장음표시 사용
291쪽
iureis picta seruentur. Veru cum postea inualescente Basileens concilio, rex λlphonsus,qui tu in resno Neapolitano bellu gerebat, rogaretur ut alique ex luix eo mitteret, Alphonio Boriae id negotium demandauit: qui aegre ferens rem tam perniciosi exempli sibi committi, cum regina egit Alphosi uxore, ut in Italiam ad rege proficisceretur cv m Ferdinando regis filio, eumq; adhortaretur, ut tandem post multos labores, Sc tot pericula adi ta, in quibus tum etiam frequen ter versaba. tur, in patriam rediret .Rex aut se id facturu abnuens, horninein ad F ugenium misit,qui tum Florentiae erat, quo cum de pace ageret.Vitelles chus enim Eugenii nomine regnuNeopolitanum armato milite ingressus,longe ac late Oia populabat, prohibiturus quo minus rex Neapoli, quam tum oppugnabat,potiretur. Cum autem in longu res protraheretur, Eugenioq; in mentem venisset viginti cardinales creare,Valentinum Episcopum horum in numerum retulerat. Quam quide dignitatem constantissime renuit, quod diceret id sibi nequaquam integruelle, repraesertim ob quam venerat,insecta. Redeunte deinde Romam Eugenio, cum patriarcha Λ suileien sis Tarracinam ad regem missus, pacem in ter pontificem & regem copoluisset, foederau; mijsset, quibus Valetinus Episcopus temper interfuit, autoritate inq; suain i ni orposuit & ditiset iam,adeo a pontifice di l igi coeptus eii,
ut eum breui cardinalem creaverit, titiai sanctorum Quatuor corona torum, Romamq; ad te accersierit, non minore modestia in cardinatatu utens, quam antea.
in episcopatu fecerat,ab omni pompa & inani gloria alienus sempertuit.In dic dis aut in senatu sententijs ita grauis habebatur,ut nihil unquam per adulatione& gratiam locutus sit.Mortuo deinde Eugenio,eiusq; successere Nicolao pontisce,Alphonsus Bori ut dixi,in aedibus uncti Petri poti sex creatus,Calisti non dide more suscipiens,bellu Turcis statim indixit. Id se ante pontificatu vovit se oste-dens suo chirographo, his verbis scripto, quod in libro quodam suo extabat: Ego Calistus pontifex Deo omnipotenti voveo,dc ianctae indiuiduae trinitari,ine bello,maledictis, interdictis,execrationibus,& demum quibuscunq; rebus potoro,Turcos Christiani nominis hostes saeuissimos persecuturum. Admirati sunt omnes qui aderant, quod pontificatus nomen sibi desumpsisset ante adeptam dignitatem, quodque homo senex ac fere decrepitus, tantum animi haberet. V autem quod promi ierat,re ipsa praestare possiet, praedicatores per totam Europani statim inisit, qui omnes Cnriitianos in Turcos anim rent, quique facultatum aliquid&opum litarum ad tantam expeditionem conserrent. Ex his autem facultatibus ad sedecim triremes Romae aedificatas in hostem misit, patriarcha Aquileiens praefecto, qui triennio maritima hostium Asianorum vexavit, insulas quas. dam cepit, ac magnas calam itates hostibus intulit. Alphonias autem rex & Bu gundiae dux crucis signum suscipientes, ituros se quoq; in hostem profitebantur, vel armatos milites eo missuros. Verum ut res uno impetu mota est, ita etia tacite resedit, principibus ipsis ob voluptatem rem latam & magnam gloriam paritura omittentibus. At vero dum pontifex ipse in basilica Lateranes coronaretur, duo milites, quorum alter sub comite Auerso, alter sub Neapolione Ursino diuersarum partium ducibus militabat, de adolescente armigero contendentes, ita se
mutuis vulneribus confecere, ut Vterque statim perierit. Hanc ob rem Neapolici factionem ursinam ad arma conuocans, aedes,Vbi cornes Auersus diuertere coniatiueuerat,diripia it aberat tum comes .Ad Lateranum itaq; iturus Neapolio, ut comitem adoriretur,aegre a Latino fratre & a camerario pontificis retetus est. Non
poterat certe sine magna urbis calamitate eb proficisci Neapolio, cu. tota Colum-tiensium factio, quae comiti fauebat,iam in armis esset.Miserat&ad utrunq; pontifex Iohannem Baruncellum, & Laelium de Valle aduocatos consistoriales, qui
pacem inter eos componerent: atque hoc modo autoritate pontificis sedata sunt omnia, non tamen vetus si inultas inter eos sublata est.Bello enim saepius inter sococertarunt cum magno suorum incomodo Pontifex aut ad transgenda negotia
292쪽
pontificii animia adiiciens, B. Vincetii Hispani ordinis Praedicatoru,&B. Edmodi Anglici memorieos in sanctos retulit: ob eamq; rem supplicationibus Deo gratias egi t,al, E cclesia Mineruae usq; ad sanctu Petrii continuato magno cleri ac populi Romani apparatu .Verum ne quid ad disturbanda Ecclesiae quietem deesset, rustici quidam Palubarae oppidi, quod in Sabin is est, extorres antea alac cibo Sabello loci domino facti,domii redeuntes,duobus Iacobi filiis obtruncatis, Ecclesia oppidum ipsum se dedituros polliciti sunt:quod non modb Calistus renuit,ver
etiam eo cardinalem Colum nensem misit, qui in gratiam Iacobi eos redigeret. Tu vero Neapolio veri tus, ne cardinalis Palumbara suo nomine occuparet, eo cum ilitibus sitis profectus, locu ipsum aliquot dies obsedit . Verum superueniente
Matthaeo Pota no&Francisco Sabello, ae plerisq; aliis militii ductoribus pontificis ac cardinalis Colunensis mandato,soluta obsidione Palumbaram ingressi, ad viginti rusticos,ex his potissim sim qui tumultu concitauerar, laqueo intereet Osui ebratim diuisere,catteris exeplum daturi, ne in dominos suos tam grande iacinus molirentur. Apparente deinde pali quot dies cometa crinito & rubeo, cu ina thematici ingentem pestem, caritatem annonae, magnam aliquam cladem futura dicerent, ad auerte indam iram Dei Calistus aliquot dierum supplicationes decreuit, ut si quid hominibus immineret, totum id in Turcos christiani nominis
hostes conuerteret. Madauit praeterea, ut assiduo rogatu Deus flecteretur, in m
ridie capanis signum dari fidelibus omnibus,ut orationibus eos iuuarent, qui co tra Turcos coti nubdimicabat. Credideri in tum ego precibus omni u Christianos ad Bellogradum con tra Tu rcos di in icantes duce Iohanne Vaiouado viro clarissimo,a stante etiam Iohane Capistrano ordinis Minorum, crucem ti; pro vexillo h stibus inferent eos Bellogradum oppugnantes ingenti clade superasse. Ad lex nim hominum millia ex hostibus interfecta sunt,cum parua nostrorum manu,ve
Caru agi alia sancti Angeli cardinatis,ad pontifice Se Dominicum Capra uicu sancte crucis cardinalem scripsit: hostium quoq; comeatus omnes, ad centu&sex ginta bobardς capti sunt:qua clade perterri tus Turcus,Costantinopolim propere se recepit.Aetu de crudelissimo genere tuc certe fuisset, si Christiani principesoniis sis intestinis bellis &odiis, terra ac mari tanta victoriam prosecuti dent, queadmodum Calistus predicabat Sc monebat Veru his resumptis viribus,& rra
peZon prius imperatore interepto,& Boisina deinceps rege capto atq; interfecto, postea cepit,admonentibus Christianos oes his, qui rem experientia & locorum cognitione tantam clade a longe tanquam e specula quadam praeuidebat.No ces sabat Calistus literis & nunciis principes Christianos adhortari,ut in tanto malo oculos aliquado aperiret,srustra remedia deinceps quaesituros, ubi ia hostis inualuisset. Ecce aut du vir bonus haec meditatur & praedicat, Iacobus Picenninus a Venetis disceden cum agno equitatu ac peditatu in agrum Senesem hostili ani modescendit,repetens a Senesibus aliquot millia nunVnum aureorti,que,ut dice bat, patri Nicolao,qui eoru au spicijs quondam militauerat, ipsi merito debebant. Senenses aut suae reipublicae consulturi, oes Italiae principes ex scedere in auxiliuvocan i, maxime vero pontifice:qui eos primo admonuit ut ne quadrante quidem Iacobo darent : deinceps vero & milites suos contra Picennium ipsum misit,ae principes Italiae adhortatus est, ut idem ipsi facerent, ne aliquod graue incendium in Italia excitaret, quod no ita facile extingui posset. eriti omnes, ne id certe eueniret quod potifex praedicabat,auxilia propere Senensibus misere. Solus aute Altiphonius, illacobo fauebat, hominemq; ad se vocaverat,eius beneuoletiae memor, quam antea cu patre Nicolao Picennino cotraxerat,Senensibus ex scedere auxilio non fuit,immo vero Sc comite Petilianu in Senenses ita cocitauerat, ut tanti mali prima causa inde exorta videatur . Verum se peruenietibus auxiliaribus copiis, tu
a Francisco Sfortia,tum a Venetis,eo redactus est Picenninus aliquot pretiis, si nosusu 1,at mutilatus di debilitatus,taallime vero ad Orbatellum,ut conscensis Al
293쪽
phon si triremibus, quae ad hominem missae sit ni, rerum omnium inopia laboran. tem,in regnum tanta re frustra tentata,profectus sit.Quare& Calisti & socioruisti opera atque auxilio Senenses magno periculo liberati sunt, qui non minus in t stino, quam externo bello laborabant, cum non deessent ciues quidam, qui spreta libertate factione Alphon si sequerentur, quorum etiam opera tantum bellum concitatum crediderim. Sed ciues bene sentientes, aut pulsis aut caesis malἡ de patria merent ibus,libertatem, quam tum magno labore&sumptu peperere, nunc Otiam,&quide diligenter, tuentur.Animaduertere&tum acerrime in militarem
licentiam & transfugas, intersecto Giberto Corrigia,eiusq; milite in praedam dato. Paululum quoq; abfuit,quin idem etiam Sigismundo Malalestae acciderit, quirum eorum stipedio militabat, qui ' & bellum in longum ducebat, de praedam ex
agris eoru non aliter abigebat, ac si nostis esset. Eode quoq; anno tantus in regno Neapolitano terraemotus exortus est Nonis Decembrib. vi Sc multa tepta, Sc pi res aedes cu magno hominu ac pecoru interitu corruerint, maxime vero Neapoli, Capuae, Caietae, Auersi caeterisq; veteris Campani purbibus: quarum ruinas egocii maxima admiratione deinceps in sipexi,dum cernedς vetustatis studiosius eo me contuli. Repetebat tum votu Alphon sus tertio quo'; verbo, quod in Tu rcos fecerat, & se quod voverat, breui facturum dicebat: verum nec sic quoque impelli ad sanctam militiam poruit, adeo erat illecebris Neapolitani regni irretitus. Calistus autem sedatis Italiae rebus, nouem cardinales creat:quoi in duo ex sororibus fuere eius nepotes, Rodoricus Boria,& Lucius Iohannes cognomento Miliano, ex sorore nepos. Aeneam quoq; Senensem Episcopum cardinalem creauit, cuius opera in componenda Italiae pace,dum Senenses bello vexarentur,vsus fuerat. V rum mortuo comite Tagliacocij, quem superiore anno pontifex urbis praefectum creaverat, statim inter Auersis comitem de Neapolionem Vrsinum orta dissensio
est, eum Auerse comes Monti cellum non longe a Tibure positum occupasset, quod diceret eam haereditatem ad nurum suam pertinere comitis filiam, contra instaret Neapolio,id suum esse debere iure haereditario, quippe quum comes ipse
ex gente Vrsina haberetur. Ex altercatione autem duorum de haereditate inter se, armis et aim concertantium,maxima damna populus Romanus tum certe perpessus est. Verum composita hac etiam controuersia, iussu utroque ab armis discedo.
re, Calistus Boriam nepotem suum & urbis praesectum creauit in locum dem omtui comitis,& eundem militibus ecclesiasticis prefecit, quo facilius barones urbis Romae in ossicio contineret. Mortuo vero non ita multb post Alphon sis, haeredelegitimo carent tanti animi Calistus suit, ut regnum illud repetere sit ausus, dictitans id ad sedem apostolicam Alphon si morte iure seu datario deuolutum est e.
Parabantur iam utrinque arma, nec Ferdinandus Alphons haeres animos hominis contemnebat. Norat enim hominis ingenium & animi eius amplitudinem. Veriim etiam eius morte disturbata sunt omnia,& tanto metu Ferdinandus tib ratus est.Moritur autem Calistus potiscatus sui anno tertio, mense tertio,die decimosexto, sepeliturque in Vaticano ad sinistram basilicae sancti Petri in templo rotundo, quod sanctae Mariae in febribus dedicatum est, Nicolat impensa antea
restitutum. Moritur etiam non multb post Borias nepos, qui in civitatem vel rem confugera Vrsinae familiae odia declinans, quae ipse contraxerat , dum altera
factioni magis itiuet. Calistus autem in omni vita vir integerrimus est habitus: sed haec eius praecipua laus est,quia dum Episcopus esset aut cardinalis, beneficiuum aliquod in commendatione nunquam voluit,dicens se una sponsa, Sc quidem virgine contentum esse, hoc est, Ecclesia Valentina, ut ius pontificium mandat. Eleemosinas praeterea pauperibus Christi & seruis Dei frequentes dabat, tum publice, tum priuatim.Virgines pauperes collata dote maritis collocabat.Nobiles ad inopia redactos,sua impensa in vita reti nebat. Vtebat& munificentia erga principes, quado opus erat,maxime vero erga eos, qui nome Christianuautoritate&opibus
294쪽
186 PLATINA DE VITI sopibus suis iuuare poterant. Ad Vsumcassanum, Persarum & Armeniae princiapem , ad regem Tartarorum Lodovicum Bononiensem ordinis sincti Francisci fratrem misit cum multis & magnis muneribus, eos in Turcum excitans, qui persuasu hominis de magnas Turcis calamitates intulere, & oratores suos, quos ad Calistum destinauerant, ad Dium pontificem demum misit: quos certE cum admiratione, tum ob interualla locorum,unde venerat, tum vel propter habitum nostris oculis insuetum inspeximus. ferunt Usum cassanum , superatis pers
pe hollibus, ad pontificem scripsisse, se quidem victoriam ex hoste reportasse ob preces ab eo ad Deum habitas, eiusque beneficij diuini potius quam hum
ni se aliquando memorem suturum. Inchoata haec amicitiai Calisto est, quam nunc conflanter Christiani cum ipso principe retinent, qui Turcum continuis praeliis vexat. In aedificiis autem paruos sumptus secit, quod ei parum vivere licuit, quodque pecunias in usum tanti de tam periculosi belli colligebar. ROstituit solum sanctae Priscae in Aventino templum, δe moenia urbis dirupta ac sere solo aequata. Aulea tamen quaedam auro intertexta ab eo empta cernuntur. In victu suo parcus ei habitus, in sermone modestissimus.Facilis aditu, quantum ei per aetatem licebat: Iaira enim octogesimum attigerat annum, nec tamen de
studiis suis quicqua in remiserat. Legesat ipse, aut legentes audiebat, si quid io tanto rerum fastidio ei temporis supererat. Oiscium transfigurationis Domi ni nostri Iesu Christi ipse composuit, iussitque eo modo atque cum his indulgentijs celebrari, quibus celebritas corporis Christi in pretio habetur. Oratores ad se venientes mira beneuolentia complectebatur, quoru in precibus aut postulatis ab honello discedere nunquam voluit. Hanc ob rem cum Alphonii, si inultates exercuit, quod is peteret episcopatus interdum bis dari, quibus vel propter aeta-α tem,vel ignorationem tum literarum, tum rerum humanarum,committi nequaquam debebant. Moriens autem Calistus, centu in& quindecim millia nummum aureorum reliquit, quos in usus bellicos contra Turcos comparauerat. Dum au tem Calisti ianus celebraretur,moritur & Dominicus sanctae crucis cardinalis,&i summus pCenstentiarius, vir quidem grauis ac sapientissimus, sepeliturque intemplo Mineruae, bonis omnibus prae dolore lachrymantibus.
Ius secundus, Aeneas cognomento Picol homineus antea vocatus, na-ἡ tione Italus, Senis oriundus, Corfiniani ortus, patre Silvio, matre Vitit i ctoria, patrum omnium consensu ponti sex creatur tertiodecimo Calen, Le ιη Septembris, millesimo quadringentesimo quinquagesimooctauo. Nam pater eius a plebe Senensi cum reliqua nobilitate erepublica deiectus, ut ad fundum gentilicium Corfinianum vallis Vrciae oppidum se conferens, i fantein eo loci ex uxore suscepit. Nato puero , Aeneas Sylvius nomen pa- ter indidit. Puerpera autem per quietem visa est sibi infantem cum mitra parere , quae ut pronae semper in peius mentes hominum sunt verita est, ne somnium illud puero & familiae ignominiam portenderet, neque antea huiu- cernodi suspicione leuari potuit, quini postea intellexerit filium Tergestinum Episcopum designatum fui ite : quo nuncio omni prorsus metu liberata, immortali Deo gratias egit, quod Uefunctum meliore fato, quam ipsa coniectauerat, filium sibi videre contigisset. Prius tamen cum iam per aetatem discere liquid potuisset, Corfiniani singulari memoria & summa docilitate Grammaticam didicit, parce adeo ac duriter vitam ducens, ut omnia ruris ossicia ob in piam adire sit coactus. Annum vero decimum Ze octauum agens , Senas prosi ciscitur, ubi a necessariis δἴ cognatis adiutus, poetas primo, mox oratores audiuit . quibus facultatibus tantum ingenio & diligentia valuit, ut breui praeclara poemata Latina & Hetrusca lingua ediderit, ludens credo in amorem, quo stas illa m
295쪽
illa maxime conflictatur. Inde vero ad ius ciuile se eontulit: quod prosecto nociita multo post deserere coactus est orto namq; inter Senenses & Florentinos bello,caritatem annonae veritus, Sc nobilitatem plebi Senensi sui pectam cernens, voluntarium sibi velut exilium adsciuit, secutus amplissimum virum Dominicum Capranicum,qui tum Senis iter facien ad Basileense concilium proficiscebatur, 'uestum iniurias ab Eugenio pontifice sibi illatas propter denegatum galera cardinatatus insigne, quo etiam absentem Martinus ob eius virtutem & integrit tem merito donauerat.Huius igitur contubernio usus, pol Hongos itineris labores saperatis alpibus caelo vicinis, & congelatis nivibus opertis, per inferni pontem, i ucernae lacum, Helvetiorum campos, Basileam tandem peruenit. Quo in conuentu, etsi multa negocia Aeneae Dominici secretario obueneri ni, se in per tamen est aliquid otii sustii ratus, quod literis traderet. Dominicum deinceps pa pertate de inopia circumuentum, quippe cui beneficiorum &paternae haereditatis prouentum omnem Eugenius denegabat, relinquere nos ne lachrymis cogitur, Bartholomaeum Nouariensem Episcopum secutus: quo cum Florentiam, ubi Eusenius pontifex erat, peruenit.Sed hunc quoque in iudicium ob crimen laesae ma- aestatis ab Eugenio accersitum, Aeneas relinquere impellitur, Nicolaum sanet e crucis cardinalem secutus, patrem certe optimum, ac omnium opinione sanctissimum, qui Attrebatum prosectus Eugenij iussu, ubi conuentus Gallorum principum habebatur,pacem inter ducem Burgundi qui cum Anglis sentiebat, & regem Franciae composuit .Redeunte autem in Italiam Nicolao, que Veneti ac Philippus Mediolani dux autorem componendae pacis requirebant, Aeneas non ad modum Eugenio gratus Basileam proficiscens, magno semper in honore apud omnes est habitus.Fuit enim scriba in Synodo illa celeberrima & literarum Apostolicarum abbreuiator: Duodecimuir,qui magi stratus in tanto conuentu cenio
rius habebatur.Nihil enim publice per quempiam agi poterat, nisi horum grauissima autoritas interuenisset: tu si qui admissi ad consultandum de rebus concili xibus minime idonei habiti sunt, horum iussu senatu movebantur. Erant in eo
concilio quatuor conuentus, qui deputationes more aulico vocabant, apud quos de fide, de pace,de resormation de communibus agebatur.His magistratibus singuli praesidentes singulis mensibus praeficiebantur. In deputatione fidei, cui A
neas erat asscriptus, saepe praesedit. Inter collatores beneficiorum bis quoque electus. In eo autem conuentu persa: ρε orauit, sed illa eius oratio egregia & elegans est habita,qua in eligenda concilii sede idonea, Auenioni, Vtinae, Florentiae,P piam anteferendam ostendit, rerum opportunitate, stu loci, aedium priuatarum magnificentia,caeli benignitate & clementia,commoditate rerum omnium, quae
urbi possunt importari, liberalitate Philippi ducis. Cum vero aliquid per nati
nes agendum erat, unus semper ex Italica deligebatur, qui rebus agendis praeesset, tanta erat in homine morum facilitas,& ingenii dexteritas. Legationes vero pii , res concilij causa obivit, Argentinam tertio, Tridentum semel, Constantiam se. cundo,Frico sordiam semet,in Sabaudiam iterum mittitur.Designato autem post longas consultationes concilii in pontificem Felice, Eugenioq; exclusio, cum octo viri ex unaquaque natione deligerentur, quibus summa potelias in rebus conciliaribus permitteretur, Aeneas pontificis secretarius, magistratum illum ultro oblatum renuit. Orator deinde ad Frederi cum imperatorem a Felice missus, tan- tum dexteritate ingenij apud hominem valuit, ut eum corona poetica donatum. in amicos & proto notarium receperit: ita eos Germani appellant,quos principes secretis adhibent.Relatus deinde in senatorium ordinem, quem princeps in rebus frauibus consulit, tantum valuit doctrina&autoritate, ut facilis in qua uis re ad ingenium pertinente primus haberetur, licet aemulos&obtrectatores multos habuerit.Interim vero cum de abolendo schismate inter Eugenium de imperatorem
gi coeptum eueritiust rei causa ad pontificem Aeneas proficisceretur, Senis ali-
296쪽
quandiu moratus, a suis vehementer rogatur, ne ad Eugenium proficisceretur: veriti enim sunt, ne in eum pontifex grauiter animaduerteret, quod eius autor itas in Basileens concilio ab Aenea epistolis& orationibus persaepe impugnata diceretur. At homo constans su a innocentia fretus, spretis cognatorum precibus, Romana proficiscens, se primum apud Eugenium eleganti oratione purgat,qubdeorum autoritatem secutus esset, quorum Iementia Basileense concilium fuerat approbatum. Deinde vero his de rebus cum eo agere coepit,quarum gratia ab imperatore venerat. Missis deinde in Germaniam duobus ab Eugenio oratoribus, quorum alter Thomas Saraeanus fuit, alter vero Iohan nes Caru agi alia, tandem horum virtute&Aeneae induli ria,ut in Nicolao diximus, neutralitas sublata est. Vt vero etiam id rebus, non verbis tantum appareret, imperator Aeneam ipsum Romam mittit, qui Eugenio publice diceret, se ac Germanos omnes in humanis diuinisque ei deinceps obtemperatu ros. Mortuo au te eo tempore Eugenio, dum
alter pontifex in locum demortui suifragijs patrum deligitur, Aeneas conclaui praefuit: nullus enim orator tum in urbe erat tanto munere disiaior Creato autem Nicolao pontifice,accepta abeundi venia,dum ab Eugenio iubdiaconus crotus, iter in Germaniam facit,Episcopus Tergestinus moritur, in cuius locum Aeneas, se quidem inscio, a pontifice & imperatore si ii sectus est. Philippo praeterea
vicecomite sine haerede mortuo, Caesare ad Mediolanenses orator mittitur. Apud
uos orationem habuit de imperio urbis haereditario,deq; fide seruanda: cui quiem si populus ille obtemperas let, adhuc sortasse libertate uteretur. Secundo verbad eos rediens, extrema quaeque ob libertatem patientes, obsidente Mediolanum Francisco S rtia,urbem ipsam cum maximo discrimine ingreditur, relictis ad Noui conatum collegis, quos timor ab officio deterruerat. Inde autem re infecta abiens , imperatoris mandato ad Alphon sum Araongiae regem proficiscens, Episcopus Senensis,unde originem ducebat, a Nicolao creatur. Composita deinde inter Alphon sum & imperatorem affinitate, ad hominem in Germaniam rediens, eum semper adhortatus est, ut primo quoque tempore in Italiam ad accipiendam imperij coronam proficisceretur. 'nde Predericus iter in Italiam infresius, Aeneam praemisit, ut Leonorae uxori et usitania vel Portugalia, ut nunc dicitur, ad Hetruscum littus perueturae honoris gratia obuiam fieret. Qui ubi Senas peruenit, non diu in urbe moratus,populo suspectus este coepit,ne aduentante imperatore, pulsis popularibus optimates rei publicae gubernandae praeficeret. Aeneas igitur vepopulum suspicione leuaret, Thalamone, quo Leonoram peruenturam putabat, proficisciturmon tamen ob eius discessum quieuere popularium animi. Relegatanainq; per agros ad tempus omnis nobilitas est, cui paulo pbst,ut mutabiles sunt popularium mentes, redeundi in urbem potestas facta est, cognita imperatoris integritateM Aeneae modestia.Is vero Pisas contendens, quo Lusitanos applicuisse tum intellexerat, puellam uni sibi creditam ad imperatore, qui tum Senis erat,pe
duxit. Romam deinde proficiscens,& priuatim & publice dum Caesar corona imperij donaretur egit omnia. Imperator praeterea ad Alphon sum salutandi hominiis causa iturus, Ladii laum regium adolescentem, quem Pannonii & Boemi fiam
tim ab eo abducere saepe ten taueran t, Romae sub tutela & cultodia Aeneae, qui plurimam fidem praestabat, reliquit. Imperator autem Romam iterum rediens, cum gratias pontifici egisset, Ferrariam proficiscitur, Borsioque EstensiMutinae duce creato, ubi Germaniam attigisset, Aeneam statim ex macato pontificis cum summa potestate oratorem in Boemiam,&omnes Austriae ciuitates mittit:orta nanq; erat inter eas & imperatorem controuersia pro Ladis lao rege, quem illae ad se mi ti postulabant. Sublata autem tanta controuersia, ac pace inter utrosque composita, Aeneas haud ita multo post ad conuentum Ratisponensem mittitur,ubi imp ratorias vices geren praesente Philippo Burgundiae duce,& Lodovico Baioariae, de immanitate Turcorum,& de calamitate reipub. Christiane tanta contentione
297쪽
E' PONTIFICUM. as dixit,ut omnibus gemitum & lachrumas excusserit, praecipuὁ autem Philippum
Burgundum ad eam expeditionem adebant mare visus est, ut bellum statim omnium consensu decerneretur: quod postea omistum est eorum ambitione & stultitia,qui cuncta sibi deberi putabant.Aeneas vero ingrauescente iam aetate, taedio laborum,ac diutina inter exteras gentes peregrinatione sessus, redire senas ad lares patrios insti tuerat, quem tamen facile imperator e lententia mouit, cum di ceret,sibi in an imo esse,lurcis ipsis bellum inferre.Missus itaq; ob ea rem ad Fracosordiensem conuentum,Germanos principes,qui ex tota prouincia eo conue nerant, grauissima Sc longa oratione ad bellum periculosum de necessarium, mul tis rationibus adhortatur.Visus est quidem omnes vehementer commouere. Vorum hoc natura compertum est, eorum animos cito residere, quoru affectus perfacile mouentur.Tertius item eadem de re in noua ciuitate conuentus habet ur,in quo Aeneas mirifice annixus pedibus & manibus est, ut aiunt, rem ex sententia
perficere, priuatim & publice unum quenq; ad id bellu cohortando, quo salus Europae, principum ac populorum libertas,dignitas Christiani nominis continebatur. Nec aberat a spe perficiendae rei,clim subito nunciatum est,Nicolaum pontificem e vita migrasse, cuius in morte disturbata sunt omnia: nam ti conuentus soluitur,&Germani rerum nouaru in cupidi,persuadere imperatori annixi sunt, ne ponti ficibus amplius obtemperaret,ia is quaedam ad pragmaticam tedentia abi piis prius impetrassent, quod dicerent, Germanis longe peiorem conditione esse, quam vel Gallis vel Italis,quorum serui,Italorum in primis, ni res immutaretur, merito esse dicebantur.Nec certe procul abfuit, quin imperator tumultuantibus obsequeretur.Quo minus autem id fieret, grauissima Aeneae autoritas interces sit: cuius haec fuit apud Caesarem sententia,inter principes etiam de magnis rebus
inter se dissidentes,pacem aliquando & amicitiam componi posse: At inter principem & populum immortale odium semper interuenille: quare dicebat, iatius
sibi videri cum pontifice sentire,quam eorum cupiditatibus obtemperare, quorumentes non ratione, sed appetitu & cupiditate ducuntur.Motus hac ratione imperator, spreta populorum postulatione, Aeneam oratorem deligit, qui ad Calistum mitteretur. Is autem Romam prosectus, cum Frederici iuramentum pontifici de more exhibet,collaudato quantum satis erat utroq; , tota eius oratio fuit de bello Turcis inserendi , adeo erat ad eam rem animatus.Videbat enim vir sapi entissimus, id quod postea usu accidit,barbaros victoria elatos, occupata Graecia non quieturos.inde verδ ad pacem Italiae conuersus,qua perfecta, bellum Tureo inserri posse existimaba pontificem ad eam rem vehementer adhortatur. Preme
bantur tum Senenses comitis Petiliani&Iacobi Picennini armis, qui Alphon si
potius quam proprijs auspiciis bellum illud serebant. Vt igitur omnis belli vis
extingueretur,Aeneas iussu pontificis 3c ciuium suorum rogatu , Neapolim ad Alphon siim proficiscitur,qubetiam totius serme Italiae legati de pace acturi conuenerat. quibus cum certe usq; ad eam diem ea de re nil adhuc actum erat. Verum si perueniente Aenea,tum demum sibi de pace conuenturum dixit,quado is qui dem,q uem unice diligebat,ad se ob eam rem accessisset.Impetrata itaq; pace,ac li- berata ab hoste patria, apud Alphon sum, cuius familiaritate plurimum delectabatur, aliquot menses fuit: quo tempore seruata opportunitate hominem elegati & eopiosissima Oratione ad bellum maritimum orientalibus inserendum perpulit.inde vero Roma abiens, iter in patriam facturus, a Calisto pontifice retentus est, a quo etiam non multo post patrum omnium consensu in numerum cardinalium resertur.Apud Calistum vero tantae autoritatis & gratiae fuit, ut hominem impulerit oratores ad Senenses mittere, qui tum ciuili discordia laborabar, Ut populum tumultuantem ad pacem & concordiam adhortarentur. At vero dii
in balneis Viterbianis valetudinis causa esse historiam Boemicam inchoasset, mortuo Calisto Romam statim redij sicuius cxpectatio tanta fuit, ut magna pars
298쪽
iso P LAVINA DE VITIs populi Rom./cij causa obuiam progressi, hominem,quas diuinaret,ut pontis'
cem salutant. Ad hunc in Hii consensu omnium pontificatus deferebatur. Ingressis iis itaque conclave, patrum omnium suffragijs ponti sex maximus, ut dixi, creatur. Accepta deinde pontificia corona, qua tertio Nonas Septemb. pontificali apparatu bas dicam Petri ingressus est, cum Deo immortali gratias egistet,se totum, confirmata prius Ecclesiae ditione, ad curam rei publicae Clirilliane couertit. am& bellum an te et iis pontificatum in Vmbria exortum Jacobo Picennino duce rerum nouarum cupido, statim eo pontifice sublatum est, Assisium & Nuceria ab hoste recepta.Interrerdinandum regem &Sigisti undum Malaleltam, quod difficillimum fi ct u videbatur, composite induciae,quo Mantuam omnibus,ubi communem Christianorum conuentum indixerat, tuto proficisci liceret. Creato autem principe Colum nensi urbis praefecto in locum demortui Boriae, res ictoque Romae legato Nicolao Cusa sancti Petri ad vincula cardinali, media hyeme ab urbe discedit, per eas ciuitates iter facit, quae ciuili discordia ad bellum potius quam ad pacem spectare videbantur, populos ad cocordiam & quiete adhortatur. Mantuam postremis unde quaque ventum est.Magnus aderat principum numerus, magna legatorum vis.Ex tota enim Europa nulla nati gens nulla fuit,qus non aut principes,aut legatos e i miserit. Actum denique est in illo celeberrimo conuentu,
Pio ipso dicente, ut bellum communi omnium decreto Turcis indiceretur.Dictae sententiae, qua id ratione geri pollet. Propositum periculum quod ce uicibus
Christianorum immineret. Motae sunt omnibus lachrymae, cum eorum calamitates exponerentur, qui a barbaris in grauissimam seruit utent quotidie abducebantur. Incensi animi, cima ostenderet,Turcos occupata Graecia rk Illyrico, interiorem Europam penetraturos. Nil est certe ab eo praeterm is sum,quod ad mouendos Christianorum animos pertineret. Magna quidem in dicendo Pij laus fuit,qubd cum saepius iisdem de rebus loqueretur, diuersa seni per visus est dicere, tanta erat in homine elegantia &copia.Gallorum querimonias & calumnias Renati regis, quod Ferdinandum Alphon si filium in regno Neapolitano confirmallet,
quod eundem corona regia donasset,iribus action ibus acerrime consutauit. Agebantur haec in Mantuano conuen tu, cum tota sere Europa relicto externo bello, ad intellinum animos atq; arma conuertit.Surgunt Germani, partim in seipii,s, partim in Pannonios, quorum opera tantum tam pie necessarium bellum magna ex parte confici potuisset. Excitatur Britannia duplici factione, quarum ait
ra Vetere in insula regem,altera nouum, fugato vetere, retinere conatur. Surgunt
praeterea Hispani Barchinonensibus auxilio futuri, quos Aragoniae rex Gallorum armis adiutus,bello premebat. Et ne quid ad disturbanda omnia deestet, It lia Europae caput,relicto externo bello,ad uatestinum animos atque arma conuertit.Gerebatur tum bellum in Aquilia, quo Iohannes Renati regis filius, Ferdinandu regno pellere conabatur. Hinc duplex factio in tota prouincia exorta est, cum ij Ferdinando, illi Renato fauerent. pius itaque onrasso Mantuano conuentu, ad sedandos motus in Hetruriam rediens, Viterbium ab aduersa factione per fraudem occupatum, haud magno negotio recipit. Picentes ob fines domethicos acerrimis bellis exagitati,partani ratione,partim inelu ad pacem rediguntur.Vmbros simili contentione distractos, ac magnis caedibus oblitos & foedatos, autoritate sua tandem sedauit.Senensium rempublicam sublatis seditionibus omnibus, quibus triennio ante laborauorant, constituit.Exules quosda, viros certe praeclaros, in patriam restituit. Nobilibus reipub. administrationem reddidit: in Sabinorum vero eerfidiam animaduersum et , quod hostem publicum commeatu se transitu iuvissent. Romae grauissimos tumultus sicariorum repressit, capto cum aliquot
sociis Tiburtio Angeli Massian i filio, quem diximus a Nicolao ob coi u rationem interemptum,&laqueo ad fenestras capitolii suspensum, quod ausi fuissent templum Pantheon occupare, atq; inde tanquam ex arce in Optimu quemq; crassari.
299쪽
PONTIFICUM. 29 Tyrannos quoslam ad res nouas spectantes, E finibus ecclesiae bello submouit me iminem via quani bello attigit,ad quem legatos non prius iniserit, si quo modo ad
sanitate ratio bus adduci posset. Frederi cum Vrbinatem copiarum suarum duce, Alexadro Ssortia in Marsos misit, qui Iacobii Picenninu remoraretur a Renato mercede conductu, ne in Apulia ad Gallos Ferdinandii bello vexantes transiret. Ferdinando autem ad Sardinum fugato auxilio fuit,quo minus regno spoliars sarnum.
terent.Legatorum a Gallis venientium minas & pollicitationes, quibus se a Ferdinando ad Renatum traducere conabantur,facile contempsit Sigismundi Mala- testae ecclesiae Romanae vectisalis furores ac rabiem,censuris de armis compressit. Is enim spreto scedere, quod inter se& Ferdinandu m fuerat a pontifice ictum,castella omnia ob seruandam fidem data, contra ius fasque vi cepit. Legatum eces
sae Romanae ad Nidastu rem fugauit Picentibus bella in tulit. Huius vero rabies 'Nulastu. sequenti anno ad Senogalliam brederico Vrbinate & Neapolione Ursino duei- η bus, graui praelio compressa & castigata est, recuperata Senogallia . Expugnatum Fortunae fanu, Nicolao Pistoriesi cardinali sanctae Csciliae legato, ac magna pars Ariminensis agri ei adempta est, ne posset aliquando ad rebellionem spectare.Pugnatum est praeterea non ita multo post a Perdinando pari felicitate ad Troiam Apuliae oppidum: quo praelio princeps Tarentinus ac plerique alii, qui
nouarum rerum cupidi Gallica sequebantur arma, adeo sunt perterriti, ut supplicesa rege pacem petentes,in eius amicitiam redierint fere omnes, praeter paucos,quos pollea rex bello insecut ,aut regno expulit, aut ad sanitate redegit. Pius autem duobus maximis ac grauissimis bellis liberatus,expeditionem Asiaticam, quae in Mantuano conuentu regum ac principum ambitione& auaritia fueratoinissa,repetit, socios belli Ungariae regem, Philippum Burgundiae ducem,ae V sietos,quod hi promptiores ad ea rem esse videretur,sibi ad iugit.Oratores &nuncios cum literis apostolicis ad getes & nationes Christianas mittit, qui principes omnes,qui populos ad tantum bellum tamq; necessarium adhortarentur.Ipse in- Νterim Senas proficiscitur, iturus ubi ei per anni tempus liceret, ad balnea Petriolana,quae poti s simum eius aegritudinem lenire videbantur. Ibi autem cognoscit, Philippum Burgundum, qui semet venturum cum milite &clas te voverat, a tanta pollicitatione destitisse. Intelligit praeterea multos esse principes ac populos, non exteros modo, sed Italos quoque, qui ambitione&liuore rem tantam disturbare conarentur, uia eos viderent nobilissima praemia reportaturos,
qui tantam belli molem subirent.Hos autem ut pontificem decuit admonitionibus ad sanitatem reducere conatus eli. Relictis vero balneis, ad urbem proficiscitur, ubi vehementi dolore pedum Sc graui sebre dies aliquot laborauit: tua
ex re factum ell, ut Nonis Iunij, quemadmodum publico decreto enunciauerat, Anconae esse nequiverit. Delinita autem aliqua ex parte aegritudine, oratores a rege Gallorum de Burgundiae duce venientes, eiusque moram excusantes, auia
dit. Vocatis deinde ad se patribus cardinalibus, regi Boemiae de fide catholica male sentienti diem dicit.inde ab urbe discedens,per Sabinos, Umbros, Picentes,
Ancona lectica iacens desertur. In itinere autem magna vim hominu ex Germania, Gallia, Hispania venientium ad bellum Turcis indictum ossendit:quorum
magnam partem absolutam peccatis, Germanorum potissimum,in patriam romisit, qudd minus idonei bello gerendo essent, quodq; etiam belli impensam, ut in literis apostolicis continebatur,secum non detulissent. Dum classem, quae pas. sim in portubus superi inseriq; maris ad tantum bellum fuerat aedificata, dumque Venetorum ducem belli socium Anconae expectat, diutina Sc lenta febri amicta tus, moritur an no sexagesimoquarto supra quadringentos & mille, septimode- ι scimo calendas Septembris, horam circiter tertiam noctis, anno Vero pontificacias sexto,diebus sex minus. Tantae autem constantiae& fortitudinis fuit, ut tota
300쪽
aegritudine, graui quidem Sc longa,occupationes intelligendi causas diuersarum
gentium audiendi,inhibendi,decernendi, iudicandi, signandi, admonendi, castigandi, intermiserit nunquam. Eo autem die quo e vita migrauit, duas horas ante extremum vitae spatium patres cardinales ad se vocatos constanti animo de voce non inconcinna ad concordiam in Eligendo nouo pontifice adhortatus est quibus item honorem summi Dei, dignitatem Ecclesiae Romanae, bellum a se in Turcos susceptum,salutem animae suae, familiam omnem, nepotes vero maxime si commendatione dignos se praestiterint, constanti ac grauioratione comm daure. Petiit sponte sacramenta omnia, & sisna integerrimi Christiani omnibus in rebus prae se tulit .Praeterea vero acerrime tum quidem disputauit cum Laurotio Rouerella Episcopo Ferrariensi theologo doctissimo,liceret ne extremam vnctionem iterare, qua semel in unctus fuerat, dum Basileae pestilentia grauissime
aegrotaret. Orationes canon icas ut intermitteret in tanta animi anxietate, neque
domesticorum quidem precibus exorari potuit. Symbolum Athanasij conitanter pronunciauit,le pronunciatum, verissimum ac sanctissimum este dixit. Non mortem exhorruit, non perturbationis, aut inconstantiae,dum supremum spiritum efflaret, signum aliquod edidit.Extinctus profecto magis quam mortuus dici potest, adeo longis aegritudinibus maceratus erat. Vt corpus s uiam Romam d ferretur, tuis mandauit. Affirmant polinctores, vivacissimum cor in homine inuentum .Funus Ancona Romam desertur,comi tante familia lugubri velle induta, ac lachrymis squalida .Peractis autem de more exequiis,in basilica sancti Petri conditur ad altare sancti Andre sepulchro Francisci cardinalis Senensis impen
nos sex.Breuis pontificatus,ingens fuit gloria. Conuentum Christianorii Mantuae pro fide habuit.Oppugnatoribus Romanae sedis intra atq; extra Italia restitit: Catharinam Senensem inter sanctas Christi retulit: pragmaticam in Gallia abrogauit. Ferdi nandum Aragonusem in regnum Siciliae cis fretum rellituit: rem Ecclesiae auxit . Fodinas inuenti tum primum aluminis apud Toliam restituit, cultor iustiti q& religionis.Admirabilis eloquio.Vadens in bellum, quod Turcis m- dixerat, Anconae decessit: ibi se classem paratam, & ducem Venetorii cum suo senatu commilitones Christi habuit. Relatus in urbe est patrum decreto,& hicc dirus, ubi caput Andres Apostoli ad se ex Peloponneso aduectum collocari ius rat. Vixit annos quinquagintaocto, meses noue, dies septem dc viginti. Collegio
aut cardinaliu quinq; N quadraginta millia nummum aureorum, a vectigalibus Ecclesiae pensum,ob indictum Turcis bellum reliquit Has autem pecunias cardinales & triremes, quae tum in portu Anconitano erant,Christophoro Mauro Venetorum duci, qui biduo ante Pij mortem cum triremibus undecim applicuerat, committunt his conditionibus, ut nauigiis pro eorum arbitrio bello nauali uterentur, pecunias vero stipendii nomine ad Matthiam Ungarorum regem mi terent, bellum assiduo cum Turcis gerentem .Mortuus es h vir Drtitudinis certo ac prudentiae singularis,&qui non ad otium, ad segnitiem,sed ad res agendas,&maximas quidem natus videbatur. Augere maiestate pontificis conatus eli semp. Non reges, non duces,non populos, non tyrannos in se aut Ecclesiasticum que-piam delinquentes,bello,cesuris,interdictis, execrationibus persequi prius desti- tu,quam eos ad sanitatem redijsse cognouerit. Lodo uico autem regi Gallorii aduersatus est, quod libertatem Ecclesiae minuere conaretur, cu ab eo antea pragmaticam Ecclesiae Romanae perniciosissimam peste extorsistet.Borsio duci Mutinens minatus est,quod ipse Romanae Ecclesiae censearius, Sc Sigismundo Mala testae hosti Ecclesiae,& rebus Gallicis fauerer.Sigismundii vero Austriae ducem grauis . simis censuris persecutus, quod Nicolaum Cusanum caedinalem ad vincula Petri cepisset, ac comprehensum aliquamliu in carcere detinuisset. Dieterum Isembeo