장음표시 사용
171쪽
specie in sentibus producere. Quod hisce argumentis videtur concludi. Argum. I. Vel sensibile commune aliquid insensum imprimit et nihil. Si nihil. est igitur sensibisse per accidens: si aliquid, non nisi speciem I ergo, &c. Argunia. Secundo; Magnitudo S color sunt mimae diuersaeli ergo exigunt distinctas imagines, perqtiassentianturi Item, percipiuntur diuersis sensio. nibus .ergo &diuersis typis, qtii sui Bsentiendi principia ; at hi no nisi ab Argum. ipsis obiectis producuntur. Item; Siquis corpori coelesti manum adna ueat, sentiet magnitudinem resistentem; non per aliquam tactilem qtialitatem,quae nulla coelo ineli, ut docet Arist. I. de CozIO. c. . lex. 2O Igiatur ipsa magia itudo corporis coelestis absque leti sibilis proprii contor Argum. q. tio peculiarem inrprimit. Larto, Sqpe turris eminus conspecta, ita vide- Crur, ut non discernatur,albane an alio coIore imbuta fit. Igitur aspectus percipit nudam rei quantitatem sine alia qualitate visiti, atque adeo Per propriam speciem aquantitate iminissam.
Nepat. 8: Oatrariam opinionem amplo
melius ce-xus eli D. Th. . p. q. 78 art.3.&set D. Th. hoc loco leci. I I. item Philoponus, Philopo. Threnensis, Ferrariensis, se alis, asti nus, Thie- mantes, sensibilia communia pecunensis. Fer ita res species nonini accretensui; verariensi s. au. ὶ determinare δ: in idificaret pe- Thieiic ad cies proprior uin se iasibili viii. Nam, text. 6 . g. coloratum propriam sui immit- EFerr. q. t i. tit imaginem; sed enim aliter eam
huius lib. cci armat, si pmditum sit magnitudine q uadrata; aliter, si triangulari, aliter si oblonga, aliter rotunda; libet vero, quae in hanc sententia D. Tho. loco cri. dissertiit, huc transferre: Ma Explicati it gniti do, i nouit. & figura, & huius-GPin. a I . mod , qus dicuntur cola sensibilia, Tho. liint media i litor sensibilia per acci
dens. & sensibilia propris,quae sunt obieeta seiris uni. NS sen sibilia propria prmab ,& per se immutant sem.
sum, clim sint qualitates alterantes e sensibilia vero communia omnia reis ducuntnrad quantitatem. Et de m gnitudine quide, & numero pateri quia sunt species quantitatis. Figura autem est qualitas circa quantitate , eum consistat ratio figurae in termi
natione magnitudinis. Motus aut
& quies semiuntur secundum quod subiectum uno modo, vel pluribus modis se habet secundum magnit duiem subrecti,vel localis distantis,
quatum admotum augmenti, &motum localem, vel etiam secundum sensibilas qu Iitates, ut in motu alteratio itis. Et sic sentire motum,&quietem , est quodammodo sentire virum S multa. Qualitas autem est proximum subicetum qualitat:Salis ternatiuς, ut superficies coloris . Et idere sensibilia communia non m
nent sensum primo&per se, sed ratione sensibilis qualitatis, ut superficies ratione coloris, Nec tamen sunt
sensibilia per accidens; siquidem hialumodi sensibilia aliquam diuersitatem faciunt in immutatione semsiis. Alio enim modo immutatu senissus a magna superficie, S a parua, quia etiam ipsa albedo dicitur m gna, vel parua. Haec D. Thomas. His adde ad maiorem explicationem , quae idem S. Doctor tradit,
delicet, similitudine in alicuius reittifariam in sensu esse.vno modo petie primo, sicuti similitudo coloris est in aspectu, & cuiuslibet sensibilis per se in proprio sensu. Alio modo per se non primo, sicuti in visu est similitudo figurae, vel magnitudinis,ia aliorum communium seps b: lisi. Tertio, nec primo, nec per se, sed per accidens, scuti in visu est silm-litudo hominis. Porro autem , licet una eademque similitudo ad sensibile proprium S commune attineat ; dicimus tamen, eam non spectare prauao ad sensibile commune,
sed ad s iasibile proprium; quia proprium t ensibile principaliter illam
172쪽
exprimit, commune vero solum per Aco intrantiam, & tanquam id, a quoipecies non tam en Uratem , quam modum , liue affectionem entitatis accipit Nain cum id, quod agit, non sit color, ea coloratum, ut ipsum c loratum 1 a se est affectum,secunilani inmmunia sensibilia, quae cum propriis ita uuam cognitionem habent, ita iii sensum agit, ac talem speciem
in organo obsignat, quale ipsum in ade spe- se eit. Quod alitem sensibilia propria B e loco remoto videli sub colore aliis cie videri sensibile
Diluuturarguineta partis coistrariae. Solutio l.
Solutio a.di communia eadem specie percitipiantur, ex eo conuinci poteli, quia nec sensibilia communia vim per se agendi habetit,cum vel sit quantitas,
nempe magnitudo,motus,numerus,
vel modus quantitatis, nimirum figura quis ex se nullam e sciendi vim obtinet; vel priuatio.ni miriim quies,qus multo minus ad agendum valet. Sreandos Idem ex eo corroboratur, quia superuacanea omninbeli eius- Cimodi specierum multitudo, cum una sussiciat Urepraesentandam alteratricem qualitatem, & id, quod eius modum euariat, hoc est, sensibile
Adversariorum verb rationes sic explicandae erunt. Prima,dicendo, sensibile commune non imprimere
aliquid, id est, propriam ac peculiarem sibi speciem , sed duntaxat ad citra ullius qualitatis opem Petu
trare se neutiquam fert. Qubd sim .hij clas,manum coelesti corpori alliissam dolore assciendam,qu i dolor ex alteratione. & dis lolutione tactus ritur. Occurrendum erit,dolorem.Vt suo loco dicemus, non ex sola alte ratio Ae , sed ex diuisione etiam & compressione carnis proficisci, qualem sentiet manus per vim coelo impacta. Ad quartum dicendum, turrim Sesutio e loco remoto videli sub colore aliis quo, licet aspectus, Ob intercap dinem, quisnam color dit, non dignoscat.
Vtram in sensu circa proprium sensitae error accίdat,
Propo-ntur in eontrarias partes am
Quod neutiquam externus sem Na
sus de noc eat in praesens probarin, - quaestio es i n deceptio- , temperare speciem se sibilis propri I, nem incurrat, dum proprium sensi- quod tamen sensibilia per accidens
. non praestatu. Secundae respondetur,
etsi magnitudo & color diuersae sormae sitit, non proinde diuersam imprimere imaginem , cum una sussciat; nec diuersis selisionibus apprehendi ,sed una; in qua primo sensibila' proprium,fecundatia ratione sensibile commune elucet; quicquid in contrariam partem scripserit Aui-cenna 6. Natura l. p. de Tactu, ubi, licet proprii Se communis sensibilis unam esse speciem fateatur ue tamen non unam, ted plures eorum sensi solutio 3. nes constituit. Ad tertiam respondendum est,manum coelo admotam non percepturam magni tudi nem cPli, inuenturam ramen obstaculum, quod eam ulter his pr0gredi non sinat, quia ipsa coeli quantitas etiam bile apprehendit, videtur ostendi posse. Primum; Quia si sensus errant, utiqae, abrogata eorum fide, nulla erit certitudo in scientiis, nulla constantia;cum scientiae principijs innitalitur, haec vero experimento , &ςstm atione sensuum, ut est in schola Peripatetica peruulgatum,reet '.ce cinit Lucretius libro quarto sui Po malis:
cessum est ;yratia, cubantiaorma, supina, atque absona, ecta, prodata tu edissaacibus omnia pνia
173쪽
α Meundb. Idem ostenditur ex eo, Rquia sensus apprehendit rem, v ripsi ARTICvLvs II. in specie repraesentatur; pecies vero talis est,quale obieetiam ipsum in se. CONTROVER3I AEcum naturat is eius iarago sitrquo fit,. Expliea . ut sensio respondeat speciei ,1peciex
rei cognitae, sicque nullus deceptio- TN hac disceptatione duς in pinnis Ouae extreo iii locus relinquatur. I fuerunt exaremae sententiae. Alim mae seniis Testiti. Accedit argumentum Te ra Epicureorum , qur tantum sensi. tiae o
tulliani in suo libro de Anima,capi- bus attribuerunt, Pr eos nunquam te de Quinque sensibus, ubi eum,cui falli dicerent,in ipsisq. omne verit sensibus auitoritatem denegat, hi- Η tis iudicium collocarent. Qua de reste versibiis coarguit. Recita Ioan is D. Augustinus 8. de Ciuitate Dei, testimoniu: Quod audiuimus, quod capit. 7. Tullius in Academicis quae- vidi inus oculis noliris;quod perspe- ssionibus. Altera quorundam Ac ximus, remanum nostrae contrem- demicorum,qui omnem fidem a senuerunt ἱ de Verbo vitae: falsa utique testatio, si oculorum, & aurium, &manuum sensus natura metitur,&C.
Quin etiam Aristoteles 8. Physic.
cap. rex. .com ratione hebetem
eum censet, qui iensibus fidem a
aereare sen Ex alia vero parte , quδd sensus sum expri interdum hallucinetur, patet, quia xient ijs in intel Iectus dicitur sensum corrigere, stenditu C., non nisi errantem: tum, quia ita esse ConsulC commonstrat experientia. Isue o, Galenum multas causas accidere, pasum d I b. de prehenditur idelicet ratione Orgain Moris diff. ni,medii, interuaui, obiecti,&situs c. s. &de compossitionisve ipsius obiecti. Ra- Sympl. rione organi, si organum sincerum, in c. πω ac probe affectum non sit, unde ici ricis ea, quae alba sunt pallore ei cum fusa videntur, & iΠ, qui oculora suffusione laborant,omnia cruenista apparent. Ratione medi I; quim Matinum MIem conspiciunt,rubeum apprehendunr ob interiectos vapores, Ratione interuat Ii,qur eminus quadratam turrim vident, rotundam aestimant; quia angulorum prominentiae ob iniustam interstitium arusconduntur. Ratione obiecti; in in culis,s diuerse col locentur, diuersae apparent rerum spectabitrum magnitudines , nunc paruae, nunc magnae,aIias rotundae, a Iias oblongae,
modo vel sis ur coeIum pedibus,m . do recto corpore sibus ablegar ut,aduersus quos etiam tres libros edidit D. Augustinus. Sed omnium veterum Philosophorum circa pissentem controuersiam rixas accurate descripsit Mirandula lib. a. de Examine vanitati R. Tertia opinio inter duas superim Tertia sera res media Peripatetica tq; omnino traia, quae vera,esserit, sensus nee perpetuo fru vera estisti, n ec nunquam decipi ro cuius i teIligentia aduertendum est. Cum
error proprie non nisi iudicio spe- .ctetur, quo aliquid esse, e non esse aestimamus; in sensibus vero exter nis huiusmodi iudicium nec ex aeSe, nec vir rit te cout ineatur, eaten stantum dici posse, sensus circa propria selisibilia errare, quatenus eius. modi notitias eliciunt, quibus sit periores potentiae, ad quas iudicium spectat, in errorem fallam q. aestim tionem inducantur. Secundo, Nec i Iud praetereundum est,sensibile proprium citiusque sensus bifariam si nil posse. vel subratione communi,
ut album, quatenus coloratum, χωnum acutum, tantum ut semis est,
potem dulcem, ut sapor est: vel se
cundum suam meu Iiarem naturam, ut candorem recudum naturam specificam eandoris, sim diliterque cetrea y assistis pecu Iiaria sensibitia. Non enae His i ta explicatis, sit ptima asser- sensus cimtio: Sensus nunquam errat circa pro- casensibi-prium sensibile priori modo specta- Ie sub rarum. Hςc ex eo trota est,quia fieri nG trone comquit, ut potenria extra sui obiecti muni cose Metas excurrat, sicMe visus non nisi deratum is
174쪽
Σ .assertio. Errat circa sensibi.
visiIe. auditus non nisi sonum percipere potest. Ideoque in istiusmodi sensionibus nulla prorsus hallucinatio continget. Secunda assertio : Cirea sensibile proprium secundo modo sumptum interdum sensus decipitur. Hanc a Diartionem plane ostendit argumenis tum,quod ad calcem sirperioris articuli proposuimus. Ubi tamen adue te . si impedimenta Omnia tam ex
parte organt, quam aliunde prouenientia remoueantur, non deceptum
iri senium etiam circa proprium sensibile sumptum secundum peculia. res suas rationes , ut Themistius, Simplicius , & landunus annota
Argumenta verb , quae probare nitebantur , externos sensus nullo pacto in errorem incidere, facile explicantur . Ad primum responde- A qualitatem, quam re vera non habet, Iitate si saltem ut apprehenditur; sicuti acci- biecto, sidit, verbi gratia, cum guttatus peres. illarra noιι pi t cibum ut amarum, cum simplici- halae iter amarus non sit, quatenus propteo isensibile maius, id est, propter amatorem biliosi humoris, quo tenetur. zequi etiam aliqua ex parte cibi invinfecit, apprehendit cibum quasi amarum tantummodΛ , non dignoscendo in eo dulcedinem , quam ha-B bet . Unde intelletitus occasionem habet iudicandi, praedictum cibum ablolatu amarum esti. Itaque spe cies amari saporis vero, ac sincere a marum sapore ni refert . Nec in ciuia modi nuda apprehensione fraus interuenit, sed in errabunda amari saporis quasi applicatione ad alienum stibiectum , uti diximus. Qu5d se Obi lcias. cum cibus re vera aliquem habeat saporem amarum sibi a biliouar, nullam dari potuisse humanam C humore iniectum,&gustatus subis cientiam.si sensus nihil probe nunciarent, sed perpetuo mentis aciem eluderent. Nunc vero multo secus res sese habet: nam plerumque non
errant. Ac tametsi nonnunquam Iahantur, non perinde euertitur experientia, quae ex plurium sensioniim sibi consentientium collecti On nascitur, di ad primordia primorum principiorum assentiolae magnopere
Quod ad secundum argumentum attinet , eo permoti M: Albertus tradi. cap. s. & Apollinaris q. I, asseruerunt, nullo pacto sensum haIIucinari circa proprium sensibile sterror ex pendi debeat secundum spemem i a sensu efformatam. Respondendum tamen couenienter iIs, quae diximus; Esto,sensus talem exprimat sensonem, qualem habet speciem, de species sit naturalis imago eius, quod repraesenta tamen errare sensum,cum sensibile quodpiam ita ap
prehendit, ac si has tet in se ali
co amarore ipsum percipiat; nullam ibi fraudem, aut errandi occa sionem esse . Occurrendum, etsi cibus aliquem amarum sinorem habeat; quia, tamen ponimus , eum simpliciter
dulcem esse ; alioqui exemplum non esset ad rem ) eatenus dici decoptionem interuenire, quatenus gustatus ob causam antea dictam, non apprehendit in eo saporem dulcem 33 sed amarum duntaxat , atque ita quodammodo applicat illi amarum laporem simpliciter, dum eum mn percipit, nisi ut amarum. Ad tertium dicundum est, argumento illo Tertulliani reuinci eoς,, qui contendebant , sensus mi perpetuo errore versari, nec quicquam, vis habet, intellectui offer-
Non tamen concludi, nunquam ipsos decipi.
175쪽
lor; o id, quod ratione quidem explicare , ac dicere licet, nomine autem earetrasque id ipsum maxim/patebit,cum Niterius procedemus.
a Visibile est colorabie autem est id,-oden eo, quod per δε visibile est, per se verὸ non ratione,sed quia in se causis habet,ut sit visule. b C
lor autem omnis motivus est eiu3,quod est perspicuum actu, er id eri imsarnatura. Quapropter non eu visibile absque luce, sed omnis uniuscuiusque color in lumine fan/ videtur. suamobrem,quidnam sit ipsum lamen,prius dicere,declarareque oportet. Es iritur aliquid perspicuum. Perspicuum autem id dico, quod est quidem visibile, non est antem, in a. ter dicam, perse, sed per alienim colorem visibile. Atque res talis est aer,ctaqua, solidorum complura, vi vitrum, o glacies, σ
Dicuum enses quia natura eadem ineri in his utrisque, O in perpetuo superis corpore. c Lumen autem actus en huiusce perspicui,ea nimirum Tracti rivation qua perspicuum est. At id est potenti in quo nune idipsum imest, ne tenenae. Atque lumen quasi perspicui color est,eam rei perspiamum actu ab igne, vel ab hiauhmodi eorpore, quale en ipsum superum corpus. Nam bruc ioen aliquid unum rer idem. Quid igitur sit perspiaeuium,diximus,s quid etiam lumen. d Nam neque ignis est,neque om- νυπὸ corpus,neque corporis est ustias defluxus, esset enim quoddam hoc
quoque pacto profecto cor used est ignis,uel huiuscemodi cuiusdam in perspicuo praefentit co ris; fieri namyue non potest, ut in eodem sint
duo corpora simul. Iuletur autem tenebris contrarium esse lumen. Attenebra priuati sunt talis habitus,atque ignis, vel corporis talis absentia τςῆ τμὰ perspicuo. Quare pater, huiusce ' sentiam esse lumen. Atque non rectὰ dixit Emρὼocles, si quis itidem censui lumen ferri atque extendi tandem inter terram, continens,nosi id ipsum latere.Hoc enim ct rationis m to egreditur,ct en praeter ea nimirum, quae apparent,in paruo namque spatio motur fortasse lateret, sed abortu Solis ad oec.isum tanti eorporis motum latere , may animium profectὸ en possulatio. Atqui Text.1ticoloris qui tein id est susceptiuum,quod colore vacat, sioni autem id, quod sono.Vacat autem eriore perspicuum ipsi , inoibile elicquod uix laudem videtur,quale id esse videtur,quod tenebris en assectum, atque tale en ipsium, ut patet,perspicuum : Gtamen non, eum eπperspicuum ,
actu, sed cum potentia. Eadem enim natura modo en tenebo, mod)lmpnen. e At Usro non Umuero visibilia in lumine sunt visibilia, sed solum νniuscuiusque proprius color. Nonnulla namque is lumine quidem Trat mnon videntur, in tenebris orem esciunt sensum: ut ea, quae apparent igne'atque splendent,hac autem nomine carent uno,utfungus,cor .. S piscit
176쪽
piscit capita Ouams,oculi: Sed nullius horum proprias color 'Hdesur ut que, uam ob co in haec uisibiliasi fit, alia pes O eu. Idi Laesitam
ὴ quispiam id, quod habet, colorem super ipsum ui=mposuerit, non and
wdebit,sed color.quidem mouet perfuicuum, taerem, ab hoc ten Text. 7 . cum sit continuYsis fusi inrumentum mouetur. f Nou enim hoc loco
recte fretire videtur Drmocritus, qui quidem putat, si medium spatiuua vacuum Lai,formicam ctiam,si sit in cyto,exasia perfectes videri Et nim id ipsum fieri non poten Visio namque sit patiente aliqui sensitiβο. ivt pati itur ab ipsi colore, qui uidetur,fieri nequit. ReIiat igitur,tu 2 l.t medio. uuare necesse est,aciquid esse messium inter colorem ipsum, in ivrsum. Qu)Isi id uacuum facinon modo non exact sed neque quicquam limininὸ uidebuur. 1 m igitur ob causam necesse en in lumine colorem uideri diximus. Miguis in utri ue plane uidetur,in tenebris inquam,u-. que Di lamine. Il au em necessariis accidit. Ipsum enim perspisuum ab Text 7s. hoc perficuum fit. g Ea scin autem enoe de sono, de odore etiam ratio. Nibilenim in rum infasini trumentum tangens, escusensum. Sed ab ρdore pudem, sino mouetur media me ab hoc m utri que
sensuum iuriiurare una. Quod si quispiam super i ιm in trκmenta us usus,uel id, a d fruat,uelli,quod olet, ρ fuerit: vultis profect)sensus escietur.Simili modo res se habet in ta D, etiam guttur sed non adiz 7si' paret.Quam autem ob causam, Rea dicetur ac patebit. tque medin quidem in is est aer: in odoribus autem nomine vacat. Nam ut perspiacrium iu celore comm is en qvidam a festas maere, a que aqua: sic arius quidam bi odoribus en asectus, qui quidem inest in hisutrisque, hi aere,inquam, aqua. Videntur eium oe animalium ea,quae uerseitur in aquis, fonsim odoris babere. Verum homo,ceteraquc assimantia, Psdegunt in terra,atque respira 'neqaeum sine respiratione olfacere. ucausa et u huiusce posterius explicabitur. .ir CAPITIS SEPTIMI EXPLAMAT IO. Aspectius D Articulatis acturus de singulis exterais sensibus exorditur ab Aspectu,
ceteris Fec 1 quod hic ceteris dignitate praeluceat, tum ratione Grgani,quod nobilis sibiis ex- mum est, niaximeque conspicuum. tum merito obiecti, quod cuncOIores,&aelletior. lucem comprehendat, non solum ad caduca S elementis coagmentata, sed etiam ad immortalia, &coelestia corpora sese diffundit, tum denique obe cellentem cognoscendi modum , qui a materia liberior, expedmor. certior que est. B partito autem dissiabuitur huiusce capitis doctrina. In priori pa te agitur de obiecto visus,in posteriori de medio,rationeque videndi. Princi
obiectuvi pio igitur docet, proprium & adaequatum obiectum visus esse spectabile , seu bus quod. visite, quod nou solum colocem comprehendit, sed etiam splendorem, tam
177쪽
Hrei, ferem.quae noctu, &in tenebris di in taxat conspiciuntur, uti quadam ligna putrefacta,aliquo in plicium 'tiamae, S ciceia dulce, ceteraque ciusmodi,quain altatum,quae etiam in lumilὶe videntur. ut ignis.' a Visi te eLI. J Dumitaturus singulatim de iD , qtiae sit bobiecto visus conrinentur, agit prim b deliore, quem docet, comprehendi sub visibili in
commune. Hoc autem inquit esse per se vi fibila, quia ei per se conuenit, pol - se sub aspectum cadere:conuenit, inquam, non primo modo eorum , quibus per se aliquid. inesse dicitur, ut in primo posterioris Analyticae declaratum fuit; siquidem visib te non pertinet ad essen tiam eius, quod est adaequatum O-' hietium visus: sed secundo modo,quia ab illius natura di manat. Ita luinc lo- cum intelligit D. Thomas, Caietanus, di Auerroes, etsi eum aliter tuterpi tentur Simplicius,Themistius, x Philoponus. b Color auum omnis. J Definit coIorem, atens, esse id, quod inoue tactu Coloris
spicuum, id est,quod pellucidum actu illustratum sui simi Iitudine imbuit. definitio. Tum in fert,colorem absque lumine videri non poste, cum fine praedicta mo- tione visio non fiat,& perspisuum sine lumine actu illustrari nequeat. Coi. Quid sie irit secundo, in hac de obiecto visus disputatione de Iumine agendum es. peripicuis.' D:de quia perspicuum est luminis subieetum, quid perspicuum sit, declarat. areth, icuum, inquit, est visibile non per se, sed per alienum coIorem , id est, non proprio, sed asci titio lumine, quod a praesentia lucentis corporis, a quo productum is, pendet. Huiusmodi vero sunt aer, aqua, glacies, aliaque eiustri odi. e Lum ministis. J Trad idefinitionhm luminis . Lumen est actus her i- :d Imcui, ut perspicuum est, id est, actus, quo formaliter perspicuum cotistituitur m Mactu perspicuunt, siue illustratum. Monet autem . perspicuum corpus, quod interdum Iumii se assulam est . interdum non , esse veluti colorem perspicui, quod actu collustratum est ab igni, aliove externo corpore, via Sole . Est
autem lumen quasi color, quia, ut colorata colore, ita perspicua lumine speetabilia sunt. .d Nam n opis' inis. J Resellit eorum sententiam, qui Iumen edrpus esse Lumenno putabant 3 primum ex definitione luminis. Nam lumen est actus perspicui est corpus.
corporis, infidetque in eo secundum omnem dimensionem ; quare si corpus esset, iam duo corpora sese permearent,eodemque loco simul continerentur. Secundo, quia tenebrae sunt priuatio actus perspicui,seu formae perspicuo inhaerentis, in eoque refultantis ex pr sentia corporis lucidi, ac proinde lumen accidentaria quaedam forma est. Tertio, quia si lumen es Iet corpus, moueretur loco, sicque non momento, sed tempese fieret i Iluini natio, quod ex- 'perientiae repugnat, cum videamus subito, accitra ullam moram , luna n ab ' una parte au aliam diffundi. Nec satisfacit Empedocles, aiens, lucem videti
triomento spatium transcurrere, eo quodqliam bretiissimo crvatur tempore.
Non,inquam, satisfacit, quia tametsi inquit Aristoteles 3 latio, qua exiguum lspatium decurri tur, videri possit in instanti confici. licεt tempus coii sumat:
ramen ea, quae totum interuallum ab Oriente ad Occidentem pertransit, ut eum primum Sol se supra orizontem exerens lucem spargit, non posset moram occultare,ac non palam videri in tempore fieri .e A veis non υἀiues. . I Persequitur cetera, qtiae sub visus obiecto conti. Cur corponentur: docetque,multa esse corpora lucentia,quae, qua talia sum, non exigui ra aliquot mediuiti ab alio corpore illustratum, ut cadan t sub aspectum' id enim coloru colorata propitum est,qiii non, nisi aduentitio lumine,cernuntur, sed noctu, S: in ie- & lucida nebris videntur.ello qua colorata sunt,non nisi in lumine conspiciantur,cu. . solu, qua-iusmodi sunt fungus,pisciusquamae, aliam h s similia. Huiuste verb rei causa' tenus luci- est,quia quaeda sunt corpora tenui luce pisdita,quae medium illustran i, qua- da. in rcno, tum satis sit,ut ipsa videantur,no ut colores proprias imagines fundasti, otii. bris vi
bus se in visum deat. Dei nil quod eo usmidi at aere perspiaeuum a Iuces deantur. a iudicio
178쪽
IO IN II. LIB. ARIST. DE ANIMA
indicio quodam ostendit; color enim aspectui impositus no videtur; sanE non ob aliam causam, nisi quia oportet colorem prius spatium actu illum natum. deinde illius interuemu seiuiendi officinam mouere. f Non enim, ,e Deo. J Democritum incusat, qui dixerit, acerrime nos vis ros, si medium esset inane; quasi medium aspectui impedimentum afferati v de asseruit, si totum hoc interuallum,quod a terra ad c tum est,foret vacuum, futurum, ut sorinicam in coelo existentem videremus. Huiusce dogmatis fessitatem ex eo ostendit Aristoteles, quia visio non fit, nisi organum sensus abo- biecto prius immutetur,immutari autem ab eo immediate non potest,sed per interstitium, quo imagines transmeent. Ex dictis pater, quid secundum Peria
pateticam disciplinam decoloris medio existimandum sin videlicet, essedi phanum interiectum inter rem spectabilem, &sensiterium, in quo facultas
g Eadem autem HRI Dixerat, visum medio egere, per quod res obiecta iulans iterium agat. Nunc eodem modo in ceteris sensibus rem se habere edocet. ita ut eorum quoque obiecta supra ipsos consit tuta sensionem edere nequeat. Quod etiam in t aitu & gustatu euenire asserit,esto .in i3s mil. coia spicua resst. Deinde,quasi ex occursu aliorum selituum media explicat . aiens,medium soni esse aerem: odoris,innominatum quiddam: coIorris,aerem&aquam,pr ut corpora perspicua,& diaphana sunt,eademq. sub alia ratione spectaram Quae sint dium esse odoris. Nam quod per aerem. & aquam odor traiiciatur, ex eo pro media sen bat, quoniam aquatilia animantia in aqua odorem hauriunt: quae vero in te suum cete ris degunt,non nisi attractione aeris olfaciunt. Qua de re suis Iocis plenius, Torum. ac planius.
QVAESTIO I. 'm recte Aristoteles peripia
cuum, ct colorem definierit, necne .
Recta perstruum δε ins . T a perspicuo exordiamur . BPerspicuu desiniit Aristote. Ies proximo superiori capite hunc in modum. Perspicuu,seu Dia-phanum est id, quod non per se, sed alieno lumine visibile est. At quod haec definitio vitiosa sit,videtur faci-lc probari, primum,quia ignis & aerio sua resione perspicua sunt.de viabus hoc Ioco a gitur , Si tamen no viis
detur,etiam cum alienam Iucem in .
hi tant,ve patet. Item. Luna est visitis non proprio lumi ne.sed alieno,quod a Sola mutuatur, neq; tamen est pers ua, ut hic perspicuum sumitur,
A Igitur alicui perspicuo no conuenit, alicui non perspicuo conuenit Aristotelica definitio. Pro huiusce dubi; explicatione
aduertendum est,perspicuu bifariam sumi apud Aristotele in . Vno inodo, pro quolibet corpore trans parenti, qualia sitnt acr, aqua, & ignis, quod vocari solet perspicitum in ecfinitum, siue internas natum, quod nImirum aspectus in illitas extremitat
non subsistat, sed vitet ius videndo
comme i, ac totum pervadat. Alio modo, accipi pro corpore, quod lumine pari: cipat, nec tamen tranIlucidum est , ob admixtam videlicet densitatem; ideoque ab Aristotele iolibro de sensu.& tensili, capit.3.pe spicuum terminatum dicitur, cuiusmodi sunt astra, resque omnes coloribus imbutae . Perspicuum priori modo et medium vi ius, posteriori haudquaquam. Rursus aduertendum est , perspicuum secundum priorem notionem duplex esse , Unum, quod proprio Iumine collucet , ut ignis
interminatu, vel imminatua Indefinituperspicuuaut suo , aut Hieno Iumine la ti
179쪽
Axistoteleciti fila itum si L. Cur aer,&lia Premus ignis non vidciatur.
ne ab aliquo externo corpore deia
suente splendent. Quo fit,ut priora illa semper actia sint illustrata, cum
innata luce fulgeant: haec vero in te eum actu illustrata sint interdum- testate duntaxat. Igitur Aristoteles in illa perspicui delinitione complexus non est perspicua terminata, qudd haec traiiciendis ad oculus p ciebus minime observiant. Nec item omnia cospicua interminata, qui ab se Iuce habent, comprehendit; quia Iicet haec media sint, per quae visio perfici tur,semper tamen actu perspicua, & lucida sunt. Itaq; ea tantum peripicua interminata defini jt, 'uae ab externo corpore lucem accipi ut, edita terdum illustrata sunt, interdunon,ut aer, aqua, crystallus, vitrum,
aliaqtie id genus. Quod vero h csola coplecti voluerit, inde patet, qu a paulo inferius subiicit, lumen ella quasi colorem perspicui corporis , cum est perspicuimi actu ab igni, aliove eiusmodi corpore , quale eliso I. His animaduersis,priori a sumeto occurrendum eis, ignem esse perspicuum, noli tanaen, quale Aristotelica definitione explicariir, quia semper actu perspicuum est,& natiua affectum luce quanqua in ex se visibi. Iis sit,ut mox dicetur. Pimiadaei e spectat, cum vis b. lit-s fluat aquo-ζiain in nominato , quod colori, &umini commune es i. sicuti colorata omnia per se visibilia sunt, i a &omnia, quae lumine participant. Et vero. ut colorata videri actu ncquc ut,
ni medium illustratum fuerit: ita nec lumine praedita sub aspectunt ventiare,nisi certo quodam n Ddo compacta,addensataqtie sint. Qua pro ter ignis , & aer, cum lumine actu imbuta fuere, sunt quidem per Ih visilia, lainet si a nobis non conlpi clanis tur ob defectum requisitae densitatis, sicuti colorata in te iacbris confli- tuta, suopte ingenio visilia habetur;
cum etiam tum colores fetu ut, quOrum naturam visibilitas comitatur.
Liquet ergo, quid ad primum arguis arculum, quod ad aereiu atua et ire A spondendum sit. Ad secundum vero
dicito; Lunam tum nativa, tum m
tua citia luce fulgere ,& esse quidem
perspicuum corpus, terminatum tamen, quod proinde Aristotelica de fit imo non comprehendit.
Ex dictis colliges,cum perspicuudicitur, quod alieno lumine cernitur.id ita esse intelligendum , ut videatur secundum se totum; alioqui contieniet dc finitio coloribus, qui B non proprio, sed ad te utilio iunis ne conspicui sunt. Poli remo, i on ignorabis , varias esse perspicu i generatim sumpti dissereti as,quoit alta tira.gis , alia minus eius natura participent. Quippe omnium maxime perspicuum coelum est; secundo loco iugnis elemetri in hinc aer den: u aqua, eodemque ordine ex horum permiis illo ne constantia. Eius ordinis ratio est,quoniam a terrena crassitie,& o C pacitate longius abest natura coelestis, tuni ignis, inde aer,&c.
Probe etiam colorem desint se.
NVnc ad coloris definitione exispendendam veniamus. Col ris vim, & naturam duplici definitione explicuit Aristoteles. Una hoc D loco. Altera libro de sensu,& letisti,ca. 4. Prior est huiusmodi. Color est, quod movet actu perspicuum. - DupIexcosteriori tale habet. Color est term L loris definus peripi cui in corpore dc finito, nitio ima seu terminato. Sed aduersus utram q. pugnatur se obiicere licebit Solis, de reliquo. & defendirum si serum lux mouet actu perspi- tur. cuuin . cum per ipsum imaginem suam ad alpcctum iactat , neque tamen lux color et t. It Color ater est E priuatio candoris, ut uocet Aristot
les,citato cap. libri de sensu & sensi.
la,& io. Metaph cap. q. rc . I. sed priuatio, sicut teli expers entitatis, ita de activitatis, atque adco & motionis: igitur color ater non mouet perspiaculi, cum tamen inter colores ces caintur, quare, nec toti, nec soli rei d
finitae prima coloris definitio quiactat. Ite, Color, cum oriatur ex peris
180쪽
missione primarum qualitatum,quq Acorpus totum perme. nt, non in t λ- tima tantum superficie, ted inter usquoque insidet I pcrperam ergo color terminus persp:cui definitur . Quod sit res pol ideas, eamd fitillic, nem explicare vim colori, non in se, scd ut visibili se ii, quo pacto in sola superficie spectatur , cum in ea duntaxat visum tertia init. Contra id rursum ob icitur, qLod aliqui sunt Iapides,ita quorum profunditate co. Blores vi dentur; & intra succlirum etiam quasi parui culices apparent. Quo fit, ut non in sola corporian; cxtremitate colores vidcanitur.
Ad primum licri in dic; coloris
defita ilionem sic esse intelligetid m, ut color moueat actu perspicitum, non tamen vini habeat ad s.ciundum perspicuum actu, quam vim, Soli, ac reliquis ali risincsic conitat.' Ad secundum; Colorem attum urci Cab Aristotele priuationem a luvocabuli, quia videlicet, ni gicdo, si cum candore conse. atur, quasi priuatio illius est, pri pleri a quod deterioris notae sit. Et quidem hoc de quibuslibet duabus speciebus sub eodem genere conteia US , quarum una lcmper aliam iraturae digi a ta- te vincit. edocet etiam Arassi teles , Colores et ut alibi monuimus. Terrio arguis in lucidis mento recte occurrebatur. Ac id Dcorporib ' vero, quod contra solui:onem Obi non nisi in clum fuit, respondendum eis, eius terna su modi colores non videri nisi in ex- perficie vi trema, atq; externa superficie trania dentur. Iucentium lapidum, licet species vi-silis, cum a superficie, quae in imo est, mittitur, totam eorum substantiam permeet. Quod velo attinet ad succinum . aliaque corpora similia, dicimus, non cerni in profundo eorum colores, esto, cernantur interia
Num eadem coloris, ct lactin tura sit, an non. ARTICULUS I.
APud veteres Philosophos varis Pro deis
decolorum natura extitere sen sicine Platentiae, quas commemorat Plutaris ton S.Chus Primo de placitis,c. Is Alexan- Lege Uabder tib i. Naturalium quaestionum, lesium iuc. 3 Ceter S ,eio nituis, Pythago- A. Cont. ros, viqi, ad quantitat ,&Math: Σ -n at cas rationes omnia referebat s Color su-ce n 1 u i i ,co lorem esse ipsam corporis Perficies superficient, eo adducius argumen- Pythago to . Mi Od. cum color sectilem natu. Tae .ram .h. lnat, nec tamen corpus , aut linea sit, trece si . rio erat superficies ἔnon qDau S tamen, sedcxllma, quae
se palam n coiisycetum dat. Plato COIoreis velo iii Tiniaeo docuit, colores esse lumen idi I uincta . qi. a sententia placuit etiam esse putat Aucinpac ,& Alpha rabio. ut videte Plato. est aptiu Aucri ocii , cona. 6s. Itemq; AuePace, Avicennari ι b. 6 par. 3. cap. 1.asteret,- Alphes. tibus abiente lumine nullum isse in Auicen. corpore colo in , sed eius appulsu Pro eadecolores cstici,eosque nihil esse aliud, sententia. quani lumen ipsum in corpore rece. quod cinis
p um.quod placitum sequutus fuisse lor sit lux, videtur Poeta, cum Aeneid. 6. dixit. stat Caiet.
Idem fernie tuetur Magnus Albertus Iauellusq. in libro delenia,&sensili, tractatu D. Son z. capite primo, ubi in eam partem Io. MCM- magis inclinat, ut pii tet,colorem este Phyci. . E Iumen in perspicuo terminato, ita tamen , ut abscedente lumine maneat qualitas quςdam ex primis qualitatibus oriunda, quae coloris velut mater a sit, eius vero forma lux .
Quod igitur color nihil aliud sit, Argumeruquani lume, probari potest; primum, pro hac sequia videmus,nubes ex diuersa solis tentia. irradiatione nunc albo, nunc rubeo I. colore perfundi , alia. magis. Obsc rari, Disit: od di