장음표시 사용
311쪽
inquit, duce Calimacho in nos coniurabas Θ Tum ego fretus innocentia mea, ita constanti animo respondi, ut nullum conscientiae signum in me deprehendi pocset. Instabat ille diicinctus I pallidus, Se nisi verum faterer, nunc tormenta mihi,
nunc mortem proponebat. Tum ego cum viderem omnia armis & tum nitu timcunsonare, veritus ne quid grauius ob formidinem de iram in nos consuleretur, rationes attuli, qtiam obrem crederem Calim acinim nil aliquid tale via quam moliturum , nedum meditatum fuisset, quod consilio, lingua, manu, solicitudine, opibus, copiis, clientelis, armis, pecuniis, oculis postremo careret: Caeculus enim erat, & P. Lentulo si,mniculosior, ac L. Crasso ob adipem tardior. Omitto quod nee ciuis quidem Romanus erat, qui patriam liberaret, nec presiit, qui pontificatum sibi Paulo interempto desii meret. Quid poterat Calimachus PQuid auderet Θ Erat ne lingua & manu promptus Θ Habebat ne ad tantam rem conficiendam certos homines delectos de descriptos, quorum opera uteretur ξ nisi forte vellent Glaucum & Petreium fugae suae comites, alteros Gabinios ac Statilios esse. Tum Paulus ad Vianesium conuersus: hic, inquit, me toruis oculis aspiciens tormento cogendus est verum fateri, nam coniurandi artem optimc nouit. Vtinam consideratius mecum egisset Paulus, non enim me statim tormento subiecillet. Nam clim verum conieetura quaeritur, nec de facto constat, in coniuratione potissimum, Se quae ante sit sceptum negotium, &post sint gesta,quaeritur. Consideratur vita coniurantis, considerantur mores, ambitio, cupiditas tum facultatum, tum honorum, & si quid antea dictum, scriptum, aut factum sit, quod
eo tendat. Horum nihil considerauit Paulus in carcerem nos coiicit. Verum cum admoneretur ab his qui bene sentiebant quibusque exploratum erat, Lucam Totium nusquam pedem Neapoli mouisse, ne tantum tumultum eum suo discrimine concitaret, reuocat edictum tertio die quo premia illis proponebat,qui Lucam reum maiestatis, vel viuum vel mortuum in potestatem suam redegissent: non ta-nien Quadratios fratres, quos ob eam suspicione ceperat &torserar, dimisit. Sub- esse aliquam latente causam videri volebat, ne leuitatis argueretur. Liberatus hoc metu Paulus,ad nos statim animu adijcit. Mittit in arce Hadriani Vianesium cum Iohanne Francisco, Clugiensi Sanga& satellite, qui nos quouis genere tormet rum adigat ea etia fateri, quae nusquam sciebamus.Torquentur prima Se sequentidie multi, quoru pars magna prae dolore in ipsis cruciatibus cocidit. Bouem Phalaridis, sepulchra Hadriani tum putasses, adeo resonabat fornix ille concauus vocibus miseroru adolescen tum. Torquebatur Lucidus homo omni u innocentissimus. Torquebatur Marsus Demetrius, Augustinus Campanus optimus adolescens,lcvnicum seculi nostri decus, si ingenui D literaturam inspicis: quibus cruciatibus&dolore animi mortuu postea crediderim. Fessi tortores, non tame satiati. Nam ad viginti fere eo biduo quaestioni subieceran t, me quoq; ad poenam vocant. Accingunt se Vperi carnifices,parantur tormeta,spolidr, laceror, trudor tanqua crassator & latro. Sedet Vianesius tanquam alter Minos liratis tapetibus, ac si in nuptijs esset vel potius in coena Atrei & Tantali, homo, inqua, sacris initiatus,& quem sacri canones vetant de laicis quellionem habere, ne si mors subsequatur, quod in tormetis interdum accidere solet,irregularis ut eorum verbo utar de impius habeatur.Neq; hoc quidem contentus, dum pederem miser in ipsis cruciati-Dus, monilia Sange Clugiensis attredians, hominem rogabat,a qua puella donum amoris habui stet.De amoribus locutus,ad me conuersus instabat,ut seriem coniurationis, vel fabulae potius a Calimacho confictae explicarem, liceremq; quid cause esset,cur Pomponius,qui tum Venet ijserat, ad me scribens, patre sanctissis imum in sitis literis appellaret:te, inquit, pontifice creaverant cs iurati omnes ξFlagitat item,dederim ne literas Pomponio ad imperatorem,aut ad aliquem Christianum principem suscitandi schismatis,aut concili j causa.Respondeo,me nunquam consiliorum Calimachi participem fuisse, quippe cum inter . nos simulta se et haud
312쪽
parua. Nescire item. cur Pomponius me patrem sanctissimum appellatet, sciturum ab eo, nam pauidpbst vinctum assuturum dicebat. De pontificatu vero non esse cur soliciti essent, quod vita priuata semper contentus fuissem. Ad imperatorem verδ me nunquam literas misisse, nec Pomponii opera ea in re usum esse, etiam ab eo sciturum. Tandem vero delinitus aliquantulum tot meis cruciatibus, non tamen satiatus, deponi me iubet, vesperi maiores subiturum. Deferor in cubiculum semimortuus, nec ita multo pbst revocor a quaestoribus bene potis de pransis: aderat & Laurentius archiepiscopus Spalatrenus. Petunt quid mihi colloquii fuerit cum Sigismundo Mala testa, qui tum in urbe erat. De literis,inquam, de armis, de praestantibus ingenijs tum veterum, tum nostrorum hominum i quebamur, deque his rebus, quae in hominum colloquia cadere possunt. Minaritum Vianesius, ac maiores cruciatus proponere, nisi verum faterer. Rediturum se die sequenti, meditarer interim ubi essem,& quibus cum mihi esset agendum. Reducor iterum ad cubile, ubi tantus me repente dolor inuasit, ut vitam eum
morte cuperem commutare, recrudescentibus doloribus ob refrigerata membra, quassa vehementer ac laesa. Recreabat me tamen non parum Angeli Busili R mani equitis humanitas, quem anno antE Paulus in carcerem coniecerat, ob interfectum a Marcello filio Franciscum Cappocium. Ideni in factum Angeli suasa Paulus dicebat. Angelus itaq; ac Franciscus nepos, quibus eum in eodem cubicuislo diuertebam, quo minus doloribus & inedia morerer, suis manibus ti medelasci cibum mihi afferebant.Post biduu vero Christophorus Veronensis Pauli medicus ad me veniens: bono,i nquit, animo te esse i ubet Pauliis, ac de se bene sperare, breuique liberum futu rum.Sciscitor quando id fore speraret:Respondet homo liber audientibus omnibus qui tum aderant, no ita citd fieri posse,ne leuitatis Se sγuitie argueretur Pontifex,quod illos,quos tanto tumultu cocitato cepisset ac torsisset, statim veluti innoxios dimitteret. Neq; hoc quidem contentus Paulus,' uos paulo ante colurationis D maiestatis accersierat, eosde mutata sententia ob diuulgatam fabulam haereseos accusat. Trahitur ad urbem Pomponius Veneti j sc plus:per totam Italiam tanquam alter Iugurtha ducitur in iudicium Pomponius, vir simplicis ingenii,neque coniurationis,neque alicuius sceleris conscius. Rogatus cur nomina adolescentibus immutaret, ut nomo liber erat: Quid ad vos, inqr,
Se Paulum si mihi Foeniculi nomen indo, modo id sine dolo & fraude fiat Amore
nanq; vetus fatis antiquorum praeclara nomina repetebat,quasi quaedam calcaria, quae nostram iuuen tutem aemulatione ad virtutem incitarent. Trahitur & Lucillus ad urbem tanquam reus matellatis, qui in Sabinis tetric in illam vitam duc bat,quod ad Campanum scribens,quae literae postea deprehensae sunt, Heliogabali cuiuidam amores reprehendebat, ita occulte tamen, ut nisi a conscio diu noscires ipia non posset. Vianesius autem diligens pastor ad nos cum tormentis saepius rediens,torto etiam Petreio Calimachi comi te in fiiga comprehense,ac nihil confesto,quod diceret, ebriosam illam Calimachi collocutione nullius momenti existi manda in se i sie, omnia oculis collustrans, ne refractis parietibus tanquam Da
dati ex alta arce volaremus, carcerem subterraneum meditatur, ae fabris statim locat, eoque coniicit Franciscum Anguillaram Gattalusium,Franciscum Aluianum,Iacobum Ptolemaeum,quadriennio ante molestia carceris maceratos. De libertate noltra interim nullum verbum fiebat. Erat tum imperator in urbe: voti enim gratia venerat cum magno comitatu: quem Paulus magna cum impensa hono i ificetissime suscepit,expensis decem & octo millibus numinum aureorum.
Ambos ex mole Hadriani sub eodem pallio a Laterano redeuntes, comitante honorato quoque, inspexi. Substiti t Paulus in ponte, donec imperator equites allia quot crearet. Abeunte deinde imperatore, cum iam metu omni liberatus ester, nam & equitum D peditum sitorum magnam partem in urbem vocaverat, Veritus ne quid tumultus a populo Romano excitaretur, prssente imperatore, lecimo mense
313쪽
diense post captiuitatem nostram in arcem veniens, ne tantum tumultus frustra
concitasse videretur, multa nobis obiicit, sed illud potissimiam, quod de immortalitate an ii norii disputaremus, tenerem usq; opinione Platonis, qua in diuus Augustinus Christiane religioni simili mam esse censet:Merito, inquit Aurelius,Cicero deum inter philosophos Platonem vocat, qui certe cunctos ingenio & sapientia superauit:hunc milii delepi quo cum disputarem , qui Sede ultimo hominis sine, id de diuina natura melius quam caeteri plii losephatur. in dubium, inquit Paulus,dil putando Deum vocabatis .Quod quidem omnibus philosophis Se di eologis nostrorum temporum ob ij ci potest,qui&animos se Deum & omnes intelligentias separatas, disputandi ac veri inueniendi causa in dubium plerumq; vocant.Praeterea vero haeretici sunt,ut ait Augustinus, qui quod praue sapiunt, pertinaciter defendunt. Sanam disciplinam nunquam aspernati sit mus, quod facere consueuerunt ut ait Leo erroris inagistri, qui seorsum ab Ecclesia sentientes,lim retici merito, Hieronymo teste, sunt appellati. Rationem vitae meae posteaquam sapere per aetate coepi, usque ad haec tempora reddere vobis postum. Nullum mihi facinus impingi potest, non furtum, non latrocinium, non sacrilegium, non depeculatus, non parrici tum, non rapina, non simonia. Vixi ut Christianum decebat,conseisionem&communione inarano,semel praesertim, intermisi nunquam. Nil ex ore meo excidit, quod contra Symbolum esset, aut haeresim saperet. Non siim imitatus Simoniacos, Carpocratianos,oplaytas, Seuerianos, Alogios,Paulinos, lanichaeos,Macedonios, ali invehaereti corti s ectam. Praeterea vero Pauluserintini nobis dabat, quod minita gentilitatis amatores essemus,clim nemo eo huius rei studiosior esici, quippe qui Scitatuas veterum undiq; ex tota urbe coqui sitas, in suas illas ς des, quas sub capitolio extruebat,congereret, auecto etiam ex sancia Hagnete beatae Constantiae sepulchro, frustra reclamantibus monachis loci,
qui pol ea mortuo Paulo, sepulchrum illud porphyreticum a Sixto pontificere-
petiere. Praeterea vero numismata prope infinita, ex auro, argento,aereve sua ina
gine signata, sine ullo senatusconsulto in fundamentis aedificiorum suorum more veterum collocabat,veteres potius hac in re, quam Petrum, Anactetum de Linum imitatus.Cum vero nostra de re inter palatinos Episcopos & duos fratres esset alia quando disceptatum, quorum alter erat ordinis Francisci, alter Dominici, venerunt sere omnes in hanc senten tiam, nihil esse in nobis quod haeresim saperet. . rum cum Paulus in arcem venisset, excludereturque de industria Franciscus patronus noster veritatis assertor, quo liberius Leo nardo loqui liceret, eadem dicit, quae pridie. Rogati sententiam qui tum aderant, etsi ad nutum pontificis aliqua
ex parte loquebantur, nostram tamen causam leuiorem faciebant,ac pontifice mitiorem reddere conabant tr. Solus autem inter Omnes Laelius de Valla Romanus ciuis &aduocatus consi i talis, nostram causam libere tutatus est. Confutat omnia quae a Leonardo dicta erant, quaecive partim affirmauerat alter aduocatus Andreas sanctae crucis. Fit aurern inter dicendum de academia mentio. Inesamat tum M. Barbus sancti Marci cardinalis, nos non academicos este, sed foedatores academiae.Quid turpitudinis autem a nobis in academiam prodierit,certe non video, cum nec fures, nec latrones, nec incendiarij,nec decoctores essemus. Veteres academicos sequebamur, nouos contemnentes, qui in rebus ipsis nil certi ponebant. Paulus tamen haereticos eos pronunciauit, qui nomen academiae vel serio, vel ioco deinceps commemorarent. Inusta est hec ignominia Platoni,ipse se tueatur. Vol bat Paulus rebus in omnibus videri acutus Sc doctus, volebat item vid ri facetus, deridebat fere omnes, contemnebatque. Interrogat tum Pomponium hominem irridens,quod ei a teneris annis nomen imposuerant parentes. Respondet Pomponius, se binomium fuisse. Confusus nouitate rei Paulus, substitit amplius de nomine quaerere. Ad me autem conuersus, in omnem contumeliam prorupit : omitto quod mihi coniurationem, haeresim, maiestatis crimen obiiceret,
314쪽
quae omnia iam purgata erant:obiiciebat etiam ingratitudinem, quod in me licet ingratii officiosus fui siet.Si spoliare homines emptione sua incognita causa,sicarcere, si tormentis, si ignominia, si calumnia afficere beneficium eli, certe erga me beneficus Seliberalis dici potest Paulus,& ego ingratus,qui tantorum maleficiorum 4mmemor ab urbe non discesserim, suis mandatis obtemperans,suis pollicitationibus toties frustratus. Abiit inde minabundus,& ob iram, quam tum conceperat,nos utq; ad integrum annum retinuit. ita eum credo iurasse, quando nos cepit & in carcerem coniecit, noluit peri urus videri. Dimissos tandem in aedibus suis viginti diebus ita nos retinet, ut efferre pedem domo non liceret.Vagari deinde per Vaticanum sinit. Fatigatus postremo cardinalium precibus,liberos tadem nos facit. Vocor non ita multd poli literis i Lodovico Gonzaga principe Mantua no ad balnea Petriolana valetudinis causa,quam in carcere dextro humero debilitatus cotraxera.EO ut proficiscerer primo vetuit Paulus, quod diceret, se breui
rei ines bene consulturii. Eo tamen ac redeo, spodente reditu meu Bellarione ea
dinali Niceno,viro praestantis ingenii & singularis lueraturae. Fidem mea commendat Paulus,ac crebro laetat optimam eius erga me voluntatem . Post discessum Bors ij Eliensis,que ad urbem cum magno equitatu venientem magnificentissime de laute tu sceperat,ducemq; Ferrariae creauei at, me breui visurum quo in me animo esset.Idq; etiam oratoribus tum Venetorum, tum ducis Mediolanensis, qui me ei cimaendauerant, saepe pollicitus fuerat. Biennio hac spe ductus vel frustratus potius,ire Bononia institueram cu cardinali Mantuano eiusdem ciuitatis legato.Qtio mi nus id facere vetat Paulus, dicitq; ita erat urbanus & facetus me satis sapere,&facultatibus potius quam literatura indigere.Sed ecce dum ex pecto, ut mei tandem tot calamitatibus, tot malis circumuenti misereatur, pontifex ipse a poplexia moritur secunda hora noctis,solus in cubiculo nemine vidente, cu eo die laetus etiam consistorium habitisset, pontificatus sui anno sexto, mense decimo,quinto Calendas Augusti. I.CCCC. LXXI. Fuit autem in honiane,q uatum ad corpus pertinet,maiestas pontifice digna. Erat enim magni ac vasti corporis, adeo vi dum ad rem diu inani proficisceretur, lus emineret. Circa cultu m corporis et si morosus non erat, nequaquam tamen negligens habebatur.Fuere etia qui
dicerent,eum dum in publicum prodiret, faciem sibi fucis concinnare. De apparatu pontificio no est cur ambigas, maiores ab hoc uno superatos, regno praesertim, siue mitram velis appellare,in quam multas opes contulit, coeptis undi'; ac magnis pret ijs adamatibus. sapphiris,smaragdis,chrysolitis,iaspidibus, unionibus,&quicquid gemarum in pretio est quibus ornatus tanqalter Aaron, in publica forma humana augustiore prodibat.Inspici tum ab omnibus volebat & admirari. Hanc ob rem non nunquam peregri nos in urbe retinuit, in termissa ostendendi sudarii consuetudine,quo a pluribus eodem tempore cerneretur. Praeterea vero ne solus differre a caeteris videretur, publico decreto mandauit proposita poena, ne quispiam bireta coccinea ita appellant capitis tegme)pter cardinales ferret,qbus etia primo pontificatus sui anno pannu eiu ide coloris dono dedit, quo equos vel mulas sterneret dii equitant. Voluit praeterea in decretum referre, ut galeri cardinalium ex serico coccineo fierent: sed id quo minus decerneretur vetuere illi, qui bene sentientes,diminuendam esse Ecesesiae pompam, non augendam cum detrimento Christianae religionis praedicabant. Ante pontificatum vero predicare s lebat, si sors unquam ei contigillet, singulis cardinalibus singula castella se donaturum, quo vitandi aellus urbani causa secedere percommode possent. Sed pontis catum adeptus, nil minus cogi tau it: pontificatus tamen maiestatem tum autoritate tum armis augere conatus est . Nam Tricari censein Episcopii in Gallias misit, qui cognita Leodiensium & ducis Burgundiae contentione, eos ad concordia r uocaret, siublato interdicto,quo Leodienses notati erant, ob pulsum iniuria Episcopu ui suum. Verum dum Tricari censis haec quam accurate agit, ut id ad solum
315쪽
pontifice pertinere ostenderet,i Leodiensibus cum eoru Episcopo capitur. Hanc ob rem dux Burgundiae inita pace cum Lodo uico Franciae rese tum enim bellum inter se gerebant advivante ipso rege, Leodienses grauissimis caedibus persecut
eorum urbem tandem euertit,& captos episcopos liberauit .Praeterea vero Paulus
cognita regis Boemiae perfidia, in hominem Laurentio Rouerella Episcopo Ferrariensi legato ita Vngaros de Germanos concitauit ut breui& stirpe Georgii funditus sustulerit,ie nomen haereticorum fuerit deleturus, ni Poloni id regnum ad se pertinere dicentes, latthiam Vngariae regem tenuissent bello lacessitum, quominus regno Boemiae potiretur.Diio tamen bella Sc quidem parua in Italia suste-pit,que nulla re prius repetita bello, sed insidiis primo inchoata, postea deleruit. Cum igitur Tolphae veteris dominos insidiis prim b,mox armis, cum id non cessisset, duce Vianesio aggressus esset, obsideretq; locum & oppugnaret, superuenientibus regijs copiis, quae a bello,quod in Flaminia contra Bartholomaeum Berasomatem gestum esse diximus, quo in exercitu Vrsini militabant, repente effusa fuga obsidionem deleri t,cu amplius sexaginta millibus passitum hostes abessent. Atque ita Tolpham post longam contentionem,qua etiam Vrsinos sibi inimicos ac prope hostes fecerat,decem Sc septem millibus nummum auri emit, iam illae Vesinae potentia veri tus, quae dominis loci amni late coniuncta erat. Ii sdem quoque artibus Robertum Mala testam Sigismundi mortui filium aggress us,cum etia dolo suburbium Arimi nense cepi siet,urbemq; aliquamdiu oppugnasset, Laurentio Spalatrensi Archiepiscopo tantum negotium procurante, superueniente postea Frederico comite Vrbinati cum regio ac Florentini populi exercitu, de obsidione
relinquere coactus est,&fuso turpiter ac fugato exercitu pacem turpi etiam cou ditione initam non renuit. Assirmat Laurentius,potiundi Arimini opportunitatem amissam ess dum auare nimium stipendia militibus persoluit, dum l. ignoratione reru Sc tarditate ingenii, re ipsam, quae mometo teporis colligitur, in bello potissimum,in longum ducit. Natura enim in rebus agendis ita praeposterus
Paulus erat,vi nisi fatiga tus, re quantuuis clara Sc apertam inchoaret, au i inchoa
tam perficeret.Quanu ipse iactare solebat, id sibi in multis usui fuisse, cum in pluribus in verum fateri volumus sibi ac Romanae Ecclesiae id admodum nocuisset. In colligendis autem pecuniis ita diligens fuit,ut serE semper beneficia Se episeo
patus his committeret, qui officium aliquod venale haberent, unde elici munus posset.Omnia enim officia suo tempore venalia erant: quam ob rem factum est, ut qui epist opatum aut beneficium vellet, officium aliquod emeret, quo lenocinio quod vellet consequeretur,superatis copetitoribus omnibus, doctri na leprobitate vitae quouis magistratu Schonore dignis. Praeterea vero cum episcopatus vacaret,quo plures an natae eodem tempore soluerentur,digniores ut ipse praedicabat ad huseriores episcopatus mouens,magnam pecuniarum vim Vndiq; colligebat. Redi mendarum quoq; pensionum usum non improbauit. His autem pecuniis interdit etiam ad liberali tale utebatur.Na 8c cardinales pauperes maxime de Episcopos,& princi pN ac nobiles domo extorres,virgines,viduas,segrotos freque ter iuuabat.Curauit item ut Romae annona caeteraq; ad victum pertinentia,viliusquam antea venderentur. Aedificauit etiam splendide ac magnifice tum apud sanctum Marcum, tum vero in Vaticano.Quod ad munificentiam pertinet,venationem quoq; miro apparatu edidit duci Ferrariensi in campo Merulae . Huic au tem praesuit eius ex sorore nepos sanciae Luciae cardinalis, quem una cum Bapti sta Z no altero nepote cardinales ante creaverat.Adire hominem die dormiente, ac noctu vigilantem,attrectantemq; gemmas & marsaritas difficile erat, nec nisi post multas vigilias,quod si tibi patuissent fores,audire hominem, non audiri ab holenecesse erat,adeo copiosus in dicendo habebatur Morosus erat de difficilis, tu domesti cis,tu externis,& s spe quod promiserat mutata sentetia i nuertebat. Volebat videri astutus rebus in omninus, hac obreperplexe nimium interdit loquebatur.
316쪽
mare a iuuitias principum ac populorum non diu seruauit,subd variarum partiu haberet.Varia ciborii genera sibi apponi volebat Sc peiora semper queq; degustabat. Clamabat interdum, nisi quae expetebat, ex sententia ei apposita fuissent. Bibacissimus quidem erat, sed vina admodum paruale diluta bibebat. Peponum esu, cancrorum, pastillorum, pisci uin, succidia, admodum delectabatur. Quibus ex rebus ortam crediderim a poplex iam illam, qua evita sublatus est. Nam duos pepones Sc quiden raegrandes comederat eo die, quo sequenti nocte mortuus
eli. Iustus tamen est habitus de es emens. Plerosq; aute in latrones poena carceris ad sanitatem rc digere conatus eis, fures, parricidas, perfidos, periuros. Humanitatis autem studia ita oderatia contemnebat, ut eius studioses, uno nomine haereticos
appellaret. Hanc ob rem Romanos adhortabatur, ne filios diutius in stud ijs literaru versari paterentur, satis et se si legere & scribere didici sent. Durus interdum& inexorabilis, si quid ab eo peteres, habebatur: neq; hoc contentus, conuitia dc probra in te coni j ciebat, plura tamen praestabat quam vultu facturii in prae se se ret.Vno tamen postremo laudari poteli, quod domi monstra non aluerit, quodq; dome ilicos suos & familiares in officio continuerit, ne ob fastum & insolentiam populo Romano de aulicis stomachum facerent.
Ixtus quartus,Franciscus alluere antea dictus, genere Ligur, urbes uona oriundus,ordinis fratrum Minorum mini iter accuratissimus,cii lethalia poplexiae aculeo occubuisset Paulus pontifex, cardinalium consensu eidem surrogatur: Vir certe no minus arte quam ingenio clarua fuit, politioribus literis a teneris annis apprime imbutus, labore incredibili addiuinar si humanarumq; artihi apicem coscendit, ut oes Italos literis lacessere de vincere facile potuerit: quod facile produnt ex eius chartaceo scrinio nonnulla eius opera, non miniis con cin ne ij eleganter scripta, quae iam in lucem prodi erui, scilicet de potentia Dei,de sangu ine Claristi,de conceptione beatae Mariae, de aliorurinnumera prope su pellex, quae fortasse pia luerulento situ squalida iacet. Et ut ante pontificatu madeptum clemens, pius,& in omnes mansuetus extitit: ita magistratu pontificio insignitus, omni virtute coepit caeteros praecellere,ad vitia testudineus,ad virtutes Se bonarum artium studia equis velisq; ocyus anhelabat. In pauperes pius, in religiosos munificus,& ad ius cui li reddedit in vigilantissimus erat. Principes clade militari patria e torres,& proprio regno pulsos, praesertim Palaeologorum filios, Bosis inae reginam, aliosq; coplures a Turco in se statos summa opera iuuare curauit. Vrbem Romam coenosam Sc strati pene expertem, cariosa vetustate desolatain, nec non debilioribus fulcris nutantem, omni ope instaur re sategit, nec non omnia eius compita cultissime strauit. Pontem super Tiberim que ab ipso Sixti pontem vocant intro artificio maxima impensa extruxi alijsq;
beneficiis Romam si, i ad ebas frinxit, ut non iniuria ipsius alter Romulus vocandus sit. Apud sanctum Petrum templum culti s simum extrui iussit, in eo sacerdotes instituens, quos annuis prouentibus liberaliter dotauit. Hospitale sancti sipi ritiis in Vaticano vetustate collabens, magnifice ad pauperum profugium instaurauit, ibiq; suae vitae serie in manu Apellea caelari voliti t. Et quum summa religione virginem Mariam acri uredine de suo more excoleret, eius templum, quod sanctam Mariam dicunt, excidio & carie ferme obrutulia, magnis sumptibus denuo
extrui se cisi quod munificentissitne an nuo munere donauit. Hic a quarto sui pontificatus anno iubile una per totum Christianitatis orbem honorifice celebra uir, ut quam diu vitia delituerant recondita, statim corde contrito confesta, Christifidelibus abluerentur. Beatum Bona uenturam theologum, sanctorum albo inscribi deliabeii voluit. Hoc tamen ei dant vitio, quod suos supra modum amauerit,
317쪽
Fumana diuinaque praeter iustitiam eis tribuens. Multorii in iudicio iniuste tumultu bellico totam Italiam vexavit. Laurentium enim Medicem, qui tunc Floren tinis praeerat, maledica censura in primis proscribens, Florentinis bellum indixi quod Raphaelem cardinalem ex sorore Violentina nepotem, nec no Franciscum Salutatum Pisanum archi praesulem,cupletasq; eos comitantibus suspendio affigunt, qitonia Iulianu Medice Laurentis fratrem egregium adolescentem, in teplo sanctae Liberatae a suis sicarijs obtruncari fecerat.Hac enim tepestate insi- fm inauri , ut credebat Sixtus,puocatus,suasit Hieronymi comitis atq; Ferdinani Apuliae regis, in Hetruria caltra metatus, Floretinos magnis damnis oppressit, donec re diligentiori examinatione cognita, Franciscu Salmatili reuelli cognou rit potifex,qui Lauretium Medice a censura F.cilesiastica absoluit.Nec Italicae calamitati defuit senatus Venetus,qui Herculem Ellensem Ferrariae duce obsessum circunuallans, in Ferrariae agros saeuis si me debacchatus eis. Hinc Sixtus Ferdinando bellum indixit,et nollet Herculi Ellens cotra Venetos,eu loga obsidione prementes,auxiliari.Sed curirdinado rebus copo sitis,Venetos, armis Apuliae fretus pro virili fatigat,& quoiq; Italiae potentatus in eos concitat:eos interdixit, excO municauit,& omnibus dignitatibus orbari volvit, neci plo luperiti te, ab loluti si is munus eis impensum eis.Tande sebrili calore correptus, nature debitum exoluit.
Et sic inter Italiae principatus copositis rebus,ta immanis sedatur tumultus. Hic toto sui potificatus tepore .cardinales ordinauit: inter quos Iulianus S. Petri ad Vincula,ex fratre nepos, praecipuus fuit,qui Sixti funus celebri pompa, magnifieo sumptu in teplo S.Petri ad Vaticanu sepeliri fecit. Multas festiuitates veteribus iniunxit,&Coceptionis,& Praesentationis B. Mariae,S. Anne eius matris, san
ctissimi Iosepli,seraphici Francisci festa in Christi Ecclesia celebrari iussit. Obiit igitur turbuletis si ina bello rufluctuatione inquietatus,anno Christi M.CCCC. LXXXm. mense Augult. pontificatus vero sui anno XXIII. X lιν b
Nnocentius octauus, Iohanes Baptista antea dictus,patria Genuesis et
mediocri genere, honorato tamen, patre Aaron viro sane probo ortus, primo sanctae CFiliae presbyter cardinalis creatus,& cum virtutis atq; disciplinarum omnium specimen foret,cardinaltu auspiciis,Sixto emedio sublato, sum in potifex creat, Anno Christi millesimo quadringetesimo octogesilinoquarto,idib' Augόsl.Hic aut affabilis, mas eius eloquio, facudus& comis,
que maturus incessus, morun 6 morosa grauitas, necno genuina indoles exornabat. Perspicacis ingenii fuit, ut altiora rimati faciliter innotesceret.Nec defuit ipsi verborulepos no iniucudus,multis salibus cultus cu tepestiuum erat.Pace principibus Christianis comendans, eos abiectis mutuis odijs foedus pcutere hortabat, ne Turcaru insidias molientiu virib' Christianitas detrimen tu subiret. No iniuria igit In nocetius dictus est,cu vitς innocetia,ma sueta indole clar',no iracudus, inexorabilis aut morosus, inter ceteros velut sidus emicuerit. Et cu cosideratius co silio maturo animaduerteret,st pro Ecclesis dignitate Sc subdito ru tu tela ea armis quae reda essent, j raptu aut temerariis alioru pontificia donis ablata suerant,dice-cebat,arma sum eda noster victoria aut gloria, sed ut pax inde sequat. Singulos principii Christianorii oratores,cu in sui ponti cat' principio eu de more salutatu veniret,ad pacem admonebat, suadens, armis templa prophanari, sunditus d principii Christianorii oratores,cu in sui pontificat principio tu veniret,ad pacem admonebat,stradens, armis templa prophamoliri,dei cultu intermitti, puellas incestari,fruges&bonoru quodcunq; genus
populari, quod tellatur Lucanus dices:Nulla fides pietasq; viris qui castra sequutur.Vrsini tame& Collinenses Romaniiceres,eius pios hortatus aspnati,intellinis bellis urbe infestantes, se inuice lacerabat, I incredibili dano inuito toti fice,
urbem affecerunt.Hac etiam tepestate contra Ferdinandu Apulas re3 trituita annua, lubus astrictus erat, clesiae pedere negante, bello tumultuatu est,hoc aegrὸ ferente
318쪽
serente optimo pontifice. Copiarum suarum ducem Robertum Sat seuerinatem, virum militari disciplina clarum, habuit Innocentius, qui in Apulia castra in latus, longe lateq; eam depopulatus est,atqueFerdinandum aperto marte de collatis signis expugnando,Ecclesie morigerum devinxit.Pace itaq; cum Ferdinan doliae lege inita,mramento pollicitus est,pontificiat dignitati in posterum non aduersari,Scannuum prouentum,quo Ecclesiae Neopolitani regni causa tenebatur,eidem persoluere.His rebus ex lententia compositis,inter Ursinos Sc Colum-nenses summa diligentia pacem composuit urbe ab intelliinis bellis libera, in Buccatinum Osimi turannum,Christianos multa clade pessundantem, qui paulo antea ab Ecclesia defecerar,copias mouit, quem post longam utriusque stragem e pugnauit,&captiuum ad Lodo uicuim Ssortiam Insubriae ducem transmiti t. i-bus rebus it renue gellis,non modicam suae virtutis laudem optimus pontifex rotulit.Ipse, tum quia valetudinarius erat, tum propter crebros bellorum de pestis insultus,quibus tota Italia laborabat, complura quae sanctius consultiusque animo conceperat,inexpleta reliquit.Consanguineis paruum amoris indicium mi strans opibus extollere non curauit,dempto quod filium Franciscum nomine,&Theodorinam filiam nothos ex scelesto concubitu satos, praeter rationem multo munere cumulatissimos reddidit. Franciscum enim formosae puellae Laurentii Medice filiae connubio iunxit, atque eum cum lethali morbo decubaret, magnis thesiuris ex consensu cardinalium donauit. Theodorinam vero strenuo ac illust ri viro cum dote maxima desiponsavit. Heliopol dum Austriae ducem assiduis l-dig js enitentem, sanctorum catalogo aggregauit.Venetos censura maledica a Sixto fultati natos,absolutionis munere donauit. Qua in pluriana Italiae templa crebriu donis cumulatissima reddidit. Coenobio fratrum Eremitarum Bergo mensi
uua,cclesiam argenteam miro artificio caelatam & subtili ter sculptam, dono dedit. Fuit itaq; hie Rufex morum probitate, vitae tantii monia, atque omni diis sciplinarum genere ornatus, qui proceribus plebeijsq; dilectissimus, cum omnium non paruomoerore vitam exhalavit anno sui pontificatus octauo die vigesima sexta Iulii,anno Chrilli millesimo quadringentesimo nonagesimosecundo, cuius gratia hoc excudi distichon:
Hunc Deus absoluat Ofnsis, abluat ipsium
Culpis it superis pos pia fata plagis. ALEXANDER UL
Lexinder huius nominis sextus, ha tria Hispanus, Theodoricus antea
appellatus, e Borgia gente nobilissima origi nem duxit.Hunc Calix lux quondam papa eius patruus,a primaeva aetate quae facile mores,quibus imbuitur,diutius seruat mansuete inter doctos, qui iuueniles animos regendi artem apprime callebat,educari voluit,primitus cultiori literatura adeo e ruditus,ut suorum conclassicorum facile nauarchus esset. Nec philosophiae diuinarum literataim expers abluit ana in eis adeo profecit, ut quosq; etiam nexus dissiciles elimati sis discutere potuisset. Astentatores a se remotos, ut boni principis officium est,esse volebat, hos inimicos censens,inter quos & amicos discrimen esse volebat Ariston.Nam suorum verborum tendiculis aliquando principibus adeb persuadent,ut creduli nefanda aggredi non vereantur. Felix igitur ta. to potifice Roma,quoniam, ut testatur Plato libro quinto de repub.beata ciuitas, ubi philosophi imperant.Quod ab Homero eleganter scriptum est Calliope regii
comes, ac Iove nata paren te.Hic monendo dulcis,arguendo acer erat, is teratoru
alter Mo cenas,quem oscitantem raro coinperit quisquam, tu in aut libris legendis,aut diuino cultui,aut rei Christianae semper attentus esset, temporis iactura nihil perniciosius estimans.Ob si neu larem ipsius virtutem iuuenili aeuo cardinalis elucitur,& vicecancellariatus magistratu donatur: cuius prouinciam ad isti su
319쪽
suorumq; deeus ae gloriam exactius peragen ς, tantam omnium beneuolentiam nactus est,ut omnium applausu potificatus munere in signi tus fuerit , postquam quadraginta annos non parua cum laude vice cancellariatus molem si istulit. Sui
pontificatus exordio Christianorum principum legatos Romam ipsius salutandi causa venientes perbenigne suscipit, cψmiter alloquitur, suadens mutuis Christianorum bellis dilabi rempublicam Christianam & affatim minui: eo sq; suoru principum vice hortatur,opibus ac corpori non parcendum est ut Turcorum fastu, immanis adnihiletur,& Claristi lex passim praedicetur. Itidem ex more pontificum in primis duos ex suis cardinales efflicti, Iohannem Borgiam & Valentinum. Iohannem autem ex patrum senatusconsulto legatum Neapolim misit, Alphon si noui regis coronandi gratia: qui non vituperanda eurialium Sc famulatus turba ltipatus, Neapolim concessit, ubi diademate regio Alphon sum insigni-ui accepto iuramento de fide Ecclesiae seruanda,& annuis tributis soluendis. Ea tempestate Carolus Francorum rex octauus,virtute bellica clarissimus, Neapolim,quae iure haereditario ei succedebat, expeditionem obiter parabat:cuius potetiam veritus poti sex,ne quid incoinodi Italiae moliretur,cu Alphoso per Iohanne nepotem in Gallos foedus percutit,& milites ad Romς prisidia assciuit, ne Gallus
marte ferox eam inuaderet. Id enim Italis innatum est,ut Francorum gloriae inuidentes,Gallicu nomen semper exosum habeant, ita ut cum eis inita foedera fide cuCallis firmata, contra Deum & iustitiam violare nullatenus vereantur. Eis i men inuitis, Insubria&Hetruria Romam usq; traduxit, ubi commeatum facilem
inuenit, cum timore nimo concussi Romani, ratum tenebant, Carolu animi magnitudine strenuum, mansuetudine eximium, clementia cumulatissimum, nil dotrimenti eis moliri,si facilis ei tendenti Romam pateret aditus: sin 'amo re duretur comeatus, arm is nancisci.Carolo igitur Romae perhuman iter suscepto, militea tumultu temperare iubet,in eos qui iussis no paruerant, suspendio animadue tens.Nec tamen timoris immunis potifex, si impio milite in castellu sancti Ang Ii meticulosus aufugit.Caeterum nullo audito militari tumultu, Alexander securior sui factus,saedus eum Carolo in is milites quos ab Alphonso ad urbis pr.esidiu habuerat,remittens.Tande Roma rerum domina a Carolo subacta, ne via Carolo interciperet, ac pontifex insidias moliretur, Valentinum Borgiam cum quibus da castellis a pontifice obsidem accepit,atq; Zizimum Turci fratrem lecta eduxit ut dum rerum Apuliae potiretur,eius ope finitimos Turcos expugnaret. Cinterum Apulia subiugata, reditum in Galliam Carolus parat: cui pontifex foederis initi immemoricoepit cum Venetis, Maximiliano imperatore, Ferdinando Aragonum rege, ac Lodo uico Mortia noua foedera inire:quibus iuramenici firmatis, pontifex cum coniuratorum copijs apud Fornouium no longe a Parma ciuitate, viam qua Carolus transiturus erat,insedit,ubi quantum militari disciplina&bellica virtute valeant Galli,hosti Carolus monstrauit. Coni uratis enim quadraginta millia arma torum erant, Carolo autem septem millia electissi morum pugilum longo itinere & penuria viatici fatigatorum . Diu anceps se ferox praelium cum non modica hostium caede fuit. Tandem Carolus modico accepto detrimento, adsistenses victor se recipit, Lodo uicum Aurelianensi uin duce graui obsidione Nouariae pressum ubi tanta penuria esculentorii adera ut pleriq; gregarij milites fame perirent liserauit.Hinc aut Carolus nulla laude satis extolledus, armis & consilio clarus, eloquio affabilis, religione & mansuetudine nulli cedens,corpore paruus, animo tamen strenuus, breui temporis curriculo tota Italia subacta, Eur pam Asiamque tanto terrore oppleuit,ut audita eius fama formidabili,Turcus de bello cogitare coeperit. Sed ad Alexandrum pontificem redeo, qui Carolo paulo post Ambasiae defuncto, eum Lodovico duodecimo Francorum rege foedus nouum percutit,validumq; exercitum cui Valentinum eius filium rei militaris non
imperitum praesecit in Catharinam vicecomitem mouet, quae pariIo milite diu in mes.
320쪽
vi P LATINA DE VITI sin multa rerum penuria, Valentini insultibus animose resistens, tandem vi rago moenibus dirutis captiua ad Alexandrum ducitur. Hac victoria multis laudibus Valen tinus commendatur, & dux autoritate apostolica creatus, Lucretia Herculis Eitensis venullam filiam cum maxima dote uxorem accipit.
Ius natione Hetruscus, Senis oriundus, Pii secundi ex Laodamia soro re nepos, Alexandro in conclaui patrum suffragijs suffectus est. Vir
certe ingenio clarus, nec minus literis valens, laboris & inediae priter quam credibile sit,patiens erat.Sed Pij auunculi exemplo inito pontificatu, coepit in Gallos conspirare, taedio habens Gallorum dominio Apuliam Sc Italiae non modicam partem subigi . Sperabat enim diem affuturum, quo insidiarum pedicis circumductum Gallum caninis aflligeret, & tandem coni ra torum ope Italia exploderet: sed morte praeuen tus, tam insigni t muria obducere Francum non potuit breui enim dierum curriculo, quo pontificium magistratu in rexit, non modicam laudem nactus est.Obijt autem Romanis id aegre i rentibus decimos exto sui pontificatus die.
Vlius secundus natione Ligur, patria Genuensis,patrum consensu Piol tertio succedit anno M. I . III. Dictus fuit Iulianus antea, cardinalis presbyter titulo sancti Petri ad Vincula. Is cii parentibus natus esset ob-j scuris, fortunt beneficio suaq; industria per gradus honorum conscendens,ad se minum peruenit.Vir acri de versuto ingenio, animoq; minime abiecto, plurima & varia toto vitae curriculo expertus. Cui sortuna nunc nouerca, nunc indulgentissima mater videri potuit.Patrimonium Petri nemo animositis tui tus eis pontificum, neque callidius quisquam multorum iudicio amplificare instituit. Rauennam a Venetis occupatam grauissiana cinxit obsidione: quam tandem expugnatam fortite sedi Romanae restituit. Simili virtute Serviam, Im Iam, Fauentiam, Foroliuium, Se alia nonnulla ijsdem e manibus eripuit. Praetem ea alia non pauca ab alijs cum tenerentur recepi subinde noua parta victoria sed
non sine multo sudore de sanguine.Vt enim laborum patientissimus, ita iniuriarum erat impatiens,erat'; ingenio non solum ardenti,sed & iracundo. Quod vitium generosos animos frequenter acrius quam satis est incitat, & vltra termina rapit. Bononiam eiectis Benti uolis insigni triumpho inuectus est. Res Gallorum rege Lodo uico duodecimo grauiter affecit, plura daturus non Gallo tantum, si per mortein licuisset.Moritur autem bellica gloria clarus, anno pontificatus sui decimo, die mensis Februarij vicesimo primo, durante adhuc concilio, quod Romae in Laterano celebrandum indixerat ea potissim sim de causa,vi concilium Pisanum hac via vel destrueret vi, vel arte eluderet.Nam hoe contra ipsum institutu& agi videbatur,opera Maximiliani Caesaris,regis Franciae Lodovici, & cardinalium quorundam, quos rebelles cardinalitio honore priuauit, & ab ecclesiae cor pore ut putrida membra resecuit. Vaca sedes apostolica diebus XVI.
Eo decimus in demortui Iulii locum siti scitur, in hunc conserentibuς
suffragia cardinalibus praeter omnem expectationem . Quae scilicet res plausibiliorem etiam eius electionem reddidit , euenturn rei in expectatae ita interpretantibus multis, quasi singulari quodam diuino non humano consilio, neq; fortuit ὁ ita accidisset. Creatur autem pontifex anno M. D. XII l. quarto mensis Martii die.Huic antea nomen erat Iohannes:titulus,cardinalis diaconus S. Mariae in dominica. Natus fuit non obscuro loco, nimirum ex clarissima apudFlorentinos Medicum domo educatus liberaliter.Bonis literis aprima aetate diligenter institutus, praeceptoribus usus doctissimis, cum alijs, tum