장음표시 사용
471쪽
In lib. VIII. physi. Arist. b. IIII.'
tia Arisnia moueri continue).semper: aut aliqua semper mouet otia semper quiescere:&non esse aliud medium, puta , alia aliquando moueri, aliquando qui cscere.
Caput Quartum. Reliquum est igitiar.
Lii, diuisionis partibus resutatis , nunc suam sententiam determinandam interrogative proponit si ib duiu ctione cum quarta parte diuisionis: puta, an omnia sint apta quandoque quiescere, quandoque moueri,an potius non sici sed aliqua sint semper in motu, alia semper absq; mori talia vero quandoque in motu,quandoque in quiet atq; hane panem intendit demonsitare, ex hac enim colligitur unicum esse perpetu si motum continuum, & unum motorem immobilem .
Ad huius determinatione unum aliud DP.; inquiriti An omne,quod mouetur, ab alio moueatur,quod quide in libro septimo disputauerat, sed non similiter. Illic. n.tractauit hoc uniuersaliter, & qua ratione ad motu pertinebat; hic vero particulariter , &ostendedo quale sit id,a quo unu quodque mouetur,& hoc , ut deducat nos ad primum motum,dc primum motore. Unde ex illo, et dicitur in septimo, de hie ,
D. 1νι persecta sit huius tractatio. viam, o Primo autem explicat,de quo motu, &mο-ie a mouente sermo sit. Secundo,in quo praeci ratisrhie. pue dissicultas consistat, aperit, & id post Trei diui ea determinat. In hoc ergo textu triplitasionei mo diuisionem mouentium, de mobilium ponimium. nit,quaru prima est alias dicta: Eoru quae
I mouent, aut mouentur,quaedam per acci QuaeLm dens, quaedam per se ut mouen aut moxnsuet, et uentur. Explicat prioiem partem. Illa momauAur, uent per accidens, quae mouent, quia in-
νει se, se ni aliis: ut signis calefacit id, quod a uel ρ ae ridens est igni, dicitur per accidens calfiatin s. sacere, sicut album per accidens aedificat, quia accidit artifici sdiscanti. Dicitur Gneatur p tiam alio modo per accidens mouere, qa-ceidem . ob id mouere dicitur,quii fai siti partem in onme
mouet; ut quod manu ,vel alia parte Alamouet aliquis P accides dicitur mouere. Idem fit ex parte mobilis. Per accidens enim mouetur aut id, quod accidit res motae, ut album calest per accides: aut quod per parie sanatur, ut per accides sanatur, quod ratum iecundum oculum sinatur . Et nota quod hic siimitur, per accides uniuersaliter, ut comprehendit et secundum partem moueri, nam in quinto libro particularius ibi apsit. Explicat aute posse: iorem partem, para quae per se mouent, aut movemur. Et dicat, Tea , quae non per accidens, liquae mouerit, non quia aliis in sint, nec quia secundum partem, illa mouent per se. Similiter illa per te mouetitur, quae mouentur, non quia alteri insint, aut secundum partEmoueantur. Haec autem nota sint ex praecedentibus .
Secuda dii illo est subdiuisio eorsi, quae
per se mouentur. Horum enim,quaedam a seipsis, . a principio activo inte ino in uentur,nanini alia. Alia ab alio extrins
Tertia diuisio est: Eorundem,quae per se mouentur, tam a se qua ab alio quaedasecundum natura,quaedam violenter mouentur. E xplicit primo in his, quae a se ipsis moue. ur. Et dicit,quod totum animal mouetur naturaliteris motus ipsi toti coraretur. Probat. Omne, quod in se habet motus principia, secundum naturam in uetur, sed quae a se ipsis mouentur in se habent motus principium: ergo secundu na
At si motus animalium ipsi corpora coparentur, tunc sint ouidam uiolenti, quidam natu tales. Violenti, qui sunt contra elementum prsdominans in illo, ut cum animal sarsum saltet,videtur violetus motu e contra uero naturalis. Vnde oportet motuu positiones respicere,an sit sursim, aut deorsiam, similiter qualitatem. Non senim naturaliter alia uertigine mouentur, aut in terga, ob id motus hi uoleti dicuntur corpori. Hoc idem in partib. animalicst, motus enim partium sunt etiam violεti aliquando, ut motus pedis retro, de manus deorsunt, quia sunt contra naturalem aptitudinem .
Explicat etiam de his, quae ab alio mo
472쪽
rteum lapis sursim, igris deorsum se
ratur,cum autem Opposito modo in γλ pria seruntur loca , tunc non violemer, sed naturaliter mouentur. 3
rt niaxime trimi eri ab aliquo
.l l . . 'In quo gi secundum, puta, in quo
s Isse,ia n dii Scultas illius problematis conli
ta, illis ι diuisiones praecedentes 'blima suerunt ad Iuae,ut intellipas , hie agi de iii an om incoctib & motis per se.Dicit igitur mitis quia inis,l dii sicultas non eli in his quae viom uestir linter monentur,& non a seipsis. Ni clarum est, et in his ab alio est moliri puta moueatur ab extrinseco. Dicit secundo ouod nec esti. d. m dii scultas in his, lux a se i pus mouEtur siue s undam naturam, siue uiolenter equia etiam in his notum est,ab alio moueri, citramuis non extrinleco, Innis tamen diissicultas est distinguenda in parte, quae mouet,& partem, γα mouetur: b. Quomodo dicitur semouerect moueri: de hoc breuiter efflicat, dis Quod uidetur in animali esse, sicut in naui Nauis enim dicitur a se moueri, hetamen principium mouens distinctum amotu, puta,nautam; at quia simul sunt duo lixe, totum dicitur se mouere e ita mani mali.Quo autem modo hic textus
intelligendus, magis in quaestione explicabitur . . Dicit lettio,quod diis cultas est in hi
quae naturaliter mouentur,& non a seiphs: ut cum lapis deorsium,ignis sursum feruntur. Nam tunc no est ita clatu, quod ab extriti seco moueantur, sicut cum violenter ni Ouentur: at quod illa ab alio moveantur,cu naturaliter ieiuntur, patet ex diuisione. Vt mi in quae a se ipsis mouentur, aliquando natura,aliquando violetia seruntur,ita quae ab alio, aliquando na. tura,aliouando violentia serantur. Unde .cum violenta serantur ab alio, sequitur oppositum membrum quod etiam natu
ra ab alio serantur . At hoc diit ratem maiorem habet , quomcdo id
sis A quo autem non adhuc. Tex. XXIX.
QV m 'r rationib. ostendit, quod
huiusmodi, cu naturaliter seruntur, non a te ipsis, sed ab alio serantur, quod est tertium, quod circa hoe
facit. Prima rat, ei l. Ase moueri,uiuere est, at huiusmodi non vivunt : ergo non mouentur a se. Maior relinquiitur ut nota, quam nos l: b. t. declarauimus satis.
Altera ratio est. Si huiusmodi a se ho
rent talem motum, utique haberent iacult tem quiescendi: tmn eam habent, La . pis milia quiescit e tra locum ab extrius eco propter impedimentulit; non ergo Ase extra locum mouetur. Antecedens Imret Quia ob id animal habet potestatem ambulandi δε non deambulandi , quia
Tertia est. Si a se ista moueretur,utiq; duos,& plures haberent motus, ut ignis sursum,4 deorsum, qnod falsum est.Pirabatur loquela,quia si a se mc uentur, ni est ulla ratio, quo minus non habeat plures motus. Non enim ob aliam ratio id animalibus concedimus, puta, quod b.cundum Varia' n oueantur positi es, nisi quia a seipsis mouentur,& hoc est, dixit triarionabile es idest,non est ra- aio cur tur illa habete plures m
Te x. XXX. Varia ratio est. Nullum colinosi ,
a se ipse pati potest,at elementavere continua sunt, nullii ergo elementum a se ipsis pati potest.Similiter et nullum aliud contii iuum a se pati potest,at moueri pati est,non ergo cominuum a se noueri potest. Maiorem probat. Quia actio,& passio inter ea est,quae se tangunt, Eaec aut discontinua sint, unde cum elementa,& inanistrata uiolenter . oet mouentur ab aniniatis tune ibi disconti . ιμα . mi uri est aliter nu seronio
473쪽
' In lib. VHI. physi. Afist. p. IIII.
tos. At ratio haec declaratione indiget , ob id dubium interponetur.
Vtrum animal a seipso moveatur.
Cra rima Are ivsstio proponitiar, t magis testsus Aristotelis percipiatiar in hac materia . Etesi ptimum arguinentum: nam in textu 2 O. dicit quod salsum est putare, animal non ab alio ex' trinseco moueti: si ergo hoc ita est, non a se mouetur. Maum, Pr terea secundo,dicitur in textu et aniniat naturaliter se mouere,videriir hoc salsum.Quod enim naturale est,necessarium est: at animal non necessario, sed secundum appetitum mouetur, & homo libere mouetur, ut possiοῦ non moi e se: ergo non naturaliter mouet se animal. . . arrum. Praeterea tertio, contia textum 3α ubi dicit, continuum non agere in se,aqua calenti est continua,& tamen partes calidiores agunt in minus calidas. imo anui mal continuum est, si ergo continuum non a se mouetur, utique nec animal se
2 standis Circa hoc aduerte,quod motus no estri. ε ma nisi sit motor, re id, quod mouetur,ca au ur nisi' rem animal se moueat, oportet dare in
ηεδε ipsis animali di id qd mouet, Oc id quod
λε Dissicultas in hoc stat, qd sit id quod
c Mitr. mouet,& quid)d quod mouetur in ipso animali . Tvosi ila -. Ihemis Simpl. Alex.& sere alii expo- uors. 'nunt id quod mouet,esse animam, id qamouetur,esse corpus , ex utroque autem conficitur essentialiter animal, ex motore, di ex mobili:& iuxta hoc interpretantur hos textus Aristotelis . - , Sed mihi non potuit placere ista --. tentia propter ilia. Primum est . Moueri eius,quod est actu perfecto, loquor de motu locali,at corpus est potentia, est enim materia non emo est, quod mouetur , nec quod per se recipit motum l
S.LL ' Ad hoe dicit Iandu.q.'.quod eorpus iv. non dicit solam materiam, sed aliam ser mam substantialam , secundu quam est mixtam,& hoc totum est, quod ab ani
Sed hoc non placet.Pilmo, quia multiplicat formas substantiales in una crateria,quod stipi a reiecimus: & praeterea , - illud corpus mouetur ab anima,
ut mixtum tantum,sed ut corpus ani malis est organiratum,& dispositum, quod
non habet sormam mixti,ta ab anima. non ergo tale corpus est, quod mouetur. Alterum est, x textu 28.quod mouet diuisum est ab eo, quod mouetur,at anin a a corpore non est diuisa:ergo no est id quod moue nec corpus est,quod mo
Alberius respondet,quod anima est diuisa -ndum definitionem, quia aliter definitur quam corpus, quamuis no omnis sit diuisa secundum est e,sed λla rationalis haec. n. praeterquam, quod secundum definitionem diuisa est,etiam est secundum esse,i in suo et se non dependet a corpore, Sc hoe dicti ex sententia quorundam Graecorum. Sed hoe non ualet. nam eodem modo foro in quaevis inanimatorum est diuisa secundum definitionem a materia . ponsent ergo ista se mouere,& habere id, lmouet,& id,quod mouetur in se , quod non admittit Aristoteles. Ex hoc rursum
conuincitur,quod non omnis anima dici potest motor, nee corpus mobile secundum Aristotelem. . Tertium est ex tex. 3 o. ubi sit hoc argumentum. Nullum continuum a se mouetur,at elementa, ct inanimata continua sunt, no ergo a se movemur. quod enim mouet, debet esse discontinuum ab eo, d mouentur. Peto si anima mouet, quomodo discontinua est a corpore 3 Respondet Alexand. R Simpli. quod anima est discontinua, quia non est qua. ta ob idque moue: Si.hoc ergo ita est , etiam forma quaevis erit discontinua, &mouebit s quod est contra Aristotelem,
qui continua inanimata uocat,sormae autem mixtorum,& animae, quantae non sunt nisi per accidens:unde utriusque enset latio una .
Quod si dicas. id, quod monet, & id
quod mouetur , sunt discontinua, sicut duo composita,& duo entia per se, tu uti unque,aut alterum quantum quidem
474쪽
mouetur, nec anin a,quod mouet.
Existimo elao aliter esse dicendum Add-- ρν. uerte igitur primo: Aliud et , esse princis ilentia pium activum motu aliud esse momia. Authori, Aliud item est,esse principilam passivum alim V dc aliud mobile,lem quod mouetur. Esse cie mora- principium activum motus est esse id, quo aliquid mouet,ut calor est activum princi se princi pium calefactionis,quia eo ignis calentium am est: acesse motorem, est mouere: Non tanum mo. men haec idem sunt.Quod enim mouet, rara. est compositum ex materia,& forma, aut
aliquid per se habens esse,ut Anselus mouens oriam:at quod est principium actiuum motus, non est aliud per se, aut c5- politum, sed forma in eo existens. Simili ..ter id,quod mouetur,compositum est, Rem per se:at principium passivum motus
est id quod in eo est, qu quid incompletum este p5t,quale est materia, aut quid simile:ex quo sessuitur, quod anima ro
test quidem esie actiuu motus principali rat motor esse n5 potest,quia non est per se,nec completa timiliter corpus, quia no. il Estens complerum, non potest esse mobile , licet sit principium passivum secundum aliquos.
v N,i otia Aduerte iecundo, quod in animali duo. h. nc instant, Si principium activa, te hoe m. is,d 'animal Sc principium passiua , δὲ hoe ari; orpus est, sicut materia disposta. Praeter
mali Hin motor,& mobile, motor quidem Motum G est quaedalia composita pars eorporis mini,si mo animalis, i anima potentiam activamini ni endi communicae, puta cor mobilesii mi.ν. reliquum animalis quod a tali parte, puta,corde mouetur.Vnde lixe est eausa, quare corpus animalis heterogeneum est, patres nabet diuerse rationis, ri alterais i l mouere, altera moueri posset: si enim eiusdem essent rationis omnes,utique anima non posiet uni, non alteri potentiam acti
Et hoc est,quod dixit Aristot eles non habere in se inanimata, quod mouet, de quod mouetur, quia continua sunt,id est eiusdem & similaris rationis. Nam 'uod a se mouetur, debet non solum in se ha, 4bere activum,& passivu motus principiti sed & id quod mouet,& id quod mou tur; lilia ibit inest viveti.illa tamen pars. quae moue patriacrura, ut co aut γῆ eunque sit, moueri debet ab ani ina, sime instriimentum causa principalis, undenis mouentium sistit in principio activo ,
Aduerte tertio : quod Aristoteles non hie selum principium activum,aut passiiuum motus inquirilita mouentia,& mobilia Et sic cum dixit textu 18. habere animalia,quod mouet,& quod mouetur in se, non intelligi debet de anima & corpore, sed de parte mouente,& parte mota,& hoe egregie. Coparauit nautae&na iui: non autem anima est similis nautae , eum loquatur Aristoteles de quocunque animali: per nautam ergo in animali iutellige partem compositam, quae reliquas moue reliquum animalis navi simile est 1is is; sed eum dii crimine: unum enim totum rati his. est per accidens,alterum vero per se.Quare pessime ex hoc loco quidam colligunt animam rationalem esse tanquam nauta in naui, & ita assistentem secundum Aristotelem,cum deberent idem de omni anima eadem ratione secundum Aristotelem
ex hoe ipse loco colligere . quod est per quam absurdum & manifeste salsum . Adverte quinto,quod animal est,quod σdicitur se mouere,ci moueri, tamen ratio dum. ne unius partis, per se mouet; ratione a terius, per se mouetur , cumque utraque diciιαν βsiit in ipsb, dicitur. moueri a te . mouere, Tamen unum nota, quod pars, ut mo ei a se uet, mouetur simul, tum m et alteram, ueri , t & inde prouenit,quod totum animal se- men Anacundum omne partem moueatur, di hoc pararum. dicitur lib. . tex. r. Dicit enim ibi, quod dum una pars mouet alteram; simul mouetur,&.ob id totum mouetur . Accum
totum moueatur,est dissicile distinguere, quod per se mouet,& quod per se mouetur. Ex his patet sensiis & declaratio multorum textuum in praesesiti. Ad primum igitur argumetum respon- Ad et detur. Ipse enim Aristoteles in eodem to in id declarat videlicet, q uod non cuius que motus animal in se principium habet, sed localis , ante quem animal mouetur alio motu ab extrinseco,puta,ab appetibili, uel a quouis alio, hoc autem non impedit, quin postea localiter a se mo
Ad -ndum dico eum Egidio, quod . z.' . naturale duplex est. Alterum quod oppol l l , nituet
475쪽
iurur violento,& de hoe loquimur. Ait rum,quod opponitur libero seu secudum appetitum,& de hoc procedit argumen-
DisA- Dubitabis , an motus loralis animali dicendus violentus corpori. Aliqui di. .alii sit cunt quia est mixtus,quia quod progredi .ridis, ditur, modo leuat, modo deprimit pedes mel niui est Unde respondeo,u, anico,pori. m-li, corpus dupliciter coli deratur. uno c. puta in do situm in ratio egrauis.& sie monimas, dis sursim illi e t violemus, deorsum naptiuisere. Luralis, Altero modo, ut corpus animalis sideratori est, Nile motus talis ab anima prouenie naturali, dici debet abs tute, licet habeat quid violenti,quia animal etia graue elui de hinc prouenit desa igatio . . Sunt etiam quidam motus animalis , qui etiam uiolenti dicuntur animali, ut animal eli , cum sunt contra instituti nem , de dii positionem Organorum , ut manibus ambulare, retrocedere, & huiusmodi alii. 3 . Ad tertium responde quod ut aliquid agat in alterum, sateli disicontinuatio in qualitate, dummodo tamen quod agit ,
vel mouet,& mouetur, actu sint, &coni. posita. hoc autem quantum ad motum localem in pari ibus animalis inuenitur, not. autem in inanii natis , tam mixtis, quam elementorum,quae partes eiusdem sabstrationi g. id siritia eandem potentiam. - eis eommunicat. In animalibus vero pr ,1 pter variam dispositio dem partium, cui-. - . dam mouere, steti, moueri inest & siepitet determinatio quae itionis.
Sed accidit,& haec ab aliqua Tex. XXXI
' ex rinseco moueri ea dicit. Vt authoe explicet, motus primo principia .&causa distinguit. pota,msuες, εἰ mobile. IDicit imitur,quod sicut moues est duplex,& secundum naturam,& rraeter nariarim: ita etiam & mobile . Mi utris praeter naturain est , cum in se non habet principium acti iam ad talem motum, sicut cum uecte movemus lapides sursu mi& separamus ab aliis tunc vectis noli est mouent seeundum naturanes quia grauis noeth talem motum eis cere.
Mouens iecundum naturam est , cum in se talis motus principium habet ut calidum secundum naturam. calefacit , frigidum trigefacit.
ita etiam de mobili. Id est mcibile secundum naruram,quod ad talem motum ymicipium habet, non per accidens: ut calidum in potentia est mobile naturaliter iecundum calefactionem, de frigidum inpotentia mobile secundum frigefactio
Explicat autem, quare dixerit, non per accidens. R ario huius est,quia cecidit, Punum sit quale,hoc est. album,nigrum , vel quantum, vel alias patiatur denominationes. sed non ob eas dicetur mobile naturaliter,nisi per accidens V. g.accidit , quod album sit calefactibile, sed per accidens, quatenus , quod per se cales ibile est , album est . . Huiusmodi sunt res a tisclarae , quae Per accidens sent mobiles secundum naturam, quatri us in naturali subiecto iandantur . Mobile uero praeter naturam est,quod rota. potentiam non habet ad talem motum , ut cum graue sursum , leue deorsum sese
tur. Ista autem naturali ter ieruntur, cum . .
ad statis alius ex potentia i durati serui tur, ut cur ignig iursum seitur , & g a - re deorsum, α reliqua ad proprios sitos.
Quoniam autem , quod est potentia, multipliciter. Tex. XXXII
CVm dixisset, ni ne res naturaliter moueri cu ad proprios actu ex poten 6 . . a seruntur, quia duplex erat pote , tia, Sc duplex actus, & lic dupliciter ω dis lumoueri contingeret naturaliter D: stinguit hoc prau .nam ex hac multiplicitate prouenit difficultas cognoscendi,a quo ii
Exemplo quodam scientis duplicem explicar potentiam,s actum Dupliciter, inquit, aliquis dicitur sciens. o modo, i. cui qui discit. Altero modo. sicut qui iam
didicit, sed non contemplatur actu. Heri
cui in potentia stiens dicitur , sed aliter Nam
476쪽
di .' ' . Nam qui discit est in potentia ad duo, .: puta, ad habitum scientiae,& ad contem plationein,qux ex ipso prouenit , at qui iam didicit,aliis tamen uacat, eii in potetia solum ad conteri plationem. Vnde is, i habitum habet eii in potentia quide, cd non sicut priu , quana habitum habe ret, sed partini eli actu respectu prioris potentiae, partim potentia respectu ulie-
Praeterea, is, qui est in potentia tali, id est,habitum habet, potest operari,& contemplari semoto impedimeto, puta, si voluntatein applicat, & ab aliis uacet. Nisi enim operari posset per sista impedimetorum ablationem , utique non haberet habitum scientiae , aut haberet contrariuhabitum scientiae. Et hoc eu dicere,quod esset in contradictione , aut ignorantia. Qui enim sublato unpedimento, no conrein platur,aut est, quia est in pura nega
tione, idest, non habet habitum:auteli in opposita dispositione,idiis, habet errore oppositum. inest igitur, qui eli cum habitu,& sie est in potentia operari, sublato impedimento:atqui est in priori polEtia,etiam sublato impedimento non contemplatur,nili prius habitum etiam in se
. Hic nota, quod pilor pc, enisa dicitur sis poten- ab aliquibus remota, ab aliis essentialis , Ma H , quia est ad solitiam: di actus illi responsus noca dens, dicitur actus pii muri posterior Do-νi bl/ι re stentia dicitur propinqua, b aliis acciden mota, uel ualis, quia est ad operationem actus es.ntialis huic respondens,qui est operatio dicitur trui ua, dictus secundus. Det acci- Hoc igitur exciti plum, quod in Gen. d. nralis. 'tiis,& habiti hos politum est, applicat wdia bus naturalibus: dicit lite etiani duplicia sumiter aliquid esse inpotentia ad aluiue mode poten- tui .lUno modo in potentia temota, seu rei, appli essentiali, ut recipiat sorinam: sicut quod cantri r re est potentia calidum. Altero modo, quod bus natu eli in potentia propinqua, quia iam receralibus. pit formam ea lidi, sed est potentia ut u- ta. rat,&calefaciat.
Et aduerte, quod zctus secundus sat linsequitur ad atis in primum , nisi sit aliquod impedimentum, ut quod calidum factu est,statim viii.nisi quid prohibeat. sicut qui habitum habet sta in contem
Ilaui sinisi fur aliquod impedimentum . Hee quae dicta sunt applicat graui I&leuibus, dicens: quod est graue potem diatia cum nondum accepit forma grauis , tur de de leue, cum non accepit sorma leuis , ut pst. 33 33 , aqua eii potentia leue, quousque fiat aer, a lacl uel igni, t cum primum autem tormam hanc accepit, statim sequitur actus secun butio 'dus, nisi iit aliquod i iupediens, quod si ni ui . sit, est in potentia proxima ad actum, sicut qui nabitum habet. Hoc etiam sit inquantitate,&qualiatate, ut patet, si aqua in vase infundatur, tunc utique extenditur, & ex pars eretur aqua nisi esset impedimentum vasis, sub Iaio uero impedimento , statim expanditur. Sinai: Her in filialitate, ut dictum est de scientia.& de calore Quod si dicas , quare ex graui sequitur tali A motus, de de leui talis inotus,&non alius 3 Respondet Attilateles eam esse rei naturam , nec huius alia est ρος-
Ex his ob nibus vult Aristoteles retro , ,esem et se ad quae itione, a quo inanimata n oueatur,cum naturaliter mouentur,pu ς in φ ta, ab eodem moueii ad actu, secados ex irroxima potentia. a quo mouentur ad actus primos ex remota potetia. v. g. qui
ex aqua iacit ignem , & i eduxit ad actu hune,idem reducit ad mo: u surthin, quia cum ignis fit, utique nisi esset impedimetum, iatilia moueretur ablato ergo impeditumio, sequitur ille motus.
Vnde qui impedimentum aufert, par diremo
pet accidens, sed non perse,quia no dat bem, ar- mouendi virtutem, nati generas, sicut qui ιinis uteavisit lapidem,quo uter aere plenus sub parum aqua con primebatur, iratim mouet intesursum ted per accidens. Simili: et cum pila refectitur a pariς- D. te, paries per accidens mouet per se uero proiiciens, ui impetum imprestit. Vides ergo, qu2liter ilia n oueantur a generan tibus a qnibus s.cialisnt.1 Accipe Gemplum clam m. it aliqua salsitta emista sortiter a sagitta me, sed quae in principio' non ita sortiter seratur ob
impedimentum: hoc autenm ablato velo- cissime seratur : quaimiis moius scitam sagittans, profecto nemo non dicet Dei tam, cum , clocissime sextur, a sagittame moueri.
477쪽
In lib. VIII. phys Arist. Cip. III ti
. Ita si in his: generans enim dans mam grauibus,dc leuibus,qualitates sta- se habeat tim impressit, quibus absque motu serrea nemens tur in loca propria,& naturaliter,nisi eEt motum impedimentiam: hoc autem ablato, sequi. grauium, tur motus, qui esset a principio, quia ill a uirtus naturalis permanens est: per se ergo a generante mouentur imprimete virtutes & formas, a remouente uero prohibens, per accidens. Ex quo fit,quod sistum se habeat illa passive, idest, mobilia sint, mouentia uera exti inseca snt, & hie est senses huius textus. Hanc autem quaestionem de grauium,3c leuium motu copiose disputauimus lib. 2 q. r. propterea modo ab hoc supersedemus.
Si igitur omnia, quae mouentur. Tex. XX XIII. Concludit tandem illud problema:
Omne, luod mouetur,ab alio mouetur. Et iacit inductione quanda ex praedictis. OE, quod mouetur, aut se
cundum naturam , aut uiolenter mou tur. Si uiolenter mouetur, clarum est ab alio moueri.Si uero secundum naturam,
aut a se ipsis, ut animalia, & haec ab alio
mouentur,licet intrinseco, si non a se ipsis ut inanimata,etiam ab alio mouetur, putata generante,nel a remouente prohibens.Cum autem huiusmodi sint omnia, quae mouentur, patet,omne, quod mouetur, ab alio. moueri.
Hie ponet dubium esse. A quo dicεda
sunt moueri ista inanimata, cum ipsi generantia non sunt 3 Aliqui dicunt, a caelo moueti. Alii a loco naturali habente ui tutem attrahendi. Alii ab ipso medio . Sed in re clara profecto mirii est, cur tot stat opiniones. Dico igitur cum Aristoti quod a te mouente prohibes per accido. per se uero a generante, quamuis enim non sit generans, tamen manet uirtus impressa in re, quae sertur,ut notum est in figitta, quae sertur impetu a sagittante implest b, etiam ipsb mortuo.
Aliud dubium est. Nam dicitur in textu, quod sicut,qui rem lacit calidam, dat etiam,quod urat,& qui dat habitui nidae etiam contemplationem, ita quod iacit
GiMὸ eati graue,aut leue, dat etia motum. Ex hoe sam, tis uidetur,quod sicut ignis, seu calidum acti P eamve calefacit,& lciens active conte platur, M se ita etiam in animata activum in se habeat nota. motus principi uiri. vlterius, quod sicut ille motus inanimatorum tribuitur generami,ita etiam sit tribuendum generari , eum ignis calefacit aquam , & magistrost tribuenda discipuli contemplatio. Dico ad primum, quod nos non 3 iamus in inanimatis este principia activa instrumentalia illorum motuum,sed dicimus talia principia esse grauitatem,uel leuitatem,non autem formas substantiales,si, lumenim sint passiva principia,ut diximus in ii. i. &in hoe similitudo tantum et t. Nam non sola serma substantiali, iacit rem in actu primo,& potetia, p-xima ad motum hunc, nisi sit grauitas, Scleuitas. At cum ignis calefacit, tunc sorma sit bstantialis activum est illius motus principium,quia non eli in ipso igne, sorma autem inanimati potest active exercere motum tirca alia, s ed n5 circa se: hoe enim reseruatum est uiuentium formis.
Et huiusmodi signum est.Si enim ipsetusormae motuum itiorum activa esset principia, utique in se haberent uirtutem mouentem compositam, distinctam a parte mota. iure aute non est,cum similia sint, . : &homogenea Illud autem de scientia ro 'stum est pro exemplo, ut cognosceretur i duplex actus,&duplex potentia. At non rdubium est,quin homo intellistat,& con 'tem pletur per se actiuὰ, quia habitus non dant operationem, sed persectionem in operatione,& praeterea, quia pendet ex libertate contemplari,quam homo ex se z, exercet, ob id simpliciter tribuitur cori templatio ipsi. Ad aliud dico, quod non tribuitur senerati calefactio huius ignis, , scut motus localis, quia calefactioni, cum sit extra ipsu,potest
esse ignis priaci piu quod, sed non sui
motus propter rationem dictain. Repete,si uoles,quaestionem illam secundi libri MCaput
478쪽
Hoc autem dupliciter, aut enim non per se ipsum.
blema,quod mouetur, ab alio moueri, ad rem ii agis accedens, aliud determinare aggreditur, videlicet, in motu quolibet, locali praesertim, deueniendum esse ad unum primum, quod non ab alio extrinseco moueatur, sed si mouetur, per seipsum moueatur. Ob id prius distinguit,duplex esse movens. Alterum est,quod mouet, quia moueatur ab alio extrinseco niOuente ipsem mouens, sicut baculus mouet lapidem,quia a manu mouetur. Alterum est quod sic mouet , quod non ab alio extrinseco moueatur , is per se ipsum, scut homo eum lapidem mouet, non ab alio extrinseco m
Iterum sit bdiuiditur hoc, quod perseipsum mouet. Est enim duplex. Alterum quod movet primum post ultimum motum, idest, quod per unum me tum mouet, sicut homo, qui manu mouet baculum: per medium enim unum mouet vltimum, puta, per manu. Altersi ell, quod . rer plura media mouet, nee est proxima
primo post ultimum, sicut es homo mouet manu baculum, & baculo lapidem, lapide librum.
Hie autem est unum motum tantumsputa,liber, sed non mouens aliud, est Et unum mouens tantum , sed non ab alio extrinseco motum . reliqua intermedia sunt mouentia, εἰ mota, ut patet de m nu,baculo, lapide,quamuis omnia moueant prser ultimum . Comparat aurem ista,que mouent,&praesertim ultimum mouens,qualis est lapis, cum primo mouente, puta, homine,& dicit, quod magis mouet primum. Similiter iacta coparatione ad ea,quq mota ab alio, mouent, magis primu mouet. Quod dupliciter probatur . Primo quia primum mouet vltimum, sed vitimum non primum, i. recipit ultimum arcimo mutum, ed neaptimum ab ultimo. Praeterea, quia ultimo mouente ablato,etiam mouet primum;at ablato pri
mo non mouet vltimum, magis ergo mo
tus a primo est, ob idque ipsum primumagis mouet.
Si uero necesse est omne. Tex. XXXIIII.
PR'ponit modo rationes, qui b. probat in motib. semper deueniri ad v- num primum , qt non ab alio moueatur extrinseco, sed a seipso. Vbi nota , quod non intendit deducere per has rationes, quod sit deueniendum ad unum in quolibet moria, quod a se moueatur , sed ad unu , quod no moueatur ab alio, siue sit immobile, sine mobile . quod si mobile suetit,tunc mouebitur per se ipsim . At quia Plato existimabat omne moueris mouera, ut Simpli.& S.I h. docent,
ob id insere, quὀd illud primum a se ipse mouetur,tamen rationes hoc tantum concludunt, quod non ab alio extrinseco
Facit igitur rationem primam. Omne quod mouctur,aut mouetur ab eo,quodno ab alio extrinseco mouetur, aut ab eo ruod ab alio mouetur. Sed utroque moo datur unum primum, quod non aballo moueatur,sed per se ip sum si id mobile est ergo in omni motu datur unum quod non ab alio moueatur. Minorem probat. Si enim detur prior pari,q' moueatur ab eo,quod non ab alio mouetur, tune hoc erit primum mouens,nec necesse est aliud ultra hoe quaerere.Si veru detur posterior pars.quod mouearii rab eo quod ab alio mouetur,tunc de hoc ipso petam,an moueatur ab alio, quod no per se mouetur. ὀd si iterum; atq; iterum detur, erit procelsus in infinitum in mouentib. qui esie non potest , nam nisi sit primum mouens, reliqua non mouebiit, ut dictum est. In infinito autem non est ut primum. Quod si non sit talis processus,sed perueniatur ad unu primum, tuehabor intentum, hoc enim no lab alio extrini reo mouebitur.
Et aduene, quod loquitur de moti
479쪽
In lib. VIII. Physii. Arist. p. V.'
egentialiter ordinatis , cum unus ab alia actualiter pendet: ip his enim no est processus infinitus, sicut nec in causis, secus in his,non ordinatis,tuli accidentaliter.
Amplius autem. sic ipsam haerationem Tex. XXXV.
periorum. Cum aut E debeat dari allquid quod is ipsis moueat, siue tunc, urcu ventus,aut homo mouet lapidem , aut post tria,aut quatuor, aut aliquot intermedia profecto in omni motu deuenire opor- tet ad unum quod non ab extrinseco mo , ueatur,& hic eli sensu , & vis rationis huius, quam inuenisse non est facile.
Si cunda ratio est sei E eadem eum pret
edenti, sed alia uia proii nitur,nam prima est ex parte eius,quod mouetur, haec vero ex parte n ouentis. Supponit autem ilia .Prim uni est. In motu est,quod mouet, de quo mouetur. Alterum est.Quod mouet, aut se ipsis aut alio mouet,ut homo, aut se ipsis mouet, aut baeulo,& ventus mouet aliquid, aut se ipso, aut lapidem mouendo,& illo mouet aliud Tertium est. Quo mouetur aliquid, nomouet absque eo, quod movet per illud, ut baculus non mouet,niti manus moueat, nec manus,nisi homo. .
Ex his constituit rationem. Si aliquid mouet, vel a seipib mouet,vel alio per se mandum principium, S per primum: tuesi se ipsis mouet, non erit aliud moves ,& sie habetur intentum. Dices tu, se ipsb, i. immediatὸ mou bit. sed tamen ab alio motum, ut baculuς se ipsis mouit lapidem, tamen mouetur ab alio. Aduertendum, quod hoc n5 ualet:nam ne non est baculus, qui se ipsis mouet, sed homo per baculum, quaeritur enim de agente principali. Quod si des alteram partem, quod mouet per aliud, tunc oportet deuenire ad aliquod, quod se ipsa moueat,& hoeno ab alio mouebitur, quod si non deueniatur,eiit processus in infinitum,& sic non erit aliquid ,quod se ipsis ni oueat, quod si hoc non sit nihil mouebitur per principium tertium .
Et nota,quod uis rationis in hoc eon sistit, quod si semper unu ab alio, & hoe ab alio moueretur, nihil se ipsis moueret, sed omnia essent instrumenta. Nam dato uno, quod moueret,si hoc ab alio mouereturium no illud, sed hoe oer illud moueret,& ita no esset, liuod se ipse agete .
sed semper inseriola iunt instrumetita si
Postea autem quae dicta sunt. Tex. XXXVI
TErtiam rationem ad idem ostendidum iacit,& sumit illam proposi
tur ab alio extrinseco. Tune uel ista propositio contingens uel nece si uia, sed nee veritatem habet contisgentem nec necestatam ergo non omne,quod mouet, mouetur ab alio. Minoiis priorem parte ostendit,quo non sit contingens, ut quod mouet, moueatur.si enim est contingem, ponMur, quod mouet non moueri nam possibile poni potest ineste Tunc est argumetum contra istorum dicta. Quod mouet omne non mouetur ergo tunc nullus motus est. Consequentia est bona, ut statim dicam.Consequens est impossibile, nam necessatio motus eli. ergo antecedens noerat contingens. Quamuis enim esset ulsum,at ex Li.b contingenti, salsum quidem bene inserit potest, at non impossibile:ergo prosect3 non fuit illud conti, gens:Omne,quod mouetur, ab alio extrii. seco mouetur.
Sed dices. Unde valet illa consequε oblata. tia,si non mouetur mouens ,- scilicet ab alio , quod non sit motus' R . ra spodetur,quod est ualita,na in his, quae ab alio exti inse-r.Iur.
480쪽
ut rationabiliter hoc accidit. Tex. XXXVII.
mou.ium dia pumentu hoc est. In moti, sunt, ab alis. mouet,quod inouetur uo motus est. Horum trium ultirnum, puta eum homo baeulo lapidem mouet, ultimum inquam, ut lapis, inouetiar ab alio , sed non mouet aliud extrinsectam, medium aut,s baculus, inouet quidem lapidem, at mouetur ab alio, L nomine . Cum.n. tangat. hominem mouentem, utique mouebiturta motus mouebit, non autem immobilis exiliens. Oportet erSo.l primum, puta, homo, moueat, sed non moueatur ab alio extrinseco. Sic enim seruabitur ratio media ad extrema: Vedium enim mouet,& mouetur ab extrinseco, ultimum mouetur. sed ii 5 mouet, primum ergo mouebit, sed non mouebitur ab alio. Confirmat ex sentensa Anaxaror . Mie enim mentent, quae psema caula modiis erat, dixit localiter mouere, uon ab alio motam,& alterare immixtam, idest,
At uero si non secundu accides. Tex. XXXV 1 IL
erat posterior pars minoris, non ex necessitate. Fimouet moueatur. Meri. Dicitque, quod ii ex necessi tale mouen moueretur ab alio utiq; no moueret, nisi moueretur, unde quatenus mouetur, mouet. unc ergo est argum nisi . Vel moueitur ab alio eadem sperit motus, qua ma. uesivi quod altos, alteratur, quod fert, sertur, quod avget augetur. Vel Ula, puta quod alicrat, augemr , sed nee alia, neet eade specie motus necesse est, quod mo uet, moueri ab alio, ergo non necessario, quod ni ouet, ab altero extrini co moue.
- Probatur minor, i dicas, uod eadem irecte, tunc auesta abiit ita sequutur. debet mosumere eitim debemus usque ad species nucise coalissima ,sc ultimas:& ce qui docet saxis dεα
Gec .inet iam, doceb: tiar ab alio, dc quam mouari ea
prepositionem docet, simul ab alio doce D θ embitur:&quod proiicit,simul proiicietur, manis.& quomodo proiicit, proiicietur,quae quidem impossibilia sint.
Altera pars probatur,quod non secun νεe pdum aliam speciem motus. Tunc enim serio de oportet multiplicate in infinitum so ex bes Moue motus,cum semper, quod mouerit ab alio, & hoc ab alio, moueatur sine limite secundum speciem aliam motus. Posset riisjmnderi,Quod non oportet infinitas syceses motus iacere, sed finitastras positas sic: Quod localiter mouet aliquid, mouetur ab alio secunda alterationem, de hoc, quod altera , ab alio augetur& quod auget, iterum ab alio localiter
sertur,& sie in infinitum transponendo. Hoe exclud: tur Ariciatione. Quia ex thoc adhue sequitur, Quod res inovetur amouente moto secundum eandem spe nmotus: Na res magis mouetur a primo , quam ab intermedio, ut si A, mouetur a B,& hoea & hoc a D. magis A, mouetur a D, quam ab aliis. Ita ergo,si motum localiter mouetur ab alterato,& alteratum ab aucto & hoc ite tum a moto localiter,ualet de primo ad ultimum, ut morum localiter moueat localiter, & siede quocunque alio mora. Idem alio argumento probat, quod se quitur,quod unum ei it motum a quocuque mouetite,& quodcunque ira ouo erit quodcunque inobile, ut sanatiuum sana. bile S etiam aligmentabile,& mobile localiter. Sic enim haec ratio est intelligenda. sequela pater. Nam qua uis, si imm diata mouentia , & mota respicias , hoe non appareat, tamen ascendendo. & descenderi do hoe inuenies . Nam si quod sanatur, in uetur a sanante, sc hoc per se, & ut canans augetur, iam sanatiuum erit per se augmentabile. Etit enim inuenies, quod augmentabile est sanabile, di etiam localiter in obile. Hoc autem figmentum est, ct quod omite,quod mouetn oueatur,impossibile. Si enim non esteontingens. nec necessarium, et it impossibile. Et nota expositionem huius polletioris rationis.