장음표시 사용
281쪽
In lib. IIII nysii. A M. Cap. Ix:
Duplex x. πυ. Adumendum secundo, via latitudod, pti, ista forniarum es duplexi quaedam viii-Diii,d. forti iis,quaedam dissormis. Vnisorinis est, βω-a- eum sic est forma extetasa per aliqua qua- vn titatem, ut in singulis ipsius partibus , sit mis , er aequaliter intensia: ut si demus particultaridis mis ianis, latitudo huius caloris est uniformis, quia in omnibus partibus illius calor estaeque intensius. Disi is vero est,cum sic est extensa forma, ut non sit in omnibus illius qua ritatis partibus aequaliter intensa,ut si de mus Iignum calidum, cuius partes quaedam sint aliis calidiores. Latitudo disio imis subdiuiditur in uniformiter ditarinem,& distbmittet ditasmem. Uni sermiter di Ormis est, cum etiam si forma sit inaequaliter intensa per
omi es partes quantitatis , tamen excessus , quibus mus gradus excedit alium sunt aequales. Veibi gratia sit lignum habens decem particulas, in prim calor fit, ut unum; in secunda, ut dum in quarta , ut quatuor, & se consequenter est din Dimissota latitudo, cum se intenso inaequalis. Sed uniformiter quia excessu rartium inter se sint aequales: nam in tato excessia duo excedunt unum , quanto duo tria, & tria quatuor, & quatuor
Zioque. Disibi iter vero di Grinis es et, si excessiis essent inaequales: ut si in
una es et,ut unum : in secunda, vittia: in tertia ut sex , in alia, ut octo , oc sic comsequenter.
. Latitudo difformiter difformis iterum x. ἰt, δε sibiliuiditur in uniformiter dii imiter dii formem . & di imiter dii tot miter ter diffis dii Ioimem. Dicitur uniformiter ditammis ad- miter dissiorinis ea , in qua quamuis sint
hue du- palle in x qualiter intensae, dc quamuis ευμ excessus sirit inaequales, tamen pri porri ne excessio sunt aequales ita, ut in eadem proportione excedat una aliam, in qua altera altera o : ut si prima pars sit, ut una, altera ut duo , tertia, ut quainor, quarta , ut otio, dc sic consequenter. Talis latitudo difformis dicitur propter ii aequalit tem intensionis, sed dii formiter quia e cesus sitiit inaequalet S uniformiter, quia seruant eandum propo tionem. At si eadem proportio non servatur, nune latutudo prorsus esset distoria, iter dictori niter disi irmis. Haec sunt valde obicruandat e
pro intelligentia multorum, quae vi μν
Pro determinatione igitur omae&rr r. GH Cpositae, sunt aliquot proponendae cones oui siones, quarum prima sit. In intresone corrum pitur qualitas remissa, nee in si in remissione, ut dicebat Buriata sita e condusio probatur primo. Quod orrumpitiar, si accidetis est aut corrumpitur a contrario, scut calor a frigiditate. . aut desectu colouantis,ut lumen in aere, extincta lucerna: aut ad comi monem sa
biecti, ni destructo sibiecto destruutue ipsius accidentia: sed illa qualitas remissa
non corrumpitur a contrario,quia intensa qualitas, de remissa non sunt contraria. cum sint eiusdem species: nee coriapitur ex desectu continiantis, nam adhue --net ipsi agens intendens: uee ad corruptionem subiecti,cum semper subiectum
in tota intensione moueat. Non ergo eo
rumpitur, si en im corrumperetur ab aliquo,ex his utique corrumperetur. Praeterea secundo, si remissior qualitas corrumperetur in intensione, εc intensior produceretur, sequeretiariquc d in instanti per primum siti esse, qualitas tota sermoc non siccessive . Patet . In quocunq; instanti est verum dicere, dum intensiost, nune est qualitas intensa, de ante non suit talis:peto, an tota illa in alio instantist producta, an pars ante illud sumit. Hoc dici non potest:nam ante hoe uisisserat remissa,& ita debuit corrumpi. si erogo tota illa in instanti producta est, iam tota qualitas per primum sui esse incipit, nee successive facta est, quod cileontra
Alisto: ut dicetur inserius. Praeterea tertio: Si in remissione corrumpitur intensor qualitas, et producitur remissor , sequeretur , quod contrarium per se produceret contrarium. Patet. D mu quod sit calor, ut sex, di incipiat immitti a stigido: tune stir dum destruet totum illum calorem, de produceret remissiorem, ut satetur,ergo tapidum producit calidum. Vitellus si statim totum illum calorem destruxit: ad quid alium produxit, cum etiam corrumpere illum debeat profecto hac opinio indigna uidetur Philosopho. Nec argumentsi ipsu quicquam concludi . nam calorem remisium, ρ inten. sumruri sol
282쪽
t unliciter eosiderare possumus. Vno modo fornialiteri ut intensus, & remigiis .est:& se opponuntur: & sine termini in tensionis,ic remistionis, & eum remissus est, intensus non est,sc. contra. Altero modo, materialiter consideratur pro ipsis calore, Sc sic non opponuntur, nec corra puntur: Quod est dicere, calor,qui erat remissus,manet in intensione, sia non maia sari remissus: sed manet pars caloris, qui erat intensas,sed non manet intensus : stacut cum quantitas minor sit maior, & ὰ contra,quantitates manent, sed quod sit maior,vel minor non manet,& ira soluitur argumentum ipserum . Secuuda conclusio. Intensio,vel reminsio non fit tantum secudum existentiam, ut imaginatur Aegid. Ista conclusio probatur . Primo, quia cum existentia dependeat immediate abessottia,non poteli intelligi, quomodo ii ipsa essentia consistat in indivisibili, non consistat etiam existentia. Praeterea, iura adhuc ipsa existentia est quaedam entitas& naturaedebet ergo in indivisibili con
Vlterius, Ni aptismus, an per radicationem,uel additionem suscipia ista existeneia mws,vel minus: remanet enim eadedissicatas. Prari ea, quia supponit opinio distin-pui realiter essentiam,& existentiam, cuius oppositum postea nos ostendemus. Tertia conclusio. Non fitintenso. aut remissio per maiorem, vel minorem in si iecto ridicationem tantum.haee sine d
hio Acilius intelligitur,quam opposita rinio. Quis enim intellisit radicari maris , verminus aliquid in subiecto nullo prorses acquisito,aut deperdito 3 siquide ista radicatio,sed per hoc, quod plures, vel paucior: qualitatis gradus sint. Et haconsentio cum D. Thoma, in intensione feri maiorem radicatione, sed tamen haeseri per additionem gradus alicuius de nouo producti. Nec ut existim huius oppostumu lulis. Tno quamuis multi ipsius discipuli id putent,contra quos probatur conclusio Iraeter argumeta Scoti, quae sunt optima, uperius posita. Pristi, ex Aristote.hoetex.s . qui dicit,sicut ex non calido st eali
tam enim calidum, quam magis caliduni ex potentia educuntur,sic ergo argumentor ex hoc Cum magis cal: dum sit, calor , qui erat potentia, educitur in actum, e sto producitur. Fit ergo intensio per proedassionem noui calori sicut remissio per deperditionem.
Praeterea. Cum fit aliquid magi x ealida,
vere mutatur per mutationem , quae nor
erat ante:eta acquisui: aliquid, quod an
Praeterea. magis radicari,vel est, quod sdi mellius remoueatur a subiecto, vel in qualitas plures stibiecti partes informet, 'uel econtra,quod plures gradus qualitatis, & partes sint in singulis partib sibi cti. Non primum, quia iunt qualitates intensissimae, facile tamen mobiles,ut febris iephimera, ct rubores ex verecundia. Non
secundum,quia illud est extendi,non intedi,erit ergo tertium. Quarta conclusio. Intensio,vel remissio sunt per acquisitionem, vel deperditione partium fradualium qualitatis circa eandem sibiecti partem manendib. scia perremissis gradib.cum aliis in intensone , α similiter in remissione,manentibus illaru par iam gradibu , quae erant intens,, alia qui b.eorum partibus deperditis,& in his consentio cum Scoto. Notanda tamenilite duo. Alterum est, quod cum intenditur aliqua qualitas, remittitur,non pmceditur per gradus , ut in
in singulis instantib singuli gradus producantur, sed per partes graduales,sicut ia tensione formae, postquam ignis in priamo miniamo est introductus,pollea succersive extenditur per minima coluncta, nec alia minima sibit, nisi paulatim, quia ea sint coniuncta eum primo, non dabitur minus minimo per se, ita in diminutione paulatim,& necessiuE st, donec ad ultimum aliquando perueniatur,& illud iam
Haec ergo sie intellige sito modo in intensione,& remissione, dato. n.uno gradu,
intensio siectasiue fit per partes gradu les aliorum gradum, similiter in remissione,donec perueniatur ad ultimum grada. Dictum autem est,quid inter gradum , dc partem gradualem intersit. . Alterum adnotandum es quod cum dicimus lateas em seti graduum addi xione
283쪽
In lib. II II. phys. Asst. Cap. T.
Hone,non intelligas, quod ista edissio esta tu propria, quasi addamus calorem aliquem
qui erat alibi actu ,ut cum acuae aquam ad. ad μι dimus,sed est impropria additio quia id, an in i Ebis additur,erat ibide, eui additur, sed . in potentia,educitur tri in actum. Et hoe est quod ibi dixit Arist. quod non fit calidum, aut magis calida adueniete calido, ruta,in actu praeerissenti, educto ex ι dem potentia in actum.
Superest ut ad argumenta in oppositu respondeamus. Ad primum Aegid dico, quod essentia dupliciter sumitur. Uno modo pro quidditate, quae per definitimi explicatur. Altero modo pro ipsa entitate, dc ipsa re. ut essentia albunis dicitur id, . U. η- quod albedinem constituit inese,ec naria V ra albedinis,dicitiar etiam ipsa albedo Iestures mi , ut quidditatem dicit non ut additio,nec diminutio,sed certa est, & indivisibiliter consistitmam unica est quali' latis cuius . definitio, siue sit intensa, siue remissa, at ipsi entitati si additici Explicatur hoc exemplo. Lineae quidditati non fit additio.viuea. n.est ipsus natura at ipsi lineae partes possunt addi,& detrahi. Alii solent hoc idem aliter dicere, quod essentia suscipit partes similares,sedro dissimilares per hoc patet etia solutio ad secundum argumentu ipsus sententiae. Ad ptimum pro opinione illorum quii tau opin.D. ab secus intellissit desola radicavi i ' addicione straduum, dicendum
ι gradus multi faciunt unum intelio pluio partes ac uae, unum faciunt coni. . tione, per quantitates partium , qu ad unum uniuntur: sc plures gradus civi lem qualitatis faciunt unum intensiore, per licc qu d c um snt eiusdem specie sub una Λ eadem iubiecti quantitate sub-
Ad secundum dico quod ille gradus est distinctus numero imperfeci quod est dicere Gradus unus d stinguitur numero ab mlio, quando est in potentia, Si alter actu. . similiter resipectu a sionis,quia talis grad producitur hac productione, non autem
ille, ut erat ante. smil terres retia tempo
ris,quia praecedens aliquando sestne iluit, qui producitur. I is tamen numero non distinguutur,quia postquam produebri est,& in ,unicam aia formam est altero facit,sicut etiam partes continui unum iniciunt continuum: Nee metaphysici dicunt in tra hoc quicquammam cum dicitur, duo accidentia numera disierentia, G dicit duo accidentia actu existentia,nec dieitur de disserentia persecta numero.
Ad tertium similiter patet solutio. Na Aas. Viso intenditur , sicut & aliae qualitam per additionem, imo & accidentia spiria tualia,ut intellectio,ia volitio , & habitus
in anima existentes,quamuis enim extensionem non habeant, tamen intensi
nem habere possunt in subiecto . Non nim paries intensionis, sunt partes exte sonis,nec his necessario indigent, tali que accidentia habebunt intensionem,sed non latitudinem,quia latitudo,nruaque claudit, ut dicimus, ac sitis de quaeri.- . ne hac. M a.
Tractaris de Tempore . Consequens autem est ad ea. Tex. LXXXVII.
loco,i: vacuia disserui , nunc tardem de tempore saceres et momo agor uitur.Estatitenti pus meri Rira rerum sen-sbilium eo inmenis, Duo tamen tracta darrorem alterum,an sit,alterum quid scivam quale sit, ex ipsius natura semel percepta facile erit cognoscere. At ri rea an sit, prius disputatii e procedit, ac ra icnibus exteris, quae logicae dicuntur, ut notant Themili. ia Simplici γcontendit probare ipsum non esse. Nam quamuis tempus este sit emissimum, ost
284쪽
lop. at rationes in oppositum sortes, ut videatur parte non es le .
ut aera sunt, quae ex communibus principiis, &mMi. probabiliter,non necessario procedunt, &probatur non enim faciunt scientiam , sed upinionem,ut alibi diximus .
Quod igitur omnino non sit,auti Tex. L XXXVIII.
Jrripit rationes proponere, quibus tempus non esse probatur.Inquit auterationes probare vix, & obstitie tempus esse. Quod dicit, quia rationes no conuineunti psum no esse,cu demonstratibnes nosnt, sed dissicultatem faciunt, & persuasionem,ut non ita iacile, & distincte tempus appareat esse. Est autem prima ratio huiusmodi. c ius partes non sunt,nec ipsum est, ut e litatem,& substantiam habet: sed temporis partes non sunt: non ergo tempus est. Minor probatur, nam reliqua sunt nota . Temporis partes sint praeteritum, & haturum:ex praeterito enim tempore,& suturo componitur quodcuque tempus, quod ini nitum procedi h& semper accipitur dest totum ipsum tempus, quod indeterminabile est, ex praeterito, A naturo constat. At neutrum horum est: praeteritum enim non est, suturum nondum est Ergo partes totius temporis non fiant. Notadum,quod dicit , tum tempus, quod infinitum accipitur. Nam tempus inraiticulari non semper ex duplici hae parte constat, ut praeteritum per te , suturum per se , tamen tempus totum, quod in Eu est,ex duplici hac parte constat.
Minor probatur .Praeteritum,& futuium . sine partes temporis, & nulla ex his est. Dices tu, non sunt istae omnes patus , obissinam nunc praesens est pars tempolis, &illud modo est. Reiicit hoc Arist. probando nune non esse temporis partem,S sic probant. Parsinentiarat totum,quia toties replicata totum adaequat, similiter pars componit i tum csi aliis partibus, at nunc non me .surat tempus, nec ex multis nunc coponitur tempus, ergo non est pars temporis . Adueitendum enim , quod sicut punctum in linea indivisibile quid est, ita nile in re ore, nam quod prasens est, non potest esse diuisibile i enim diuisibile esset,
cum sit successivum, utiq, partem haberet praeteritam, partem suturam, iamque non esset totum praesens,& nunc , quod ieitur praesens est, indivisibile est. Et scut linea , ex punctis non componitur, nec puncta partes sunt lineae, sed continuatiua lineae panium, ita nec nunc est temporis pars , sed partium temporis , ruta praesentis, &futuri continuatiuum , dilice intendit ratio haec.
Amplius autem,& ipsum nunc . Tex. XC. Ad haec autem omnis reg.
Attera facit rationem. Quaecunq;.res diuisbilis, & ptu es Drtes habes,si esse detinecesse est, ut aliqua sti partem, quae sis, habeat, quando non omnes haberi possunt, sed nulla pars rem potis est,igitur tempus est. Maior est nota.
Convenitur ad ipsum nune,& convidit probare, no sit,&ς dissicile sit percipe re, an is id sit,& ratio huiusmodi procedit. Si em nunc, aut esset unum, & idem per totum temporis, aut aliud & aliud ita, ut uno destructo, sia cc dat aliud: sed neutrum xξ posse dici, non ergo est . Probat quod non sit aliud , dc aliud ostendendo, quod non corrumpatur runc,quod alias,dici potest instans. Et ratio est huiusmodi. Sicoriumpsetur ipsum nunc, aut corrumpitur in ali in nunc,quod sit simul cum illo, aut comiumpitur in seipso, aut corrumpitur in f, quenti nunc, quia omne, quod corrumpi tu r, in tempore corrumpitur ullo autem modo ex his corrumpi Witest. Primo, non corrumpitur in alio numquod sit simul, quia nunc non est extra . empu , ut προ duo nunc sint sinui, idest quando est unum;quod sit alterum,debalia in duo tr itup
285쪽
In lib. IIII. physi. Arist. Cap. x.
duo tempora esse simul,ut dio dies, aut duae horae: sed lisci inpossibile est: nam nunquam duo tempora sunt simul, nisi cum v ruam eii pars alteritas , ut dicimus. nunc est talis hora, talis dies,talis mensis, talis annus simul. ad hoc autem susscit v num nuncilia duo tempora diuersa , quorum virum no includatur in altero , simul esse non possint. Si ergo nunc ipsum cor
rumpitur,non corrumpitur in alio nune,
quod fit iuri&simul, sicut ego lectionem lego in hoc tempore, ita ut lectio,& tempus simul sint. Probat secundo , quod non corrumphtur in se ipse . quia cum ipsum est, runc est : non euo possibile est, ut tunc dicatur
corrumpi. Probat,quod non corrumpatur in num
At uero neque semper ulam . Tex. XCI.
sequenti,& petit suppositionem quod duo nunc non sint simul, & i nn
De his igitur, quae insunt ipsi .
i mediata, quin mediet tempus,sicut nec duo puncta, quin mediet linea hoc enim postea in lib.6 probandum est, dicitur igitur. Si nunc corrumpitur in nune consequenti , cum inter ipsum , & hoe mediet tempus,omsequenter sequitur,quod in illo tempore durabit tale nune , sitiit autem infinita nune in qualibet particula temporis,erit ergo simul unum nunc cum aliis auia esse non potest, ergo nuIlo modo nunc ipsi1m corni i potest , ct ita non erunt diuersa
nunc per totum tempus. Haec ratio su Is notada, ct aduerte expositionem: Mam primam argumenti partem multi n5 attigerunt.
PRobat secundo, non posse esse unum
nun sequeretur enim quod quat sacta sint ante mille annos, & quae modo fiunt: simul estent secundum tempus, Zi. teus uela,nam illa limi in eodem tem re simul, nec est unum altero prius, quaecunque in eode nue temporis ficta sunt: si igitur unicum et Mein toto tempore,
nihil erit prius, nihil potatbis,sta omnia
Ostendit alae r p incipalis a mε
ti partem, et no fit vescum nuc per se esse totum tempus.Omne finita, siue ad unum, sine ad plura, idest,secun dum mam dimensionem, ut linea, aut eundum plures. ut si perscies , & corpus, uno termino selo non potest esse terminatum, sed duobus ad minus at tempus accipi potest finitum,ut dies,hora, mensis rergo ad minus erunt duo termini tempore,&se duo nune, scut in linea duo ter aeumaciat a
Concludit satis dubitatum esse Hrea
esse ipsius temporis, postea adquid sit coaettit se, ae docet,quid sit ise, dissicile esse eognostere ,&di sti cultatis caest duplax. Altera ea, uae Antiqui de tem
pore dicunt, non enim omnes conu
niunt. Altera est ex rationibus positis circa an sit: nam ex illis videtur temporis natara esse solum secundum intellectum,at dicit Philopo.cum ipsius partes non sint. racipit autem aliorum sentetio proponere. Quidam dixerunt, tempus esse motum circularem caeli. Alii dixeriint esse ipsum coelum,& sphaeram. Impugnat autem luplici:er eos , qur morum circularem dixerunt esse tempus. Plimo rire temporis est tempus, sed pars Eirculationis non est est cuiatio: ergo circulatio n5 ess tempus.Secundo impugnata si e it plures coeli, eessent plures circulationes,essint ergo plura tempora simul. quorum unum non est pars alte ius, quod in impossibile.
Ut Philop. quod Damuis p es es:
sit mundi, resinxit Democritus, adhuc unicum esset tempus pro omnibus, &-λeommunis duratio, sed hoc Polletius magis examinabitur. Hane opinionem de fresatione Alex. Theophrast.tribuun e Platovi,quamuisti licipsim defendat.
286쪽
ves versi autem sphaera. Tex. XCIIII. & XCV.
uertit, ac rata Oilem ponit opinionis: nempe, quia omnia continentiat in tempore, & omnia continentur in Obris testis inferebatiar, sphaera 'lestis est templis: quam opinionem Aristoti negligit impugnare diceris, esse adeo irrationabilem, ut non opus sit contra eum tequam inferre. Et merito, cum aliter cicaturres esse in sphaera, aliter in tempore. In sphaera enim, ut in loco communi, in tempore, ut in mensura iniuersiai actio
Istam sententii tribuit sim pli. Pytag. . Dice quis desectus est syllogismi Re- quindent Philop.& Aueri quod est in se. cunda figura ex duabus init masuis: Genim in s mandus syl ogismus In sphrita sunt omnia r in tempore sint omnia: et M tempus est sphaera.
Dices rursus, cur non so Antur in tertia figura, & videbimr bonus in darapti λDico, quod debet sermari in secunda,
quia concludit uniuersaliter. Et quamuis in tertia esset, adhuc non deberet sie con- eludi, sed sumendo totale extremum. sed de hoc sitis, peninet enim ad libros pilatum logicae. Proponit tertiam sintentiam, a Simplicaribuit stoicis, inpe quemlibet motum esse tempus, quamuis possimus dicere,quod nullam sententiam dicat,sed tam tum,quod tempus videarur esse quidam motus mutatio, quamuis non sit circulaiis .c,od resicit dupliciter. Primo, ni tus, Sc mutatio sunt tantum in suo sebiscio,&Vbi est suum subiectum, non alibi t tempus in omnibus est ut tempus, & duratio ista ubique est, ma
pus motus est aliquis. Hie esito.
Λmplius autem miratio Tex. XCVI.
Avinam ponit rationem. Motus tardior, aut velocior diri vir: sed iam pus non est tardit,aut velox: no et poeti motus. Probat minorem. Nu velox. di tardu tempore me surantur. velox enim, quod in pauco tempore multum transit a tardum quod multo tempore paucum sarit,& transit spatium. at tempus non men
Dicit autem,quod tempus, nec ri qua
le, nec ut quantum, tempore mensuratur.
Vocat tempus quantum, ipse ni abGlute eo deratum pro duratione, vocat quale pro duratione hac, vel illa. pura hyemali, velari auali, nocturm et diuriis. Tempus quidem unum altero breuius aut longius dicitur,non tamen velocius , aut tardius. Celeritas igitur, aut tarditas
non te ii, sed motui in olaine ad tempus inest. Est autem norandum', quod hie is m-cipit indagare,quid tempus sit. di quoniadeterminatum erat quod tempus esset d. quid mi , praemittit non esse motu: pollea addit, non esse absque motu. Est auci methodus bona docendi.
d igitur non est motus. Tex. XCVII.
ys. Oncludit lepus non esse motum ex dictis. At quia indisseteter utitur vocabulo motus,& mutationis, cum ta men sit perior si mutatio.
quam motus, dicit quod in praesenti palaresert dicere motu inraut mutationem: intelligimus enim hic motum pro quadam siccessiva mutatione. Postquam autem probauit non esse tempus motum probat esse aliquid ipsus motus , & ratio consilit in hoci ni pus non percipimus,nisi . aliqua percepta mutarione,& motu .leni-
287쪽
In lib. HIL physi. Arist. Cap. XL
m, igitur aliquid est morus. Amecedens
ponit dicens, cum non m gramiM secundum intelligentiana, . i. cum intelligentia nulla apprehendimus mutationem,ut declarat l 'hilopo.& alii communiter, quod postea ereponit per disiunctiora illum, ut dicit Simpliciaut latet nos mutari,scilicet
eum mutationem aliquam non apprehendimus,tempus non percipimus. Eo l. Probat antecedens exemplo,& ratione.
M prata. Exemplum est de dormientibus. am dorinr. miunt enim, non percipiunt tempus , in quo dormiunt, sed nune,in quo tu perunt somnum, coniungunt cu eo, in quo ι expergiscuntur . nec tempus medium c gnoscant,quiano perceperunt ullam mutationem.
Adduest dictum quoddam sabulosum . de his,qui apud heroas in sardo dormiui. narrat Simpl.eum Sardi eapti esset a Gretris, in antro inuet esse nouem Herculis sitos mortuos, ita tamen bene aromati conditos,ut viderentur dormire: Si hos vocat heroas. Disit autem Philop. quod qui male habebant serebantur ad hos, qui sta. rim magno Amno corripiebantur, ita ut euigilantes non perciperent tempus Ion sum somni. Quidquid autem sit de hoc, rei veritas est certa, dormientes non percipere Gai ni tempus. Narrat Eudemus historiam conuenientem proposito Dicit quosdam post epulas nocturnas dormiuille per totam illam noctem,Si sequentem diem,& noctem i lius diei. Quidam, qui experrectus est nocte sequenti,existimans elle illam eandem noctem,qua dormire incaepit, iterum conti, nuauit Gnamim usque ad diem tertium , quem cum primo copulauit, non distinguens secund um.
ης,. Ha Ra: ione id probat.Si unica esset nune,
ob in tempus, ut ii hoc n sic est et tantum, no esset tempus post hoc: ergo qui non disertiit,nec appreneadit nisi virui
nunc,non percipit tempus. Concludit,quod cum anima non percipit mutationem aliquam , & variationem
aliquorum, sed haeret fixa in uno: sicut qui conte plantur, & ex guttii fixi inanent, ure piunt tempus: tempus ergo aliquid ea tribu motus,
Quod igitur neque motus, neq; siue motu. Tex. X C VII
CVm igitur tempus non sit moras, sed aliquid motus, dicit oportere inquirete , quid sit ipsius minus.
Repetit aut quantu dependeat apprehe- ις ρφυν- sio tyis ex apprehelione motus,dicens,lsi nullus apprehenderetur motus exterior, sed esset quis in tenebris constitutus, γρη tunc non apprehenderet tempus, nisi permutatronem aliquam, nempe, si secundi, animam moueretur cogitando ut imaginando: tunc enim ex cognitione mutationis sinae perciperet tempus. Sicut etiam, cum tempus percipimus, etiam motum. iactum percipimus, ut tu inpore horae per- cepto,niorum lectionis percipimus: prius tamen per motum tempus perceptu est. Cum igitur tempus absque motu non sit, . nec fit ipse motus,erit ipso aliquid. .
Quoniam autem quod mouetur. Tex. XCIMQVid se tempus determittaturus ae
cipit duo. Primam est motum ac tempus continuitacem, ac prius& posterius liabere ab ipsa magnitudine,& spatio ita,quod motus continuus est, ac prius habet,ic posterius propter magnitudinem,& spatium,quo sit: tempus autepropter motum .Dicit igitur. Quod mo uetur localiteria quodam loco,& magnitudine in aliam mutatui: cumque Omnis talis magnitudo, in qua mouetur aliquid,
continua sit, motus etiam continuus erit, ac tempus similiter propter motum. S quitur enim tempus motum, dc motus
gnitudinem. Aduertendum hie, quod loquitur de motu resulatissimo, cuius passio tempus est, qualis motus est pii mi caeli, ut dicemus inserius 'ac ob ia dicitur quantus mo
Attende etiam, cum dicit, motum accurere continuitatem a magnitudine, non intelligas tanta ab ea: plura enim necessaria sunt, ut dicemus in lib. s sed magni dinis continuatio unum est ex necessat ij,
ad motus cotinuitatem,quod sit scit propriami
288쪽
erat nil, t supponimus unicum esse mobile, quod etiam requiritur ad continui
in loco. 'Ostendit etiam,prilis,& posterius erse in motu a magnitudine. Magnitudo quidem habet prius, & posterius positione, secudum outra habet quas dam paries priores,quasdam posteriores, ransuam locus; locns habet positionem, ut dictum est in praedicam. Motus autemseum prius , & posterius secundario het, nempe ab ipsam renitudine proponionaliteride correspondenter,ut id sit prius morias, quod est in priori parte magnitudinis: id posterius motus, quod est in posteriori parte magnitudinis. Tempus autem habet prius, & posterius correspondenter amotu: prius enim est temporis, in quo fit prius motus: posterius est teporis, in quo posterius sit motus; alterum enim, id est, tempus,sequitur alterum ipserum, id es
motum, licut etiam motus magnitudinem sequitur. Addit tamen unum notatu dignum, prius, & posterius, in motu sunt idem re cum motu, tamen ratio ipsbriam diuersa est. Nam motu ut motus, tum est actus emis in potentia: quod habeat prius, de posteriu ,hoc ei accidens est, quatenus m rus ab extremo uno in alterum procedit, vel per aliquam magnitudinem fit. i vide sententiam nostram, quam propositumus lib. i .de motu, non consistere motus
in communi accepti essentiam in fiuxu tinuo, sta in processii ibrinae ab agete, . vel agentis in sormam siue et patientis :Quod est dicere, esie actum entis in potentia, prout est in potentia,quamuis motus proprie acceptus includat successione,iluxum successivum, ut ibi diximus.
At vero & tempus quidem c gnoscimus. Tex. C. AC pto primo sundamento mota
habere prius, & prosterius: accipit viasi alteisi, puta, tepus esse aliquid motus,non motus indu se,seu ut prius,& posterius h&. Inde. mommeeol. ramem liget definitionem temporis. Probat aues, ripitur, quod dictum est: quia tune determinate cis prius
Percipimus tempus, cum Ggnoscimus, & ct percipimus motum non quidem,ut actus mo
est entis in potentia, sed ut prius,& poste- νον per-rtius habet . , c9uuri Explicatur. Cum lectio, ut actus quida est, copitur,non definite tempus cognoscituriat cum in lectione id quod praeces sit,& id, quod securum est, consideratur, tunc tempus impensum perspitur. Hoc igitur est. quod dicit Aristoteles; quod enm intelle,rs recipit duo nunc a quereri et unum sub ratione priosis, de alietum sibratione posterioris, tunc percipit tempus, is nam cum percipit extrema ac distii guit, Aulis.& medium extremorum distinguit. Est εautem tempus quod inter duo ii unc clauditur. At quia supponit Aristoti id lepus csie, quod terminatur nune,dicit ia verum esse & sipponi debet absque ulla in praesenti probatione .
Tex. CLPRosequitur explicare, tunc percipio ,
tempus, cum prius,& posterius in k motu percipi utur, dicitq; : Cum ip- ρsa nunensi distinguimus, sed ut unu apprehendimus, tunc tempus non percipimus.Similiter,cum vitum ne est, & n5
ad prius,& posterius relatum respimus,n5 adhuc. lepus apprehendimus , quasi
tunc tempus apprehendamus tantum ,
cum in motu prius, & posterius percipimus. Colligit ex his definitionem . Tempus est numerus motus secundum n f,his prius , de posterius. Quasi dicat, non est aliud tempus, quam prius,& posterius s- mul ipsius motus. Claritas Tempus est il- . . ala motus siccessio, & fluxus secundum prius & posterius. Est enim quaeda qua titas motus, quae quantitas coiistit in prioris ac posterioris fluxu. Vnde tempus motui inest , ut numerabile quid est, secundum prius, ac posterius. imo est id, quod
motum facit numerabilem secundunt
mus , & posterius. Et hoc pro praescis sussiciat, declarabitur enim hoc magis inisatura quaestione hae de re.
289쪽
In lib. IIII. physi. Arist. Cap. XI:
Signum autem est. Tex. CII. Syro quod in a posteriori ostendit,
tempus numerum merito dicit: nam numero mensuramus,quod plus, minusve est: replicando enim ulnas,aut palmos,mensuramus. Cum igiti temporem sutiamus minus partes,& mensit
les sint s metito temptu quidam dicitur
Quis autem sit numerus,explicat, dia - cens Numerum esse duplicem. Alter est numerus numeratus,qui in ipsis rebus est
Murans , ratione cuius tales sunt numerabiles: uter nume numerus numeratus hominum, est nu-r inta metus in ipss so aliter existens, ratione cuius sunt numerabiles, sicut est litisa mensurata illa, quae in eorpore aliquo i haerens ipsi im reddit mensurabile, sesumdu logi nidine. Alter est numerus num ris,putabile, que anima apprehendit a siti iam ab omni materia, ut eum tem rium,quaternarium, & alios in se consi- deramus. TU p Cum igitur tempus numerus sit, non O est numerans, sed numeratus, puta, exi stem in ipsis partibus motus ratione cu- his motus numerabilis est sermaliter se cundum prius,& posterius. Nec idem est numerus numeratus,& quo nuine us, id est, meros,ut niagis in quastioliis. elucidabitur.
Et si motus semper alius. . CIM.
positio.Proponam id, quod mi hi magis ex Arist.mente visem fuerit. Τεpus igitur numerum prioris,dc posterioris motus dixerat,modo tempus successi-uum,quid,sicut & motum esse docer. Inquit ergo; Sicut motus alius est, ocalius idest, partes habet sisecedentes diuersas, ita similiter Stempus. At ne quis obia tempus non es le unum arbitraretur, dicit, totum tamen esse idem, quamuis enim partes,alias, & alias habeat, totum tamen unum est . Et reddit rationem. Quia unicum ea nune trilicet d uersum ratione. Sensus est Prius, & postolus, quae temporis parto sint diuem inter se, unum tamen conti nuum iaciunt , cum copulentur viam
nunciquod est finis prioris,di principium posterioris; sicut plictum in medio lineae. Ad huius loci declarationem stat tot iii. qui postea sequitur.
Ipsum autem nunc tempus me titur. Tex. CIIII
. vi explicat de nunc ipso, & quomodo se habeat ad tempus, &quomodo unum sit. Ita igitur se habet ad tempus,quod ipsum meritur. Notandum vero,'tempus est num rus quidam habens duas unitates. At est primus motus Altera est misi iis motus. Cumq; ista disiunguantur duobus nune,possumus dicere:Tempus esse numetsi duoiu,nue alterius prioris,alterius p si oris, non quod ex ipsis duobus nunctantum , quoia indivisibilia sint,tempus coponatur, ut albitratus est Themistius; hoc enim esse non potest: ego enim nunc pars temporis, sed componitur ex nunc terminante partem priorem motus, & tetminante alteram partem posteriorem motus,ita, ut tempus sit numeratus ipsarum
partium disti octarum per diuersa nunciEt hoc est, quod dicit, nune, ut habet rationem prioris, & poste toris, metitur
Notandum secundo, quod cum tale nune sit sicut unitas in numero:vnitas intem multiplicatione sui numerum meti rumper unitates enim numeramus quemcunque numerum:optime per huiusmodi nunc priora,& Posteriora, quae unitatum rationem habent,tempus metimur, quod nummus quidam est.
Ipsum autem nunc est quidem, ut idem. Explicat modo qsio nune sit i Min
tempore, & dicit quodammodo n5 esse idem:vt enim aliter de aliter se habet, id est,quantum ad ipsum esse, ocrationem ipsius non esse unum , dc idem
290쪽
in tempore composito ex priori, de post fori, quantum tamen ad subiectum , demn ipiam, idem, & unum est: Quasi dicat,est unum re, ratione tamen no i num, nec idem. Hoc autem exemplo explicare nitinirriod & sit exemplum,& iit arsumentum. icit igitur,quod motus sequitur magni tudinem,& tempus motum,ut dictum est. Modo superaddit, quod punctum sequiutur mobile,quod fertur, & per quod i motu prius,3 posterius cognoscimus. H. n. mobile aliter,& aliter is habet in spatio , dialoguitiir prius, ae posterius in imotu . similitudo ergo inter punctum,& m bile lixe eis, uod punctum unum est rei,
continuans diuersas paries mobilis rari ne diuersum, prout cu una, vel altera sume tumest enim unius principium,alterius vero finis . Ita mobile unum est in diuersis
uti partibus ratione diuersiam,vt hic,scalibi est, sicut Sophistae dicunt. Grilciti esse alium cum est in sero,& alium, cum est domi. Tam ergo punctum A diuersis pluidi mobilis, mobile in diuersis partib.
spatii re ii unum, Sc idem ι ratione vero non unum,neci .
assimilat nune mobili ipsi Vt enim mobile aliter, de aliter se habens motum distinguit in prius, Sc posterius, sic
etiam nunc ipsum,ut numeratur in prioridi numeratur cum posteriori, tempus i
di, dc per ipsi in tempus cognoscimus aQuod est dicere. sicut mobile motus est eausa, dc dum per disiersas spatij partes procedit: se ac nunc teporis est causa,dum numerabilem motum sicli procedendo a priori in posterius: duo enim nune, de prius ac posterius. Vt diximus, faciunt tem
Est hitur idem nunc re,quaterius prius et posterius re unum mni cu motu, Sc motus unus estob id, εc nunc unum erit si siecto,tamen ratio diuein est. Nec unum nunc,est formaliter, nam in racione ni crabilitatis , in quo consuit ratio ten poris, sc ipsius nune,plura sunt nunc, una numerabile prius, alterum numerabile . sterius , seu alterum accipitur cum parta posteriori, alterum cum priori mimerabili, ut dictum est.
Et notum maxime lioc est . AT quia pones quis dicere, neta
simile nuc mobili,quia per mobi oblia. ala cognoscitur motus incoi, moerticalis per id, ut localiter sertur, cum mobile si compositum, Sc hoe aliquid, at motus non est hoc aliquid,est autem compositori notius,de nunc uero non sic. Hoe remouet Aristoteles,dicens, este satis. nune magis notum. semper. n. per ipsuna cognoscitur. Vnde concludit nunc ipsim aliquo modo esse idem, aliquo modo no,
eum fit simile ei, aesertu mobili, ochoe est primum exemplum. Et ut ipsim persecte inrellisa nota Gmilitudinem clamesie hac. Vt mobile sum Tunc num in spatio multipliciter si est motur, ita nunc in numeratione sumptum duplici si arist. tet,pura mi de posteri us,sarit tempus, non quod sit idem nunc ratione, i sumi- . tur in priori, sc posteriori: ssenti indiuersa, sed te idem dc unum est,quatenus prius sum, Sc posterius non sint separata, sed ri
Vnde non est tanta unitas nunc, Sc mobilis est enim maior mobilis,eum sit iurism,ipsim uero nunc extrinta a a mota , sed est unitas p orsonalis. Et admodum nota hane expositionem, opus est confugere ad imaginarium fluxum ipsi nune, per totum tempus, scut punctipei lineam: sie enim doctri non esti uera, sed imagia natiua Et praeterea , quia sic tempus i
e sderariir, hie autem, ut di erum consideratur, ut inis patet ex ipse contextu. ego sane ita intelligo .