
que formata. Stipitur literae sunt dionae mira et ilo inserim .' in
vesanie ad diaeti sunt. Cur quaeso,simulacra histes Ormis insculpsiis: Si enim quia
humana sit Deus emgie idcirco hominis liniamenta se aii, , b hgVxδ impQnitiar Sin autem brutorum animalisi insi
Epitus est specie,cur illi rationalium est me imponere maluistis Quod si viru- vir scp compositis intelligatis Deum,q, scilicet irrationali-tim ac rationali iam praeserat formas,quid coniuncta distingitis brutori misi α. vi iv in m 'T cxa distinguitis nec illum semper ex utrisq; coponitis. Cuius
o. Aegyptios CHocephalus latrator Anubis: Oportebat cm ut ipsos solos sco' alia quoq; in illora ignominia Us n ascissi sunt ortina sorinae. rscemineas quoque illis emoles addunt Si autem foeminae,quid salsia masculinas imponunt Sin verὸ utrunci
Nercuris apud Algyptios colitur mina a
212쪽
A nam exhibriet. Certe si corporea omnino specie deum esse arbitranIr,vEtrem illi& manus,ac pedes, ceruicemet, repectus, regenitalia humano more mebra circundare non verenrur,vide ad quae impietatis praerupta illoru mens deuol ta est,quae talia de Deo cogitare no metuit.Sequetur em necessarid,ut alia quo corporeae imbecillitatis pati dicatur, si circunscribatur hominum instar varietate m embrorum,ut scindi possit ac diuidi, 5c rursus ex toto interire. Atq u i lis
ci huiusmodi in Deum non cadere,quis tam demens,quin Uideat Sunt em ter-xenorum corporum propria.Deus enim incorporeus est re incorruptibili imistriortalis,aeternus, nulliust omnino indigens. Hec autem dc corruptibilia sunt, eccorporum liniam enta, quae oc humana ope,ati arte opus habent.Nam saepenum ero cernimus ea,cum fuerint vetusta,renovari. Et que vel sui diu turm tas,
vel pluuia,vel animal quodlibet forte violauit,ea denuo fingi. Qua ex re m eri id quiuis illorum carpet amentiam, qui eos prs dicant deos,quorum ipsi autores instauratorem; sunt,oc quos ipsi ingenio ec arte componunt,at ne defluant firmiter statuunt,ab eis salutem petunt, quo sin non ignorant sua indigere prouidentia eccura,de his ipsi qui sibi sunt necessaria,poitulant, Zc quos paruis pedishus includunt,eos coeli ac terrae totius dominos dicere non erubescunt. Non aut ex his solum impietatis illorum scelus animaduertere possumus, veriam re ex eo quod dissolis sit illorum de simulacris varia sententia. Si enim sunt ipsi dii, ut adserunt,qui de his philosophantur,cui ex his adhaerebimus,aut quem maioris autoritatis arbitrahimur,ut Deum securi 3c confidentes adoremus,agno scentes ,qui vere Deus sit,nihil haesitemus Non enim ijdem apud omnes ainpellantur drised quot per orbem nationes sunt,tot fere fingutur dii. Et saepe fit, ut una regio,ec eadem ciuitas, in huiusmodi simulacrorum cultu aduersum se magna seditione dissideat.Nempe enim Phoenices Aegyptiorum deos penitus d nesciuntiAegyptiis itidem Phoenicum simulacra ignoranti Scythae itidem Perstrum,& Syrorum Persie non suscipiunt deos. Pelasgi quoque Thracum sacra repudiant,Thraces Thebanos ritus cultusque ignorant. Indi praeterea aduer sus Arabas,8c Arabes c5tra Aethiopas, hil ipsi aduersum se de religione dissentiunt.Syri etiam Cilicum deos minime adorant, Cappadocumque genus deos alios nominatiSed Sc Bithynii alios,&alios Armenti sibi finxere. Et quid me necesse est multa memorare Epirotae alios quam qui insulas habitant, hique sepsi alios quam Epirotae deos venerantur. Denique omnis ferme ciuitas, omnis pagus finitimorum nesciens deos, praesert suos, hosque solos caeteris praefert. Aegyptiorum sacra, sacrilegia nihil referre opus est,cum sint ante oculos omisolum,ut scilicet aduersum se urbes omnes de religione dissideat. Studeant veluxi dedita opera contraria sibiinuicem, qui sunt finitimi, colere.Nempe enim crocodilus apud alios ut deus adoratur, vicinis aliis abominatio existimatur. Leo item qui apud alios pro Deo colitur, non solum a proximis ciuitatibus mini-ine suspicitur, verum etiam si ab his reperiatur,ut belua immanis occiditur. Psescis etiam, quem alii in Deum venerantur, ab aliis in cibum licenter assismitur. Hine apud illos de bella, di seditiones,ec inuidiae occasiones,onanisque pertur tiatio,& voluptas viget. Qu6dque mirum sit,Pelasgi ut tradunt qui ista scripsere quum ab Aegyptiis deorum nomina cultus p didicerint, Aegyptiorum deos ignorantes, alios quam illi colunt. Cunctarumque prorsus gentium, quas idolorum vesanus detinet cultus, aduersa secumque dissidens est dereligionis sententia, ut neque apud easdem, eadem inueniatur. Et merito id qui---Nam quum ab unius ae veri Dei intelligentia delapsi sint, atque a vero p cris verbo saluatore omnium Christo defluxerint mentem iure habent in multa variaque distracta Et quemadmodum hi qui aversari solem,quum per obo iii scura
ali. Diuitis ni ei Leo apua Aegypti in
213쪽
i laura oberrant loca, plurimos anfractus itineris circumeundo conscisit, Ecediri, praesentes non videantur,eos qui non adsunt, quasi praesentes conspicantur, vi dentesque non vident.Ita & qui aversi a Deo animae incurrerint tenebratiani mo nutante sunt,ac semper ambiguo:& quae non sunt,ueluti ebrij dc non viderate conspicantur. Sunt autem proiecid ista summae illorum impietatis, perquaeuidens apertumque documentum. Nam quum sint varii ac diuersi per regi nes singulas ac ciuitates dii, &alter tollat alterius deos,omnes ab omnibus una tolluntur. Qui enim apud alios censentur dii, deorum quos alij colunt, sacrificias I . .. fiunt atque libamis , aliorsimque item hostias, alii pro dies venerantur. Aegy-
i. ' pth bouem Napim,qui est vitulus colunt,hos Ioui alij litant. Etsi enim non eos
In Libya ipsos,quos illi fecere deos immolant,quum autem similia mactent, eadem ma aries coli- etare . identur. Libyci arietem, quem Ammonem vocant, Deum habent. Aehic ab alijs in deorum suorum vi et imam ceditur. lndi Liberum patrem adorat. ipsum signanter vinum appellantes,hoc autem aliis caeteri libantiAlij fontes atque amnes, ec Aegyptii in primis, praeferunt, ac deos praedicant. Caeteritamen illicque ipsi religiosi cultores Aegyptii, ec suas, di aliorrum sordes undis dii unt,ecquod ex his reliquum fuerit, cum execratione proficiunt. Tota fremEAegyptiorum cultura, aliarum gentium dijs sacrificium est,ut ab Illisipsis rideantur,quod non deos,sed quae sunt aliorum, di sua purgamentaec sacrifici adseuinis prosequantur honoribus. lam ver3 quidam in id impietatis vesaniaeque deciderunt, ut ipsos quoque homines,quorum colunt figuras atque formas, falsis diis suis mactent ec sacriscium offerant.Nec animaduertunt felices eas,quae a se litantur hostias,primitiva esse exemplaria deorum, qui ab ipsis effecti sunt ec adorantur,ec quibus offerunt homines. Similia enim serme similibus ima longe praestantiora deterioribus immolant.Animata enim inanimis mactant,s yis, di, re rationalia stolidis offerunt. Scythae denique illi,qui tauri vocantur, deae quae
puli septe ab illis virgo dicitur,eos qui naufragia euaserint, ecquoscunm ceperint Graeco trion las i rimi victimas osterunt. Adeo aduersus naturae suae socios homines impie saeuiunt. Ac per id deos suos seros atrocesque denunciant,ut quos prouidentia marinis periculis eruit atque seruauit, hos illis immaniter iugulent. Hi profecto co-tra prouidentiam aperta seruntur insania, qui illius beneficium animi sui ferit re nituntur obruere.Alii quum ex bello victores rediere, quos ceperint ex hostibus, in centenos diuidentes Mart quotquot ex numero illo centenario et gunt,mactant. Neque sane Scytharum solum id facinus est,qui barbarisa natu rati feritate aguntur. Sed simulacrorum daemonumque nequitie proprium est.
Nam 5c Aegyptri Iunoni dudum huiusmodi victimas cedere soliti sunt. Sedic. Phoenices 5c Cretenses Saturnum immolatis filiis placant. Prisci quoque R
mani Iouem Latiarium ma statis venerabantur hom inibus. Atque aliter alij, mnesque pariter ec inquinabantur, ec inquinabant. Id quidem quod cae des perpetrarent, hoc autem quod sua delubra hisce nidoribus vi stimisque polluerent. Hinc iam profec23 hominibus mali multum adiectum est. Cdm enim cerne rent his deos suos oblectari,continuo dc ipsi sese ad imitandum eos contulersit virtutis suae interesse arbitrantes,prestantiores,ut ipsi putabant, imitari. Vnde homicidiis ac parricidiis,omnibusque lasciues dedere manus. Nam omnis fer me ciuitas omnibus nequitiae sordibus plena est, dum studet deorum suorum moribus similes fieri. Neque inter idolorum cultores frugi aliquis ac pudicus est. lset solum laudatur, qui omnes impudicitiae suae testes habet.Denique Phoeruces mulieres,olim quum sacra diis suis facerent, sese palam prostituebant. Huiusmodi corporum suorum foedo mercimonio deam suam seplacare arbitranis
teti di per haec scelera propitiam sacere. Viri quoque sexum litum abnegate
214쪽
A si reum mares se esse recoIentes,muliebrem molliuntur in sexum, ut ex his gratincentur, honorest deserant deum matri, omneset pariter icedit si me viuunt; ac in deteriora quotidie certatim feruntur. Et sicut ait Christi summus ille mi nister Paulus: Mulieres eorum immutauerunt naturalem usum,in eum, qui co tra naturam est Similiter, di mares omisso naturali usu sceminae, exarserunt in concupiscentia sua in alterutrum,masculi in masculos turpitudinem operantes. Enimuero illi dum haec & his similia faciunt,confitentur eos quoque,quos appellant deos huiusmodi fuisse vita. Nam ab Ioue quidem stuprationes puer rum atque adulteria. A Venere autem fornicationem, a Rhoea impudicitiam a Marte caedes,altaque ab alijs didicerunt,quae Romanae leges seuerilsime puniunt, pudicisque omnibus in execratione sunt. An vero dignum est eos arbitrari deos, qui talia faciunt,an non magis brutis longe stolidior c Ergone qui eos colunt, homines existimandi sunt:&non potius, ut mutis & inanimatis mulseia deteriores miserandi e Nam si sensum animae suae cogitarent, nunquam pro
sectδ in haec tam proni decidissent, verumque Deum Christi patrem denegasesent. Enimuero, quid illi dicturi sunt, qui istos ratione transcendunt, creatu raeque vehementer affixi sunt, reueriti tam euidentia execrationis indicia, re prehensibilia istare nefaria omnino esse,nec ipsi negibunt. Caeterdmillam so . hi superesse inuictam irrefragabilemque rationem existimabunt, quod mundum aemundi partes venerantur. Gloriabuntur enim, ut qui non lapides, non Non fleso ligna, figurasque hominum 8c mutorum animalium, latilium, serpentium, rum itui quadrupedumque colant, sed solem sciunam,cunctumque ornatum coeli:Te ram item omnemque liquidam fluidamque naturam venerentur, dicent non Meesse possibile ut quis hos no esse naturaliter deos veris rationibus probet. Cdm addicti constet omnibus,ea neque muta eri neque irrationalia, sed humanam super, Ch si ὀφ- re naturam,quod in coelis alia, alia in terris sint. Libet aut ilia quoque intueri ac perscrutari. Nam in his quoque veram contra eos rationem inuenire per- 'cile poterimus. Veram antequam ad argumenta veniamus,iuuat creaturam ipsam contra illoscitare testem, clamantem quodammodo, &autorem opimcemque suum Deum patrem domini nostri lesu Christi aperte praedicantem, quem inepti isti sapientesauersantur,quum ab eo conditam adoret creaturam, ac diuino honore prosequantur. ipsam, inquam,creaturam adorantem & confitentem diim,que illi sua causa denegant,aduersus illorum amentia citabimus. Ita em homines eius partiuadmiratores, eas deos arbitrates, ipsam ad inuicem ' . consensus atm usus rite admonebit. Nempe essi hec ipsa constantia prs dicat,in-
sinuant patre verbi suu esse opifice ae Deli,du abso ulla contradi stione ipsius paret imperio. Sicut diuina quot lex admonet, dicens: eli enarrant gloria Dei,
re operam anuli eius annuciant firmamentu.Ne veris obscura est ea rerrasides, i, sed aperta valde atq; cdspicua his, qui mentis oculos non penitus excaecatos ha- hent.Nam si quis creaturae singulas assumens partes, eas seorsum accipiat.velu
ti verbi gratia, solem per se tantulum m* seorsum, Sterci itidem & aerem recalidam ac frigidam ,ec aridam humidami substantiam diuidens a connexu, ac iunctura mutua,singula seorsum sumat,separatimi dispiciat: inueniet pro' secto nil ex his per se sibi posse sufficere. sed omnia sui mutuo egere, & suo vicissim usu auxilioq; constare. Nam sol qusdem una cum coelo omni circunfertur, intust continetur, illiusq; nunu excedit orbes. Luna item re reliqua sidera lucentia testantur, quid cisauxilii a sole proueniat.Tellus item absque pluuiis fruges profectd non germinat. Pluuiaeque itidem sine ope nubium, nunquam humum funderentur. Ne nubes quidem absque aere per se apparere vel constare
Possent. An quoque non a seipso,sed ab aethere incenditur,dia solis fuIgorei se . O iiij Iuitraturi
215쪽
hineat di fontes 5c flumina nunusne humo cosisterent. Humus ite no Oseipia solidata est, veru super aquaru substantiam firmata cosistit continet uret, eciosa intra suos terminos medio stilicet orbe connexa. Mare quom, di qui extri
iacus omnem terram alluit oceanus magnis ventis agitatur,di fertur quocia
que illum ventorum vehemens impulerit vis. Venti quoque ipsi , Ut tradunt, qui de rerum scripsere naturis , non in seipsis, verum ex incensione 5c calidit te aetheris ad aerem , in ipso consistunt aere, ac per ipsum 'bique spiranti id
de quatuor elementis dicere necesse est, ex quibus natura corporum conitar,
inlida stilicet, ac frigida, sicca, humidaque substantia r Quis tam vecors di ira lidus animi est, quin stiat haec simul quidem coniuncta constare e Disium
vero seorsum singula sibi mutuo inferre perniciem, vincente semper quod in his abundauerit magis Nam calidum vi maioris algoris extinguitur, ecfrigi dum maiorevi caloris evanescit. Aridumet ab humore liquescit,humi minueratur ab arido.Ita ergo quo pactio dii erunt, quae ope sua mutuo indigent r Aut qua ratione ab his aliquid petendum est, quum ipsa ab se inuicem auxilium petant Si enim quum de Deo agitur, isdemum nullius egens,sibsque sussic, sum ens, ac seipso plenus, in quo uniuerse consistant , qusque ipse omnibus tribuat esse diffinitur,quomodo solem &lunam,ac reliquas creaturae partes,quae huiusmodi non sunt, indigentque foueri mutuo, deos appellare fas est At fortassis diuisa seorsu mque accepta,egena esse di ipsi fatebuntur, quum eiusrei evidens probatio ante oculos sit.Simul ver3 connectentes omnia, ec quas magnum auquod conficientes corpus, id totum Deum esse dicent. Nam quum constiterie totum,nulla iam singulis extrinsecus necessitas erit,Sed totum δεῆ sufficere ad omnia adserent,qui se sapientes existimam. Atque hinc quoque conuince , tur, atque haec ipsa ratio impietatem ipsorum, summίmque imperitiam non minusquam priora declarabit. Si enim coniuncta singula totum implent, totumque ex singulis c stat, totum ergo ex Partibus constat, ec unum quod ai pars totius est. Hoc autem ab his,quae piὶ deDeo sentiuntur,longissimὸ rem tum est. Deus quippe non partes, sed totum est. Neque ex differentibus co .n- stat,sed ipse autor est s constantiae omnium. Iam vero inspice, quantum impie stetisti: talis aduersus Deum,qui ita loquintur,enunciant. Si enim ex partibus constar,
omino .idebitur sibi ipsi dissimilis: quippe qui ex dissimilibus perficiatur. Nam
N' si sol est luna non est: dc si Iuna est,terra non est. Si autem terra est, non erit m tib eonis re. Atque ita per singula accipiens, quam si hac eorum ratio impia ec inepta,
stat reperiet. Hoc vero ex humano item corpore colligens quispiam, horum min xςr δ' ς amentiam carpet. Sicut erim oculus aurisnon est, neque auris manus, ne
rio' sutio que venter pectust neque item ceruix est pes, sed horum quodque suum im vir ossicio plet munus, di ex his differentibus unum consistit corpus,coniunctas ad uva L i habens partes. Disiunctas, ubi tempus aduenerit , quando natura,que cori iunxit ista direm erit, pro diuinae voluntatis imperio. Ita sed det sermoni v niam summus ipse Deus si creaturae partes in unum connectentes corpus appalant Deum necesse est ipsum quidem in se sbi esse dissimilem, in supra docu
mus,diuidsque rursus pro natura partium,qus in diuiderentur,acceperunt. Preterea, ex ipsius quoque contemplatione veritatis arguenda illorum impietas est. Si enim incorporalis est Deus per naturam, nec visui, nec tactui subiacem, quo pacto Deum corpus autumant,&qua obtutibus patent, manib6sque contrectantur,diuinis honoribus colunt Rursumque, si ut vera docet ratio, Deus summe potens est,nili' ipsum tenet,sed ipse tenet omnia,Omnibu' domina tur,quomodo qui creaturre diuinos honores deferunt, tam stolidi sunt, ut nota
animaduorum ipsam ab hac diuina diffinitionis noram seclusam:Vbi eiu in
216쪽
A sub terram abiit,lucem terra ne videatur obducit, lunam et interdiu sol claritate: suae lucis extinguit.Terrae item frugibus grando saepius nocet. Ignisque si uspiam succensus sit, aquarum inundatione restinguitur. Atque nunc quidem hyemem arcet verna temperie . Nunc ver ipsum aestas non sinit transgredi limites suos,ips mque rursus, ne suas excedat temporis metas, coercet autumnus. Igis cur si dii essent, par erat eos non ab inuicem separari, neque subduci, sed secum una semper esse, beneficisque pariter inferre communia. Oportebat solem atque lunam,&reliquum astrorum chorum,noctu atque interdiu lucere simul, cunctaque ab illis una illustrari.Aestatem quom simul oc hyemem,autumnumta .er oportebat indifferenter eodem constare tempore. Mare misceri fonti hus, communeque praebere omnibus poculum. Oportebat serenum, vento' xumque tutus una fieri, ignemque ac aquam simul communem, Ac unum mortalibus praestare usum. Nullus enim ex eis, quando dij iuxta eos sunt aedi potuisset. Nihil quippe illi noxium,sed utilia cuneta moliuntur. Caeterum, si ista 'seri possibile non est, quod ea sibi inuicem contraria sint, quomodo sibi conistrariaec repugnantia , nec simul constare valentia, deos appellare fas est, aut di innis obsequiis colere c Porrd, quae aduersum se mutui, per naturam dissona sunt,ea quo pacsto petentibus pacem,praestabunt, aut erunt eis concordiae prae sules. Igitur neque sol, neque luna, neque alia quaelibet creaturae portio: multo mminus quae in auro&lapidibus oc materia reliqua sunt sculpta simulacra, ne illi
quidem,quos poetae fingunt, lupiter, Apollo, es caeteri dij merito dicendi sunt.
vet vera ostendit ratio. Sed haec partim creaturae portiones sunt, alia inanimata Doscuntur, alia homines tantam fuere mortales. inrocirca di huiusmodi reli- ωgio, deorumque fictio non pietatis esse. sed iniquitatis plane ac totius impio talis inuectio,ingentisque erroris argumentum, ex unius ac solius veri Dei pa-n tris domini nostri Iesu Christi scientia innotuit. Quoniam igitur ita seres hahet, probatumque est eam, quae apud gentiles est, simulacrorum culturam, im pietatis omnino eme plenissimam,neque ad utilitatem, sed ad summam perni ciem fuisse humano generi inuectam: Age iam sicuti initio promisimus , det istis ει consutatis erroribus,veritatis peragamus usam, contemplemurque docem ει conditorem rerum, Patris verbum, ut per ipsum eius etiam intelligamus patrem. Sciantque Gentiles quantum se a veritate detorserint. Ea quidem 3 e piae misimus, nihil aliud quam error humani generis fuisse, conuicta sunt. orro, veritatis via ad eum , qui verus Deus est,diriget. Ad eam vero cogno scendam,5 exactiissime intelligendam, nullius extra nos positae rei opem ne cessariam habemuς. Neque sicuti Deus ipse super omnes est,ita 5 via, quae asillum ducit,longe vel extra nos sed intra nos est,ato initiva nobis inuenire posis bile ducimus. Quemadmodum ac Moyses docuit, dicensiVerbum fidei intra
cor tuum est.Quod&saluator sua autoritate confirmans: Regnum,inquit,De intra vos est. lntus igitur in nobis fidem ac regnum Dei habentes, celeriter in spicere&intelligere possvrmis,omnium regem salutare patris verbum. Nec est sane,cur occasiones praeferent gentiles idolis seruientes,aut alius omnino quis piam seipsum fallat, quasi hanc non habeat viam atque ideo excusationem suae impietatis inuenisse se putet.Omnes enim profecto hanc ingresssi sumus re hahemus,etsi non omnes illam pergere instimunt. Sed pretergressi eam secus rasire malunt, ob eas, que se exterius pellicitant, blandasseculi υoluptates Quod si qciis interroget, quaenam ista sit, uniuscuiusque ess. animam dixerim, atque in- Deus ani
sitam illam intelligetiam. Per ipsam enim solam Deuetinspici &intelligi potest. Nisi fortὸ sicuti Deum negauerunt,ita animam quoque se habere impq inscia' ae .ideriliuntur. Iustiua id quidem si catcra. Nequo erum eoru esi qui sensu prediti sint, potist
217쪽
negare autorem suum diopiscem Deum. Quod igitur .nusquis; hominum Ganimam,rami rationalem trabeat,simpliciores quos Q paucis docendum puto ob id inprimis,quod non desunt haeretici,qui ec istud negent, arbitra nies nihil esse hominem,nisi apparentem corporis speciem, ut hocostenso,aper lius dei ceps aduersus idola, euidenti et documentum habeant. Prima ital illud hausexiguum argumentum est, rationalem esita hominis animam, quod per eam ab irrationalibus differat. Idcirco enim illa irrationalia vocare consuevimus.
quod humanum genus ratione sit praeditum. Deinde illud quoque ad hoc non parum valet, quod solus homo, quae sunt extra se posita cogitare, ec absentia
versare animo queat. itemque ratiocinari,discretionisque iudicio,quod prister Hoiniris, eligere. Nam bruta quidem sola cernunt praesentia,&ad ea tantum appete α bruto - da ieruntur, quae oculis subiacent, quamlibet illa in posterum noxia sint. At
V 4 ς sumo non a a ra quae conspicit, impetu ducitur , sed quae oculus havserit, re
tione dijudicat. Saepe nanque appetitum ratione continuit, recogitans,denuo re. cogitauit, nullusque est veritatis amicus, quin sentiat differre plurimum a corporis sensibus intelligentiam hominum. Idcirco nempe ipsa qu3d aliud siuessicitur ipsorum sensuum iudex, ecquae illi adsumunt, ista dijudicat ec remis nitatur,eisque quid si melius,indicat. Nam oculi quidem lius videre est.
dire aurium, oris gustare, narium percipere odores, ec manuum tangere. Vinxum quae videre oporteat, quae audire, gustare, ollacere, contingere, non iam sensuum munus est, sed animae, rationisque discernere proprium est. Quirpe , 5 gladium potest manus accipere, o venenum gustareos. Sed nescit quisa. ista noceant, nisi animi dictitante iudicio. Videturque hoc, ut id interim in imagine inspiciamus, lyrae esse simile, concinnae, ac bene dispositae , ec musco illam cum disciplina tenenti. Sicut enim in fidibus Isae quaelibec senum h
het proprium, alia grauem, acutum alia,5 alia medium, alia acuti tenoris, ec Palia alium,estque illarum indiscreta concinentia, difficillique sine arte disterni. Tunc enim earum ecconcentus ostenditur, ec recta connexio, quum is, qui continet lyram, perite percusserit chordas, di congrue quamque tetigerit. Eodem modo S sensibus incorpore Iyrae instar aptatis, quum illis perita mens prae est, tunc ξc anima quid agat, quIdve operetur, discernit, ec nouit. Hoeautem est tantum hominum proprium, hochumanae animae ac rationalis in- signe, quo illa utens, a brutis animalibus differt ,atque indicat se aliud esse quam quod in corpore cernitur. Saepe denique homo in terra constitutus, coelestia rimatur ec conspicit. Saepe item quiescente corpore ec dormiente, domo agitatur interius , ec quae sunt extra se cernit. Prose 'tus loco atque am-hulans, 5 notis,&familiaribus obvians, ac per haec diurnos actus suoscrebra diuinans, ut sic dixerim, atque praenoscens. Hoc autem quid aliud est,quam rationalis anima, in qua homo gitat,oc conspicarur quae supra se sunt: Sed enim illud quoque certum erit aduersus eos argumentum, qui adhuc se asstoliditatis ec imprudentiae plenam rationem conuertiant. Quo enim pacto, quum sit corpus mortale per naturam, homo versat animo immortalitatem, ac virtutis gratia, mortem sibi saepe consciuit c Aut quomodo quum sit cose pus temporale, homo tamen conspicatur aeterna, spretisque praesentibu Maailla desiderium transserat c Corpus nempe ipsum nunquam talia cogitaret, neque ea, quae extra se sunt posita voluereti mortale enim ec tempora neum est. Aliud igitur sit, necesse est, quod contraria, ε praeter naturam cor poris cogitat. Quid ergo illud est nisi rationalis,immortalisque anima Ipsa et enim non intrinsecus plane sed extrinsecus.scuti lyrae muscus, meliora corpo
218쪽
A deaesse aurisaudiat,alia quidem refugiunt,alia eligunt Quis oculum ne vide
at cohibet,auremq; arcet auditu Quis gustu ad ostacia sua naturaliter pronum a naturali appetitu saepius continet Quis manum ad tangedum e Seiam, quid dam contingere saepius prohibet Quis item olfactum ad percipiendos odores inhiantem, a suo interdum auertit munere Quis ista contra naturalia corporis git officia Aut quomodo naturae suae corpus oblitum d alterius consilia ver
'titur,atq; ad illius regitur nutum ista profectio nihil aliud indicant, i rationalem animam praeesse corpori.Neque enim seipsum corpus agere solet Ad ab alio Magitatur 5c sertur.Sicuti ne equus quidem semet subiugat sed a rectore vi pol miis impellitur. idcirco denique & leges hominibus bona quidem agere , malan declinare iubentisrutis vero bona,malal discernere, datum non est, quis sere quae sunt mentis ac rationis expertiae igitur inclIe hominibus rationalem animam ex his,quae praediximus,constare puto. Qudd autem illa immortalis quo que sit,id quoque necessario in doctrina eccletiastica sciendum,pro consutati nis idolorum certo argumento. Porro huius rei notio e vicino petenda est, ex agnitione scilicet corporis, ec ex eo quod a corpore differat. Nam si illam ratio aliud esse quilin corpus ostendit, est autem corpus natura mortale, quum
non sit anima naturae corporeae, necesse est hanc contra quam corpus esse immortalem. Rursum si mouet anima corpus, ut patuit, nec ab aliis ipsa mouetur, sequitur , quuma seipsa moueatur anima,etiam corpore posito, a se rursus illam moueri. Non enim anima est, quae moritur, sed recedente illa, corpus ex- . tinguitur. Igitur siquidem ipsa moueretur a corpore, consequens est et, ut eo quod mouebat recedente, ipsa moreretur. Si autem anima n ouet corpus,mul
eo magis necesse est, ipsa se moueat. Ea verδ si a seipsa mouetur, necessario &post mortem corporis inuit. Quippe motus animae nihil est , quam vita ip- I sius. Sicuti videlicet, eccorpus tunc vivere dicitur, quando mouetur, ec tuncinori, quum amotu quieuerit. Hoc aute&ex effectu eius est in corpore, manifestius cernitur. Si enim ec quum accessit ad corpus, ipsi quoque conno a. non ad corporis modum contrahitur, siue redigitur, sed illo saepius in I Gulo cubante, ac veluti in morte quiescente, ipsa naturali vi sua vigilans, naturam corporis transilit, & veluti eius soluta nexibus quum persistat in corpore, quae super terram sunt, conspicaturi videt: saepe veris oc his, qui a ter-xenis corporibus remoti sunt, sanctis atque angelis fruitur, atque ad eos per animi mundiciam penetrat, quo modo non multo magis absoluta corpore. quando is, qui eam sibi colligat ut, voluerit Deus, euidentiorem intuita est,
immortalitatis notionem Si enim etiam connexa corpori, extra corpus ago
Dat intam,quanto magis N postmortem corporis vivet,neque una vivere desinet Deo iubente, qui sic itum condidit per verbum suum dominum nostruit Iesum Christum . ideo denique immortalia 5c aeterna sentit 5c eogitat,quia immortalis est. Et sicut mortalis corporis sensus non nisi mortalia cernunt, ita immortalia videntem 5c cogitantem animam necesse est immortalem esse ac semper vivere.Nanque immortalitatis cogitationes oc intelligentiae, nunquam ircam deficiunt manentes in ea,veluti tamenta ignis in ea veritatem immortalita tis excitantes. Idcirco denique 5c diuinae speculationis habet notionem, ipsalsui efficitur via,non extrinsecus, sed ex seipsa Dei verbi scientiam 5 intelligentiam sumens.Dicimus ergo sicut bc antea diximus. Huiusmodi homines sic
ti Deum negauere ec inanimata venerantur, ita ocrationalem se non habere animam ex illimantes,ex eo iam suae dementiae poenas expendere, ψ inter bruta numerantur. Atque ideo,ut inanimes simulacra vana superstitione colentes, dignos miseratione esssi alienore regimine. Quod si se animam habere dicunt, ae
Vthona sectemur, a malis Me ro resala Motus a.
219쪽
de ictius ratione gloriantur, quid quasi non habeant animam,rationi contraria Cmoliuntur,oc quae non conuenit sentiunt,meliores seipsos Deo quo in facientes. Quum enim immortali sint anima,neque sibi visibili, Deum his quae videntur & mortalia sunt, assimilare praesumunt.Cur autem scuti a Deo recesserunt. sc ad illum non rursus confugiunt:Possunt enim quemadmodum a Deo me si sunt animo,ecquae non sunt,finxere deos,ita ratione mentis ascendere, Aus pq is que ad Deum conuerti. Possunt, inquam e Deum conuerti, si quas induerunt
eupueenis totius concupiscentiae sordes deponant,ac se tam diu lachrymis abluant, quoaariae sordi- omne quod alienum inheserat animat,deserant,ipsamque solam ut condita est,hu' i'R puramque nitantur ostendere, ut sic demum in ea speculari verbum Patris, ad.umeon cuius imaginem ab initio facti sunt possint. Ad imaginem enim res militud uerti. nem Dei faictus est homo,in scriptura diuina significat,quae dicit ex persena deitFaciamus hominem ad imaginem &similitudinem nostram. Vnde &cum
mnem adie a m sibi peccati labem ab se diluerit,pursmque in se 5 integrii Dei
seruarit imaginem,merito iam illustrata veluti in speculo vectum inspicit imaginem patris,atque in ipso patrem, cuius est saluator imago, speculatur. At vera si minus sufficit animae magisterium, ob ea quae extrinsecus illius intelligetiam turbant,ne videat quid praestantius sit,possumus,& ex his quae videntur, notionem Dei comprehendere Creatura literarum instat per ordinem, & congruentia sua dominum,opificemque suum signis catere clamante. Quippe cdm surrime bonus ac benignus Deus sit, ramque habeat conditarum a se animarum, uia inuis bilis per naturam &incomprehensibilis est, omnsimque condita ubstantiam transcendit, atque ideo humanum genus,consequi illius intelligetiam notionemque non poterat, quod haec ex non existentibus sint, ille autem aeternam substantiam habeat,huius rei gratia Deus creaturam uerbo suo ita di stinxit atque composuit,ut quia ille est natura inuisibilis, vel ex operibus agno- DAriis x in sci mortalibus posset. Saepe enim artifex ex operibus etiam cdm non videtur, operet co gnoscitur. Sicuti autem de sculptore Phidia traditur, qudd ipsius opera ex coria ἀμφω - . mensione quadam, & membrorum ad inuicem proportione, absente quoquἔPhidiam cernentibus indicent,ita di ex mundi ordine di ratione constanti, huius autor di conditor Deus intelligi debet, ec si corporeo non cernitur intuitu Non enim inuidit nobis inuisibilem naturam suam Deus ne quis id possit o tendere.aut se hominibus omnino dimisit incognitum. V odm,ut praedixi,oe' atura ita' disposuit,ri di s mse in sua natura videri non possit,ex operibus tamen
posmi agnosci.Neo ego istud a meipso nunc loquor,sed quae a theologis viris vidici, refero. Quorum unus Paulus ad Romanos quidem scribens, ita alti inuimhilia enim eius a creatura mundi,per ea quae facta sunt intellem conspiciuntur. Lycaonibus ver 3 contestans,dixit:Et nos homines sumus smiles vobis passibiles annunciantes vobis,ut ab inanibus conuertamini ad Deum vivum, qui socii coelum diterram ec mare & omnia quae in eis sunt.Qui in praeteritis generationibus permisi omnes gentes ire vias suas,quamuis non sine testimonioressequit seipsum,benefaciens de coelo vobis,dans pluuias di tempora fructiferabimplens cibo & te titia corda vestra.Quis enim intuens coeli ambitum, di solis ae lunae ordinatissimum cursum,aliorum siderum postiones ac circuitiones, o
rus atq; obitus,quae cdm contrario motu serantur ac vario,in ea tamen disserenistia similem simul omnia ordinem seruant,non intelligit ista non se ipsa secisse, sed alium esse qui cuncta disponat,opiscem Quis orientem quotidie aspiciens solem, lunam noctu apparentem, eademi semper incrementa,& certo dieranumero indemutabili seruantem lege, si dosque alia discurrere,cursus suos vaviantia,alia nunquam Wgando moueri,non statim animaduertit,quae per na tu
220쪽
, A tam contraria sunt,conne sti sibi, di concinnam habere harmoniam,puta calida
frigidis,& humidis sicca misceri,neque aduersum se bella seditionesit mouere,c ume simul omnia perficere corpus, non consideret extra haec esse, qui ista coniunxit c Quis hyemem veri concedere aestatii ver, ec autumno aestatem vi det, at id cd in ista sibi contraria per naturam snt,quippe aliud ex his frigus, .liud calorem infert aliudq; germina nutrit,& aliud perlicit, simul tamen ominaequalem di innocuum hominibuspr here usum,Nec statim cogitat insitantio xem his aliquem esse,qui prast et omnibus aequalitatem, nictae gubernet,ec si hunc minime videat Quis quum videt nubes in aere ferri, alm in nubibus a-Muas detineri graues,non huius opificis memoria tangitur,cuius ista imperio fi vini Quis item intuens terram ipsam natura grauissimam insidere aquis,ac supra fluidam materiam suam seruare firmitatem, non agnoscat esse aliquem,qui sta ordinauerit ec secerit Deum: Quis quum aspicit humum fruges suis ferrex emporibus,3c imbres coelitus demitti,inundare flumina, fonteri; profluere,amimalia item ex dissimilibus nasci, istae non semper,sed statutis quaeq; tem p xibus fieri Quis, inquam, in his,quae dissimilia eccontraria sunt, aequalem ac OIaeertis
Hissimilem perfici ordinem attendit, neccontinuo cogitat unam esse virtutem, tempori
ne ista distinguat atque disponat Haec enim per se nunquam profecta const-
fierent,aut apparere possent,quod naturaliter tibiinuicem contraria sint. Nam υ u aqua natura grauis est,ocima petit,nubeScontra leues, ct superna semper appe- ti humus centes,& tamen grauiores aquas ferri nubibus cernimus.Terra itidem grauis
rima est,ut ea aqua sit leuior,ab his tamen quae leuiora sunt, quod est grauius ser aexurateque dilabitur,sed statim mobilis terra. Masculus item non idein quod sce se de sim rutina est.Vtrunque tamen in unum coitur,dc ab utrisq; generatio una conficis i bM tur similis animantis. Atque,ut breuiter di erim,calido contrarium est frigidii, in humidumae sicco repugnat, ubi in simul conuenere non secudissident sed consensu mirabili unum corpus,omniumq; generationem perficiunt. Nunquam igitur quae sibi per naturam contraria Arepugnantia sunt,in unum per seipsa coirent,nisi praestantior esset ac dominus,qui tua coniungit. Cui ipsa quom et
.menta famulantur Ut domino,&prompte cedunt di semper obtemperansincertinum quodlibet suam naturam inspicies uteri reluctatur. Sed agnoscunt iam aurigentem dominum,concordiam ad inuicem seruant, natura quidem contra-ixia,sed ad regentis nutum,mirabili amicitiae coniunctas cedere. Nam nisi praes intioris potestatis imperio facta esset omnium una commixtio quomodo vess graue leui,vel humido aridum,vel rotundum recto,vel calidum frigido,vel hir. mo humor,aut lunae sol, aut sidera coelo, aut nubibus aer misceri, ec conuenire potuissentc Cum sit cuiusq; ad alterum disssimilis omnino natura. Alia senim suisa tactet horum aduellam seipsa magna dissenso. Et cum aliud refrigeraret, aliud ineret,&grnae deorsum traheret, leue sursum econtra ferret, solque illustr xet, diaer obnuberet, astra quoque aduersum se dissiderent, quod alia quidemi superius,alia sint inferius posita, nox item diei nunquam cederet, sed pugnare . aduerfusillam ac dissidere persisteret. Porro, si sic ista contingerent, non iam iam undum compositum, sed summa confusione rerum,nem ordinem, sed tern Titatem,non constantiam,sed plane inconstantiam,non modum, sed immode rationem videremus. Vniuscuiusque enim discordia dc pugna, aut omnia simul collerentur, aut id solum appareret quod superasset idio rursus confusa omnia recincomposita ostenderet. Quippe solum relictum reliquorumque usu destis ratum,hoc omne incongruum effceret atque inconcinnum,ueluti si pes soluti aut sola manus reliqua esset,lotius corporis desideraretur integritas. Na qualis: quasea mundus esset,si solua arearer et sol vati una sala menstruum perageret et . P cursum,