장음표시 사용
441쪽
In lib. VIII. Phys Arist. Cap. II.
Fortassis autem,& unum principium. Tex. XV.
Postquam resutauit Empedocle , modo resutat Anaxagoram: dc dicit qasortasse isti, qui unum principia ponunt, ut Anaxagoras,eadem ratione utuntur, puta,u, Araos suit ab aeterno, sed motus tempore iactus est,non alia ratione, iiiii qi talis est natura rei, ut sic fiat. Hoc reiicit Aristote.duplici ratione. Prior est . Natura eli causa cir. linis , & rationis, ac proportionis, at quod est aos aeterne quiescat, Sc poli moueatur , nullus eit ordo, nulla proportio et ergo impossibile eit , quod talis sit natura rei. Maior est certa ipsa experientia , quae naturam ordinate in suis operibus omnibus procedere ostedit: ut patet in coelorum cursibus, in elementorum dispositionibus, in animalium caeterorum generationib. Minor probatur
Quia inliniti ad finitum nulla eii proportio,& ob id nec ordo . Vbi Aut troes satetur authores suael gis Sarracenos melius dicere, quam Anamelius af xagoram: quia non in rei naturam, talin signari diuinam reserunt voluntatem,quod muncausa, in dus incepit este in tempore, quia Deusceptionis operatur, ut vult: sed hoc examinabitur intindi di posterius . miliam u. Posterior ratio est. Opera naturae, aut Lmatere. semper eueniunt,aut si aliquando defici ut id sit ob aliquam cautam, ut notum eii. Diximus enim quod enectus naturae, aut sum semper ut sequenter. At quod motus teinpore incepit poli infinitum transactum,non est huiusmodi tergo non est
opus naturaemon ergo cauia huius natu.
compara M pedoclem eo parat Anaxagorae ur ιμαιε hoc, dicitq; melius dixisse qua Anan:a Empa xagoram ipsum Empedocla. Hic n. doctii ιsi ab aeterno posuit mundum modo quieuissentemia se, modo e me inoriam, bc sie tali variatione Anax. semper se habuisse an quo ordo quidam eii, puta, quod tempore aequali sit incitus,
alio vero aequali quies: oc sic semper. At etiam in hod reprehedit ipso mira
ratione. Philosephus non debet qui quam asserere, quod non demoniirati ne,aut saltem inductione ostendaciat Empedocles illius, quod dicit, nec causam , nee inductionem aliquam affert:ergo re prehensione dignus est , nee ut Plinos. phus procedit. Minorem probat,quia utitur lite,& micitia pro causis, hae autem non sibi ficiunt: nam litis, & amicitiae est conaregare,& disgregare. Et hoc quidem in ictione potest oliendi. Nam homines amicitia congregantur,lite separantur,& ita inmund At quod tanto tempore sit con gregatio,tanto disgregatio, hoe non inducti e colligitur, nee huius causa iussiciens eii lis, S amicitia . oportebat ergo causam huius a lignate , quod non secit Empedocles.
Excludit responsionε. Posset quis di
cere. Eorum, quae semper sdiat, non esse assignatidam causam. Imo ita se eit Democritus qui causis eorum, tuae aliquando sunt,dediti eorum vero, quae semper fiant,noluit dare. Ad hoe respondet, et non bene fecit. Nam quamuis aliqua causam non habente rum quae seinpet sitne ut prima principia, siue incomplaxa , ut Deus, siue coplexa, ut propositiones inimediatae: tamS multa sunt semper, Scperpetua, quae tam e caui am habent, ut triangulum habere tres angulos aequales ducibi in re eiis, seper est.. ' i
at eausam habet,& huiusmodi multa. Debuit igitur assi ignari illius, quamuis perpetui, cause, ae
442쪽
2Io Contraria autem his non difficile. Tex. XVI.
s.lisis Riplici uia, ne notat simplicius sta
rist. - , bili turalicia problema. Prima est,nes quo. adducere demonstrationes pro ippobari I. R.Altera eli aliorum sententiam reprehει. 2 moin dere, & inlusscientiae argume. Tenia et hovisse . ip brum si luci e rationes.Cum auia Aristoteles circa motus aeternitatem duo priora praestitiiserinunc tertium exequitur. Aeetes ration ,quibus motum incepisset poterat probari, soluit: prius tamen ipsas proponit: quam in prima est. Omn:s mutatio est a contrario in contrarium: at nul. la mutario, quae a contrario in c6trarium ' sit, infinita esse potest,cum contraria fini- te inter se distent,ergo non potest esse mutatio infinita,& sie aedema.
Ecunda ratio est experientia Aliquid
D de nouo mouetur, cum tamen de nouo sit motus in illo,& non ante tu fit, ut cum lapis, aut ignis mouetur, ergo test uniuersum de nouo moueri, nuti lo in uniuerse praecedente motu .noi e go, si motus incipit; statim dabitur m lux prior primo . Quod si non potest de nouo incipere motus in aliquo ; sequi. tur,quod quae mouentiar,semper mouentur,& quae quiescunt, semper qinesciant: quod non est.
Multo autem magis quod tale est.
i Via responsio in promptu erat ad
argumentum secundum, pura. quod quamuis aliqua inanim o de nouo moueanturmon tamen motus absolute inrepit esse, quia nihil mouerer' nisi aliquo extrinseco moto, cuius motust praecessit,quod in uniuersis dici non po- , test. Ob id ficit tertiam rationem magis apparentem in animalibus . Animalia. n. mouentura se, cum ante quiescerent, &non moto aliquo extrinseco : unde non
suit alius motus praeredens in alio: ergo ita erit in toto mundo, quod movebitur se post otii elem non praecedente alio motu. Quod enim in inurido paruo, puta , animali accidit, hoc etiam accidet inmundo magno, puta, ipsi uniuerse. Hae sunt rationes contra motus aeternitatem. Addit, quod si mundus totus potest a se mouem, etiam infinitum a se movebitur, si tamen infinitum moueri potest.
Horum igitur id, quod primuindictum est. Tex. XVIII.
I Neipit soluere rationes ad primam res podet primo. Et notat bene simpli. quod posset responderi sacile eonc dendo , quod quamuis una mutatio non possit esse infinita, attamen in genere possunt esse motus infiniti, unus post alium, hoe enim in piae senti sus sciebat. Tamen non dat hane solutionem: sed respondet, quod etiam potest unus motus cotinuus esse infinitus .ZOb id dirit ad argumentum,quod bene in hoc dicit, quod unus
motus a contrario in contrarium non est
infinitus, quduis sertasse possit esse unus infinitu, hoe modo: si ab albo in nigro ,& iterum a nigro in album,& horum saeperpetuus regressias in unico subiecto: si
cut cum chorda percutitur, nunc moue
tur sursum.& deorsiim, uel dextrum , di sinistium multiplicando motus, quod si hie est unus motus, illud non est abs lute uetum. Tamen si isti sunt plures motus, nee suiscit unum stabiectum,tune bene procedit argumentum. Hoc tamen in praesenti non determinat, sed dicit, qii sat nobis iit, quod ζst aliquis motus
aeternus, puta, circularis, quia non fit inter contraria, ut dicetur postea. Et ira salium est, omnem abibit l, lute ita inmotum esse inter contraria. De motu chorde,& an morus,
reflexi coiitinui sint , postea differri
443쪽
- In lib. VIII. phys Adst Calf II.
Moueri autem id, qtaod non mouetur. Tex. XIX.
Espondet ad secundum, & dieit. bd nihil prohibet in particu
lari moueri, quod ante non mouebatur tamen hoc fit,quia aliud exti ia- secum pilus mouetur, ut dictum est . At dubium eis, quare cum sit causa mouuii se inper, fit, ut aliquando moueanturres,& aliquando non . Respondet, quod haee quaestio est eade cum alia, puta quare quae mouentur non semper mouetur: qui quiesciant, noli semperquie ca quae tractanda eli in capite sequenti. sat sit modo argumento proposito satisfecisse, ruta, qui a prλ colit motus in alio.
Maxime autem uidebitur. Tex. XXI.
C Oluit tertiam rationε, in qua magis σε irn r. apparere dii scultatε docet, eo qu d3 nullus uideatiar motus exterior, qui Mimalium motus sit caula. Docet tame, quod uere est morias exterior, nam a talia mouentur eo,quod a continente moveantur.Continens autem,quod est. aer,uel Hlam, uel exteriora ista,mouent ea, qui in animali sunt, pura, corpus, appetitum,aut phantasiam, quibus motis, animal mouet se, de ita re uera esl.Si enim animal ambudat, prius appetitu alicuius exterioris ethanotum: imo intra ipitini sunt mutarimus Meruorum,& aliorum,quae non apparet: unde non est ille motus primus,cum mouetur exterius localiter.
. Et ponit exemplum de dormiente, qui aliquando a se uidetur uigilare,de non ita est, nisi alio motu interius facto, puta, qrcalor naturata consumpsit uapores occludentes tueatus neruorum,Sc impedientes motum spirituum in cerebro.
Dicet quis; ergo ia animalia non siintrianim AE principia activa cuiusque motus, cum ab Iibus an extrinseco moueantur. Respondet Aristosin prin- teles, uerum id esse:animalia. n. augmenti, cipia acti Ioealis motus habent activum princi se ui mφ pium, non tamen aliorum omium ; imo
illis rebiu exterioribus pauinitur: --
lesunt enim,& s igeii. ii . alimentiam, ei bum,& animalia rccipiunt similiter a reis bus exteri latibus species, de cogi itionena capiunt. unpe patet, quod cum animas semo. i . . r
uet, licet non appareat extrinsecus motor,
tamen re uerac si praecedens alius,& alius motus, antequam animal se ipsum secundum locu i ioveat , α antequam seipsum nutriat,& augeat.
Vamnix ista dissicuItas nulla sit apud nos Chii liano' et ni . qui fide certai& q uae deci
omnia iacta a Deo in tem pore, sorumque ipsum esse aeternu tamen quia Arillineles,& aliqui ahi I 'hilosophi errantes in hoc, diuersa senserunt, de a uel itate inanibus argumentis depulit nant , . oportebit hoc comia ipsos discutere,& ip iorum rationes sa laces ostendere. Nullamini ratio,quae contra fidem nosti a rubducitur,uera cae potest,quia ueto ueritas nun repugnati LGainuis do res fidei cipi a V - naturalem ordinena sint, non tamen sunt contra ipsum , & hoc. iii dem ostendemus nos in disii cultate praesenti, Dei auxilio: luod quidem sacere praecipit lacrum Concilium Lateranense tertium, si iv M
Adueite igitur imprimis, quod ethnici Ethmes Philosqphi circa praelem dubium in qua Pluti
tuo comaeniebant cs his quae modo nos phisecundum fidem satemur. Primum est. Ali inor c. quid praecesi ille, & suisse ab aeterno,quie timi bana quid illud sit, de hoe euidenter pro φur. . nili rum. Naua si nihil esset proisiis aliquando, impossibile profecto esset, aliquid postea es eni
se. Nihil enim non facit,nec iacere potest ab aserno. aliquid nec idem seipsum. ιMcunta coirueniunt; Causam etficien x. causalem fuisse ab artemo. Non dico unam , inciem Faut plures, sed absoluia, sine una de eadem sit,sive alia, Sc alia. Et hoe i. rei absi- -um. ἀter conuincitur, ut egregi E docet sanctus o m. te in sim morus is aeterno Pina ra
444쪽
si ruriscae n5. si enim motus est etemus, debet maior ab sterno prae xii incisi autem motus incepit, non utimincepisset, nisi eiusa pra existeretesibiiua antei popus, di motu. imo profecto melius pro ibatur aeternitas, & potestis assicientis, iim udus incepisse ponatur, quam si non in
Q. Tertio conueniunt. Non omnia, quae sam aeternu destrueta . Dicut risura. dur-turum mundum sempiterno . . Et in hoc partim nobiscum e sentiunt . Dicimus enim nos, mundum durarum mm perpetuum, licet non cum motibus, α generationibus horum, sed seeundum pantes principales,nempe caelos,& elementa. . Similiter homines Aurrecturos,ac in per peruum duraturos. . marem Mundum esse genitum omnes esse mun- antiqui Philosophi ante ipsam Aristo: podia ias an suerunt,ut Anaxagoras, Democritus, Emν 'pedocle Melissus hiato cum emeris r sed diobant. ipse Atiis omnium primus ingenariim, de asternum fecit,ut de se ipsemetati a.de cela rex. Io: Iino vero abis' met Deo madu fuisse satium asseruit Plato in rimaeo una eum tempore, & duraturu perpetuo scut & nos: de ante illum quiaque Anaxamras actum eise a mente dixit.&.in ieci ante tempore menini mitecessi ...depostea mutidu seris c, quem Deum haudiui bie esse intelligebat. D. M . . . In ou. . Axin qui a disterentia est non' la nointer D. Naim plerique eorum
se is , ita dicunt n n sola principiunt elli aeterna, Hariris ud pura,zi scien , sed etia aliud praeter ipsum
Hernis , in oras ras enim chaos, de materiam ae traieνρ i 'seu - ponit,ex qua producatur m sidus. m. Ἀρ- Alii aeternas Pomandatomos ex quibus motiis. generaru ut Demociitus. Alii unum elementum. Alii plura elementa. Emoedi de Ste. Aliqui etiam non unum sed plures & in sinitos aiunt genitos mundos, v-. i alteram, ut idem l emocritus. Aristo:eles autem ut diximus omniu pri mus,& qui illum sequiantur, mundum in senitum. Sc ab aeterno, ponit,sic ergo inter se differunt. At nos ita fides ibit Deo a ternitatem concedi omnia ficta cu tem
Radix ev. Radix auaein errorum Philolliphorum Phi illa alia aeterna, praeter Deum, planentium
hisb G suiu, quia nihil ex mhilo fieri posse puta
bant, etiam a prima eausa , sed ex aliqua materia. Ob id autem nitidum aeternum, alia into
aut materiam aeternam, ex qua mandus καρ te
tempore fieri piisset, eo nitituebant , & Deum tAita fatetur Averr.Com. ubi id ostente, n i is,
quod ex nihilo nihil fit, & dicit, vulgus nil put existiniam, Quod aliquid potest ex nihil , boli f. feri, quia decipitur in duobus Alterum ρο 3. ex nieli, quod putat vulgus, nihil esse; quod hin , s.fnon videt . Et quia aliquando expetitur ex aliqua fieri aliquid vilibile, ex eo quod non m mater . det, putar,ex nihilo fieri, quod tamen sal isum est. 5 Alterum est, quia putat esse potentiu imperfectae agere aliquid ex materia cumque Deus sitpersectissimus, n5 debetagere ex materia , sed ex nihilo. Et decipitio in luit uulgus, quia Nere ex materia snon eis propter inperiectionem agentis, Ied propter naturam motus , S mutili
mis, quae nec in iis requirit sibi Lim Sed profecto magis diei pitur Auio Ni
luamuis ex natura motus sic agere ex sub Plataiecto,tame imperfectio est per motum Sc tra eramutationem agere. Et persectius est, in actione a nullo alio ex tra se pendere. Et potius ipse cum estis Philo b his ideo si e existimarent,ouod viderent homines, de artifices se nisi ex aliqua materia aliquid facere, dc ex nihilo nil poste facere,& ita a Deo idem stulte putarunt, praeterquam
quod ex nihilo,tanquam ex causa e scieri-te, metum est,tati posie fieri, at exii eme causa ei sciente, non fiunt simpliciter ex ui-hilo, ta ex aliquo,l. a Deo,quamuis non ex aliquo. tanquam ex materia. Denique' illa suis radix erroris,omnium,illorum Philos,photuin ethnicorum, alia ponen
At Vt omnia ista explanentur,saciemus suae erratu . 'rimum oportet rationen Philo cis sophorum praeiertim Arii totelis, Ne sequa fari horcium proponere pro suo errore. Secundo hae n. ne. aperire, uti fides dicata St. ri: utelem ae alios male,sentientes Philos, phos redar- .guere. Tertio,'adi quaestionem respon- .dere-Quarto , ipsorum loluere' rationes, fallaces . nit. Alio.
445쪽
In lib. VIII, physi ME G p. II.
P imo.sidem it ab aeterno, mur - f. Vir. dum non pioduxit,id petitur statim: Aut tremi ia- potuit,& uoluit: aut nec potuit, nec vo- ω. luit: aut voluit, sed ro potuit . aut potuit sed non voluit. Si primum detur: pro se - tio mundus suit ab a terno. Si vero alte una,quod nec potuit, trunc nec voluit, se quitur, quod nec postea vellet,uec posset,
: N ellet unpersi tus,& persectior postea .r xv Si tertiunt, quod voluit, sed non potuit , . rariter e stri id intpei sectionis, quae repu-ι rnat primo principio. Si quartum, potuit, sed non voluit, sequitur, i sui tinnitas id quia cu posset bonsi coica te,noluit id facere.C si igitur nihil ex his dici postiosequitur, quis mundus aeternus fidit., Secundα Causa in actu. simul est eum essectu in actu: sed Deus ab aeterno fuit causa in actu: ergo di buit esse essectus in actu:puta,mundus. Quod si neres min rem,sequitur, Quod Deus sit in potentia caut i,& potentia opifex. ergo facts est in actu ab aliqua causa iri actu, quia omne por'. tentia tale,sit actu ab eo, ut est tale actu .& sie est mutabilis. Et ulterius quaeretur idem de illa alia causa,& dabitur proce Lsus in infinitum, nisi perueniatur ad alti
quam causim actu ab aeterno, qua posita, te mundus erit aetemus . Tertio. Deus est exemplar huius mun
di, quia ad ipsius est productus similitudinem,sed exemplar est aeternum . emo &apsum exemplatum . sint enim correlatialia simul. Quarto. Omne iis,quod preducit es A ctum modo, & non ante , aliam habuit proportionem modo adestectum, quam non habuit ante. Si ergo Deus de nouo produxit mundum,ergo de nouo habuit aliquam proportionem, quam ante noni habuit ergo est mutatus, quod si non se-ι cundum locum, saltem secundum conc Iiscentiam,sc voluntatem, quam de nouo abuit producendi mundum'. into. Pei sectior modo se habet usa cum est actu,quam eum est poteria, sed Deus. est pei secta mima causa ab aeternor ergo ab aeterno sui tactu,& operam: ergo di ipse mundus es caeterno suit. ι xto. Si mundus incaepit, pariter etiam tempus. sed hoc ncn potuit habere initio. ergo me ipse mundus. Minor probatur :Incepit tempus, ergo dabitur pii M.
Nime, ante quod non fuit tempus. Tune a cuilibet. Nunc correspondet mutatum ense in motu, non enim tempus est ex
motum. em' illi primo Nunc iespondeaenam tu melle in aliquo motu . At me quolibet mutatum esse , est motus. ergo etiam. arue illud. Nunc erit tempus, quot
sit in illo motu . Et se unquam inbinimprimum Nune, ante quod non sit tempus non igitur primum habere potest. Septimo. Si incepit tempus, ergo aliquando iion fuit. Et si desinet. eto aliquando non erit.At,Aliquando,o: utet . pus,& durationei ergo erit tempus,cum non erit; i& sitit tempus, cum non fuit quod est impos libabe. lMMuαSi incepi esse mundus,aliquae mutatione incepit. at omnis mutatio subiectuin necessarita stipponit. ergo antequam niudus esset factus, it subie me non erao ex nihilo actus est. Nec potuit Eoi,quia omnis mntatio seri non potes sine stabiecto. ergo si mundus esset generatus, utique destrui posset. Sed mundus ea incorruptatilis. ergo sitit ingenerabilis . Minor probatur. Si mundus eortumpi posset, maxime ab eo qui serit eum consiveretur.Sed ab hoc non potest. ergo a nula Probatur minor. Si a Deo uum, putest, de id est possibile, ponaturin estotum mel mundus erat perieris, vel non.Si no ergo nec causa fuit periecta quod abs num est. Si autem perfectus iuri, ergo a.Deo dissolui non potest, quia praui hen sinis est, de vi tu, pellecta destiuere. At De nullam potest committere praestatem, o sic nee secundum deni uere. Haec sunt a Γumenta, quibus maxime nixi sunt Ariatioticum sequacibus ad mundi arternit . um sibi perstadendam , quae non solum contra fidem militant, sed etiam eontra omnes antiquos Philos hos mundum
generantes.. Circa secundit aduerte,quod nos Chii
sitani in hae parte quatuor tenemus. Priumum est Deum esse liberam causim ita, ut producat,& etiam possi non producere mundum,&estinus omnes. qua intequid senserit Aristot. interius ostendemus Aliqui certe veteres, libru esse, ut Plato , aliqui: d, ut Anaxagoras, Empedocles ipsum esse causam necessarium videbanturas te, quia ut diximus in textu causam
446쪽
TrioisImili mist. Am,quateranodo est mundiis, & nonante, in naturam rei referebant, & non in Dei liberam vclutatem,quamuis de Anam. non ita sit certum,cum Ariti. sottasseat Anaxagoram eandem rationem reddi
secundo . Fatemur nos, qvbd Deus in nihilo produ xit omnia, do mundum totuin tempore i ut si vellet , potuisset ante producere,& poti,& non producere, prout ipsius voluntati diuinae, & liberrime placuisset. At Aristoteles dicit productum mum mundum, ita ut aliter fieri non posset. Anaxagoris, tune suis se in tempore Productum,ut non ante,nec pol ε minet .m Tertio . Fatemur , quamuis gloriosissmus in tempore produxit mundum,non amen eli moratiis in i voluntate, quia ab ono viniit mundum producere tunc , in illum produxit: sicut qui potest ea - re modo,&vult caenare post tres hora non ergo uoluntas Dei mutata est, Scit nouata ed exi volui tale aeterna , de libera processit opus nouum,&isin tempore. .&hos non potuerunt Philos hi intelligeare,ut notat B. Auguilinus.lib. i r .de Civi a Dei, p. . Quomodo si de nouo mundus est productus , non sim mutata Dei
Quarto. Patemur, ista mundi produoio est sinet mutatione.Creatio n.non est mutatio:nam si mutatio esset,riique esset pliquod praecedens subiectum. At nullum est, quia totus est tactus mundus ex nihi lo,ob id simplex productio est, nulla mutatione exiliente ipsius producti aut producentis. Nili placet ipsam productum esse et simul incipit cum in , instantaneam dicera mutitionem rei, quia sit primo te eum antea nun fuerit , .sicut etiam formae in eum antea non sint, ut sit transitus de non esse ad esse, aliae veto mutationes sint transitus ab uno esse ad aliud. sta nos inserius dicemus de hac re.. Sed iam, ut promisimus secundo Ioeo. ipsiim Aristotelem redarguamus in s his dictis,& alios seos sequaces. Nam si eausam neces lariam, ut aliqui volunt,ponit, Deum,simul etiam . mundum a temum , dc non esse ex nihilo productionem , sed cum subiecto aliquo . multa smnuntur, quae implicant in ipsius doctrina. Primu .
Ipse docet,numerum non posse esse infinitum, quia munerati Λ5 pMin infinitu in
Praeterea . Docet, infinitum actu eis inueonfirmabile Piaeterea Infinitum non habere proportionem, nec dici malas, aut minus altero. Sed haec omnia destruatur, si in udus ab aeterno pani inr. Primo enim numerus datur infinitus,nam dies infiniti,& homines bc equi trafacti sunt. Quod si dicitur a non lunt ista simul; proiecto isti euasio nulliux eis momenti. Nam cum numerus,ut numerus eis,non dicat, nisi solam panium multiplicitatem, de ordinein, quod illae partes exiliant,uel no, impertinens eli ad nutrieri rationem , de
Et probatur.Quod illa non si issimul. ues est repugnantia propter mimeri rationem. Et hoc non, lula cui dixi, sat D n mera in multitudine consiliit. Vel quia illorum omnium quantitates no possunt simul cosiliere. Etiam hoc nihil est,quia id non ex parte numeri sed ab extrinseco procedit. Cum autem ipse numerum, ut numerum esse infinitum mul posse doceat, incidit in laqueum, dum aetemum hi duin ponit praeterea,quia tunc etiam sequerentur eaderi, inconuenientia , quae ipse,& alii inserunt contra infinitum. Nanumerus lin. ninum, Sc leonum , maiorestet, quam hominum tantum : haberet ergo proportionem, infinitu ad finitum .
Et ulteri .si tempus infinitiun est transactum, ergo infinitum actis transacta ineli Similiter de hominibus, Sc alii soni nibus, quae eum infinita sint, Seunu post aliud transactum est inlinitum actu . Est secunda implicatio notanda. Deuxuel cognoscit Omnes hos e sectus in indiuiduo et non. Si dicas, quod non proseri est argumentum, uel quia noluit, uesquia non potuit. Si escas, quia non potuit,quis hoc credet, a D us, qui causaeli horum , non postu unaim hominem distincte cognoscere,quod est concessu alteri homiliiὰ Et praeterea. quia si uoluit orbem, quomodo poteti esse, quod non possit cognoscere singulas circula iones . . Quod si potuit cognosceae, uel cognouit, quia parum icto ii de potenti uel actu loquamur, tunc peto uel timuI omnia cognouit , di poteti cognostare ; uel successive modo haec, modo illa. si tu
cessiae iam Deus mutabilisiniecudunii tam
447쪽
rum scientiam, & de nouo potest cognitionem acquirere,& ita sateberis, quod cognoscit has circulationes, & pollea obliuiicitur harum, & alias cognostit. D.ui iri Quod si dicas. ut dicendu est, quod omoemis. Viri ni a simul cognoscit reuidenter colligitur ese i insi. esse insulti potentiae,& naturae, auia actan.ii ι, ct inli, itum non poteti simul comprehedit ber oui . nlli a potet alsinita. At que cognoscunditer eun- tur inlii ta sunt, quod si infinitae naturae uincuan est,& potentiae, non est agens neces lartu, quia ab agente illimitatae pote ariae neces o a te non procedit filii tus ei lectus. Et ultorus, si item potuisset mundux per fectior fieri,uel alia producta sui sie. Quare ergo producta non sunt 3 Prosecta non inuenietur causa, nisi recurras ad libet actionem eaust . . I
No. i c. - Attende igitur,in quas redigitur anguuenieria , Philos plius. Nam aut debet conce us cR dere, Deunt ignorare ipsa quae iacit, aut mutari in scientiis,& cognitionibus sus, sentiam alias prosecto infinitus euadet, et liber Arist. Quod si liber, riique potvit m dum non
3 li Est tertia magna implicatio. Nam, vesDeus eli causaesticiEs huius mundi aetes na,vel non. Si dicas, non esse caulam ericientem Deum,& repugnas Arist. dc ehis interpretibus grauior bus , & ratione etiam videtur impossibili, nam mundus hie finitus ell, dc lituitatus, & persectionis
determinam, ergo necessarium et . quod aliqua causa sit determinans, & tantam Driectionem,Sc non maiorem communicans: praesertim cum numerus horum fi - nitus sit.
- . Praeterea, quia coeli non haberent mo tum ab alio , nisi esse haberent ab alio . Quomodo enim si coeli fiant a te, nec ab alio esse accipiunt, suum morum ab alio haberent λ .eui - . Quod si dicas, Deum esse causam ess-Gnuνς - eientem , sed in quς absterno mundum cruda μν producis necessariδ,&ita sensisse Attitote Deum-lem, Sc alios. Tune si ei sciens causa suit, enici mi utique produxit mundus. Nam imposfi causam bile est,qndd sites scietis,aut agens causa, M uui, nisi agri, S producat. Si ergo produxit; πιν e/- prosecto Ex mhilo produxit. - reni- . Dices: Illa n5 suit nisi emanatio quaeda ter 1nsidia pratrio principio. At nero hoc no
v- se' est aliud, quam dicere,quod suit simplex
productio abstrae mutatione, eum M pia fuisset lubiectum,& hoe est quod nos in si confitemur. iAttende ergo summopere, quod dicere causam etficientem aut agentem Deum , est dicere,quod mundum ex nihilia fecit. Illamini simplexenianatio,creatio est,&creatio ab aeterno. Sed in hoe esset diastentia selum; quod illa emanatio libere a
Deo est eae non aetema ponerem aut ne celsaria, di aeterna, non tamen Ob hoc ne
Rara potest, quin iit ex nihilo productio , licui qui inter nos docent, Deum potuisse ab aeterno mundum producere, prosecta illam emanationem ponerent, liberam tamen. Vide ergo quanta sit velitas nostrae fides,quod etiam Philosophi negamex ea nihilo fieri aliquid posse, nolente N noti aduertenter idem fateantur, hoc negare est dicere, Deum non esse causam mundi, uel non causam omnium,quod est saltissi
Et multo magi, hoe apparet in elen εtis, de aliis naturas eorruptibilibus.si eniim istaeomaptibilia simi secundum suas putes quaslibet, lim poterit 'ibi mentis eonipox persti aderi, non habui se essicienteni causam aeternam Hoc etiam considera, quia multum pro ueritate facit ratra Philosoplios. Praeterea. Non minoris potestae est dare alicui ine ab rno , quam dare ei esse in tempore.Si ergo Deus potuit dare esse mundo ab aeterno,ergo etia potuit in tempore date elie,quae est ipsa mundi oratio, quam diximus . Quarta implicatio est in ratione Arist. quae ibriissima habetur. Est igitur aduertendum obiectiones esse Philoponi, quas natur Simplici resellere, & similiter auteram Averrois reprehendit, sed males, ut postea ostendemus, ac reuera uterque uidetur,uel no intellexisse rationes Philoponi uel si hoc non eo quod sint ualde apertae obili nato animo noluisse eonuinci ab ipsa ueritate , sunt enim obiectiones eneruante, prorsas rationes A ristotelis, quae sint contra illud principium tex. 4. quod mobile debet esse ante motum prius tempore . Et id probat ex definitione motus, tunc illa definitio competit in
tui aeternos, ct motui finito: ergo motum aeternum praecedit mobile, non ergra
eli iam murus ab sterno. Quod si dicas
448쪽
koid sintam antecedit mobile, non motum infinitu. Hoc est gratis dimim,& petitio principit. Ni sicut stemus motus est simul cum mobili,ita euam esse potest finitus motus. Et e contra,si motus finitus n5 potest simul esie eum mobili,ergo nee infinitus,nec pol id iam ex definitione motus ostendi,ut Arist.ostendebat.
Altera obiectio est. Quod potest simul
res cum motu produci, ut gutta aquae, quae tunc cum in aere producitur, incipitinoueri,Sc ignis si in aere, S tune ascenis dit. Ita similiter mundus productus incipit moueri secundum partes,& motus, Sctempus simul cum mobili produci possint.
Disit Auer.et turea non tunc nit,nam ante suit aer,ex quo facta est. Sed q) hoe ad rem p Non enim aer est mobile illius
motus deorsum,sed gutta . Pranerea. Quia eum nos non dicamus,
uod mundus, qui cum motu simul prouctus est,suit factus ex aliquo, sed ex nihilo, sic nihil concludit contra nos ratio Aristotelix, sed selum probaret contra it. Ios philosephos, qui dicebant mundum factiun per motum ex aliquo,cotra quos ipse disputauit. Nec similiter altera ratio ipsius quicquam probat,ut dicemus in argumento septimo. Circa tertiam quaestionis pales respondetur ad quaestionem,& sit prima eonclusio.Potuit Deus mundum de nouo producere,& creare eo modo, quo nos productum ponimus. Eii autem notandum, quὀd modo loquimur de potentia, hoc enim magis ratione naturui comperiri potest , de facto tamenon ita secerit,dicetur post. Cocluso hodie est contra Arist.& sere contra omne, Philosephos ethnicos , sed probatur sortissime ex duplici radice . Altera est, quod Deus est libera causa. Altera est, lpotest ex nihilo facere. xst igitur primum argumentum. Deus est causa libera, nee ulla necessitate tenetur, quin possit non facere, ergo potuit non operat i, & sic mundus no fuisse no potest ab artemo. Ista cosequentia est indubitabili disti cultas tota est in antecedente, quod multipliciter probatur Primo Deus eii insititae uirtutis, ut supra probatum est, ergo non potest egeogens necenatium, Probatur consequen.
tia. Nam agens necesiario,apli secundum ultimum suae potentiae,quod si Deus ageret secundum ultimum tuae potentiae, utique mundum pei sectiorem saceret, imo& infinitum . Praeterea secundo. Ab agere necessario uno, non nisi unum procedere potest: at mundus plures naturas, & diuersas eou. tinet, quae non nisi ner accidens unum iaciunt: ergo impossibile fuit ab uno agente per se, necessario procedere primum eius effectum, qui e t unum per accidens,& non potius unum per se. Nee ualet dicere, uia diuei sitas materiae sicit diuersitatem hane,nam etiam materiae , de omnia a Deo lant. 'Ferea tertio.Quia in mundo potest de nouo aliquid esse,ut species,quae arte,
alia huiusmodi, quae arte,& ui naturae Dinducuntur . vel ergo Deus potuit ista iacere ab aeterno,uel non. Si non: manifeste salsum est,ut uisum fuit.Si uero sie, lenon serit; profecto non potest,nisi in liberam ipsius referri uoluntatem , quia ita
Praeterea quartὁ.Quia diuina uoluntas est eausa uoluntatis humanae, at ista est libera,ergo etiam diuina. Necessariu enim quomodo iacit liberum, & quod melius m, nempe Deus,cur liber non erit3Pros cto satis liqum, & eonvinci potest, liberii esse Deum circa mundi productionem . Imo uero ex principiis Arist. idem eouines posset. Sed postea quaeremus chea Dei libertatem, quid senserit Arist.Satis nune sit ex ueritate eonuiciste, Deum esse liberum in sitis operibus,atque adeo in mundi productione. Alterum etiam probatur,quod ex nihilo produci possit aliquid ab ipsis. Primo.
Ipse est infinitae potentiae,sed lige non Iotest exerceii in effectu i iis nito, quia infinitum non est iactibile, ergo erit in modo quia ins nite producit, quod n5 est aliud , quam ex nihilo producere. Praeterea secundo. Quia est eausa eis sens, ut diximus uniuWs, ergo ex nihilo producit. Consequentia probata est sati, clare in superiori parte quaestionis . Praeterea tertio. Quia olum principio primo danda est actio nobilis ima olum
naturalium,at oes naturales actiones simi
449쪽
In lib VIII. physi. Arist. Cap. II.
Gm multatione:ergo prima erit sine mutatione,& sic sine subiecto; unde errabantia hoc Arii l. de alii philosophi. Non enim per actiones naturales debebant colligere
similem esse actionem Dei, sed potius ese . se supra omnes illas.
Praeterea. Ut natura est sit pra artem. itati Deus supra naturam. Nam natura iacit materiam arti, ut bene notat S.I ho quia facit lignum, & reliqua, ex qui b. ars operatur. Ergo & Deus faciet materiam naturae, Se ita ex nihilo iaciet rem,quia no est alia matella. Cum igitur Deus ex nihilo possit operari,potest absque dubio madurn tempore sacere, & est argumentsi hoc
potissimum. Addamus praeterea alias rationes ex D Th.contra gentes, lib. 2.c.i6.
ex pluribus quas ibi assere pulcherrimas. Sit ergo quinta ratio.
, Quam aliquis effectus est uniuersalior,
tanto habet propriam causam altiorem rquia quanto causa est altior,tanto ad plura uirtus eius extenditur . Eiis autem est uniuersalius , quam moueri s sunt enim quaedam entia immobilia, ut etiam Philosophi tradunt, ut lapides.& limoi: opo tet ergo,quod supra causam,quae no agit
nisi inouedo, & transmuta do , sit illa causa , quae est primum esiendi principium.
Hoc autem ostendimus esse Deum. Deus igitur non agit tantummodo inouendo , di transinutando. Omne autem,quod n5
potest producere res in esse,nisi ex materia praeiacente,agit solum mouendo , Sctransmutando. Facere enim aliquid ex materia,eth per motum,uel mutatione quandam. Non emo impossibila est producere res in elle sine materia praeiacente :producit isitur Deus res in esie sine materia praeiacente .c Praeterea: quod agit tantum per motsi,& mutationem , non competit uniuersilivius, eius, quod et lesie: Non enim permotum,& mutationem fitens ex no ente
simplicuer: sed ens hoc ex non ente hoc. Deus autem est uniuersale essendi princi' Pluin, ut ostensium est,non igitur sibi com. Petit agere tantum per motum, aut permutationemmma igitur sibi competit indigere praeiacente materia ad aliquid saciendum .r Amplius . Vnumquodque agens sibi simile agit quoquoi uo, Mi aute unum. quodque agens secundum quod actu est
illius igitur agentis erit producere essiecta causando aliquo modo formam materiae inhaerentein,quod est actu per formam sibi inhaerentem, Se non per totam obstantiam, unde Philosephus 7. Metaphy. pr bat,quὀd res materiales habentes se, asin materiis, generantur a materialibus agentibus habentibus sormas in materia , non a sorinis per se existentibus. Deus autem non est ens actu per aliquid sibi inhaerens, ted per totam fiam substantiam, ut supra pri arum est, igitur proprius m dus suae actionis est, ut producat rem sici silentem totam, non solum rem inhaeren- rem scilicet sotinam in materia. Per hunc autem modum agit omne agens , quod materiam in agedo non requirit.Deus igitur materiam praeiacentem no requirit in sua actione. Amplius.Qnorm mcunque in rerum natura est aliqua proportio,& aliquis ordo, oportet unum eorum es,e ab alio, uelativbo ab aliquo tertio. Oportet n.Ordinem in uno constitui respongendo ad aliud, has ordo uel proportio esset a casu,quem in primis retu principiis ponere est iii possibila, quia maeretur tanto magis omnia alia esie a casu. Si igitur sit aliqua materia diuinae actioni proportionata,oportet,vel quod alterum sit ab altero,uel utrumque a tertio. Sed cum Deus sit primuin ens ,& prima causa,no potest ei se essectus materiae, nec poteti ene ab aliqua tema eausa, relinquitur igitur, si inuenitur aliqua materia proportionata diuinae actioni, lillius ipse sit causa. Adhuc: Quod est in entibus primum koportet esse causam eorum quae sent,si Gnim non essent causata , non essem ab isto ordinata,ut iam ostensum est. Inter actum Fc potentiam talis est ordo, quod licet in uno,dc eodem quod quandoque est potentia, quandoque actu , potentia sit prior tempore quam inus, licet actus sit prior natura,tamen simpliciter loquendo oportet actum potentia priorem este , qamiet ex hoc, qa potentia non reducitur in actum,nisi per elis actu. Sed materia estens in potentia,ergo oportet, quod Deus
qui est actus primus,& purus, si simpliciter ea prior,& per coiriues causa ipssus, non ero sia: actioni praesupponitur ma
450쪽
tetῖam necessitate. ro Item, Materia primo aliquo modo est, quia est elis in potentia: Deus aute est causa omni u quae sunt,ut supra ostensum est. Deus te itur est causa materiar primae, cui nulla alia materia praeextitit: diuina igitur actio materiam prae illetem no requirit. Secunda coclusio. Mundus a Deo eum ipsis motu,& tempore de nouo est factus Mundum quidem esse genitunt in uniueri sum consensus est omnium antiquorum Philosophorum ante Aristoti ut diximus ex ipsius Arist. testimonio. ex quibus aliqui etiam cum motu,& tempore factum concedunt; Sc omnia ex Deo nulla materia,aut subiecto praesupposito esse iacta,&ipsam quoque materiam a Deo factam, utipostea dicemus quaestione sequenti; tid. nota ex Alberto, tract. t .cap. ι3.quod euaudis,mundum de nouo productum, nose intelligas,et praecesserunt inter Deum di mundum. anni. dies horae,& tempus. Non enim praecessit, nisi aeternitas Dei, quae semper eade est, fuit, di erit. Et quamuis ante, di ante mundus esset factus, semper esset aeternitas, in qua esset Deus, &mundus post. Unde non expectauit Deus tempus nee durationem aliam, ut munda areret,quia non est successio in eo. Planeta clusionem,quae de fide,est, laoe loco noprobamus rationibus , aut testimoniis ,
quod sequenti quaestione manifesta sutura sit, cum probatum fuerit, mundum no posse esse ab artem . His igitur constitutis, des damus ad . vara vltimam quaestionis partem, qua soluamu, fallacia Philosophorum argumenta. .L-- Ad prima dico,quod Deus ab aeterno pomr. - H. tuit,& ab elemo voluit producere mudu: verum no producere ab aeterno, in aethae rana pote.Quod est dicere Deus habuit hae vo
r. luntatem sternam, volo producere niunr. dum in tempore,ut dictum est iam . cur is Nee est inuidiae ascribendum, quod notait Deus ante secerit,sed diuini uoluntati, iri caumuri. p. sa pii ina est. Nam non sacelebonuin ca ius in ιδ possis,n5 est inuidiae:debet enim bonum
pare se e heri,cum oportet,& quomodo oportet. νε, erid Ira decuit diuinam voluntatem, mundus λι me- in tempore sacere,ciuia no oportebat crealius, qua tutam esse sito creatori coaeternam. Et
si ab sire vli ei ius ita factum est, ut nobis ostende. s. . ret,inum non eguisse ipsum hoc mundo sed mundum ipsius egere. Et ulterius, ut
cognosceretur clarius ipsum esse aut horε omnium:quod cognosci vix possiet, si mudus esset coaeternus. Rursiis, ut sic clativa cognosceretur est' creatorem. Itein, ut sie gnosceretur melius, & elatius este infinitae uirtutis, qui ex nihilo fecerit. Postremo, ut cognosceretur esse agens librum , quia produxit,eum voluit. Demum,quia sic homines illum timeant, honore venerentur, cum videant omnia ab ipsis eius . nutu,& potestate pendere, ac uoluntate . Ob haselgo Gulas Deus merito voluit,&ita fuit melius, mundum in tempore produci,quam ab aeterno.
Ad secundum bene respondet Philop. ,
argumento quarto contra Proculum. Bie 'uiter attende,quod in his etiam inferioribus ex potentia propinqua activa peruenire ad actum secundum potest agens absque sit mutatione: ut ignis ex non eat facientest calefaciens absque sui muta. tione,&aliud quodvis e X non agente a gens, luia,ut ex Aristotele habes,agens, ut agens,non mouetur:est enim actio in passo. Ita Deus ex non producente est prodacens: nam productio in ipse non est,nisi in producto. Dices; saltε mutatur secudii acto volun αυ:tatis, quo vult ucere modo,& no ante. Id negamus,sed actus volutatis quo vult 'producere, est terminus,non ut producat ab aetetno, sed ut producat in tempore . Ad tertium dico, ciuod ipsum ex eplar suit aeternum,licet telatio non sit ab aeter δ'
no: sicut homo potest esse, in ὁ est ante silium,licet relationem simul cum ipsb habeat Ita similiter est ipse Deus, qui exemplar est, sed non resertur,nisi in tempore. Dices ergo iam de nouo relationem ae obire. quirit Respondeo, quod hς temporales re solutilationes no sunt reales in Deo sed in creatura, sereasdem denominatur Deus denominatione extrinseca: ut dicitur Deus Dominus.& creator noster, quia nos serui ipsius, di creaturae sumus: Sicut columna dicitur dextera per mutati nem tuam qui ad illam te refers sinii tr , cu pilus ad eam dexter resetebaris. Ita dicendum de exemplari Nec haee docti ina est ignorata ab Aristote. nam in Metapliy. cap. s. docet, scibile dici, non et reseratur ad scienuavilud quia silentia ad ipsum: & huius