장음표시 사용
461쪽
mundus aetemus seri. Quod est dicere ιs: per potuit mundus produci ita,ut nosumatur instans aliquod imaginatione , quin Deus possit tune mundum producere : tamen non ob id mundus esset eoaetemus nam .adhuc Deus excedit,& antecedit quodcunque instans acceptum,quia uacat principio: hoc autem creaturae re
Unde non est hoc impoterae Dei, sed quia res non est factibili; in te,nee talis , aut tantae durationis capax,qualis,& quatus est ipsemet Deus. Sicut sacere re abs. que productione, est impossibileura etiarroducere rem, & non in principio alicuius durationis eius: aeternitas autem non habet principium . Et nota siluitonem , quam puto esse uerissimam .
Ad lecundum dico. od est diuersa
ratio de cognitione Dei, S uolitione, aede mundi productione . ille enim actus est increatus, & est ipse Deus, ideoque principium non habet, sicut nec esse ip sius Dei:at inudus, Sc eius productio est, uid creatum, nec potuerunt esie nisi in aliquo principio durationis. Ad teitium dic Quod non expectae Deus successionem, sed semper,& semper creare potes f. Aeternitas enim non est diauisibilis in se . Ad quaria dico. Quod impossibile qa causi essicies , & cstectus sint in unico instali primo.Unde scut ultima disposito ignis, quae Iducitur cli forma ignis , non est enectus ab illa forma,sed ab eo , quod generat: similiter uestigium simul cum pede incipiens, no si a pede,sed ab eo, qui pedem fecit, & eode modo a S te,& lumine dicendum:ira prosecto,s in
unico primo instanti mundus,& Deus essent, impossbile esset,inundu ee factum a Deo, nisi ponatur aliquid, quod Deu cumundo secit quod est plui inam impossibile. Unde hoc est argumentum potis naum pro hac sententia , quia est inintelligibile, causam efficientem ueram coaeternam cum effectu facere.
Deir de secundo respodeo,quod si causae,ac essectus eadem esset,& eiusdem species mensara, concedi tunc posset,eflectu posse esse coaequale causse, ut in diuinis petibnis dicimus, in quibus communis cst mensura ipsa aeternitas Patiis,& Filii,
potuit alterum ab altero generari,& n esse generante posterior, ut re ipsa est.Sie etiam, si utriusq. communis esset mensura tempus,& ut solis,& luminis,pedis,de vestigii, & cum esset ab aeterno tempus , etiam alterum posset esse ab aeterno. At uero cum illorum diuersa est natura, Aeratio mensurae, non ita,sicut Deus, cuius propria mensura est aeternitas,dcresalis, quatum propria mensura sunt aeusi, uel tempus est impossibile, ut sint coa qualis durationis causa, Sc effectus. Atque hactenus de hac quastione .
Deus sit causi libera : an uero
Vperius ad consutandam mundi aeternitate, sibi ter , quantum fuit satis,ostendimus , Deum esse liberam causam: ideo nunc diligentius id ostendendum erit et secundum Arist sicut illic promisimus. Aliqui. n. salia asierunt, nec Aristotele, nee Peripat licos ullam prime cauta libertatem cocedere; sed contra impie affirmant,eam om
nino agere ex necessitate naturae.
Id autem piobant ex aliquot locis. Primo illa ratio Aiistotelis in s. PhyCto. 7.& s. id uidetur supponere. Ait enim. Si
mouens non mouebat prius, oportebat,
ut postea moueret, auferri illud impedimentum a quo prohibebatur.Quod uidetur supponere agere ex necessitate nat rae. Nam alias posset responderi, primum mouens ese liberum, atque ita sine aliquo impedimcnto prius non mouisse, quia noluit. Secundo. Ibidem tex. I s. propter ea dem rationem, ait esse absurdum, Si simile figmento, Deum abaeteino nou secisse,& postea fecisse. Terti Ratio Aiistotelis in tex. p. maidsipponit. Aitin. Virtutem infinitam, quae est in Deo, si esset in magnitudine ,
Quarto. Caelum est ineenerabile ac ineoti optibile, secundum Aristotelem. t. Caeli cap. im dc sequentibus. At si Deus
462쪽
secundum Aristotelε es et eaus, libera es sciens taeli & mundi, posset igitur caelu& mundum corrumpere. Quinto Ite lib. q. Metap. t .i 7. & lLI 2. tex.3 initε li. 2. Caeli tex. r 7.ait, elunonposie non moueri,& Deum ac intelligentias non habere potentiam, ut non moueant, nec esse in potentia,sed esse actu semper mouentes.
Sexto. Ratio etiam hic dissicultat E sacere videtur. Quia,si esset liber,posset vella & nolle, ac sacere & non facere,atq. ita poliet mutati Deus: est autem Deus immutabilis . Loca haeci& aliquot sorte similia multus induxerunt, ut Deo,secundunt Aristotelem tollerent omnem libertatem. Vt autem meriam quid sentiunt primo dico, n5 esse certum apud Peripateticos. Deunullo modo esse liberum ex Aristotele. Deinde dico,posie plurib. locis ex principiis Aristotelis probari. Deum in quibusdam rebus esse liberum, etiam secundum Aristotelem. Ostendamus ergo primo ex testim nio Aristotelis: deinde ex testimoniis Interpretum eius: tertio, necessariis rationibus ex principiis etiam ipsius Aristotelis desiimptis. Primo enim stat lixe testimonia Ariastotelis. Primo in .Topic. s. loco' .ait Aristo.non debere dici calumniatorem, vel iurem eum, qui possit talia agri e, sed qui fecerit. Nam inquit, multa posunt facere,& Deus,& homines, quae no faciat. Nil clarius dies potuit. Ubi vide et Alexadrum,qui bene explicat, quomodo in Deo sit potentia ad facienda aliqua, quae non facit. secundo Io. Ethic.cap. 8. Aristot. ait, il los esse Deo carissimos , qui sint vere capientes,& ronem ducem s uentes,optimo animo sunt affecti.Vbi & curare Deures humanas manifestὰ confitetur.& plurima illis beneficia eo serre, qui tales sint:& delectari Deum optimis, Se tibi similibus homini b & illos eses,ecatissimos . Haec ibi. Inclinari autem, &mouere se ad amandam, visa illorum sapientia , si uirtute, neces litatis non e it, sed libertatis S propriae uoluntatis. Praecerea,Curam habere rerum huma a una,& beneficia largiri eis uelle, uo- I. conel mod noconstra in
Rursus eum homini in Arist. liberiani sit, ut in studia incumbat, se sapiens sit . uel non sit,uirtutem eliciat, aut secus, prosecto actus ille Dei, qui diligit sapiente,& studiosum, non erit necessarius. Est autem ridicula illorum expositio: qui, ut estugiant,dicunt, Arist.illa in Ethicis populariter, & minus uere dixis,e,ut homines alliceret ad uirtute; tu quia nil tale ibidem ipse iudicat, & in uni iersis Ethicis serio agit, & eodE maxime loco uerbis grauissimis: tum quod Eustratius Graxus auctor Ethicorum Aristo. praecipuus interpres longὰ aliter dicat, qui et eius rei rationem reddit,l: in eo maximὰ radendi stant,quod non possunt Aristotelem pro sua impietate defendere,nisi di- eant illum spontia fuisse mendacem , &imposiorem. Terito. Ex 2. de Generi tex.s . Omnia eo imodo compleuit Deus, quo ipsorum naturae debebatur. Item ex ir. Metaphys. tex. ultimo: res eo modo gubernantur , quo optimo possunt.Sed dantur entia, cotingentia,& libera: ergo contingenti, &libero modo gubernari debent; aliter no ubernarentur,n eque complerentur secadum sitam natui am. Non possunt autem
libero modo gubernati, nisi a causa libera: ergo &c. Quarto. Aristoteles in s. Et hic. e. 7.&saepe etiarii alibi docet Deum erga bonos habere amicitiam : non quidem ut interae iliales, sed ex supereminentia, quam ipse uocat, ut superioris ad inferiorem. Ide ait in cap.t:.& cap. t .& saepe alibi tradit de honore debito di cultu, ac laude Dei. Imo uero in testamento,quod condidit antequam excederet ex hac uita, quod extat in ipsius uita apud Laertium: Deuorat,& aliqua seri iubet religionis ipsi monimenta, quae quidem nunquam facturus fuisse uideretur, nisi Deum esse liberum putasset.
Quinto. In libro de Mundo ad Alexandium siue is sit Aristo. siue alterius, dignus sane ell, qui tribuatur Aristoteli iPostquam omnia dixerat Dei esse opera.
c. et uni, terram,anrmantia , atque om
nibus dare uitam,& cuncta gubernare, ac regere, tandem ait. Deus eum in re immobili collocetur,omnia quo vult, m ueta
463쪽
In lib. VIII. Physi. Arist. Cap. II.
vet, arbitratuque suo, in diuersis rebus genetibus & naturis uersat, deci Atriue luctenus ex Aristotelis quibusda telii montis :iam in intei precibus quoque erus, idem
Plaetet ea:ad id probandum suppetunt 2. multa interpretu Aristotelis,& Peripater 'im' ' litorii inteis monia ex Aristotelis semen tia sic arbitrantium. Prinio. n. apud Theot phiallum. Si inti limus ages est Deus, ut apise putat, etiam sccundum Aristotelem in libro de intellectu. c. t r. qui immittit cogitationcs liominibus,cu is intelligant
colatiligenter,ipse convingeter immittet.
Idem dixerim de Alexandro, cuiu, eadestit sententia de intellcctu agente secundum etiam Aristotelem, ut patet ex suo
x secundo. Alexander expresse in lib. de
Fato ad Antoninu,&Seuetia Imperato res in epilogo,ubi profitetur se explicare, sententiam Attii. ait. A Deo esse petet dum,ut cocedat beneficia, quoniam ipsi dandi,& non dandi, facultas eis. Tertio simplicius in z. Physic. tex.77. 3 ait Deum uti natura,ut uult, ct cuncta in aequitate diligere.
auuarto. Ide in .Physin digressione 4 de loco, paulo poli initium,est; Deum in caelo empirco illuitrare metes hominu , di oli edere illis ea, quae per se stant spectabilia. Et stiper Epicte. e. sq.& 17. est , aias ho: ninu in reditu post corpus, bona manere praemia: de quo ulde orationem,qua
habet ad Deum , ad calcem illius operis in Epictetum, qua ipsi in precariar,ut metes nostras illuminet. Idem etiam Sim-licius,quod plus est, in Physica,ait intelgentias polle mouere Caelum,uel ius, uel minus uelociter pro earum uolsintates de ibi ita ipsam intelligit Aristotelem,
ut superius citauimus. Quinto Plailoponus praeterea, Ammos ni us ct alii ex uetelibus, quoi si attuli ad calcem primi periherm.Inem istius, Eu- stratius, 'sellus,&Magentinus cum Plerisque aliis: qui ponunt ita Deo prouidentiam secundum Aristotelem, consequenter libertatem eon Cleatur, necesse est, sicundum eundem : haec enim non potestes e sine libertate, nec haberi de leb. liberis a causa omnino necessariae atque haee ex teii: moniis interpretani Ariliotelis.
Sed ex doctrina Aristotelis, & ipsius
principiis multa etiam deduci possunt 3 in
Primo. In Artitotelet. Homo est liber, Hi finia
ut patet ex 2. Ibyssi ex. 8.&s9. ait,homi As in nem agere, caetera agi A. 2. Et hic. c. o.ait, principis
in nobis esse uirtutes, & uiti quae tame Arist. δε uersantur circa ea,quae subduntur nostrae sumptu.
electioni. Et in s. Et hic cimit, in bruti; iei se spontaneuin,in solo homine electio 'nem. Et ab Alexandro in libro de Fato. 8.&9.id stipponitur, ut primum principium, in sententia A: ilicitetis. Idem simplicia. Physi tex. i. de 32. di saepe alibi, ut
alios Omittam innumeros.Sed impos tibila est causam secundam esse liberam, pri ma exiliente necessaria: ergo,&e. Proba- tur nititor. Quia alias secunda causa posset operari sine prima:quia pollet efficere 1 .d id, ad quod prima no pol et cooperari,ae praeterea secunda tunc causa videretur domina primae,s: pro eius arbitrio primam ad agedum secunt traheret,vel reiiceret: ac M. i demum posset,ut actione ne Latiam primae causae secunda frustraret sita ili itate , nolens operari. Quet omnia fiunt plane absurda. Praeterea , nitro ip-ia, qua probat 2. Et hic. in homine egelibertatem, Sc voluntatium , non vero in
bruto,aut aliis rebus es i. quia ualet intel . lectu, quo cognoscit finem dc media ad finem, de ea ad sinem ordinat, de ita intellectum consequitur in appetitia voluntaria, de sensum consequitur in appetitu spontaneum tantum, At Deus intellectu habet,& mens est secundum Aristotele: ergo Scta Et conse uitur in eo volunt rium , ex Aristotelis ratione, & praesertim, cum onania ordinet Deus in finem , utpote sapietuissimus. Secundo. Sccundum modum argu- amentandi, quo utitur Arissciteles in i.de Anima. tex. S.quod etiam reperit 3. Metaphysic.tex. Is .aduersiis Empedoclem. Inepte facit, qui aliqua persectionem, quae vere persectio si negat Deo.Sed libertas es rei sectio,ergo, ε c. Probatur minor a Quia sistum dicit in sua ratione esse dominum suarum operationum , S ita potest sacere,vel non facere, ut uelit, idque ex se
ipsis , nec alteri necessario sibesse , Aehoc rei sectionis eii, esse suariam acti a absolutum dominum, di non alteri subis
464쪽
δἰ tum vel seruum,nec ab alio aliquo ne .cessario pendere,ergo &c. nisi In innumera, reb. naturalib.nullam poster quis reddete, secundum Aristotelem, ratione nisi recurratur ad diuinam voluntatem ; v lv. g. in ordine est lati num coeli, cur hic prior, illa sit polietior,& non e contra, cum enim omnino sini-l ,reddi ratio non potest,nisi ibia Dei uoluntas ordinantis.Cur non totus mundus sit inuolds, ut pari an tartica sit,ubi est artica,& econtra. Omnia enim eodem modo se haberent . Praeterea. Cur motus coeli sit magis ab oriente in occidens, quam e contra, de qua qui stione tam laborat Artitoteles in L. Call.tex.3 s. nulla enim inueniri potest praeter diuinam libertatem . Nam quod respondet .in Oriente esse dextrum, manifeste petit principium. Nam propterea ait esse dexti uiri in Oriense, quoniam inde incipiebat motuia At uero eadem remanet dissicultas, quia si esset in Occidente, ibi esset dextrum, quia inde inciperet motus,&ira uidetur petitio principit. Quaero enim cur Deus rotulisset dextru in oriente potius, quam in occidente. Praeterea Poli ta aliqua debita dispositione ad introducendam. v.g sormam ignis, nulla sol reddi ratio praeter diuina volutatem, cur lim forma numero introduceretiv.g bipedalis,2 non alia ignis bipedalis . Non enim magis conuenit esse a ignis nume: o, cum hoc loco, hoc temporeae numero dispositione, quam alia forma
Item. Partes temporis inter se sunt omnino homogeneae. Cur ergo tempus hesternum non siit hodiernum , & ὲ contra , dies uel annus elapsus praecesse, di hies sequitur, sed Sc infinitorum in statium ordo cur ita fit 3 Et in partibus etiam motus coeli idem poteris quaerere. Neq. uero ratio in his quae satisfaciat, reddi potest, praeter diuinam uoluntate,& sapientia se in istis rebus indiuiduis ordinem constia tuentem quibus f milia problemata facile
poteris sexcenta excogitare. Ad haec:addamus rationes quasdam D. Tho ex lib. 2. Summs contra gentes,ca P. 2;. ex pluribus quas illic assert Sanctus Doctor pulcherrimas. Sit ergo argumen
Αmplius secundum philo zphum m
Me: apnysi. duplex est actio. Vna quae manet in agente,& eii perfectio ipsius: ut videre. Alia, quae transit in exteriora,& est a sectio sini: sicut comburere in igne: Diu na autem actio non potest esse de genere illiarum actionum, quae non fiant in agete. eum sua actio sit ilia sibilantia, ut in primo ostensum est oponet igitur, sit de tenere illarum actionum; quae sunt in agente:& siint quasi persectio ipsius. Huius autem non sunt, nisi actiones cognoscentis, di appetentis: Deus igitur cognoscendo , di volendo agit,& operaturinon igitur per necessitatem naturet, scd peralbutium voliuntatis. Adhuc Deum agere propter finem , ex hoc malaifestum esse potest, quod uniuersum non eli a casu, sed ad aliquod bonum ordinatum: ut patet per philosephum in
I x. Metaphys. Prinium autem agens pro- pter finem oportet esse agens per in elle Π ctum,& voluntatem, ea enim quae intelle carent, agunt propter snem,sicut in imitem ab alio directa: quod quidem in artificialibus patet;nam sagitiae motus est ad deteriri inattim signum ex directione sagit tantis. Simile autem esse oportet in naturalibus: Ad hoc enim, quod aliquid dii ctὰ in finem d bitum Didinetur, requiritur cognitio ipsius linis, di eius quod Eadfinem & debit proportionis inter utrunque, quod ibium intelligentis est. Cu igitur Deus sit primum agens , non agit per
necessitatem natura ,sed per intellectum , & uoluntatein Item. Voluntas habet pro obiecto bonusecundum rationem boni. Natura asit no rattingit ad. communem rationem boni ,
sed ad hoc bonum , quod est sua per se ctio. Cum igitur omne agens agat secundum quM ad bonum intendit. quia finis moueta agentem, ) oportet quod agensi per voluntatem ad agens per neces liratem naturae comparetur, sicut agens uniuersa. Ie ad agens particulare, agens autem par
ti late habet ad agens uniuersale, sicut eo posterius, & sicut eius instrumentum, ergo oportet, quod primum agens sit uo luntarium,& non per necessitatem naturae
Demum si Deus liber non esset, seque t. viis. rentur inulta absurda contra naturam, de tax v k contra
465쪽
In lib. V li I. physi. Arist. p. II
eontra ius,& debitum nariam: ut, i non est orandus,eum esset necessarium agens: nam stultum esset orare agesia necessaria ut sole, Lunam,ignem, vel aquam, quia itecti precibus no possent.Sic et nec timedus esset, nec reuerendus: imo nec colendus , nec in eo spes collocanda, quod adiuu rei, vel eripei et ex malo,aut periculo, &sexcenta eiusmodi. Haec sane argumenta omnia etiam in principiis Aristotelis,& in ratione naturali euidenter ostendunt, Deu non posse esse agens omnino necessarium,sed secundum etiam Aristoditum cum liberis causis mediis libere coagercitum in indiuiduorum productione,& ordine libere ea disponere dc praesertim concessa,vi concedi debet,secundum Aristotelem, providentia, de quata nos alibi .
Solum . . Vt autem locis illic Aristotelis satisfiat Memonis dici posset sorte probabiliter , primo Arim eontra stotelem voluisse Deum esse agens necelsari m. tium circa ea, quae pertinebant ad mise-1. Sotaiis ctionem uniuersi, ut videlicet circa si ad Omnia cies in uniuersali,& de motu in uisiversali simul in aemundi conseruatione, de quibus vidensenere la tur procedere argumenta illa: at vero circa Arist. ea indiuidua ut diximus & res liberas, ut homines, non est dubium, quin ipsim posuerit liberum.
Sed neque illud certa apud A istotelem
affirmare quis poterit, ut ostendimus, maxime cum nulli bi id expressὰ dixerit, &haec loca non conuincant, sed optimE dissolui positior, tiam de speciebus cali, motu,& mundi conseruatione, ut paulo post . dissi luemus.. Secundo.Cum illae rationes Aristotelis
an amere insta in rex. .re 9 quam in 79. Quas facit pro mundi aeternitate, ira in multis aliis, ut supra attigimin ex Philop dc sto etiam loco et it manifestum, peccentino esset mi- xum si inter alia inconuenientia in hoc e
tiam inciderent. ut illam liberta: E adimerent Deo, tuam in tam multis aliis locis ipsemet concedit Aristoteles,atq; ita in genere responsum esset. Sed tamen particulatim ad singula acce testim' damus, te ostendamus ex nulla cer connia Aris. Alii Mellam adem iste Deo libertate, etiam in coeli motu , de specieb. Sc mundi
d i. Ad primum igitur respondemus , iri
Aristotelem ponere mou& suisse n5 seorsim, sed simul cu mobili Sc tunc ait oportuisse est ealiquam causam quietis, si mouens non mouebat illud mobile, ut si po
neretur. v.ga terna materia eum Deo,
vel chaos, vel aliud aliquid, ut antiqui illi . Philosisphi ponebant,contra quos disputabat; Ac tunc quidem rem ait ese aliquam causam quietis debere, alias contra naturam esset illa talis quies, de uiolenta, ima nee fieret. Et quidem hoc semper sequitur, siue mouens esset liberum, siue necessarium,nam nec ex ele 'ione, vel uoluntate ilia tune quies ectet sine cansa, vel impedimento eligenda , sicut nee a natura , tune sine causa, vel impedimento essiceretur, quare ratio Aristotelis simpliciter concludit de absolute, non curans quomodo mouens agat,libeia n an necessario , sed
Ad secundum respondeo eodem modo, 2. supposito mobili eum mouente, inserie Aristotelem co t ra Anaxagoram illo locoὰ
qui ponebat mentem , de chaos infinito tepore praecessisse in quiete, sc postea MEtem inde omnia segregasse, de mouisse. Nam hoc contra r5nem, ait, diceretur fuisse infinito tempore moves, dc mobile, nec tamen assignare causam naturalem illius infinitae quietis, de cur modd, de non priuscuius rationem nullam reddebat Anaxagoras. Haec autem Asello: elis illatio, posito mouente de mobili simul εc eodem modo tunc, sequeretur, siue illa Mens libera , siue necessario agens ab Anaxagora diceretur. Nam illa quies mobilis infinita enset praecer itaturam, Se sine ordine ad motum finitum, ut Ait Aristoteles, de ita nee eligenda ab ipsa Mente, etiam si libera e set. Sed,ut diximus, Aristoteles nil curatibi, an mouens sit liberum, vel nece Tarisi, sed absolute infert, Sc simpliciter. An verorem inserat,alia quaestio est. Nam polito mobili simul cum mouenteae te fortasse. Sed si nim illa Artaxagorae iit ab aeterno seta de libera, non ita. Nec contra hoc ibi disputauit Aristoteles . Posset enim tunc assignari causa cur psius dc non antea, ut
septa diximus. Ad tertium respondeo, uῖd si illa ui I-tus esset in masnitudine, es et necessaria, quia esset omnino immersa materi. π , ut
aliae sociua corroieae, secus autem si fit,
466쪽
, est, etiam secundum Aristo. a materia separata, & a magnitudine: nam se est libera, utpote intellectu, & voluntate praedita. Vel si adhuc quis dicas , manere j iberam
in magnitudine, & corpore existente, sicut anima rationalis nostra: Tamen tune in illius motus naturali actione esset necessa. Ha, velut etiam vivificando corpus,& dando ei esse, cum n aliis actionibus, scilicet voluntatis,& intellectus esset libera. Sicut ipsa etiam anima nostra in actionibus naturalibus,ut nutritionis, augmenti:& decrementi,&canetis, est etiam age, naturale, sed in aliis voluntatis,& a voluntate imperatis,agit libere . Ad quartum.Respondemus primo, et si hoe consideremus secundum Aristotel. in conseruatione etai ,& mundi esse causam necessariam : non ideo concluderetur in omnibus aliis eius actionibus nullo modo esse liberam, scilicet, vel eum causis liberis coagendo , vel in particulatibus rebus, ut ostendimus.
Smindo. Dicimus etiam cum illia n cessitate posse esie aliquam libertatem, videlicet complacentiae, qua sti licet sponte & delectabiliter in udum conseruare vultita conseruat sua ip sa propria immutabili voluntate,sicut complacet in se ipsis, &sui rei sectionibus , de sui amore. Quare non excludit adhuc secundu Arist. etiam in mundi conseruatione omnem libere
Tertiis dicimus , quod Deus, etiam si
posto corrumpere , non tamen corrumpet, ne opus suum destritat. Esie autem coelum incoirruptibile ex se, quod careat maletia & contrariis, atque ideo nurula uaturali causa posse corrumpi; & nil amplius concludere testimonium illud Aristo.
Ad quintum ' respondeo idem, quod
ad praecedens argumentum, primo,& s cundo loco diximus:& tertio rursus addimus: ibi idium dici, ex se cael si, si naturam eius spectemus, non posse non moueri hoc sitae natura esse impossibile,& ei repugnare, quod postulat semper moueri: novo δ Deo mouenti ex se repugnare,aut intelligentiae, quamuis & hae quidem no intermittent motum, non quia non sint liberae,aut quia ex se non possent,si ibium
suam naturam stinemus ista quia coua
li naturam non agunt,nec volunt agere ne etiam contra rationem sic agant non mouendo. Dicimus praeterea,non esse in potentia . . intelligentias ad motum caeli, ut poliunt . non mouere, si spectemus naturalem ordi .nem rerunt, & actionem naturalem, quia i alias violenter agerem,& contra naturam
caelo inditam, non quod in se abiblute ii 5 sint praeditae intellectu,& voluntat atque ad ὁ libere agant.
Quamuis etia simplicius, posse intelligentias celerius caelum mouere, & minus P . a celeriter , concessit etia secundum Aristo.
supra in Physic.ubi ipse etiam Arist. idem
Ad sextu. Et si Deus possit facere.&noficere,& velle,vel nolle, ut aliquid sit,uel sat, non sequitur ipsum mutari,ied res ipsas iactas Et hoc etiam de prima causa cognouit Arist. lui posuit primum mouens immobile, mutat itaque rei: qua ipsis immoto Permanente. Nec cum dicimus il la poste velle,& nolle, habet diuersos in se actus voluntatis sibi succedentes,ut in nobi nam & ipsum velle est ipsum esse, tacui di intelligere est ipsiam esse, non vero actus accidentales informantes eius v luntatis potentiam, sistum erso mutatur respectus rerum volitatum ad ipsium, quia aliter se habentbad ipsius voluntatem ,
quam antea: non vero ipse mutatur .aut a
liter se habet ipse Deus. Deni a. quicquid vult voluit ab aeterno, sed libere vult, & nunc, di ab aeterno,atque de hac quassione sit satis .
Otus aeternitate eopstituta Vipotis uniuersaliter, modo unius moitisprimotus primi aeternitatem indagat,ac similiter unius i. νυ pia
primi motoris : ae exor- mi aeterridium sumit a quaestione proposita intex. 3 9. si periori, An quae mouentur ponis ali semper moueantur,ct quae quiescunt, lem quasi 'eper quiescant, ad cuius inquisitioncm po mimon
467쪽
In lib. VIII. phys Arist. Cap. III.
nit unam diuisionem cum sit bdiuisione,& argumento colligit , esse aliqua, quae semper mouetitur, aliqua quae semper nomouentur , aliqua, quae aliquando quiescunt, aliquando mouentur , & per hoc luitur dubium,& similiter finitur speculatio de motu,quae in his sex libris Phy-scorum si scepta fuit. Est igitur diuisio tripartita. Aut omnia
mouentur semper, aut omnia quiesciant semper. Aut aliqua quiescunt,aliqua mo
Subdiuisio est huius tertii membri adhue etiam tripartita.Si aliqua mouentur, aliqua quiescunt; aut illa, quae mouentur semper mouentur,& illa, quae quiescunt, semper quies line, Aut illa, quq mouentiar, pollunt quiescere:& illa , quae quiescunt,possunt moueri, dc tunc omnia moueri, & quiescere poterunt, & apta erunta Aut tertio, Alia mouentur semper , alia quiescunt semperialia modo mouentur amodo quiescunt. Ita, ut sint tria entium genera.Quaedaimmobilia, quaeda mobilia semper:quaedam apta modo moueti, modo quies requod membrum uerum esse ostendetur per aliorum exclusionem.
Est igitur una integra diuisio,quinque partibus constans. Item in primis dua, fit diuisio solum penes praedicata duo, ibiecto non diuisb. Puta,aut omnia semper mouentur, aut omnia semper quiescunt. sumimus enim Omnia entia In utraque parte. In tertia diuidi ilius utrumque. I ra, Aut alia semper mouentur, di alia semper quiesciant. In quarta coniungimus
duplex praedicatum uni subiector Puta , Aut omnia sunt apta moueri, & quiescere. In quinta sualiamus utrius que ἐiuisionem, simul cum diuisione adverbi j temporis. I'uta, aut alia semper mouentia , alia quiescunt semper; alia modo quiescunt, modo
Dicere igitur omnia quiescere . Tex. XXII.
INcipit partes excludere ac primo illa,
qua prius sumpsit, puta, Oia quiescere semper, qa affirmabat Zeno.Quadrupliciter aute hoc reiicit. Primo ex lensu, quo motum percipimus,in quo repreheditur Zeno,quia relicta senius experiEtia, sequebatur ratione, tuod dicit ei te imbecillitatis intellectus:quia, ut dicit S. Th. nescio soluere rationes sophisticas c5tra senium quicquam affirmabat. Simplicidicit,hoe dici esse ex imbecillitate intellectus,quia est nescire per se notum, a non per se noto distinguere. secudo repreheditur. Quia ista sententia non selum aufert una conclusionem particularem, aut unam re,sed potius omnes res naturales negat , in quib.motus est principium. Imo dicit,quod omnes attes,& opiniones negat,quia omnes motu aliquo modo utuntur,& indigent. Physi-- ca enim motum per se considerat. Meraphisica motum supponit,per que, Deum esse,indagatur. Mathematica motum sipponit, ut ab eo abstrahat: similiter etiam aliae artes practicae. Tenio autem in hoc reprehenditur,2 etiam praeter Physicam alia tollat. Quarto reiicitur. Quia sicut eos, qui inii alit, & principia negant Mathemati ca, non eis Mathematici redarguere, ita nec Phylici contra eos disputare, qui motum negant, cum sit principium Psysita naturam ei te Principium morus.
Pere autem & omnia dicere moueri. Tex. XXm. REij it altera parte diuisionis, puta
omnia moueri,quod dicebat He. raclitus. Dicit asit,quod hoc eii se simile eum prima opinione, quia ei salsum,& etiam praeter methodum, id est non PhysicE dictum Quia scut qui motum ne Sat,non loquitur Phyllae, ita etiaqui quietem. Nam natura principium est iusque,dc motus,& quietis.
468쪽
M minus praeter Physicam loquitur , sui negit quietE,Nam naturalis praecipue . in motu versatur, eo, quod plura moueantur,& l mutus quid politi usi est : quies vero motus priuationem dicit. It ita parude quiete, multum de motu iii Physica dirseritur: minus ergo negat Physica, qui omnia semper moueri dicit: est aut ε haec notanda expositio. Impugnaturus ergo hanc opinionem, tanquam magis phyccam ipsam exponit. Illi enim dicunt,omnia moueri,nullo dempto;& semper moueri: tamen non semper motum hunc apparere,
ob id quaedam quiescere videntur, cum ta
At quamuis hi non explicent, quo motu cuncti moueantur semper,an uno, an pluribus, tamen Aristoteles de omnibus probat,ac dicit, facile esse probare,omnia secundum nullum motum moueri semper. Et primo probat de augmento, & decremento sie. Secundum augmentum,&decrementum non potest quicquam continue moueri, quin detur interpolatio, ergo non possunt omnia se nuum talem motum semper moueri.
Hoc argumentum varie intelligitiirabExpositoribus.Themissumit νtriiq; motu simul, ut sit lenius. Augeri,& decresse re, sicut a cedere, de descedere, no possunt esse absque media quiete, ergo no possunt res semper moueri. uod si dicas debebat probare de altero per se. Dico, non oporteuat,nani hoc sensus indicat, cum res non semper augeri, sed aliquado decreicere sentiamus. si illam admittamus expositioneni, a quaestione illa nos liberamus. Contendunt enim aliqui ex hoc loco, augmentum non esse motum continuum. Adde etiam quod cum Themist. exponunt simplici de Psellus.
Alii vero eum S. Thom.& Auerialiter exponunt, puta , quod nec augmentum continuum est per se, nec decrementum sed quod sit per minima, ita ut unico instanti, & tempore acquiratur minimum unum quantitatis, alio tempore,& instanti aliud minimum,& non continue, ita ut in singulis instantibus augeatur, esset enim infinitum actu.
Vnde debes intelligere se augmenta ;quod in hoc tempore disponaturali mentum tantum, di in fine dispositionis conuertatur, & nutritum sat malus, &alici tempore di ponatur ,& pollea augeatur
nutritum semper interrupto augmento . Non ut tempore aliquo continue augmentum fiat,ne detur infinitum. Idem de decremento, di sic explicant rationem Aristotelis.
At quicquid de hoe sit, melius est admisso, quod loquatur de augureto per se, quod sit sensus,quod non semper res augeatur, ideis, quamuis per viginti annos
duret augmentum, non in hoc toto tem pore continue augmentum fit, sed aliquan do cessatur. Hoc tamen non obstabiliquia Laugmentum salieni aliquo tempore sit
Inter has expositiones mihi magis pucet ultima,nam verba,quae sequuntur . huic videntur fauere, Et Simplic.docet etiam non solum illos duos motus non erse continuos, pura , augmenti, & decrementi inuicem,sta nec singulos per se. De continuatione autem horum alibi esse tabitur .
Est autem similis ratio illi, quae
tum dicunt continuum,his qui di cerent, excavatione, his guttis esse seid. continuam, ita, ut si tanto tempore tantu Moria excavatur, in dimidio dimidium ex ua- ibitur,& in alia quavis temeoris illius parte etiam pars alia excavabitur etiam de auginento,si enim augetur, viginti annis in dimidio dimidium,&in alio aliud augebitur quamuis non semper motus se notus, sicut excavatio a singulis guttis n5
Similiter est aliud exempla ab arbore,quq nascens iuxta lapidem, ipsum tandeat scindit,dum crescit, videtur enim motus scissionis es e continuus. Statim reiicit hoc Aristoteles dicens , quod non ita eli. Non enim quaevis gutta,& in qualibet parte temporis cauat, sed omnes simul. Similiter, non in toto tempore, quo albor nascitur,l apidem scindit,
sed tempore quodam , sicut navim trahunt
469쪽
In lib. VII i. phys Arist Cap. III
hum.Non enim quiuis per se pro aliquo tempore trahit,sed omnes simul per totutempus.
Ita fit augmentum.Non enim. calor naturalis per quamlibet dispositionem eon. tinuo tempore auget, sed aliquo tempore disponit,& alterat,& poli auget . similiter in dii ni tione . unde quamuis pars remota, exeavataque diuisibilis sit, non tamen pars quaelibet in parte qualibet temporis remouetur. Similiter de augmento& diminutione dices, quomodo gutta cauat lapidem, ni nulla per se cauer;Respondet S.Thom. quod primae dispotiunt vltimae autem dispositione praecedenti x
Simplie & Themist haec verba non reserunt ad augmetum, sed ad operatione ipsam illorum, qui dicunt, motuin esse, sed non semper percipi. 5c tunc dicit, τ . hoc est simile, ac si dicant, excavatione es se continuam , at non percipi:Quod qui dem saltu ostendit;pendet autem haec expositio ex praecedere ipsarum, & utraque est conveniens .
Concludit Aristet. quod quamuis diminutio, te augmetum diuisibilia sint in infinitum, cum per ea quantitas acquiratur vel deperdatur,quae diuili bilis est in infinitum, tamen non Cportet,quod in qualibet parte temporis continue Perdatur,aut acquiratur aliquod totum,id est liqua qualitas, ut dictum est. Et in hoc apparet,e positionem priorem magis conuenire literie, quam posieriorem simplicii.
similiter autem & in alteratione qualibet.
CVm probasset secundu augmentsi,
vel decrementu omnia no semper moueri, eo, et augmemu Gest continuus motus, probat idem modo de alteratione,quod non moueantur omnia alteratione semper. Et hoc tripliciter. Primo, quia non sit semper alteratio continua,ut dictum est de ausinclomon igitur semper res alteratur.Probat antecedens de conselatione, quae alteratio quaedam eii,& in tempore fit: non tamen in qualibet parii cula temporis congelatur pari congelari,
set totum si ul: ut patet de coagulatione lactis,& de aquae c5gelatione, te qua iam alibi dictum est.
Probat secundo : quod alteratur certo itapore , ct certum terminum mouetur :Ut quod aegrotat, ab aegritudine in sanitatem tendit in tempore aliquo, A n5 in instanti: ergo non semper est lanatio: alias G esset tempore certo, nee in terminum cetium. Vnde addit, quod hoc negare,est valde nota negare;& vocat continuo alterari semper,& incisianter alterari Nota ,
quod ad dit illud verbum,t no in termino temporis id est, in initati alteratione ei quia alius nisi ei et in tempore,non vide
Tertio probat experientia. Experimur enim multo tepore lapides in eadem duritie perseuerare . nec duriores, aut molli res fieri; quod si alterat io esset secundum duritiem, proiecto tanto tempore sentite tiar notabiliter; luod non ita est.
Et de ipso ferri mirabile est.
Tex. XXIIII. P Robat tertio de mora locali,quod no
omnia semper moueariar motu locali : Et sacit duas rationes. Altera est quia motus localis est sensu perceptibilis at sensit aliquando motu si lapidis, aliquando quietem in terra percipiunt ergo non semper lapis moiretur, aliter mirum es , lapis existens in terra, moueantur lOcaliter, Si sensu non percipiatur. Altera ratio est. Omne, quod in proprio loco et t. quiestit, nisi violenter moueatura at mutita in suis locis existunt, nee violenter semper mouentur:ergo non omnia movi
uentur, sed aliquado quietant. Vnde ex his concludit, quod n6 omnia semper quiestunt,
aut semis per mouentur: Et hoc per has rationes,& alias simi
470쪽
nt nihil uidelicet liquando sescat, aliquan
pugnatur quarrapari diui Ams somnia aliquando quiescere
JAt uero neque alia quidem contingit .
'U M pugnat tertiam diuisionis partE. pu ta, aliqua quiescut semper, aliqua mouentur semper, ita, ut nihil sit, quod aliquando qu iescat,aliquando moueariar:& reiicit duplici ratione. Prior est,sicut pricedens: Quia eli contra sensum. Experiamur enim aliqua moueri,dc eade aliquando qitie cere. Posterior eli: mia ex hac opinione aufertur augmentum,& moriri uiolemus,&generatimae corruptio, ac denique motus uniuersaliter. Aufertur quidem auῖmentum,quia ut dictum eli n5 est eominu u, Aufertur motus uiolemus, quia mouetur uti, lenter, mod ex quiete naturali in m tum tendit prae et naturam. Debuit ergo quiescere, nam motus naturalis uiolento non est continuus. Aufertur generatio,& corruptio, & denique motus, quia omnis est ex quiete unius termini in quietem alterius , ut cum
ex albo sit nigrum. tune quod quiescebat sub albo, mouetur in nigriam, similiterca ex no homine fit homo, quod non homo erat,tendit ut sit homo. . Aut in loco similiter,quod erat hic, in uetur hinc, ut sit, de quiescat in alio Joco. Au ferre igitur quierem in his, quae moueatur, eli auferre, &
Quare manifestu est. Tex. XXV. Concludit, i alia quidJ modo mouE
tur, modo quiescui, quod est contra partem impugnata, pollea excludit quartam partem, quod omnia aliquando in meantur, aliquando quiescant. Et dicit, hoc esse ascribenda n rationibns si peri ribus. Intelliae quod est opinio Empedoclis superius impugnata tex. i Hic enim dixit omnia aliquo tempore quiescere, allo moueri. Semplicialiter exponit, sed fieest bona expositio.
Reiectis his quatuor opinionibus ad inserendam quintam diuisionis partem ite rum uelut resumit dicta ,& syllogi sinum diuisivum componit, partes omnes praeter unam quam tutendit de struentem.
Esnatrui diuisio. Aut omnia quia
scunt,aut omnia mouentur, aut aliqua .uiescut,aliqua mouentur,& horum , aut omnia stitit apta quiescere , &moueri aliquando , aut aliqua quiescunt sena ner , alia mouentur semiter, & alia modo mouentur , modo quiescunt, de praetermisit in hac diuisione tertiam partem superiorem , quia cum aliis intelligi potest.
Statim partes excludit. Primo illam , v)d omnia quies eunt, & dicit, quod etsi
iupponatur, ita elis sicut Melissus dicebat Puta ponens unum , & immobile uniuersum,quamuis non sit, non tamen negari potest,quin saltem aliqua moueri appareant liq ia non, tunc illa imaginatio , &opinio, ilia motus apprehenditur,& iudicatur, erit salsa, cum aliter res se habeat:& aliquando est uera cum res ita se habet. Ergo ex hoc, inod morum negant, motus imaginatio & opinio salsa,& uera, imo absolute imaginatio, &opinio motus quidam est. Quo autem modo imaginatio motus sit, ad libros pertinet de alii 'ma. Est enim imaginatio motio potentiae interioris a sensu in actu facta:ut cum quae sensibus percipimus, imagines interius uoluimus . Opinio autem est assensus , &iudicium sensiis interioris : hi autem quidam morus stant. At quia haec res est per se nota , dicit No. oua
non oportet ration in quaerere, cum ha - rere ratis
amus Iensum a qui notior est ratione. Om M. Uxrere autem rationes, ubi si sus est, est expue est hominis non distingurmis melius , & ruita .n peius, per se notum,& non per te notum, sui, es.
Alias partes duas diuisioni, superiit, modis,
positas reiicit, & dicit, quod omnia sem- per moueantur , aut quod aliqua quiescat ter l. semper, alia moueantur semper, similiter o peior. prima, quod omnia,quiescant semper,vni Excloisca ratione reprobantur. Nam expersentia tur a in
ostendit,aliqua aliquando quiescere, &ea pario . deni aliqua dis moueri, & hic patet, quod impo sibi lectiomata quiescere, aut Om