장음표시 사용
241쪽
deatur, quemadniodum quaedam dicuntur destituta potentia ad inceden. dum, & quiniam nucleo destituta, quia minimos pedes habent, aut nucleum.
e Cum sapores non nisi humiditate diluti sentiantur; hua
nudum vero ad potum attineat; recte potabile,&im potabile censeri, ait, principia gustabilis& in gustabilis: item potabile gustatu,&tactu percipi : tactu,
qua humidum: gusta tu,qua sapidum. Vocat autem impotabile, sicut paulo ante ingustabile,ex negatione,vel ex priuatione, dic. h Ai vero eum Disputat defensorio gustii se suia veto dixerat, 'sensiteriti gustum sine tactu numidi non fieri, ait, instrumentum gustus taIc esse deho su status.
re, ut neque sitaetu humidumseo nempe humore,qui cum sapore sit conitinctus: neque etiam ita estectum .ut humoetari nequeat: Semper enim sensuum organa talia esse debent potestate, qualia sunt actu obiecta, quae abiss percipiuntur. Id autem eo argumento patefacit: quia, si lingua ita arida sit, ut humectari ab externa rei gustabilis humid state nequeat, saporem nullum sentiet. Si item humore aliquo sapido teneatur , aduentilium saporem non disnoscet.Quod non raro experiuntur in , qui morbo ri gio laborant. Siquidem omnia amara aestimant, quia sapor ille bilis, quo linguam occupatam habent, gustui primo occurrit, nec externis saporibus hauriendis locum dat. i Deeι es aurem saporum. J Tradit saporum species. seu differentias, do Saporum cens , quemadmodum e colora m speclinus allae sunt extronae, & contra- spccies. ris . alis et saporibus , alios extremos & contrarios esse; nempe dulcem de amarum, alios medios ἔ &ex his alium huic, alium illi extremo viciniorein existere. Quod vero Aristoteles ait , medios sapores ex contrariIs confici, quonam pacto intelligendum sit, in librispi imae Philosophiae explicabimus.
Me ortu, θ' natura Dyoris, deque
Duria cor- N hae quaestione supponendum p simplex primo est, nullum corpus sim. sapidiana plex, modo debila sibi obtineat non va. puritatem, sapidum esse; cum sapor
si qualitas secunda orta ex commistione quattuor primarum , qirae simili in elemento natiuum 1 latum
retinente,inuestiri no possunt Qua .re&aqua exierra, quam lambit, si ea pura esset, nullum saporem acciperet. Et eadem,quanto minus sapida eit,tan to pu i ior, praestan tiorque A habetur. Accedit etiam, cum glistus Gustatuvst sensus alimenti, it docet Aritim sensus ali- teles in libro de Selisu & sensti .cap. ineuit.
q. cumque saporta dati fuerint a natura ad condiendum cibum,h c vero purum elementum non sit, vi primo de Ortu In tetitu ostendimus, co- sentaneum esse ut nequaquam in eIemento puro in sint. Relicta igitur Adgenera
sententia Empedoclis, Anaxagorae, dii sanore in liri.&aliorum,de qua Aristo quae con-teles in libro de Sensu,&sensili,cap. Curiant. .aheophrastus lib.Wdec aus. plat. B capit. x aliique auctores, assere' dum cum Alberto in Summa de Homine,&de Sensu &sensti , tractatu 2. Apollinari hoc in lib. quaest.29. Gar bio in Summa , quael . I. Contareno de Elementis , Conciliatore differ. 14 S. Marcello 3. de An ι- ma, a capit. 8 o. post Aristoteleni loco citato, de Theophrasium citato libro,capit. I. ima potissimum coιήu rere ad sapotu generationem s videlicet,siccitatem terrestrem, aqueam
242쪽
S 11 IN II. LIB. ARIST DE ANIMA
humiditatem,&calorem. Interuenixe siccitatem terrestrein demonstrat experientia in rebus sapidis. Debet autem eiusmodi siccitas esse terrea, non ignea; quia siccitas ignea est in materia nimium tenui,atque ita euanida est . ac parum apta ad gustum a sciendum, qui, ut unus este sensibus magis crassae concretaeque naturae; ita obiectum in materia crassiore exigit. Quod vero humor ad gignem dum saporem etiam confluat, inde patet; quia multa corpora tunc sapi- da fiunt cum humore irrizantur. D bet item hoc humidum esse a auem , non aereum; quia in eo tantum humido, quod alandi vim habet, atque adeo compactam, densamque materiam obtinet, sapor excitatur; tale vero ordinariὰ est humidum a- . . quoum , non aereum , quod faei Eeuat escit. Rursus; oportet adortum siporis humidum sicco domi- - i , qtaia , ut odor magis in sicco . in humido, ita sapor masis in humido, quam in sicco consistit; ut in disputatione de odorum natura ex Aristotele disseruimus. Postr mb requiritur ad saporem procreandum calor; quia sapor non ni si praeeunte sicci& humidi concoctione, perquam humidum cum sicco aptε commiscetur, oriri solet: haec autem concoctio vi, ac ministerio caloris sit. Unde videmus sapores frigore interire ; quia friguς coctionem imis Dedit. Cernimus item, fructus in locis frigidis amariores esse, & ubique terrarum accremento caloris a- ira rorem exuere,&dulcescere. Por- ro, cum ad fa orem tria illa concur-rrat: siccum &humidum rationem ireriae subeunti calor vicem causare scientis.
Ex dictis non dissicile erit, intelliis gere, ii id sit sapor quem ita definii tΤneophrastus primo capit. lib 6. de Causis plantarum. Sapor est partis siccae , terrenaeque in humore de nia lio. Et exactius Aristoteles in libro Quid sit cla sensu. &sensili, capite . Sapor sapor, est affectio in humido aqueo, facta a sicco terrestri , & calore decoquente , gustatum, qui in potentia A est, ad actum per alterationem dedaincens. In qua definitione non solum materia & causa efficiens saporis exprimitur, de quibus pauli, ante; sed etiam forma, cum sapor dici tur affectior Se finis, cum additur, deducens gustatum, &c. Alteratio enim. qua sapor potea tiam mouet,finis saporis est. obiiciet tamen aliquis,non videri humorem materiam saporum . A Nam cineres amari sunt . & tamen non humidi: &Zingiber ac piperhabent saporem acutum 3 nec tamen
humiditatem. Item, quia, fi sapores essent proprii alimenti, serentque
humidi, oporteret omne alimentum
esse humidum : quod fusum est aquandoquidem fames est appetitus
alimenti, &3. de Anima, capit. 3. text. 18. definitur appetitus calidi de sicei. Sed occurrendum. licet ma- C teria saporum sit humidum; non sequi, omnemprorsus saporem esse iare, quae plus habeat humoris, quam siccitatis;sed in ea saporem magis ab humore, quam a ficcitate oriri, veait Theoprastus 6. de mus plant. etsi interdum siccitatis plus, quam humoris in re insit. Itaq; etiam is sapor, qui in cineribus est, ab humore praecipue nascitur, quo cineres non omnino destituti sunt. Quod similia D ter de Zingi re,&pipere dicedum
est. Fatendum etiam. non omne aliis mentum esse humidum, modo fatea.
muri id, quatenus sapidu, humorem magis,quam siccitatem deposcere,&inee lapida, si aliae partes ficciores , alis humidiores existant,saporem in humidioribus magis,quam in sicci tibus vigere. Praeterea dubitarit quispiam, an sapor ita ex praedicta militone oria-E tur, ut insit in re ipsa, quae cadit sub
gustum, servetque certam speciem, ad quam pertinet ἡ an ratione potentiae mutetur. Ratio dubitandi exe' est , quia videtur conitare experientia , eandem herbam boui dulcem esse, homini amaram. Contra in rium tame pronunciandum est co tra nonnullos , quos resert Theophrastus, cap. 2. Ii 6. de Causis Diant.
Dilutio Dubium Resposio ex Theop.
243쪽
Nam eam gustus in omnibus animantibus eiusdem naturς sit.&su, latis impedimentis non deeipiatur circa propritim sensibile; necesse est, ut duIcedo, quae in eadem herba est, Iecudum rationem speciemque duucedinis percipiatur. Cur autem quihusdam herbis alijsve alimentis beluae alii de uti soleant, quae homines auersantur,&contra; causa est, non qu bd ab utrisque dulcedo rei inhaerens non percipiatur; sed quia ex diuersitate rem aeramenti accidit, ut id, qtiod dulce est,unt,alteri iniucudum, R in salubre sit, aut viceversa. Quod enim etiam nostro gustui n5- nunquam duIcia molesta sunt, patet exempIo cassiae inule. Quod annotauit Contarenus,lio. . de Et mentis.
, net, nunc conueninni in iis constituendis Philosophi. Nam quidam ad nullum certum nu merum eas reduci posse inquiunti lia octo faciunt species, alij septem.
Plinius vero lib. I . Natur. his t. p. 17. tredecim recenset. dulec suavem, pinguem,amarum usterum,acrem, acutum cerbuin, acidum,salsum. Ac
praeter haec,inquit, tria sunt genera mirabili maxime naturas unum, in quo plures, pariter sentiuntur sapores,ut in vini sinamque in his sunt &auster us,& acutus, & Icis,& sua. uis,omnes alieni a Iterum est genus,
in quo sit & aIienus quident , sed& suus quidam. & peculiaris . v in Iacte, siquidem inest ei, quod tarne iure dici dulce,&pingue,A suaue non posset,Obtinere lenitate,qui ipsa succedit in saporis viceni. Dein de suum quendam sapidis aquis triabuit saporem. Probanda tamen est sententia Aristotelis proximo sup riori capite,ut ad rationem philosophicam magis accedens.quae octo saporum species numerat, etsi no val-
repugnandum sit ius,qui plures,
A minutias cocidendo, MI pauciores, generalius loquendo species constituunt nempe dulcem,amarum,pinguem,falsum crem, acerbum,acuis tuin,acidum. Dulcis in melle,v.g. fi- cubus,& uuis maturis sentitur: R-matus in bili.opio,absynthio & genista: pinguis inbutyro, lacte, & leo:salsas in sale,&aqua marina: a cet iii pipere &allio:aeerbus,qui &ponticus,& stipticus, siue astringes B appellatur, in immaturis pomis, infructibus myrti:acidus,in oleis racuis Ius,in aceto & raphano.Ex his saporibus docuit Aristoteles , pinguem haerere dulci,id est, posse ad dulcem reuotari,& salsum ad amarum; non quod specie coueniant, sed propter maiorem cognationem , quam cum sis habent. Dissensio tamen non parua est, quinam sint extremi sapores. Na PlaC to in Timaeo,Galenus in 4. lib. Sim-pI. med.a ra.io. Conciliator diff. 14s. arbitrantur,non esse dulcem,& amarum,ut posuit Aristoteles,sed ponticum & acutum . Huius opinionis fundamentum est, quod b sapores sint extremi iuditandi,qui ad extremas primas qualitates magis accedunt: at sapor acutus summo cal ri; ponticus summo frigori vicinior est, intelligeratione temperamentis D ex quo resuItar. Adde, quod extrema sensibi Ita Ia dunt sensus; dulcis vero sapor minimo, sed reficit,atque obIectat. Item. quod ab acerbo ad acrem fit transitus per dulce sapore Non solent aute in qualitatibus fi
ri transitus per extremum, sed per medium. Amplectenda tamen est sententia Aristotelis, quam tuetur D.Tho de Scilla Seseii fili,leel. I 1 Averroes hoc loco, text. Io . Ω s. E collecti. tap. 17. Gardius in Sunima lib. . tradi. s. quaest. I. Contar. lib. de Elementis , Iauellus hoc lib. q. 46. Aduertere tamen o portet, si s pores considerentur, quo ad primo quali tates , ex quibus oriuntur u gandum non esse, ponticum Ec acierum extremos dici posse, ob ration superitis adductam. Verium ea s porum contemplatio noeli propria
244쪽
ciunt ad temperiem corporis, quam Medici praecipue attendunt. ADtlO-teles verε,q u ia de Iapori bus di si erebat , secundum propriam ipsorum rationem, videlicet, quatenus gust, tum mouent,recte extremos sapores constituit dulcem&amarum; quia maxime contrario modo potentiam assciunt, ut experientia testatur: quemadmodum & qui extremi colores sint,non primarum qualitatum B excessu aestimamus, sed ex modo assiciendi visum di quia alter disgregat ,. nempe candor:alter congregat, vide-I icet, nigredo. Porro sapor dulcis ptime sensum assicit,amarus deterrita me, quia ille oritur ex optimatemperae, hic contra. Nam cum sapores. fiant ex passione humidi a ficco terreo per caloris concoctione, ii erunt
persectissimi, &sensui maxime accommodati, qui absoluti ssimam humidi concoctionem sortiuntur, uti
dulcis; ij impersectissimi, qui pessi
mam, ut amarus. Igitur ad fundamentum aduersariae opinionis, qu tenus probare nititur,sae rem acutum de ponticum absolute extremosi esse,negandum est, saporum contrarietatem ex primis qualitatibus suis mendam esse, ut iam ex proxime dictis constat. Ad aliud respodendum: Hoe peculiare esse saporibus , utv-nus eorum extremus, nempe dulcis
non valde laedat; quia in saporibus laesio oritur ex primarum qualitatum excessu, qua a sapore dulcilon abest. Eaque causa est. cur per i LIum ab aceruo ad aerem fiat transitus; non tamen per se, sed per accidens ; nempe, quia hi de extremis qualitatibus multam possident, a que adeo nisi haeseremittant. &ad temperiem reuocent, sub qua rem- perie euenit sapor dulcis, amitti ipsi non possunt. Adde etiam, non repugnare. quominus in aliarum etiam qualitatum generibus interdum a Imedio per extremum fiat transitus, ut, sicorpus ex caeruleo nigrum, delati nigro puniceum euadat.
natura, ct organo disserat. ARTICULUS I. DIFFERRE IN PRIMISS x qui putent, gustum non d L ferrei tactu, sed sub illo, quasi
speciem sub gener e, contineri zquorum sententia probari potest in primis, quia idem videtur ei se utriusque obiectum . Nam gustus percipit Argume aquam, quae cum saporis expers sit, ta probannonemn ut gustabilem, sed ut tacti- tia, gustuc lem cognoscit: unde& Aristoteles non distin proximo capite, tex. Io I. asseruit gu- gui a tD stabile esse quoddam tactile. Secun- civ. do, quia Aristoteles hoc in libro, ca- rpit.3. rex. 28.docuit,tactum esse sen- xium alimenti. Quare, cum alimentum ad gustum pertineat,idem videtur csse commune horum sensuum obiectum. Tertio:quia guuatus per- 3:cipiens fores, percipit etiam humorem; n quidem sapor mouere gu-
D statum non potest, nisi insit in humido actu. Accedit Aristotelis testim nium, tum in libro de Sensu & sensuli .cap. 4.tum lib. f. huius operis, cap. I 2.text. 64. & lib. 1. de Parti b. anim. rapit. II. ubi affirmauit, gustum essequendam tactum: & rursus cap. 2. de
Sensu& sensili, ubi ait , gulium esse speciem tactus. Postremo hoc in li
68 .docet, solum tactum esse necessa-E rium animali, idemque de Sensu&sensili, capit. afirmat, animal non posse esse absque gustu. uae locat n-ter se pugnarent,nisi Aristoteles vellet gustum , Se tactum non differre
Advertendum tamen est, dupIici- Tactum b. ter sumi tactum; uno modo, prout fariam fu dicitur de quavis potentia, quae non mi. Percipit rem sine contactu, id est,cu
245쪽
aus obiectum non sentitur medio remoto species traijclente, ut percipitur color qui per aerem ad aspectum iiii imaginem mittit; sed medio coniuncto; quo pacto gustus in sapores; tactus in calorem, aliasque eiusmodi qualitates ad se attinentes sertur. Nec enim necessuin est, ut sapora re sapida per aerem ad gi illum trans- meet, umiliterque calor ad tactuin. Blio modo sumitur tactus a Phil sophis angustiore, ac proprio significatu. Eis aemque modis tactile accipi consueuit, nimirum, pro qua uis qualitare,quae ut in suam potentiam
cadat,non poscit medium ex ernum: vel pro ijs tantum qualitatibus,quae preuo vocabulo tactiles nuncupanis
tur. Hoc posito, si tactus secundum priorem notionem spectetur, dicimus . tam gustandi, quam raugendi Dcultatem laetiim iure nuncupari sesim neutra earum cxterno medio ad obiectum percipiendum egeat. Sive o secundum posteri orem; diue fas esse potenDM, & specie, natura
'Tactum di que drii iactas. Quae est sententias ingurim Aristotelis hoc italis capiti I I. text. cie a gi, Ira &ια s. di de Sensu Sesensili, castu. pit. 4. Averrois hoc loco, text. 3 r. Τhein illii capit. 43. suae Paraphrasis Simplicii ext. Iio. Philopon . S. Thomae, Aegidi I, Zi Narae, Δ Caietam texe ι . APollinaris quaest. as Ferrariensis quatit. 38. M Albe ti in Sum tia deuo iame, & tib a. de Anima, tractat 3 capite 27. etsi V nutus aliud putarit hoc loco, texta Ioa. aiens , gultum& tactum non differre, nisi per quae iam con nor
ta; ibrinaliter vero esse Unam ean demque potentiam . Probatur autem nostrae opinionis veritas ex eo,
quia aliud cst ciuiectum tactus, neminpe calor, frigus, aliaeque ei ulmodi qualitates, de quibus sequenti cap tu agendum , aliud gullus, nimirum sapores. Iton; qui aliud est ea gendi , aliud gi istanus orgatrum, Fimox parebit. Quo argumento vetitur Rriit. text. Iix. Deinde, quia alioqui non essent nisi quattuor sensus. Praeriterea, quia fieri potest, ut, incolui ni
adiu,pereat gullus iti lingua.
A Argumenta vero initio adducta Diluuii uir
nihil exhibent nNocij . Occur- consertim rendum est enim, si detur aqua adeo argum sincera, ut omni sapore careat, eam probatia ,
non gustatu , sed tactu duntaxat gustu non perceptum iri. Item: gustatile eL distingui se tactile , se gustum esse taetum . at . siue speciem tactus, si haec sub priori consideratione, quam ante explicuimus, sumantur. id est, gustatile esse tactile, secundum anare amiB qua ambo sub potentiam cadunt svidelicet, per medium coniunctum et similiterqυe gustum ei su lactum , noli simplicitur , sed secundum c snationem, & similitudinem, quan
in Dercipiendo obiecto sortiuntur.
vel , guitabile esse tactile, quia nihil gustari poteli. quin prius tangatur : & gustum esse quelidam laetum , quia vis gultandi , & vis
tangendi circa eumsem cibum veris
C santur, c unde taetus dicitur sensus alimenti ratione tamen diis uersarum qualitarum , quia tactus
circa humidum , verbi gratia , &sccum; gulius circa saporem, qui
ex horum commillimi ic fit , occupatur et est vitaque facultas ita in has qualitates D, cumbit. vrgultus non tendat i n luas, n i si laetus i ta eas, quae ipsi propriae sunt,saltcm pr us nata ra feratri P.
Ad id , quod postremo loco de de necessi
ta tus&gulius necessu a te adiecti tu late tactus fuit, drceriati inuit, solum tactu iii &ganu .
respectu om itum an iis alii tui Ia clieabiolute neces Iarium, Ua, ut Dec ad breue tempus absque tacti possint
vivere; gulium velo, etiam minium fere comparat Oue , cxcept 1 paucis admodum impcrsectiS, nec css
rium uila, non, quali eo sublato, confestim interitui a sint, sed quia, cum omnia fero ad capiendi. iii aliis mentum , cibi voluptate alliciamtur. sublato eius voluptatis sensu, ordinarie a nutrimento capicndo cessabunt, vel tam patu mali tament, vitensiin extabescant. &moriantura a atque ita dicitur gustus neces Iarius an irnantibus,quia ordinarie eu maiori ex parte . absque illo vitam non
246쪽
N. omnlim lare condimentorum , Λ esculentorumque in deuorando,g Iae octione suauitas existit, >alia. Quod vero Plinius ait, licet gustus in homine ad palatum sese m rigat, in ceteris animantibus lingua duntaxat contineti, cum id ipsen que ratione ostendat, neque exp rientia comprobarit, non est,cur iti esse arbitremur. monam vero pacto intelligendum sit, quod lib. de sensu, Besensili. capit. . & lib. a. de partibus animal.capit. Io. Arist teles asseruit , oustum & tactum a corde pendere,alibi examinandum, nobis est.
DEarambissarum, eadem ratio en . Nam si tactus nα Testiis unasset sensius, sed plures,necesse eri, ct ea, qu tactu nercipium tur,plara sensibilia esse. Dubitationem . rem iste locus habere vide- ritur,virum plures sint tactus, an unus tantism: ct de instrumento tactus, 'rud tandem sit,utra m ipsa caro,er ι quod in ceteris simile est carni,an
ita non fit,sed id qaidem ipsum fit sensus huiusce medium, instramentumantem ipsius primum allad quoddam sit intus.
b omtus enim si sus uuias eontrarietatis esse uid pr ut rusus albi, nigrique: auditus acuti,grauisque, ergullus dulcis,atque amari. Bi tangibili plures insunt contrarietates,nt patet, est enim cassidams P- m,humidum siceum,mori duram,st ii modi alia. Sed esuide-- Tex. io tur ad hane dubitationem quaedam solutio. Nam in ecteris etiam sensibus plures sent contrarietates, in noce namque non Ibiam est acumen eruauitas: sed etiam magnitudo,crparuitas,oelenita edias rhas Mess. alia huiusmodi. Sunt oe circa colarem differentiae alie tales. Verum,
qui amsit unum obiectum rami,sicut unum est auditat sonus, non eo manifestum aidetar.e Huius aatem Utrum instrumentam tactus suas ste post carnem, Tentis an nonsit,sed statim sit ipsa earor id non esse,signum videtur, sensum,i quam, illico fieri, cilm res tactu pereipienda tanbutar. Etenim,si quis κηnc circa carnem stubtilem pellem extenderit, deinde rem tactu peripiendam tetigerit Iensus Itali in similiter fiet, ct tamen patet,in tua pelle tactus instrumentum non esse. Quod si copulata fuerit, velamus, ut pater,sensi s perceptio fiet. uuaoropter talis pars corporis perinde sese rex,
habere videtur,atque si circa fusus aer comunctus esset nobis, ac cop Irtus,tunc enim uno quodam in immento profecto βηum, colorem,et odorem uideremuesentire, anus quidam uideretur egenimirumst sus,nisus,auditus, atque olfactus. Plane autem,quia seiunctum eni per Tex. 1 II.
quod sent motus, paret, instrumenta tu dicta sensus se diuersa. in tactu
aut idipsum nune latet. Fieri.n.nequitini ex aere lava corpus anim tum tanti unodῖ constet, quippe eum solidum quoddam esse oporteat. Re
sat igitur,ut ex his atq; terrast insu,quale est ipsa caro, i quod via
247쪽
rem lassus subis. Quare necesse est, sum corpus copulatam me m esse . inter mΠrumenturm it stactus, s res ipsas tangibiles, per quod fune πα-r ia, ipsi sensius, quiqt idem sisnt pilares. d Indicat autem plures esse tactus
hisce, oui in P gua con it. 'Nam eadem inpari , ct omnes rcs tangibia .les,er saporcm etiam Ditit. Si igitur oe ccte partcs carnis sentirento irron: unus idemsturic sorbus ideretur esse profectδ gustus, ti- , dius. Nunc autem, auia non fit conuersio, duo diuersi sensus esse censem. Tex III. e . vero dubitabit hoc seco non iniuria quisipiam. Pi amsi cor uae quirin1 omne profundit arm habet, atque hoc est tertia magnitudo, fieri verὸ equit, ut ea corporas se mutuo tangant, ivter quae corpus aliquod mrdium intercedit, hi midumqi non est si re corpore,nec humectatum,sed necesse eΠ, vel aquam esse, vel aquam habere, qui sic potest,ut corpus . , . tangar eorpus in aqu.Pe cnim necesse en, cum extrema non sintsecea , inmedio aquam esse, qua r ista sint ipsa extrema. Quod se hoc est νει. - : rum,sicri profesto non poton, t corporum tactus fati; aqua. Eodem etiam modo de us dici potest, qtiae in aere coli cantur, simili namque m idose habet adrad ea, quaeJunt in ipso, eν aqua ad ea, qχae siunt in ipsa.
tet autem nos, magis in hisce, quae in aere coliscantur, Fam in assimantia πα-δ . bus, quae sisnt in aqua, si harmentatum humectatum tan 'it . f Vtrum imm= omurum simili modo sit senDs: ausi Mim quidam, 'ut nunc Nidetur, eodom quidam diuersi modo obiecta sua percipiant, Iinus quidem, oe sitis tangendo, ceteri autem eminus e At id profecto non ita est, s d duri r. rum elim, molle per alia pl. 8 semimus, quemadmodum, s id, quod sonat, O visibile, ac odorabile: veri m haec quidem eminui, illa verὸ c minus fontiuntur.Quapropter later,si per medium illa 'ercipiantur. inus sibilia cuncta per medium sentiuntur, sed in illis id i sum latet, vi dixti ωπι. Enimverῖ, si per subtilem pellem,ut prius etiaM est dictam, posta
ei rea carnem sentiremus omnia rambilia, id ipsum non animaduerte
tes,sic nos tum utiq; semiremus, inunc in aeresentιmus, di aqua. Nunc
a . enim vitemur res ipsas tangibiles tangere, nullum medium esse. Intem est autem inter tangibile, ea, qua sonantio visibilia. Nam haec quidem sentimus messio in nos aliquid agente. At tangibilia sentimus non a me
dio , sed una cum ipso medio moti, viisit, cum quispiam per clπωνι es 2 percussus. Non onim percussus clypeus percust,sed sit, ut ambo sint m
se habent adussum, auditum, atque o factum,sic earo ac lingua si se ad huius instrumentum sensus babere vid: ntur: atque nee ibi profect), nec hic pereeptio sensus fiet, cum instrumentum βρο- ὰ re sensibili tangitur, ut quilpi super extremum oculi corpus posuerit albam. Ex quo etiam planὰ patet, binrumentum sensus ipsius, quo res percipiunων tan biles, intus esse collocatum, ut diximus. Sic enim ct in hoc sensu siet iaporris, quod in ceterisse Uinu fieri solet. Sensibilium enim,si in ipses lanmmex tis ponantur 'suum,nonfriνt να perceptis,at si super earnem po-tur tangissile sivi docet experienti sensus. Quare sine dubio ipsa caro
248쪽
eorpus est,diferen . Dico autem di serentias eas,qreae rerum et emadi tinguunt, calidam, frigidi , siccum, ac breuiadum, de quθbus antea diximus, i in locis, in quibus de elementis ipsis tractauimus. Ins ramentum autem id, quo dictae qualitates sentiuntur, O in quo primo sensus is collocatur, quem appellare consueuimus tactu pars ea sanὰ est, quae en potentia talis . li Sentire namque pati quoddam est, Ni disimus. aesare Tei. H8. id, quod a tuale illud facit, nsu potentia, quale est ipsum actu. Quocirca simile calidum, atque frigiIum, durum, ac molle non sentimus, sed exuperationes,quia sensus est quasi mediocritas quaedam contrarieta
tis eius,quae in ipsissensibisibus ineII, ct propter boc sensibilia ipsa discer
nit. P am medium ipsum extremorum est iudex.Fit Cnim ad virum , in Tex. ristia sorum alterum extremoram. Atque ut id,quod album,nigrum , percepturum est sensum,nmtri ipsorum actu,sed pote uia sit utrumq; oportet, ct in ceteris eodem modo, sic in tactu neq; calidum,neq; frigidum id acta sit oportet,sed utrumq; potereia,qaod Hrumq; es percepturum. i Praeterea,ut si lis visibilis,ac inuisibilis Podammodὸ est,ini diximus, rix. I am. ceteris sensus opposivorum similiter,sic etiam en tangibilis,ac mrangibilis tactus. Intra bile autem es etiam i quod exiguam admodum dis rentiam tangibilium habet, qualensius est aer, e r exuperationes etiam tandibilium, qualia sunt ea, quae corrumpere possunt. De sensuum igitur unoquoque dictumst hoc modo, quasi pura .
Dε a Postremo loco accedit ad disputationem de tactii,
quam eo cosilio hactenus dillulit, quod huius sensus notitia admodum obscura sit,ut indicam quaestiones,quas de illo mouet,adeo dissiciles, ut in eis non tam sententiam suam explieare, quam anIam praebere videatur. Igitur initio capitis monet, dem pacto se se habere tactum ad suum obiectum,qtio ceteri sensus;eademq. methodo debere in eognitionem venire, Ira, ut pro eius varietate tactilia quoque multiplicanda sint . Tum in controuersiam adducit: Capitisum num unus tantum sit tactus. Item,quodnam sit tactuS initiumentum, carone, guminum-ec id, quod in iis, quae earnea non sunt,carni proportione respondet, an aliud quidpiam; ita ut caro sit medium Lorgacum autem sit aliquid aliud interius
b Omnis enιm Negantem partem prioris quaestionis conrmat ex ea, Videri plui quia unus sensus,unius tantum est contrarietatis; ut aspectus candidi,& nigri: res eii l . auditus grauis,&acuti:gustus dulcis,&amari: tacitas verborta plures versa- ctus ..tur contrarietates, nimirum, circa calidum.&frigidum: sccum,&humidum, aliaq. id genus. Quod si quis respondeat,etiam aliis sensibus plures occurrere Refutatio contrarietates,vivi sui non solum atram,&candidum sed etiam pulchrum,di talia rG. Red resiaq. elusinodi:cum tamen in conlata sit,quemlibet eorum sensuum i sioni v avnrem: sellit eam responsionem:quod reliquotum sensuum contrarietates,quantumlibetplures videantur,omnestamen in unam communem nuto nian. conuenirat, in veronon lares seseliabeat M
249쪽
e 1 Hur amem virum minumentum. J Posteriorem tractat eontrouersiam Oosano tactus. Quod enim id animantis caro censeri debeat, ex eo quispiam offenderit: quia,ubi primum ea ro attingitur,citra moram sentimus. Verum hac rationem parum firmam esse, ex eo suadet,quia, si quis externam aliquam membranulam carni obtendat,adhuc constitim sensio fiet, & tamen luce clarius est,eiusmodi membranuIam non esse tactus instrumentum. Pergit deinde inlli tutum idem confirmare: quia caro ita affecta est ad org Inum tactus, ut se haberet praed .eta membranula, si carni congenita esset:&, ut se haberet aer ad aspectium, auditum, & odoratum, si animantibus insitus a natura foret: tunc vero, etsi aet horum sensuum instrumentum esset: atque hos omnes sensus in unius sensus naturam contrahere videretur: nihilominus tamen idem aere set eorum medium,non autem instrumentum: neque idem sensus foret vide di,audiendi,de odorandi. Ergo de caro medium eri t,non autem organum t eius, licet, organo coniuncta ut,ut quae eadem constet forma via ipsum animal, quod praedictorum trium sensuum mediu non conuenit, quae elementa sunt, desoliditatis mitia: atque adeo viventium formis haudquaquam i
d Indiearaitiem plures. I Obscurus est hic locus,nee in eo expIicando Interpretes consentiunt. videtur tamen Aristoteles persequi Maestionem de unita- Resutatio te tactias,&occasionem remouere existimandi,unum esse tactam. Putaret er- opinionis go quispiam, unam duntaxat esse potentiam tangendi. quia illius instrumenis unum ta- tum unum est id ex eo demolitur,quia licet instrumentum sit uiuinhsi obiectactum c6- plura sint, ad multiplicandam facultatem sar erunt. Quod in gustu, Se tactu stituentis. linguat conspicuum videtur,quos fatemur esse sensus diuersos,esto. in una,ea
demque lin acernantur: quia tactus circa tactiles qualitates, gustus circa gustatiles sese exercet. Si igitur tactus plura habuerit obiel, , esto enserium, atque etiam medium unu A sit,id,quo minus potentiae plures haesti debeant, non obstiterit. e P vere dubitabis.J Cirm tactum medium congenitum habere fiaperius diaxisset,uberioris explieationis gratia aliam nunc mouet quaestionem, videlicet, Nu ta dis num tactus medium aliquod externum habeat. Nam .cibn inter duo eorpora
mediu cita intellige solida,quae alias partes depressas alias eminentes habeant; sempeς ternu sibi interiectus sit aer, vel aqua: vi patet. cum se in aqua contingunt,ubi inter illa. adicet. nonnihil humiditatis perpetuo deprehenditur;quod similiter accidit in aer esto, id in hoc elemento minus sit conspicuum:videbitiar omnino asserendum, quoties aliquod eiusmodi corpus tactu sentimus interuenire, semper medium aerem, vel aquam, proindeque sensui tactus haec corpora, tanquam externa media,ad sensionem obeundam deputata esse. inrtim igitur. I Aliam prostri quaestionem: mm sensas omnes per exter Comune num medium in sua obiecta ferantur: an potius gustus, 3r tactus per in ternum est omnia duntaxat: iqui per externum. Respondetque,omnibus sensibus communuhus sensi- esse, per externum medium sua obiecta percipere, etiam glistarui. & tactui rhus . per dum corpora solida gustamus,& tangimus,c , inter illa, ut paul6 ante dicta externum fuit,semper aqua,aerve maneant medium. Verum hoe reliqui tres tensias a guis mediu ob. stu, M tactu dissident, qu bd in illis medium externum mouetur ab obieetoriecta pera meditam vero mutatum potentiam a scit: in his autem propter rei percipiendet vipere . coniunctionem,& breuitatem interstiti I, medium, & potentia simul moueri
censentur. Quod clypei exemplo ostenditur.Si quis mim per cIypeum perci ritur non dicimus,clypeum ab hasta, ipsum verba cliseo percuti .sed una cum clypeo plagam accipere. Adde, quod gustatus, & tactus non nisi ex accidente medium externum sortiuntur, cum videlicet eorpora nequeunt se immediate contingere: reliqui vero sensus per se, ac ratione obiectorum externum me dium einagitane.
g Omma autem brutus medium,obiectum, Ze sensorium accuratius emplica
250쪽
vii eat. Ac primam docet,eamem,non organum sed medium tactus este,scu- Carne essi ei aer visus.&auditus. Quod probat, quia sensibile inapositum sensui non mediu tita. sentitur: si enim album oculos tangat,aut sonus aeri congenito eIodothdo. randi sensorio adhibeatur,non fitiansio: ac tactile carni admotum percipitur. Deinde, obieetam tactus,ait,esse tactilium corporum disserentias,hoc est ea. Iidum, stigidum, siccum, humidum,quas vocat differentias,quod elementa, prout alterandi vim habent,iis inter se conitituantur,ac dissetant,ut in libris
de ortu,& interitu exposuimus. h Senrire namque.J Quale sit tangendi organum,ostendit iens, esse pol
state id,quod tangibile actu est; siquidem id, quod sentit a sensili pati oportere quod autem patitur,in potentia tale est, uale id,a quo patitur. boni amisitur potissimum tactus obiectum est calidum.fiigidum,siccum,humidum,eius sensorium ita erit affectum, ut hisce qualitatibus immutari queat. Est vero hoc inter laetiam.&reliquos sensus discrimen,qiihil aliorum organa expertiarunt qualitatum, quas sentiunt, ut humor crystallinus colorum , mamillares processus odorum, aliaque similiter: at in I runaentum tactus,cum sit corpus exprimarum qualitatum comini stione con stans, necessario primas qualitates ,
quae tactus obiectum sunt, in se actu cohibet quamquam eas in mediocritate obtinere debeat,ut extrema,atque excessus apte diginoscat:siquidem mediocre Mest te extremorum iudex est . iudex e u i P ain , vivisis. I Quemadmodum in aliis sensibus duplex sensile con- tremor stituit; unum vere, proprieque sensile, veluti habitum: alterum, ut priuationem: sic in tactu rem sese habere ait: ita ut, sicut visus rei vi silis,de inuisitis est, sic & tactus circa tactile, atque intactile versetur. Intactile vero nuncupat tum id, quod tractabiles qualitates admodum remissas obtinet ; tum quod easdem nimιum exuperantes habetiita ut sensorium labefactent .
QVAESTIO I. Amodnam sit tactus Orgamum ,
Philolophos discrepantia . Themistius in sua paraphrasi capit. sy.& o.&simpliςius, tex. II 6. ponunt tactum in corde,adducti verbis
Aristotelis in libro de sensu, & sensi Ii, capite secundo, & de senectute
cap. a.&de partibus animalium lib.
x. capite Io. ubi Philosophus videtur cor sedem tactus, a gustus sace- t. opinianre. Averroes autem in paraphrasi de sensu&x Colliget, capite 8.&ιλ& x. de partibus animalium , capi te I. & 8. asserit, carnem sensiterium tactus esse, idemque statuit Philoponus ad tex. ix q. & Aphrodisinis libro a. de Anima, cap. de contactu, quem ob id Themillius loco citato reprehendit.
Galenus vero libro primo, de usu . opinio.
partium,capit. I 6. SI ist. & Iib.quinto,cap.9. Sc libro duodecimo, cap. 2.&lib. 1. de tem ieramentis. Auerr escom. 18. pernelius in lib. de animae facult.cap. 6. Uesalius lib 6.eapit. II. M. Albertus hoc lib. trach. s. cap. r.& 34. Conciliator disserent. 42. Tnurisanus lib. I. Techni, m. I .&llh. 3. cOm. 4. D. Thomas hoc loco lect. 32. Aegidius text. io 8.dub. I. iu Sc
tus quae Ilione secunda , land unus quaest.29aiulit, organum tactus esset