장음표시 사용
301쪽
inare quod in uetur . Tex. CXIX.
Concludit in ipsi Hirae mouentur' r quiestunt, n6 esse in tempore secu- genua , hic gener ilia , & eomiptibilia suam quantitatem, sed secum sunt, Sc talia omnia a rem pore continεtariam quantitatem suorum motuum , cum dc superantur, ac ob id ditatur esse in ta-
ut opposita ipsorum se per sint, idest ita possibilia,quorum opposita neces, a dicunturineutra autem in tempore sunt , nouincuntur a tempore, illa enim semper i sunt, haee vero semper sunti At quorum posita non semper sunt,qualia sunt retin
empus sit menstra motus: idem etia euestit de quiete, sta per accidens. Illa autem, Iuae nec mouentur, nec quiescat, sed prortu, immobilia stat, in tempore non sunt. Notandum igitur,quod motus per se in seinpore est: ipi ius enim primo tempus est mensura, per motum autem quies etiam est in tempore, unde per motu ac quietas 'intiae sciit in tempore.
Manifestum igitur est . Tex. CXX.
O rendit ea, quae non sent,quomodo sint in tempore. Dicit quod ea,quet nossent ita, vino pos snt unquam esse, ut diametrum esse commensurabilem, et impossibilia, ista n5 sint in tempore. Et ratio est, quia huiusmodi nullum habent
ordinem ad motum,aut quietem, per queres in tempore sunt. Quae vero sic non,sunt, ut possint esse , vel fuerint,vel situra sint, haec in tempore sinuqualia generabilia, &corruptibilia. Dat rationem, quia haec stiperantur a tempore: nam maius est tempus his, quae uenon sunt. Nam quae erunt, exceduntur a tempore fili praeteritum e quae fuerunt , exceduntur secundum suturum: quae autenunquam sunt,non incuntur a tempore,
ob id non dicuntur esse in temp*re. Eorum autem, quae non sunt. DIuidit e quae non stat. sed in tἴρο-
re sunt,& in tepore exceduturi πdam fuerunt, ut Homerus, quaedam erunt, quaedam partium fuerunt, partim ut ut manifestum est. vocat aut Durum ad inminuis, quia potest esse,& no esse: At ea, luet nec sunt,nec fuerunt,nec erunt,t continentur a tempore. Explicat autem ,
qua satissa. Ea nemre sic noa sunt,pore. Patet mo motum,quietem, res
biles,& qui eicibile generabiles ae coma pubiles tu tempore ede.
I fierentias aliquot optime, quibus aliqua diuersimode dicatur esse in tempore, quae sunt sex, puta , Nune, Ali quando, iam, Nuper, Quondam, Repente. I ncipit autem ab im Nunc, duo i; distinguit nunc. Alterum est, cuius hucusque meminit, & hoe duplici proprietate,& ouuio dii linguit. Alterum est,quod est temporis continuatio, idest ,
quo tempus iuratum dc praeteritum continuantur. Alterum, id est terminus utriusmpura praetetiti sitis, principium vero suturi. Discrimen autem ponat inter nune , de .punctum lineae, cui etiam duo eo petere videntur. Punctum tamen est quid permanens, sed nunc non permanet, sidiecedit cum ipsis tempore. Ne autem qui, e isti: natet noctempus distinguere actu ita, viduas partes temporis actu separatas faciat: id remouet, docetque non actu diuidere , iris piate, im tenus si actu tempus diuidetam est, uod quide m intellecta contingit, ut diei: Pnil tunc in nune esset diuisio sicienda, sicut in puncto diuiditur linea. Ostendit statim hoc noe quod diuidit,& quod etiam viii Gunicum esse re, diue sium tamen ratione.Sicut in linea mathe. masco intellectu abi tracta, paebam,quod diuidit potentia, & punctum, quod unit, aliud est ratione, sed unum re. Ita &vt co minua, unum est, ut huius principia
illius finis ei iratione diuersum est. Iusorum odia' simoda
302쪽
Altera est,qua significatiar teimp proximum pris ti nunQquod . n. parum distat a nunc praesenti, siue praeis ritum siti siue futurum, reputatur pro nac, H,nune veni, nuc veuiam,dicitur,quia hodie veni, aut veniam: at tempus remotum non dicitiar nun ut salix nonina est.
Ipsuri autem aliquando tempus est. Tex. CXXIII.
Explicat secundam disseremiam temporis puta Aliquando. Dicit autem quod est tempus determinatu nonunc praesenti, sed praeterito, aut futuro, ut aliquando creta est Troia : aliquando erit diluuium. Cum igitiar, Aliquando, sit tempus distans a nunc praesenti alio nune aut priori, aut posteriori determinarum, Olli it, quod ab hoc nunc praeuenti,usque ad illud seu futurum, seu praeteritum,erit tempus quantum terminatum,quod dicitur Aliquando . santer sol noua,ti suetum nona Aliquando, ob id tempus infinitum est. utitur autem modo loquendi interro rativo pro assirmativo,ut sere solet. Sed tamen Arimpse decipitur in hoe, metum, di tempus infestum ponendo, ut latius dicemus in lib. s. ubi id examinabitur ex proleta.
rutar si uero nullum tempus Tex. CXXIIII.
Quoniam autem ipsum nune. Tex. CXXV.
PRobat temporis infinitatem ex ipso probae
nuncinunc.n est principium,& sinis i ivinis inat haee non habet respectu eiusdem; exesias opposta secundu idem, uni inessent: i . ηιηο re risu diuersorum praeteriti quidem est finis,& stitur: principitum . Ex hoc patet,quod semper tempus tota est iii fine,& principio,nam est nucis odsumii est principium finis praeteriti,non ι o desinit tempus,cu seinper sit in prin . .cipio:est enim nunc quod principium est futuri est autem tempus in cne, & principio.Sicut linea esicularis concaua simul , ct convexa,ratione tamen diuersa sed iderinita tempus in principio,& sne : quare idem fiant. Aduertendum , si hoc salsiim est,n5. n. omne nune,est principium,& finis,sed da rem in atur nunc, P suit principium,& non finis, ne cum tempus in perit, sicut in linea finita dantur puncta extrema, quae sint principium,& snis,ut dicetur in ii. r.
Ipsum autem iam. Tex. CXXVI. Vbia proponit,quod ex dicti, sub-
orituristin.Aliquando est tempus determinatum alio nune a praesen, cum omnetempus sit Aliquando, videbitur omne tempus esse sinitum,' rem
uetur per interrogationem, dicendo mota T Xplicat tertiam disserentiam tempo ri .is essetnfinitrum,nec ob id tempus consequε Iam Iam enim dieitue
Ad dubium autem, quantum existimo respondet, dicendo,quod si esset idem, Aliquando,saepe sumptum, esset finitum temrus,cum tamen si aliud,& aliud semper Aliquando, tempus erit insuitum : quod
autem sumatur,& siet nouum, & nouum , Aliquando, semper, ex motu paret,qui se
in alius,& alius est. Consistit igitur eius. utio in hoc,quod dato, quod omne Aliqumo sinitum sit,semper tamen,& inces
futurum, aut era teritum parum distans a nunc presenti, ut Iam ueni, Iam legam,i. parum est,quod uen parum restitui legam. Et non confundaris,non enim est Iam
idem quod nunc in posteriori significatione,ut ali sui existimant. Nune.n dicit tempus propinquum,nunc praesenti, dici autem ipsum ac si esset nuncii des per m
dum praesentis significando, at Iam dicit propinquum,sed rer modum latuit, uel O o a praei ει ρ difera a
303쪽
' In lib. IIII Physi. Arist. Cap. XIIII.
praeteris, quae vcic mane proenae,non dicuntur Iam,ut notauri est.
fi r i 'Res alias temporis digermas expli se quis 1 cat. Nuper dicit propinquum nune
dam,' -- praesenti, praeteritum tamen .Quon
per, reγε dam, mi 'lim, dicit praeteritum distas.Reις . pente dicit tempus paruum,in quo facta est mutatio, quod quidem tempus adeo est paruum, ut propter jpsius paruitatem distingui, ae dignosci non posuit,quarum
suerit. Haec omnia notissima sunt.
Mutatio omnis natura remotiva.
/ui sit ea ostendisset differentias quila exicorrupit. , stunt in tempore retia, quae non vim sunt, regreditur ad explicandum , uomodo tempus sit eausa corruptionis , icitq;: Quidam sapientissimum uocabat tempus, quasi in tempore scientiae comparentur,at Pythagoras dictus Paro indoctissimum uocabat, quasi scientiae pereant cutempore. Laudat autem magis hoc dicta; iram tempus magis per se causa est coriuptionis,quam generationis, quod probat
ratione iacta superius. auia mutatio,ut talis est, remotiua et , 5c corruptiua magis etp:r accidens uero generationis causa est. ane rationem superius declarauimus. Probat etiam signo. Videmus enim non seri quicquam,iiiii sit causa aliqua, at videmus corrumpi, nulla apparente causa , di tales corruptiones damus tempori, non
quod tempus sit causa illarum, sed quod
in tempore fiant,& causa particularis naapparet, sicut apparet in generationibus. Gihem, Repete tex. ii risorum Post haec epilogat,quae dicta sol, puta tempus esse, quid eli tempus quot modis dicatur Nuriti quae sint aliae temporis dissere .
Caput decimumquartum. His aute nobis sic dete mainatis. x. CXXIX. Rurni p 'postrionem seper in α
sitam, ut modo ipsam pro bet. Est autem propositio . M, E somnis mutatio & motus est .
in tempore, ac tempore men ta in Luratur, dc quod mouetur, ac mutarur ii--m In tempore mouetur ac mutatur. Hanc
probat duplici ratione. Prior est . Vel eius , aut tardius in tempore sint, at motus motu uelocioni 'itur motus in tempore est. Minorem explicat, dicendo, quis motus sit uelocior. Inquit, ill um ese uel o . rem,qui citius si,&peruenit ad eundem terminum ,quam alius,duplici tamen conditione.Altera, ut sit per idem spatium,nis unum mouetur ab A,in B, per arcum, alterum per cordam, licet tempus sit aequa-l tame velocius mouetur tu, P per arca. Similiter est altera quod motus sit regularis. Nam etiam si ut eadem magnitudo
prorsus,tamen unum dii formiter,alterum uniformiter mouetur,non ob id est uelocius,quia citius mouetur. sunt enim alia
hens da,de quibus dicemus in lib. .l tius haec enim obiter tangit Arist. & non ex prosita.
ALteram sirit rationem. PE ,εἰ po sterius in tempore sint, at prius ac
posterius sunt a motu, motus ergo
in tempore est.Quod prius, & posterius sint in tempore, probat,quia prius, S posterius sint distantist ab ipsis Nunci sed nue
in tempore est,nam distantia, & termini ad idem pertinent. Explicat autem, et alio modo p ius othosterius sunt in praeterito tempore, alio in latur In praeterito. n. luod a nunc praesenti remotius est, pilus dicitur, quod autε
atra,quod remotius erit,dicitiar poste quod magis proximum prius. Haec omnia etiam parum aduertenti sacillim sumi& textus clatissimus.
304쪽
Vaestio haec mouetur pro pter aliqua, quae videmur dubium facere circa dicta Arist. Primo dicit,omnem
motum esse in tempore . Videtur salium: Motus coeli motus est: at non est in tempore , cum non separetur a tempore: est enim ita aeternus,sicut te
pus,quod est ipsius passio. se reindo dicit, Omnem mutationem esse in tepore. Videtur etiam hoc salsum: nam mutatio sibstantialis est in instanti, si liter illuminatio,visio, &aliae huiusmodi mon ergo sunt in tempore. Tertio dicit, Res este in tempore ratione motus. Contra: Este rerum penerabilium, corruptibilium est mutabile,& variabile: erso substat tempori, & experientia ostendit, quod vitam rei,& esse tempo- .
arto Erca id, quod dicit. Quae sem- in non esse in tempore. Contra. Disierentiae ipsius temporis de Deo praedicatur. Est enim nune Deus,& fuit heri, &semper: ergo erit in tempore. Advertendum primo, ut in textus e
plicatione docuimus esse in tempore non silum est,esse cum tempus est: sed mensi rari ab illo, superari ab illo Sc pati ab illo. Mens rari autem ab illo, est se illi adaptare iuxta ipsius naturam , ut sicut partem post partem tempus habet, uel simul est
totum a ita etiam quae ab illo mensurantur superari est: quod sint minora, quam totum tempus, ita ut lepus maius sit quocunque sub se comento, Sc inde prouenit,
quod passibilia sint, & alterabilia, quae
sub ipso sint. Adueitendum se Mo, quod secudum A istote. ut paulo inserius dicemus) cum tempus sit solum in motu primi mobilis, aliter ipsi in saest melisurabilem, aliter alios motus inferiores; similiter aliter est mensura motus illius, alitet horum inse
Primo tempus iacit motum primi coeli mensurabilem formaliter, dc intrinsece; si ut mea quantitas me formaliter facie mensurabilem, quia in me inesta reliquos vero motus facit mensurabiles extrinsece per hae quae ipsi subduntur. Accipe exemplum. sume lignum ma- επιgnum,& sit perpone spatio; tunc mensura lignum; messi rabis quidem spatiu simul, quia ligni illius longitudo utrumque facit mensurabile, ibi dissererer, lignum intrinsece, spatium extrinsece.Ita tempus,cust primi motus passio, illum facit formaliter mensui abilem; at reliquos motus extrinsece, luat'nus ipsi supp'nuntur; sunt enim motus in tempore. Similiter intellige de mensura mensu- υε rante. Aliter enim tempus mensurat motum Geli, aliter horum inferiorum. Mo nis ra. tum enim coeli mensurat intrinsece, sicut pars totum, at reliquos motus extrinsece
sicut vina pannum. Exempti Accipe exemplum,sit pannus aliquis, dupliciter mensurari potest. Uno modo unica ipsius particula, quam multiplicando cognoscitur totius quantitas: Altero
. modo vina externa multiplicata.Ita cum morum coeli temporaneum mensuras, ac
ripis horam, aut diem, qnae est pars illius
moti quanti, ac reliquos motus eode die, aut hora mensuras, sed sicut per ulnam externam. Haec admodum nota.
Aduertendum tertio, quod non silum 3. M. hic loquimur de motu locali, sed etiam
de reliquis motibus,puta, alterationibus, de augmentationibus. Hi enim etiam tempore mensarantur. At tempus non, nisi passio motus localis coelesti ab Aristote. ponitur.
His sippostas ad primum argumenta Ad l.
respondetur, quod motus coeli non est me surabilis, nec est in tempore secundum se totum, secundum Arist. se enim infinitus est,est tamen secudum omnes partes s das, de tales a tempore separantur, unde quod
de motu menstratur, totum festum est, mens iramur autem omnes partes eopulative, scis non eopulatim, ut loquar Dialectiee Et haec est senteruia Alberi Saxon.m, s.& bene diciti infinitum enim imme sirabile est,secundum letotum. Ad i undum, Auer. min. tam quem sequitur Alberitratis 3 ci iudicia idquod sol mutatio dupliciter accipi ur. uno modo Aser. pro sine motu x, ut con accipitur proneratiotia sbia substantiae, quae est terminus alterationismon enim quicquam g
305쪽
In lib. IIII pnysii. Arist. Cap. x II 1
neratur,niss alteratione praecedente: similiter illum itiatio pro productione luminis, suae est terminus motus localis: iram dum Bl sertur, lumen producit,& cedicunt non esse in tempore . Altero modo accipitur mutatio pro tom motu cum termino,ut pro alteratione simul cum generatione, & illuminatio prolatione, cum luminis productione,& sic est in tempore, est enim successiva. Ista responsio omnino mihi non placet: nam generatio, & illuminatio sit Minutationis distinctet a motu locali, & ab
alteratione, ut notum est: debent ergo h bete aliquam mensuram. Cum enim dicuntur esse termini, non se sunt termini , ut saetant unum motum per se: sint enim termini extris r unde latio cum illuminatione nunquam constituit Uicam per se speciem. Prsterea, quia dicimus generationes, & mutationes remim temporeas essessitendum ergo est in tempore esse.
Ob id dicere,quod esse in tempore dupliciter contingit. Vno modo proprie, re adaequatE,sc sic sunt illa, quae successionem habent cum tempore diuisibilem: Altero modo, velut inadaequaia, & talia sunt, quae sunt in nune temporis indiuisibilis. Nec existimes, quod esse in n5e temporis sit ramum habere torum suum esse in uno nunc: hoc enim non si inicit: tal simul tu nunc habere esse,&eum insb nue recedet: & scitiae mutationes dicuntur esse in tempore,cum in nunc tEporis sint. Ad tertium Albe.trare 6 cio. dicit,substantias quantum ad esse physicum este in tempore. Vocat esse Physcum sibilantia cum sensbilibus qualitatibus dispositam, puta, formam in materia se sibili: at non
est utcunque eum tempore,cum ut permanens sit talis substantia: sed est in nune es roris, prout aliter,& aliter se habet in t&rorei nato tales substantiae aliter, dc aliter se habent, cum variabiles sin at secunda essentiam, si definitionem suam non subduntur tempori. S.Tho. 3 p.q. o.ar. r s. dicit esse rerum eorruptibilium, esse in tempore:cuius metem ut intelligas, cosiderare oportet,quod
in tempore esse, du pliciter configit, loquendo non de nunc, sed de ipso tempore. Vno modo per se primo, di hoe est, quod dum se a tempore menstratur, nec aliud esse potest,quam motus qui successivus est. Altero modo, sesundatio, &perat hirihoc est id, quod monii & mutationi in se se ituri, qualis est substam corruptibilis: rede in tempore quidem Blute est, nee ipsius mensura quaereta, sed non immediate sibditur tempori , nisi per actiones, & mutationes soas, diam mutationes suas, quia substantia cinti non est in tempore. quamuis ipsius motus in tempore sit, quia non habes mutationem, nec alterationem aliquam circasium esse.
Ad ultimum dico quod Deus coexistit tempori: similiter, A angeli, quia fiant
quando tempus est, non tamen lunt in apore, cum in successonem non habeati
praesertim Deus, qui nec in silo ege, nec in siis operationibus habet siccessionem
Quod si illi Dibuimus disserenitas temporis, id est secundum modum nostrum intelligendi: & per tales differentias non succestionem, sed durationem volumus statum significare,ipse tame in aeternitate in diuisibilis est totus. Angeli vero in . o. Tuum enim est mensura,qua mensarantur incorruptibilia,qu. ae tamen habent operati es successivas, sicut Angeli,& ccxli: teliqua sunt in tempore, ut dictum est.
Dignum autem consideratio- ne. Tex. CXXX. PostqWam de tepore dixit, aliquot cir
ca ipsi in proponati dubitationes,qua bus magis quae dicta sunt, explicane. Est primum dubium. Cur tempus dicatur esse ubique, puta in terra, in mari,& in omni loco. Alteriam dub:um est, An tempus si extra animam ita ut ipsius essentia non dependeat ab intellectu. Ad primum respondet, quM cum tempus sit passio motus, ae motus sit ubique, consequenter tempus ubique dicetur essu in quocunque enim loco aliquis motus reperitur. Wr alui
306쪽
Vtrum autem cum non sit anima. Tex. CXXXI.
- ,. Ecundam soluit dubitationem, &r Dub. da. I tionem hanc facit.Si non est possibiiDui ρε- esse,quod numeret,vel nurnerare Gai H possit,iuc erit numerus, nec numerabile: o mi, attempus numerus quidam est: ergo si nullum sit possibile numerans, nec lepus erit.Cum autem intellectus , & anima rationalis sit id, cuius est numerare, si non seid,cuius est numerare, si non sit minia rationalis 3c intellestiis, non erit tempus, nisi rone motus,& durationis materialis. Imo addit, quod si non esset anima,nee esset motus, si motus sit ab anima , quod dicit propter Plato . qui existimabat motum citi ei se ab ipsa anima eius: tune aut
. remota anima, remoueretur motus coeli,
quo ablato reliqui auferetur.vide igitur, quomodo tempus absque intellectu non. O numerabilis.
An tempus sit ens rationis, uel reale. Tex. XV.
Ensis q5nis est , an ita tempus depedeat ab intellectu, quod non sit, nisi existente intellectu. Circa quam dissicultatem, quae digna est α- templatione, Auer. m. i 3 l. dicit in mo- is en duo.vnum formale, & id num rus est: Alterum materiale,& id motus est. Ratione materialis tempus ab anima no. dependet : at ratione se alis depen- . det: unde est medium ens , inter ratio- . nri,dc reale,c i partim i intellectu cosilis, panim in rebus, hoc sequitur Iadu.q 27. Ratio pro hac sententia duplex est. Altera est: quia tempus sermaliter in munerato esse consistit:at hoe no consistit abnque intellectu numerante: ergo tempus ima uer ab anima dependet. Altera est, tempus, nec secundum misi, nec secundum partem existit unquam
quod enim in te est,indiuisibile estiat ali pia pars diuisibilis,aut totum,no est nisi per intellectum apprehendendum: ergo tempus in anima dependet. a. iis oAt ista sententia est absque dubioe in . tolerabilis , & est commentum quoddam
nullum habens tandamentum, quam merito reprehendit Albe cap. s. & io.& inprimis sint rationes apertae cotra ipsam prima, si tempus iarmaliter est ens rationis ergo est in specie entis rationis naa Arma sumitur species, & penes ipsum Hrmale iudicium de re sumitur,cuius g neris, & speciei sit:ergo non pertinet ad
ullum praedicamentum, nec ad quantitatem: nam praedicamenta entia realia sine se aliter.
Secundo. Si tempus formaliter est ensrationis,cessante in intellectu ipssu ops
ratione actuali,non erit actu tempus, sed potentia, ita concedit sandi sed re vera,
falsi stimum eti In primis, quia nucessent
motus localesin aliorum generum: his rent ergo actu mensuram. Quis enim patitur a ire, quod motus a mentorum non fierent in tempore actu, quod peri de est ae dicere quod non fierent in tempore , nisi quis sit actu comprehendens tempus3 quod a fierere indignum est Philosepho est enim tempus mensiua Physica,realis,sicut motus: sunt enim utraque passiones entis naturalis. Praeterea, si res est numerabilis ab intellectu, ergo aliquid est in iebus, ratione cuius sit numerabilis,sicut si paries est visibili aliquid est in ipsb, ratione cuius
se vis bilis, hoc autem, cum sit reale,non destriaretur,destrum potentia, ut quamuis visus destrii marinon destrueriir color, sed etiam in se, bc ex te manet visibilis, non ergo destruetitu destructo etiam intello eiu il ratione cuius motus numerabilis . est,id autem tempus est. Nam tempus inest numerus numerans in anima, sed numeratus in rebus, pura , in motu,&haec est ratio Alberi Praeterea, quarto ex Aristo.in praedicamen. ad alitiuid. Destructo sensu, aut scie-tia, non destruitur stibile , nee sensibili , sed sie se habet id, quod in numerabile ad
animam numerantem, sicut sensibile adsensi ni, & stibile ad scientiam, ergo nu
merante ablato , non auferetur numera
bile: Nec sat est dicere,quod iam non erit numerabile; hoc enim non aufert, quia
sit id , quod est numerabile; & rati ne cuius erat numerabile,Vnde recte dicis
307쪽
. cu uite in ellectu, in motu et prius, di positoo & ratio urimoque non est ea derit,erso tu temptas, seclui. intellectu.ε sexto circa rii mani rationem oppositae opinionis arguitur. Nam ex illa probad omni, ni mere, est res rationis cum numerabile iit, sutas res rationis eii l.. i. e scuta quantitas non est genus reale: qui id est absurdissimum . 7 Pinterea ,sei tuo circa alteram ratio. nem. Nam ex illa etiam probatur motum
esse per i litellectum,cum nulla ipsius pars consistat, nisi mora simul per intellectun . Qui autem audebit motum , qui passio eiu potiissima entis naturalis, & via est informam realem, concedere ipsum esse eiurationis figitur dicamus nos cum Alb & S. Tho. ιη ' opuscu.de tempore, cap. i .& in praesenti, er quod tempus formaliter est ens reale, di hcc etiam egressi e fatetur Simpli. In declarationem aduertendum primo cum Simpl. quo in tempote duo consideramus.Vnum...uod ipsus eii essentia,& hoc est duratio quaedam vallisi m tus prioris, & posterioris. Alterum est quaedem passio,purannmerabilitas quaedam , & mensurabilitas partium. Esentia quidem temporis absoluta est,&abi to quovis huellectu maneret: at passio respectiva est, & ad numerantem refertur.5ed hoe duobus modis Vel actu, ut cum
res numerata est,& mensuata: & tunc te quirit alterum terminum ,&correlativa - numerantem , & menserantem:& ita a lato emauseretur esse numeratum actu Altero modo in potentia est passio, id est, mensurabilitas ipsa, & numerabilitas, &haec refertur ad numerum mensurant
in potentia, ut scibile ad scientiam Quare ablato eo actu menserante, non acie turrei mensurabilitas, ablata tamen potentia eius: sino esset rcssibilis numerus cista . numerans, nec possibilis mensula mensu-- ras, rans, tunc nec esset potentia mensurabile, O mensu aut numerabile.
rata actis. Sed tamen adhue esse mensit rabile &σliud mἔ- . numerabile, bis aliam intellisti possunt. si rabiis Aut ut dicat potentiam shysicam ad hoc p. inita. -Hrossint mentivarici numerari,<a
potentia, si non esset possibilis poterata 'activa qirae posset mensurare & numer
re,abscue dubio nulla esset passiva. Aut dicant sciam aptitudinem, vel non repugnatiam,& haec aptitudo esset etiam si nullus posset menstrare, ut coelum est diuisibile tetiam si nulla sit potentia naturalis,quae ii lud druidat:& species Solis est ex se apta, ut sit in pluribus indiuiduis, nee repugnat ei ex se,etiam si per nullam caurum na tiualem id fieti possit. Igitur potentia activa ablata, aufertur potentia & passio numerabilitatis: & hoe est,quod hie dicit Aristoteles: licet ex se, di in se talis esset res, Seius estentia; n5 potentiam habens, sed apii udinem ad id
Et haec dodrina bene consisnat eu his, quae diximus alias. Qi tiratis enim natura in quadam sor i ratione extensi nis, aut discontinuationis partium consistit, passio est mensurabilitas, aut num rabilitas. Aduertendum secundo cum f. ibo. in taurida praesenti textu viui optime notauit, quod ex D. T..ista numerabilitas, aut mensit rabilitas nodependet ab intellectit cieato : hie enim ' non est rerum causa: sed ab intellectu pri- .
mo, qui omnium est causa. Vnde qua tumcunque nullius esset homo, nullust . llectus creatus; adhue res numerabileti
adhue menstrabiles essent respectu diuiani intellectus. Vnde antiqui numeros non dependentes a nobis, sed retii ni cautis
Quod si Aristo alis quod si nulla es: r se
set anima,nullus esset numerus,se numerabilis, procedit ex stippositione , scilicet quod Lia ipsa sit, oiis numeret per anima non nostram & selam intelligit, sed omnem intellectum late simplo vocabulo, ut putauit, cum dixit,quod etiam motus
Aduertendum temo, quod tepus quatum ad suam totalitatem, o contra fias partes distinguitur a nobis in dies & -- D et his. nos Sc omnes eas simul concipimus, non best nisi per intellectum: quia in re non habet partes has simul , de si quas tales si mul hei, idest per intellectu appreh&ε-tem aliquod tempus simul totum,ut die, shoram, aut annum,non tamen hoc iaciei sim eo eas rati nis, habet ent ii exinstentiam
308쪽
Minim realem, quae eum successi se non est sciat aliatum existetiarum poma nemium ut habeant omnes partes simul ι
sed p instans vel per aliquod ii iiii sibilesbi. Et hoc fundamentum est ex Alb.cio. ec ex S.Il .in praesenti. D Me H In quo aliquot discipuli eiu nescio an at o di insita mentem iterceperint: putat enim salhisurus. ipsum dicere esse ens rationis, cum t το. - men id non dicat: dicit enim realiter exi- ipsem in stere, sta non habere totalitatem aliquam, μαγη . scilicet respectu partium sic apprehesarum simul existentium,nisi per intellectum: ochoc quidem etiam de motu,& de quocunque successivo est verum: non tamen ob id colliges esse eas rationis , de hae sensio. i. o. de ista dissicultate . Argumenta autem in oppositum ex di ctis manent silura, primum enim ex primo sundamento, secundum ex tertia seu
ergo plura, tamen aequalia fimul, pura, si plures aequales motu, simul sint. Et per laterrogationem dicit non esse plura teni-pora simul, dicens a Tempora quae simul sint, & aequalia vitum esse , ct idem, aequae simul non sunt, t/ntum spocte unum sunt, ut duo dies,duo menses, quae simul non sunt. Ponit unum exemplum notandum , si sint plures septenarii sinul,lapidum, hominum,sc equorum, hi quidem materialiter disserunt, tamen idem numerus for maliter sunt. Sic plura sunt tempora materialiter secundum motusi i l uralitatem. unus enim latio, alius alteratio, unus Q. lo alter tardus est,at tempus idem esLAn tempus sit unum m. mero.
Lissio. X VI. Dubitauerit autem aliquis. x. CXXXII.
r Eitiam ponitdubitationem. Ca. n. ιμι matus tempus numerus motus sit.dubium D n me est, cuius motus sit numerus. Sunt sex V ἡ enim motus plures, puta, Alteratio Aug- μυην. mentatio, Latio, Generatio: Remondet unicuiusque, quatenus motus eri , non ut alteratio est, non ut augmentatio, aut latio, sed ut motus in communi, & simpliciter. At ne quis putaret tempus esse numera duoru motuum,id excludit dicens , quod est numerus uuius motus continui, sed cuiusque,pum,aut lationis.aut cuiusuis alterius ita exponit Philop. de alii
sed est nunc motum esse,& aliud.
Vartam ponit dubitationε conse.
quentem ex praecedenti. Si tem rum in ' pus est numerus cuiusuis motus, -- ω---ca sint diuersa mota, seu mobilia,vias,& ap- . liud, erat etiam diuo si motus: di sic singulatuiti motuum erum singuli numeruei sit
contemplatione.Themistius duo argumenta iacit cotis Aristoti quae insistula reta quit nobis, quae a nobis erile examinanda, quotu primum est contrato. is a. ubi dicit Aristoti tempus esse numerum aliorum motuum, non silum i talis, sed alterationis, S reliquorum, a tra sic argumentatur. Quia illi motus nosthabent prius, & posterius, cum non per .
spatium aliquod fiant nam Arist a spatio sumpserat prius, ct posterius motum, eum definiuit tempus. Alterum,cum dicit, iapus esse idem,& unum omnium motuum aut loquitur de idelitate speciso,aut namerica . Si de specifica, iam tempora duo simul sunt aequalia, & duo nuncis denu
merica,unum erit numero tenisus, 'ua
modo ergo in multis potest ege motibua si biecto disterentibui . . . Quod si in illis non sit,quomodo tempus eii passio,& habitus motus , Ut dixit rex. 3 3 o. Haec Themist.
De unitate autem tempo is inuenis i. sta. v. quoslam asserentes esse unicuim numero Th. in omnibus motibus,in uno quidem, pu - μεν. ιμυ, mi mobilis, intrinsece s in reliquis p stextrinsece,ut dictum ess si perius. Huius num n sententiae est Albe. m. i .est etiam s.Thm intro.
309쪽
In lib. IIII. physi. Arist. p. X IN L
O. a te la tex. hoe usque in finem libes: est Averr.etiam, quicquid velit landum nam incommen. i 3 2. dicit tempus esse numerum mot is cuiusuis , sed differenter: nam motus primi est numerus, 3c forma ipsius, aliori m numerus tantum, ac si dixisset,illius -- eo se intrinsecam menseram, aliorum A rinsccam. Cum igit ut ille sit unus
motus,erit unum tempusmam non habent nisi unicum lubiectum , Et in commento i y. dicit,quod tempus esse idem, poteli intelIigi dupliciter: Aut quod si guli motus habeant sea tempora , qua uis dependeant a pii mo: Aut quod omnia
reseramur ad unicum tempus primum,
in opposita sentenda est Greg. r. senti dist. i. q. L.& Ochacum Nominali ρ, &Ian d. q. α'.& quod notadum est simpl. etiam respondens argumento Themili cuius sententiam explanabimus pollea . omnes dicunt, tempora esse plura secunduphiralitatem motum , ita ut 'uilibet ni ius suum habeat tempus. videtur interdum etiam Philop.huius opinionis , quaquam varie loquitur ve patet,ina ., 9.&33 . Aliqui autem Graeci, ut Alex. Eudemus,& lambicus in Lae quaestione explicania aperte videntur confugere ad decreta Platonis de Ideis.
Sed quia est nobis Ditim substinenta
esse tepora plura in motibus pluribus, probo id ex Arist.& ratione. Ex Arist. quide, primum quia rex. D. dicit tempus ubiq; esse. quia ubique motus reprimar, cuiussassio,& habitus est tempus. Ex hoe col-ge,si tempus unum est,non potest pluribus motibus diaerentibus : quia id implicat: si non inest ipsis, non ergo erit, i motu sunt nee dicitur ipsorum ha bitus, habitus enim inest.
Quod si dica . sat est, quod mensuret
omnes motus, licet non sit in ipsis. Hoenil valelmam non siillicis id , ut dicatur esse,ubi motus est; non im men ra, puta vina, ubique dicetur esse , nee habitus di retur propter mensa rata extrinseca,quaesis ni ubique Praete; te . t 3 r.dicit tempus esse numerum cuiusuis motus. Quaero, An sit
numerus numeratus, an numerans . Nu
merans nota est, ridicit Ari si numel tus emo non est distinctus, nec separanssab iptis motibus: debet ergo plurificaracum motibus: nam unum numero imponsibile est esse inhaesiue in pluribus. Praeterea, dem tex o ditabamus, diu cit,quod si e plures septenarii unus nil merus dicuntur, ita est idem tepus; sed ilia est identitari, vilitas specifica cum pluralitate numerisa: ergo talis erit unitas
tempus, alias exempla esset in ptissimae Sed ad rationes deueniamus. Sit prima argumentum. Vnu quisque motus habet suum prius,&sium potierius distinctum ab aliis, ergo& suum tempus. Consequentia est nota; Nam ex ptiori est certissimum. Nam sicut sint diuersa spatia, per quae si motus , ita diuersa erunt priora,& posteriora. a
Secundo.Tempus consequitur motum, ut motus est,sive ille sit motus primi co poris, vel alterius. Hoc enim per acciden, est , ergo ubicunque motus est, ibi suum proprium est tempus. Et hoc arg*m tum profecto convincit. Quis enim poeintelligere, quod motus primi mobili, habeat tempus in se,& non motus aliorum orbium , cum si per aliquam potentiam auferetur illud primum , adhuc maneret tempus 3
Teriis, argumentor cum Auki i Coo s .sercit .m illo praelio Iosue cessauit m tus eceli per hora, tres. ubi videmus tempus fuit se absque motu oxli. Per hoc a tem cognoscimus hane velitatem Ilγλeam motum illum non sidum haberem se tempus, sed etiam .li ' . in id existimo esse dicendum primo, quod duplex est tempus. um primum, Wv ex re principale, alterum secundarium. Tem si se .pas primum est,quod aliorum est causa, ct ipsa antecedit, quale est tempus clxii, fundatur enim in motu,qui omnium alio . rui' est causa, Sc tale unum est, neu plura UM esset pollunt, εἰ de hoc negat Atiliot. duo aequalia esse simus. Secundarium tempus est extrinsecadax tio cuiuslibet motus, S hoe plurisca- mr,di muscipiteatur secundum multitudi
Et proculdubio s. Tho. α alii dicentes.
esse unicum numero tempus, loquuntur
de hoe primo it principali, di extrinseca . - .' mensura, ct communi omnium aliorum, quod
310쪽
1 uod sit Vniuersalissimum, de communicinum Et sic est D. Thonias defendendus, & intestinandus: sic etiam viri pisiique doctis limi ex eius discipulis interpre
xae, . secundo annotandum, et quamuis istam, Mi tempora sint in ipsis motibus, tamen non must i in minurtilis ad ipsia mensurandos motus LM. f.A. tempore coelesti, & hoe,quia non sunt nota,& manifesta. Scio enim quod tepus in V. a. nisi coniunMtur cum aliquo sensibili,no-
. rum non ei sode prouenit, quod tempora. aliorum motuum tunc discernimus , cum
aliqua qualitate ex illo assicimur ; puta , quia mouentes desessi stimus, vel quid simile. At tempus coeli est notissimum pro- .pter lumen,quo sunt dies,& noctes.-id
tali motu utimur pro menstra mensurata ac messirante motum omnium aliorum' eo modo, quem q. r .explicui: acob id unum esse tempus fatentur omnes, videt, . t commune,& uniuersale, omnium mensiira , tamen hoe non aufert, quin multassat particularia tempora, hoc est particulam, de propriae durationes linguioru motuum propriae. Vicendum tertio, quod illo tempore πτ. .f. li utimur loco utriusque mensurae propterrim ce quatuor. Et quia latissimum est omnium, ιμ--ων &qa maxime est uniforme, di regulariter tr. ηι-- dc quia perpetuum est, & ira continet sibfura 'ο- se quodcunque aliud,& quia commune est tire omnibus, nam assistit cui lique alii in
ινον ratio riri,& tempori. Menstra autem debet essenes . communis omnibus mensuratis : ae teli qua habere conditiones. Ob id ne mirmris, si Arist. tempus motui coeli tribuar, csi illud sit mensura 'comunis omnium motuum,quam communem mensuram Physicus indaeat, & contemplatur di ob has etiam caulas hoc solum vocari solet tempus per antonomasiam: aliae vero particulares durationes singulorum motuum propriae no ita, dicuntur quidem durationes , sed no ita tepora absi lute,nec simpliciter , di tu obserua istam doctrinam. Adaris. Iuxta quam possumus respondere , adriam . argumenta Themist. nam alii non habent aliud argumentum, quim doctrinam Ari- fior. sed iam ostendimus secundum Arist. mentem p lura etiam particularia tempora esse, unum tamen omnium primum .
. e r. Ad primum Themist. licet non sit ad 'm praesentem ad modulis dicitur. quod
in aliis motibus etiam est prius & post rius non penes spatium, sed penes latitudinem formae. Ut diximus enim in praecedea. tibus, Mima semiduni qua est alterario.& augumentatio gradus , te patres habee
aut intensionis e aut extensionis : at A rist. explicuit de motu locali, quia id crat cui- dentius,ut dicit Simpli. Generatio vero Sc eorruptio non habre
prius & pinetius, quia substantia tu insti
ti producitur,at Arist. illos etiam numera- .uit inter motus, quia non est solicitu modρ determinare, an generatio A cori uptioci instantanea, necne.
Ad secundum dico, quod tempus dici- nar unum numero, si primum eis, dicitur' ' autem ab Elute virum specie, sicut plures septenarij unus sunt numerus,ve docet ipse Arist & apparebit his in sequenti expositione. Et duo tempora prima numero si-mul non sint,aut duo alia tempora , quae non sisnt prima, non sent idem numero,
Quoniam autem ost Iatio. Tex. cxxxiij. Vlt ostendere,quod tempus sit alio
rum mensera,& lapponit esse lare, nem, id est, motum localem, & hu e j. im unam speciem es ircularem. ut ponit secundo,quod unuquodq; ali mo
quo sui generis numeratur, & mesuratur, ut decem homines uno homine, dece lapides uno lapide,dece unitates una unitate. φsupponit tertio, quod tempus mei M-rat motum c ipsum tempus, & eua in o. 3tus menserat aliquando tempus, sed motus,qui tepore iam determinatus est, sicut pannus inenaratus vina, menserat reliquum pannum . Dicit autem, quod tepus sinitum menserat tempus, id eu,quaedam
pars certa temporis sumitur ad mensurandum totum tempus.
Ex his cocludit motum circularem c lidiuinam esse menseram mensura me, quia est primus, id maxime regularis, & ipsius tempus notissimum est, ut diximus quaesione praecedenti Reliqui motus, ec ipserum tempora non sent primo mesuri ,