장음표시 사용
151쪽
d Ar vera, quaniam . J Priusquam declarer , quomodo sensus de potentia ad actum prodeat, docet , sensum interdum esse in holentia, alias in actu. In actu est, cum actu operamrs in eotentia, cum nullam iunci: onem exercet; exercere tamen potest , ut liquet in dormiente, qui facultate videndi pollet snec tamen ata videt. Tum, quia dixi r,id, quod senti Gesse in actu, ne quis is
to existimaret,actum esse aliquam formam permanentem. a Iterius vorationis,
id exponit, aiens, se passionem, motum, operationemque appellare actum, quia motus est actus quidam licet imperfectus; id autem,quod sentit, mouetur, ac patitur. Vnde etiam liquet, dandum esse aliquid diuersum in actu constitutuma quo id,quod sentit.pati,ac moueri possit. At id veris,quod quaerulinunt sensus a simili, an adissimili moueri debeat: respondetur, moueri a dissimili,antequam fiat passio,cuod tamen post passionem manet simile patienti.
Nam, antequam selisibile liti speciem in organum sensus producat, dissimile est; postquam vero eam produxit, simile: videlicet, propter sui imaginem, &similitudinem, quam sensui impressit. Unde est,quod cognitum dicitur, quasi
cognatum cognoscenti. e Dein da victim uendum a I de potentia , atque amι. J Exponit , quot
modis aliquid dicatur esse in actu , vel potentia s ut hinc doceat, quidnam sensum de potentia adactum educat ,& qua ratione id fiat : quo di men ait, non fuisse hactenus a se determinate,&expresse, sed simpliciter,&obscure dictum. Ait ergo, bifariam dici aliquid esse in polentia. Vno Quot tmodo . quia est in potentia temora , altero, quia est in potentia proxima. dis alverbi gratia, dicimus, hominem scientem esse in potentia remota, dum ca- in potret habitu scientiat, quem tamen potest acquirere . cum suapte natura sit tia sit. disciplinae capax. Eundem vero dicimus este scientem , sed contemplantem potentia proxima , cum iam obtinuit habitum scientiae , nec tamen per eum agit, quia tunc scientiae actum non exerceti quem tamen ,cum libu rit,exercere valet, nisi impedimento aliquid sit, ut morbus,aut aliarum rerum cura,& occupatio.
f Ambo ira finiuinimi I Tradit conuenientiam,&discrimen inter eum, qui priorem de eum,qui posteriorem habet potentiam; nimirum conueniunt, quod uterque inpotentia esse dicitur: dii serunt. qitia qui est in potentia r mota sciens, non Perueniet ad contemplationem , actumque sciendi, nisi prius alteretur habitum scientiae recipiendo. Immo, iii si paruum habitum dispositionemve deponat,si aliquo errores cinntiae imbutus sit. At vero is,qui potetiam proximam sortitus iam fuit,& qui sensum, vel scientiam habet, non promouetur ad actionein permutationem a priuatione ad habitum,vela falis Laopinione ad veram 3 sed actum duntaxat depromit, si ei vacet, nec aliunde impediatur. R At vero neque inum. JQuia hactenus sensionem.&contemplationem passiones alterationesque appellauit, nequis multiplici horum vocabul tum usu decipiatur, arbitratus eum, qui sentit, S contemplatur, proprie pati, alterarive . admonet, in primis passio item analogum esse. Vno modo sumi pro palliolie , quae fit secundum qualitates ad interitum ducentes , quae
corruptiua vocatur; ut cum quidpiam calefit, aut exiccatuNaltero, proieceiaptione alicuius, quod incolumitatem & perfectionem asteri, quae perfectiva nuncupatur; ut, cum potentia actum aliquem sibi mazime conuenientem, Non diverbi gratia , contemplationem promit. Id autem , quod Aristoteles de tur prp ione dixit, pari modo intelligendum esse vult de alteratione : esse ni- prie palmitum duplicem ἔ alteram corrumpentem, alteram perficientem. At neque alterari posteriorem passionem , neque alterationem hisce nominibus proprie adi nisi qui lari: quia neque pati, neque alterari proprie, ac vulgato loquendi via diis ad corrcitiar,nisi quod ad Interitum disponitur,au noxam aliquam patitur. Quare is, Ptione c
152쪽
Quo in dogeneras Potentias proli coninserat.
sensque tatara platio recesso potius quaedam sit perfectionis. & promotio ad meliorensium;quod similiter de illo,qui actum sentiendi edit, pronunciandum est: nisi
quis ad proprium horum vocabulorum significatum non attendens aliter ea usurpare velit. h Sicut nee ad Ginem. I Quod proximὸ asseruit dificatoris similitud, ne expIanat,aiens,quemadmodum is,qui antificat, non dicitur proprie alter ri intellige quatenus aedificat s potest enim aliunde ex Iabore alterati: ita neque scientem, dum scientiam exercet, neque eum, qui sensia praeditus est, dum sensionem edit; siquidem in ea mutatione, quae est a vacatione ad opus
absque amissione,aut corruptione alicuius, non datur germana, & natiua r lio alterationis. Obiter autem monet, eum, qui iam scietitiae habitum in cuius eit,cum a potentia proxima ad contemplandi actum progreditur, non rectὰ dici posse doceri,quandoquidem nihil tunc denuo addiscit, sedatio v cabulo id significandum. Ita hunc locum interpretatur Ph: Ioponus. i AIquod Les.J Docuerat antea .eum, qui ex habitu scientiae ad contemplandi actum mouetur,iton proprie pati mecalterariz idem nunc asserendum esse ait de illo, qui habitum scientiae de nouo comparat. Vterque enim perficitur,&ornatur,neuter ad perniciem ducitur,aut nocumentum fert: ubi ve ro haec non interueniunt, neque passio est, neque alteratio. Nisi haec vocabula laxiori significatu usurpentur,uti iam superius ait imaduersum fuit. x Hac exmι- t. I Declarat iam, quid si id, quod sensitiuum adactum ducit. Quod ut intelligatur, aduertere oportet, sensitiuum in potentia r mota esse id, quod caret anima, atque aueb&sensu,&tamen haec recipere Potest,ut semen. Sensitiuum autem in potentia proxima esse id, quod & anima,&sensu praeditum est. Ait ergo Aristoteles, id, quod reducit sensitiuum de potentia remota ad actum esse generans, seu producens animal. id enim fimul attribuit renito potentias ad functiones obeundas: quemadmodum is, qui docet confert suo modo habitum scientiae in mentem discipuli . Est enim sensus similis habitui scientiς,quemadmodum actus lentiendi actui contem Plandi. Hic aduerte, generans eatenus diei conterre proli potentias, quat nus ei confert animama qua illae manant. Unde cum is,qui hominem gen rar,non Producat animam, siquidem ture a Deo creatur,sed eius tantum cum materia unionem attingat,non dicetur ei contribuere potentias,nisi disposse tu quatenus praeparat materiam,in quam Deus animam infundit.
t tamanas. J Id, quod sensum adaetiam sentiendi mouet. et sensibiterquemadmodum di id, quod intellectiam ad contemplationem exciarat,est intelligibile . Est tamen, inquit Aristoteles discrimen, quia id. quodnisuet externum sensum. est obiectiim externum, quod adsit, id est, actu exustens, ac praesens; quia sensio versatur circa istiusmodi singularia; intelle. autem est circa uniuersalia, quae abstraeta sunt a loco, & ab existentia , dii ea sunt in intellectu per suam speciem, ut ea, quoties libuerit, etiam a sentibus singularibus intelligere possimus; cum tamen sensio praesentiam, existentiamque suorum fingularium requirat. Quod ait, eosse nos inteIIugere uniuersalia,ciis libet,interpretandum est de uniuersalibus, postquam a nobis semel percepta steteret Uremistius& Philoponus explicant. Nam quς nondum stercepimus, satis liquet, non esse in nostra potestate, ea, cita vola.
m Pari modo νυ . J Eodem pacto se habere inquit secientias uniet fibili iam ad singularia, quo se ad illa habent externi sensus. Appellat a tem scientias sensibilium , ut Philoponus, Ela Themistius interpretantur, at ira mechanicas, quae cum in singularium arte factorum confinione verinsemur, necessario talis earum operario singularia sensibilia requirit. quem
admodum di sensuum iunctiones Emilia singularia. ia quae ferantur.
153쪽
E sinisus a nobis. JExponit. quo instituto superiorem distinctionem m.
tiae attulerit; nempe, ut planum euaderet, quo pacto sensitiuum dicatur. seeundum duplicem potentiam , unam remotam, alteram proximam, sicuti puer est in potentia remota ad militandum,& ad iractanda arma: cum autem ad perfectam venerit aetatem, erit in potentia proxima. Et velo licet non sappetant nobis vocabula ad has potentias distinguendas, sat est iosse esse iuus inter se diuersas, quemadmodum & ad alterationem, passionemque tam propriam, quam impropriam significandam eisdem utimur nominibus, tanquam Proprii .cum tamen propria non sint. O Ipsim autem. Redit ad explicationem eius quaestionis, quam antea Asuspa propoluerat, an passio sita dissimili, vel potius a simili: aptatque sensui id, tima distaquod supra dixerat; nimirum patiens partim a simili pati, partim a d :ssimili, mili, par- Acontrario. Nam sensiis, antequam patiatur, sens bili dissimilis est : post tim a simipassionem vero similis evadit: utique ratione imauinis, quam sensibile ipsi lipatitur. imprimit; quaecum sit similitudo obiecti, haud dubie sensum sensibilico gnatum imileque reddit,ut iam supra declaratum fuit.
VT a Ῥοὸ de unoquoque se ι deinceps a sensibilibus culasque rix. si ἰ
proficiscentes dicamus oportet. Atque prius ipsa fra ilia dia 'ninguenda esse videntur. Sensibile itaque trifariam dicitur;sensibia sumen quaedam perse, quaedam per accidens sentiuntur. Et illorum rursus alia sunt Nniussurusque propria sensus, alia communia cunctis. h Atque proprium id sensibile dico,quod alio sensu sentiri nonpotest, circa quod error fieri nequit, H color, respectu Nisus, ct sonus auditus, O sapor gustus . c Tactus autem plures disserentiar habet quidem, tu dicar tamen de illis, Niceterorumsensuum qiusque desuo sensibili, ct non decipitur. d Visus enim non errat, se colorem, aut auditus, se
sonum,sed quid sit id, quod eri infectum colore, vel νbhaut quid sit id , quod sonat, vel via. Huiuscemodi igitur sensibilia dicuntur uniuscuius
propria sensus. e communia uero sunt haec motus, quies,numerus
figura, ct manu do I tacta namque nullius sunt propria sensus, sed O nibus communia sunt;etenim tactu motus quidam sensibilis en, atque uia D. Perse igitur sensibilia haec sunt. Per accidens olem sens e dici Tea.6nturr uis album Diaris filius sit, per accidens enim hocsentit, quia albo . quod sentis, id accidit. suapropter nihil im sensus ab huiuscemoti sensibiliburpatitur,ut talia suat. Eorum autem, quae per festntiuntur . illa sunt propriὰ sensibilia, quAE propria sunt, oe ad qua substantia Mius cuilusque sensus en apta.
rravere deis M. J Tractaturus de singulis sensibus,eorumque obi
ν ctis, quae sunt sensibitia ad ipsos pertinentia, agit prius de sensibili g
154쪽
neratim accepto, quod trifariam dici inquit. Namque aliud est se dem
sensibile se proprium,aliud sensibile per se commune, aliud sensibile per accidens. Aa sumptu ge maiorem itamen perspicuitatem hunc in modum diuidit; Sensibile aliud estneraliter per se iud per accidens. Deinde sensibila Perse aliud proprium,aliud e-- triplexest. mune.b Atque proprium id Sensibile proprium definit id, quod um tantilinsensu,ac sine errore percipitur,id est,quod a nullo externo sensu potest perciapi, praeterquam ab eo,cuius obiectum dicitur esset idque sine sensus hallueianario ne,quo pacto color dicitur obiectum visus,sapor gutas,sonus auctui odor olfactusirigus aliaeque id genus tactiles qualitates . Sensibile c Tactinati em. I Nequis larte ambigat .num iactus habeat sensibile proin Prurru. prium, eo quod circa plures contrarietates,&rerum differentias versetur ἔnempe eirca calidum & frigidum, siccum re humidum,durum di molle,alianque eiusmodi: eam remouet ambiguitatem, aiens, non tam dissimilem vari ratem rerum, quae a tactu percipiuntur, ne arbitremur, omnes illas obtinere
rationem propri1sens bilis ,respectu ipsius tactus,cum tactus eas dignoscit. vi ceteri sensus propria sensibilia neque in eis percipiendis aberret. d Visus enim. J Oileiidit,quo pacto possit. aut non possit esse in sensibus deceptio circa proprium sensibile. Non fallitur, inquit, visus, dum colorem percipit, neque auditus,dum lonum. aut alij sensus, dum propria obiecta apprehendunt; sed applicando sensibile proprium subiecto,cui non inest; ut, si gustus percipiat cibum dulcem quasi amarum, propter biliosum humorem , quo lingua infecta est. sen sibile e Cemmu*ia meis.J Describit sensibile commune, docens, esse id, quod non
remune. vno,sed multis percipitur sensibus, ut motus visu, iata tu . Haec vero quininque numerantur, scilicet, motus,quies, numerus, figura,n agnitudo. sensibiale autem per accidens id esse ait, quod non per se movet sensum ; sed ea ta tum ratione sentiri dicitur, qua est coniunctum cum eo, quod per se cadit sub sensibi Ie sensum. Sie Diaris filius sensbile per accidens dicitur ; quia non secundu'Paccides. scivi subitantia quaedam est,sed quatenus albus, sensum mouet.
sine sensu potentia passiuatam
iuba Auctisum sensensia , eorumque resutatio.
Qui D. TN hac quaestione magna est opinunt sen- 1 nionum varietas: dissident enim sum agen. tum Giudici a Latinis, tum Graeci, detem, dipa Latini inter seipsos. Atque in pra-Neatem. mis Ianduitus hoc lib.q. io.&Apollinaris, quaestione II. duplicem P tentiam in cuiuslibet sensus ossicina natu unis unam parientem, alte
ram agentem: illam ad speciem reci-: piendam , hanc ad sen actu Ger A cendam. Dueuntur verbea potissimum ratione, quod una eademque virtus simul pati, & agere nequeat gae quod necessario danda sit una viristus, quae possit qilodammodo omnia sensibilia fieri,& aliaqus possit Omnia facere. Hac enim ratione Ariano teles 3. huius operis libr. geminum consi fluit intellectum; alterum agentem, alterum patientem. Acce dit, quod teste Aristotele eodem I - co. alusquc Philosophis cuilibet potentiae passiuae respondet alia activas ex quo sequitur, aliam esse faculta- - , tem,quae recipit speciem; aliam, lux illa utitur. Hanc sententiam nullatenus proin bamus. quam re Ic tD Tho n. r. par. Non datur quaest. 79. artic.3.&quaest yde spiri 1cias ages, tualibus creaturi sart. io Capreolusia . distinetis. quaestio.I. arti c. I .ad argum
155쪽
Cotea Ian argumenta Durandi contra a. concl. Qinrita scri- Caietanus hoc in libro, ca .l I. Fem Psectarit et rarientis q. 9. & communis SchoIairiterie sis, Philosophorum. Primum, quia ad- De Niphus uersatur Aristoteli. qui nulliui eius-cie sensus mos senius agentis meminit. Dein--Zetate, de , quia secundum ipsam decem e terni sensas numerandi essent, quinisque passiai .totidem activi;quod a reiscepta doctrina abhorret. Tum vero quia res absque necessitate multipliacat: potest enim unus, idemque sensus recapere species ab obiecto & eis uti:ac prout rei imagine consignatus est,actionem sen tiendi edere, eandeque in se nude spectato reci pere. Qui inteli. Agentem vero intellectum ideo a agens a pa patiente Aristoteles dii tinxit, quia,
ite tediltin v tibi enucleatius exponemus, in toetus sit. ta ratione rerum aliud est id, quod ad agendum praeparatur;aliud, auod primo praeparat; intella tus vero agens praeparat primo patientem ad agendum, imprimendo illi intelligibiles rerum imagines: quo etiam pacto obiectum sensile,quod a sensure ipsa distinguitur, se illum praeparata ac disponit,sui ad ipsum transmitte ado similitudinem. Quod autem addebatur, cuilibet potentiae passiuae respondere aliam activam. si sermo sit de potentia acti. ua,qu ae pri mo praepara i ad agen rem, eam , fatemur, esse aliam distinctam
a pastiua, sicuti intellectus agens diis si inctus est a patiente.& potentia activa, quam habet obiectum sensibile ad imprimendam sui similitudi. nem in sensu, dii seri r ipsa a sensu. Verum , si loquamur de potentia,
quae rec: pit spetaein,& de illa, quae una cum spetcie actum cogito scendi
exercet; hanc negamus, Oportere
tanquam duas potentias later se di. stiirgui. Qui autu- Aliorum opinio eit. sensum esse sensu potentiam tantummodo passiuam. solum esse Hi autem bipartita via incedunt; quipotentiam dam putant , sensum nihil praestare passiuam. aliud. quam recipere speciens a re obiecta, sicque sensionem non a sen
su, sed a re sensibili esset. Alii arbi
trantur, sensionem fieri ab anima, Se
. specie se usui insculpta, ipsam ver i
A potentiam nullum ad id concursura
acti utina exhibere sed tantummodo passu una,more materiae pri illae,cuius eli tantum recipere formas, de recipiendo pati. Priorem viam secutus eli Aegidius quaestione i. deco- Aegidius. gnitione Angelorum. Niphus inlia Niphus. bello de sensu agente, Venetus in Venetus. su inmade anima, capit. io. Tilienenis Thienens. sis hoc loco commem. 6l.&Caieta- Catet. nus , qui aduersariae partis asscrtores B pauperes nominat . non spiritu, sed ingenio. Petobatur vero haec pars ea ratione. quia nihil est aliud sentia , re, quam percipere rem, quae sub sensum cadit. at quotiescunqtie seu si is obsignatur specie rei, dicitur rem in sua ilia agine percipere. Videturque hoc docuisse Arittoteles lib. a. cap. s.
tex. I. cum ait, activa operationis senius esse extra;& lib.s.capit. 2. tex. I 38. ubi docuit unum, eundemque
C esse actum sensus,&sen Pilis. Cum igitur actus sensibilis sit productio speciei, nihil aliud erit sensio, quam speciei productio. Posterior modus defendendi, sen- asum esse tantum potentiam pastiuam patronum habet Magnum Alberi uiri
in x. pari. summae de homine, in tractatu de sensibus animae. Potestque ex eo comprobari, quia sciasio est v-na, timplexqtie actio, quae proinde D oriri non pote it a duobus agentibus immediatis re ipsa distinctis, cuiusta modi sunt potentia,& species. Cum igitur illa ab specie oriatiar, ideo C-nim species estingitur a natura . ut per eam anima sentiat reliquum est, ut
potentia non eliciat actum sentiendi, sed cum tantum modo recipiat.
Haec tamen sementia, utcunque Resutat a suis Auctoribus defendatur, nobis haudquaquam placet. Eam refellit
E Scotus in 3.distanct. I 4. quaest. quarta, articulo 2. Capreolus qti aesti ne prima,atticulos. Ferrariensis lib. 1
bro, quaellione 3. Caietanus prima part quaestione 74.artic. 2. Gregorius in primo distin.3. quaestione prima, Philopon s ad text. aal. & ali I. Namque ex ea, iuxta priorem mo- I.Rati' .
156쪽
r1s IN II. Liss. ARIST. DE ANIMA
nam Aristotelis, nono Metaphys. c.
nono, text. I 6. visionem non esse
et ionem immanentem;cumactio immanens recipi debeat in eo. a quo oritur, & tamen eorum iudicio sen- a. so a solo obiecto essiciatur. Sequiis tur etiam, functiones sensuum non
esse vitales, siquidem omnis vitalis actio ab interno principio dimanat.
Adde,qubd sepe recipimus speciem
rei in oculo, nec tamen rem vide
mus: quod fieri non posset, si rec 3. ptio speciei esset visio. Postremo, Arist. do haec sententiam palam Aristo-
cui esum teli aduersetur, ex eo conitat, quia potetiςec hoc in libro capit. 4. exr. 6. dtacuit, Ieactiva. animam esse causam essectricem a Llerationis eius, quae secundum fumetiones sensuum fit ἱ quod etiam repetit in lib. de memoria, & reminiscentia. Et in Ii bio de sensu, S: sen-
fili coar uit Democritum asserentem, vi--m esse operationem ob.
lecti, quia tunc etiam speculum vi- aeret, cum in eo obiectum per sp ciem ab eo productam eluceat. Acin August. cedit auctoritas D. Augustini lib. I x. de Trinit. p. a. ubi docet, ad oper tionem non fiassicere imaginem rei impressam. Argumenta autem,qus in aduersam partem adduximus, melle explicabit, qui ad primumduxerit, elim, qui rei imagi nem recipit, percipere rem in habitu. nonam, sensionem vero esse amitiem rei cognitionem. AristoteIis mens eit; activa. sensus externi. id est, obiectum, quod speciem tmttit in semfum,esse extra Et esse eundem Atiam sensus,& sensibili suci est, tam obi elum. quam senium concurrere ad eundem actum, quia adaetiam semtiendi,quem potentia sensitiua me
cet, concureit etiam obiectum,inte
uentu speciei , quam in eodem sensu
Impugna Altet etiam modus tuendi, sensum m qui s. esse duntaxat potentiam passivam, asone loIu veritate aberrat. Etenim si sensus anima. tantummodo passilie concurreret addi se te a m sentioodi, cum nobilius sita- fieri cicuti nece,quam pati,ut docet D. August. . I tis. Lib. xx.super Genesim adlic P. 16.di Aristoteles Iab Iduum operiti. s.
eis facultates, quae omnium conseia sone agunt, sensitiuus nobi Iiores esse,quod admittendum non est: siquiisdem ut anima sensitiva vegetatrice,
ita illius facultates huius potenti as dignitate vincunt. Deinde, quia si L. Arum sensus nullum ex se actum eliciunt frustra dantur a natura. Nam ad sensionem recipiendam sat erit Org num,id est, materia subiecta formae, sub certa figura,& reliq uo congruentium dispotitionum apparatu. Te tio, quia tequeretur omni ahqc enu clara ; Aspectus videt, auditus audit, olfactus odoratur, aliaque similia,
falsa esse, quae tamen communis phis Iolophantium schola pro veris , surispat. Consecutio probatur quia nurum propositionum selisus est, aspectram elicere actum vivendi, auditu elicere actam audiendi; arique m do res se habet in ceteris eiusmod in quibus actus vitales enunciantur. Atque haec aettimenta valent etiam ad impugnandum priorem illu m
dum . cuius ante meminimus, quat
nus ambo in eo conueniunt, quod uterque actionem sensibus adimit. Ijsdem etiam consutata manet opianio quorundam, quos refert The philus hoc loco ad textum St. alen tium, sensiones non aban ima, nec a Potentia,nec ab externo obiecto fieri , sed vi alicuius substantiae separ tae. In quo errore fuit Auertoes hocio lib. comment. s s. lege Albertum
Magnum,trin.3.capit o. Contrariae vero opinionis ratio momentim no
habet. Dicendum est, unam acti nem posse oriri a duobus, quorum unumquo ue est conrausa seu cauissa partialis , quemadmodum idem
pondus potis vehi a duobus hominibus. Species autem, & potentia
in itinctione sensus admi uilitanda ssunt duae causae partiales.
EX saperiorum sententiarum eoa Con sii Ie
157쪽
n eliciun raia III ad sen- erit orga.cta forma λ congruea
Auer. IL . nis conclusio esse debeat. Dicendum, P fi cm potentiam sensitivam tripliciter spement. I. ctari posses videlicet, ut recipit sp Pomia se- elem ab obiecto, ut ea inforinata stiva tri- ctum sentiendi profert, ut eiusmodiplicite pe actum in se recipit. Si igitur primo, Satur. vel tertio modo consideretur, haud dubie potentia passiua est ; cum fienon operetur, sed patiatur: si lacunis do m o,est tentia activa; quia sic
non patiturata operatur. Pro qua re lege D. Nemesium,capit.6. de natura
hominis. Atque ex dictis etiam Iizet, non esse probandam sententianterpretum Graecorum,qui, ut con-
sat ex Philopono, & Simplicio, aiunt, dicendum non esse potentiam sensitivam pati. sed eius organum. Species,& Latinis potius assentimur, qui pas sensio reci sionem non organo tantum, sed p Piuntur in tentiae simul accommodant. Etenim Potentia. cum & species, & operatio sensus
non recipiatur in organo immedi te,sed interuentu potentiae. Inficiandum non est, tam sensorium, quam Potentiam recipiendo pati. Hanc isa sentiam appromt D. V m. .par .R. 79.arti c.3 .eiusque laetiores, ut C pleolus in s. lantidis . I .q. I.& in I. dii l. 3. q. a. Ferrariensis lib. I. atra
Qus argin Erit tamen, qui adhuc probare meta pro- contendae,nulla ratione sensum p hent, lanis lentiam activam dici posse. Primum, sim no en quia Aristoteles proximo rapite a se activam solute asseruit, sensum esse poten- facultate . tiam passivam;quod minime pronu- a. tiasset, si sensus aliqua considerati ne esset activa potentia; praesertim,
cum nul la maior esset ratio, cur passiua,quam activa potentia dici debe-2. ret. Secundo,quia potentia activa,ut ab Aristotele lib. . Metaph. ca P. 12.
text. I . definitur,est principium iras mutandi aliud; at stii sus,quantumlibetactionem senti edi ab te promat, non transmutat per eam aliud quidpiam. Tettio, quia Aristoteles sin. 3 I .probi.qusit. I a.& i3 .videtur omnem agendi vim sensibus denegare. Cum enim quς siisset,eur eum dextra pars sit fortior, quam sinistra: tamen
dextra fit lanior exercitatione: at serrumque oculum aeque exercemus.
Secundo, quia potentiae sensitiuae ab tecto immutantur: obiectum velosque agit in sinistrum,& in dextrum oculum, Quario, quia sensus non imagis est activus, quam intellectus, quem patieutem vocant: bod vero hic nullo modo activa potentia sit, ex eo videtur,quia ipsum intelligere B vocat Aristoviles pati libr. 3. huius
operis . .rex. 1. Ad primum horum Lindicendum, ideo Aristotelem sensum Th. de potentiam passivam potius, quam rit. q. activam nuncupasses quia loco cita- ar. I.adio eonferebat potentias cum obie- Soluunitis quibus speciem sortiuntur; di argum. quia quaedam potentiae agunt in sua obiecta, ut altrices in alimentum; alis ab iis patiuntur,eorum instimagines recipiendo, ut sensu,; idcirco C nos potentias passivas absolute v cauit:.pra sertim ut veterum Philol photum dogmata rei)ceret, qui sensus non ab obiectis pati,sed in ea potius agere docuerant. Ad secundum; Illam potentiae definitionem non in omnem potentiam conuenire,sed in selam Physicam, cuius actio in ali nam materiam transit. Ad tertium dicendum, Aristotelem eo loco lanis tum docere, poten tias sensiti uas im- D mutari ab obiectis, non autem ne garrieas operari simul,concurrendo cum speciebus . Ad quartum conce-
dendum est id, quod primo assumit, Intellenegandum vero, intellectum patibi- patibilitem es la potentiam pure passum;& potetia
ad huius rei confirmationem respon cituaesdendum, propterea Aristotelem dixisse, intelligere es le quoddam pati. οῦ quia intellectus, dum.actum intelliis gendi ab se elicitum recipit,recipienE do patitur. Vel protulisse id in se su causali; quasi diceret. intellectioisnein eisci ex eo, quod intellectus prius patitur recipiendo speciem, qua informatus prodit in actum inistelligendi, ac rerum notitias eiis mat. Ita veris,quod hoc Ioco de senissu diximus. de intellcctu quoque patieme assertum este volumus, quod ad rationcm activa,& passiuae pomlentiae
158쪽
tentiae attinet; utrobiuue enim e dem ratio est. Talnei si lib. I. seposi. tus nobis locus sit ad eos refellenia eos. qui intellectui patienti omnem' proruis actionem denegarunt.
Vtrum species aliqua stasibus ad
operationes obeundas primantur.
species negariηρ, c, quibus adduis
SAepe insuperioribus controue sjs,&in explana ndo Aristotelis
contextu incidit mentio specierum; postulat iam hic locus, ut, utrum hae necessario ponendae sint, disquir Lege cotra mus. Ac nunc quidem de ias tantum, Dem eri- quae adseruus pertinent, disputabi- u Alex. in mus,aburi de iis,quq intellei tu pr Iliade sen- pria sunt in tertio libro . Negantem ii, &sens. huiusce qu stionis partem secuti sue Specie tot re non modo, qui animam ex elem Iunt tis concretam esse fabulati sunt,ut ex phyrius, eorum, quae ipsi inessent, cognatione Plotinus , omnia intelligeret: sed etiam 1 or- Galenus , phyrius in libro de sensu, Plotinus Durane. En n. .lib. s.Galenus lib. 7.de decre Ocham. tis Hippocr. cap. 6. Et ex Peripateti- Gabriel. in Durandus in x. distin. 3. quaest. 6. Gregor. idemque, quod ad sensust externos attinet, tuetur Ochamus in a. quaestiar.& I8. Gabriel quaest.2. Gregorius in primo dillinct.3. quaeli. i. & in a.dillinct. 7. ouaest.3. qui, ut sensus in obiecta sua ferantur, sat esse putant, si intra debitam diu antiam constitu. ita sint. Privatim vero, quod non requirantur species visivae ad actum videndi ,scribit Thomas Garbius,d fendita se Dononiae inceleberrimo Doctorum consessu, ut videre est in
Argumera eius summa Iib. I. tractat. F.quaesii pro his au ne 63. Nititur autem Durandus eoctoribus. potissimum argumento, quia, cum Λrguati necies ab earum assertoribus p Α nantur ut lationes cognoscendi, iaportebit eas obiective esse insensu, 'ab eoque cognoscis alioqui id, quod incognitum est, in alterius notitiam iduceret. Cum ergo liquido constet, non sentiri a nobis eiusmodi spocles, prorsus fictitiae existimandae
erunt. Corroboraturque huiusce r Nonis vis ex eo, quia, v t prius a n
his cernitur imago externa, in qua Caelarem,verbi gratia,aspicimiis; ita; oporteret imaginem ipsam coloris videri, si per eam colorerentiremus Secunco. Species ab iis . qui eas a ponunt, quaeruntur ob smilitudine cum obiecto: sed inter obiectum, de species non potest esse similitudo: ergo sis stra quς runtur. Probatur m ,
nor.quia,quae di fletunt natura, dissimilia sunt: at quod species,& bim .. ctum natura disterant, patet; quia albedo, & nigredo contraria sunt: ea- rum vero species minime; cumine dem mei oculo simul recipiatur tu ta oppositam lan tentiam .At en im ex alia parte, quod oporteat species aliabedinis, & nigredinis contrarias ense,proba iuri Mia contrariarum ca
sal um contiari; effectus esse debent. Si ergo species dantur, sunt simul contrariae, dc non sunt contrariae, quod repugnat. Tertio. Si eae species darentur, vel - essent diuiduae, vel indium Me,&s et ionis expertes; atqui neutrum h rum dici potest. Non igitur tales species damur. Prior pars minoris sua- detur. Primum, quia Perspectivi su- tmunt, in quolibet puncto medij pD iram idem terminari,totamque rem videri; quod fieri non posset, nisi spe cies in puncto essent. Item; quia, si
species essent ex ten sis, educerentur . edepotestate materiae, ad cuius ing&nium sese accommodarent. Quod tamen non videtur admittet dum, cum eiusmodi eductio requirat praeuiam alterationem, vel saltem fiat per sv cessivam transmutatione; species v ro, saltem visibiles, traiiciant mediuin instanti. Accedi t auctoritas D. August. li. ix. super Genesmad lit. c. 6. ubi species sensuum spiritales vocaris
Pollarior pars osteditur, qhia id. Ο Iubiecto
159쪽
iscenes , Me insensu, at id, quods notiti ilo conster,
na, in quaicimus; luim colorisentiremur' c s. qui l
subiecto extenso inhaeret, extensum A beret prius agere in intermedium,elti hac enim ratione probati it Arist. c. I 2.li.3 . rex. I xa. sensum esse potentia corpoream,quia in organo. quod magnitudine prsditu est, recipitur: si ergo darentur species sensiteriIs ex. rensis in ullae,utique extensq,ac diut- duae forent. Quamo. Species sensuales multo sunt nobiliores. quam obiecta,c quibus , transmitti dicuntur. Non ergo
ab eis gigni possulit:alioqui effectus
propria caulam dignitate vinceret. Ex quo sequitur, eas nullam habere causam an natura rerum; atque adeo comi talitias esse. Assumptum probatur,quia eae species, si dantur,m . diae sunt inter materialia,& spirit Iia accidetia, utpote defaecatioris naturae,quam illa,crassioris, quam haec. Deinde,quia ponuntur ut instrume in vitalium functionum, quae Operationibus rerum non viventium e cellentiores sunt.
species ne πν Erum, qui species dari negant, ltessarioad V veritate , & a Peripatetico mittendae dogmate Ionge recesserunt. Quod suae. hisce rationibus planum fit. Facultas sentiendi ex se est in deterin in 'ta ad hoc , illudve singulare perei-1. Argum. piendum. vitur ut huius potius, uam illius tensionem edat, necesisum est, ut ab aliquo determinetur. sed non est aliud, a quo determinari queat, praeterquam ab obiecto per sui similitudinem sensui impressana; datur ergo obiecti similitudo , siue ' species in sensu. Assumptio probatur,qui si aliud quid daretur, a quo determinari posset, id maxime esset obiectum iptum. quod nullius speciei interuentu concurreret. Hoc a tem non posse esse, demonstratur. ,ἐam vel obiectum con eurreret ei tactive, vel non:si essective.cum saepe a Dculiato cognoscente distet,& nihil agat primo in remotum, utique do-
tum vero in potetiam: atqui detripta specie n i hi l est , per quod ad eum in 'uum agere possit, & quo potentiam ad operandum suscitet, non pote Itergo, lublata sprete, concurrere esse. etiue. Quo a si non effective concur- obireret, sed duraxat formaliter extrin- ad se isece,atque actum potentiae termina- nem , sequeretur, aspectum neque te, concunebris,neque longa spati; intercape- Ium dine impeditum iri; quod est contra maliti experientiam. Consecutio probatur, tringi quia ideo in tenebris res non videnis uar,quia colores eget luce,ut sui spe- ciem mitiat. Item,idcirco res in magna distantiano intuemur, quia species ab eis traiectae in medio lanis guent,& evanescunt.
Secundo. Nonnulli per inspicilla nconcaua acutius vident, ito nisi,quia tunc in centro plus uniuntur species: reddunturque emcaciores in reprae senia dos quemadmodum & radi j s lares in cauitate vitri magis coeunt Non est igitur negandum, dari eiusmodi species.
Tertio. Oculus no videt se ipsum
videtat tamen ,si ei obi jciatur speculum: id vero non nisi, quia ab oculo producitur imago ipsius in speculu. quae inde ad oculum reflectitur, eaq. informata potentia video di actumi elicit. Datur igitur talis species.
Quarto. Idem in interno sensu o- εstenditur. Nam cum hominem,quem antea non vidimus, primo contuemur, paulo post,clausis oculis,et uiadem notitiam interius efforinamus, no ob aliam rationem. nisi quia eius imagine aspectu hausimus, haustam si quem interno sensu retinemus. ΙΤatet ergo,dari eiusniodi species. Quod item constat ex memoria sensititia non hominu tantum, sed etiam bru- g vorum , quandoquidem recordatio non nisi ministerio specierum fit. Postremo,quod in Aristotelis doctrina praedictae species necessari, constituendae sint, probatur. Nam
hoc in libro cap. a. text. I. &t 2 in
docet, seialam esse id,quod sensibiles absque materia serinas. id est, tua agi
nes suscipere, potest. Vbi species 1 voca
160쪽
rso IN II. LIR ARIST. DE ANIMA
vocat formas, absque teria; quia A ratio vim non habet: statua enitis species candoris, verbi P aria, non Caesaris instrumentale signum est, est ipse candor materialiter, sed id, non formale. Capreolus loco citato
quod candorem repraesentat. Et in li- respondet, non oportere cognosci abbro de memoria,cap. h. ciam quaesi; L nobis id,quo,sed tu quo aliquid perser, qua ratione nos rei absentis re- cipimus; nos vero non in specie, sed cordari contingat,respondet, id fieri specieres obiectas cognoscere. Qisae ob simulachra rerum in interno sen- elisolutio D. 4homat Quod lib. a su assciuata. Itaque Sc externis,& in- art. i. qtuest.I. ternis sensibus, attribuit Arist. spe- Ad secundum,concessa maiori ne- S Iul. r. D. Ansel. cies. Eiusdein sent. est D. Anselmus ganda est minor.&ad eius probatim Similitii-uDamas in Monologio, tap.76. D. Damasce--nem dicendum .duplicem esse simili. do duplexnus lib. 1. fiuei orth. cap. 2o. D. Augu- tudinemivnam in essendo, alteram in essendo D. Aug.. stinus lib. i consesscapit. Io.& ca- inrepruentando. Primam non inue- altera, altepit. is .de lib. I x. super Genesim, capia nisi interres diuersae speciei;Inueni- ratii rept I α&Iib. I I de Trinit. capit. I. alijs- ri tamen secundam, ut patet inani- lentalido , que in locis,quos citat Capreolus in Ina honinis, qui cum nec specie, ne Mdistinct.3.quqst.2.artic.I.. Deniquet genere cum Deo conueniat, est ta- idem tuetur maior, ae melior philo- men Deo similis ratque hunc posse-D. Thomi sophantium pars, D. Homas r. pari. riorem similitudinis modum sora
quaest. F.arti c. I.&3. contrλGentes, tiuntur species comparatione suo .
Alensis.. capit. 49. alijsque in locis. Alensis t.. rum obiectorum . Ad id vero , quod: pari suae summae aquςst. 12.vsque ad C in aduertam. partem obi jciebatur ,. Adbertus. x6. M. Alberius L par. summae deho- nimirii, oportere species albedinis Mine.tractar. . quaeli. I 41. & de quata & nigredinis esse contrarias, dicenis D. Bonavi tuor copiis quςil. s. D. Bona uentum dum contrariarum causarum; si co Scotus. in v. distinc,3. artic. q. quaest. I. M latione esteotorum uni uocae sint,coia Argeor. tus quaestim & D. Acgentinas quam rarios esse effereas: at obiecta notu Richard. tion. x. artio. 4. Richardu&quaest s- ita se habent, cum sint causae aequi- Capreol. Capreolus loco citato, Marsilius im uoc res pectu imaginum,quas ab se Marsilius. I-quaest. T. Heruatus Odlibetαν- mittunt.
Hemaeus. quaest. ει Aegidiu&Quodlibeto pri- Ad tertium respondemus, species SoIut. Aegidius. mo. Quaest. I. P. Ac quia etiam Pla. esse quidem indivisibiles in reprae-Plat, is posuerit species usualita, quae una ν sentando,divis biles autem in essenis ciun radiis ex oculo ad obiectum. do ,. quod solum ostendit pollatior mirantibus , ut Ogit, videndi, pars argiunenti, etsi oppositum aDorum perficiant ; constat ex Timaeo,, seruetic Venetus, Se Alsensus Tolea,&ex iis,quaeibidem Chalcidius an- tanus. Igitur ad posteriorem partem uotaultis respondemus. Perspectivoru doctri- Quom Argumen Neque Aduersariorum argumentae nam esse, visionem fieri per pyrami, do intelisera diluum. negotium faciuntia Ad primum enim dem radiosam, hoc est . per speciem gelidu, spe viro relponden nrindicet species den- vi silern modo puramidi S productae, ciem visi- solutiti tur, natur ut potentiar ijscosigna- cuius basis fit in superficie rei vitae, lem modotae rerum notionesessio an non deis vertex in centro oculi:&hoc centris pyramidis
bere proinde specieς iptis potenti js E dari in qualibet parte medi . e qua produci-obi jcr, aut per se cognosci, cumnois res cernitur se Verum ex hac pyrami
snt signa insteumentalia sed forma- dis,de centra sitiralitudine,quae tradialia. c oportet id, Per quod res, ut tur a Perspectivis,ad rem explicada, perluum sermala simu irr, innote- colligi non debet, quemas nodatis scit,secundum la apprehendi; quar centium oculi, Si vertex pyramidis, ius id concedendum, sit in lix , quae siue ultimum punctum in fastigio
nos4anquam signa instrumet alia io pytamidis conititurium, est quiui adterius ret notitiam ducunt,ut alibi diu fibile; ira speciem,per quam res vi memoratarac sol uisu ecipiis puncto,aique inciis