장음표시 사용
251쪽
Vtrique harum duarum opinio. num adstipulari visus est Aristotelestum libro primo, de hilt .anim. cap. .& l. b. a. depaitibus animal. cap. I. S s. ubi tangcndi vim in carne sita inesscdoci t , tum prox:mo superiori
capite. teat lo 9. ubi carncm medium, organum vero ii cluum colastituit.
Quae loca perpendens Aueri oes, &tunc in hac posteriorem sententiam inclinans censuit, Aristotelcm, cum libros de animalibus scriberet, nondum compertum habuisse. latere sub' earuncula neruos, quod cum postea cognouisset, in his libris, quos postea edidit enteia tiam mu tasse . I. assertio. Nos igitur propositam contro-uci iam a liquot asterilonibus expli- cemus. Prima sit. Organum tactus' non est in solo corde, nec in uno aliquo mcmbro corporis dulaxat. Haec est Philosophorum communis. Probati irque ex eo, quia non solo corde,
nec uno aliquo latum in zmbro tangimus, ut tellatur experientia. Atque
ita fieri oportuit. Nam cum hic sensi is ad tuendam animalis vitam , &noxia declinanda peculiariter datus sita natura; siquidem ad eum spectat, percipere laesonem , qua primarum
qualitatum temperamentum, quod maxin .e vitam continet, dissoluitur;
necessum fuit,non addici eum,aut limitari alicui certae parti corporis . Quod vero Aristoteles eum in corde posuisse visus est: ideatenus pro vero haberi potest, quatenus tactus,
uod suo modo de gustu dicendum
sicuti ad vitam est necessarius sita cordi, qui est vitae fons, uti sensus inax inac vitalis, ac reliquorum fundamentum , priuatim rcspondet, &Neritos a una cum eo perit. S)quis autem dicerebro cat, nihil aliud voluisse Aristotelem, derivari. Quam tactum esse in corde, ut in ragice, quia inde propagantur nerui , per quos influunt spiritus ad actumientiendi. Iam ea Philosophi sementia in primo de orti . SP interltu con
futata a nobis fuit, ubi cum schola Medicorum, tum alijs argum tis,
malcs spiritus a cerc br . non a corde derivari. praeterquam,quod eo moado etiam ali; se usus dicerentur esse
in corde. Secunda assertio.organum tactus a. assertio. neque est sola caro, neque solus nem Tactus odiuus. Hanc tuetur Simon Porcius lib. gariu nec de dolore,cap io. Theophilus hoc in tota caro, libro a texi I to & I lx. D Gregorius nec solus Nissenus lib4 Philosophiae,capit. . neruus diis videturque Gileni lib. I. de tempe- ci debet ramenti S, cap. 9 S lib 9. de placetis Hippocratis.& Platonis cap 2. Auliscelinae libo Nattar. cap. de tactu. Alis g. Z lli lib. 2. tractat. . cap.3. Proba
turq ex eo, quia constat, non solam carnem , sed etiam neruum sentire cum laeditur; sive haec firmantur conis iuncta,ut caro neruosa, siue separata,
lis est in recessu cordis, S iecore.Αd- Quid n
uertendum tamen, nomen carnis non mine caris
accipi a nobis hoc loco presse; sed nis intelli
ita, ut eius nomine etiam cutis , & gatur. membrana, aliaque eiusmodi intelli. Tactum iagi velimus. Itaque arbitramur, in qualibet qualibet parte corporis, quantumli- parte mobet exigua , tactum inesse; quamuis poris la- ossa,&quaedam aliae partes Obterre- esse. si rem concretionem, aliam e eiusmodi ad sentiendum ineptitudinem. tangendi vi careant. Nostrae autem
assertionis veritas ex eo collincitur .
quia ibi sensorium est . ubi sensio fit: ibi vero fit tensio tactus, ubi laesio
sentitur: sentitur autem in omnibus illis partibus, ut experient a docet. Constat tamen, maxime vigere ta- Potissimu
marum qualitatum d flerentias ni ulo eius in existo melius, quam alia corporis parie trema cu- dignoscimus; quod singulari proui- te, magis dentia factum est, at quae nimietate tamen In sua animal perdere queunt,ca conti- cute volae. suo, Vbi corpus attigeritat, caueri possint; sed ex ipsa cute ea magis sen-lit,quς volae manus inuolucrum ex iis stit: ut aduertit Galenus .cap.ro. libri primi,de temperamentis.Curatum q. Manus coadet sana a natura fuit, eo quod ma- mune or nu, ut conanitini instrumento, adr S ganum.
tangendas.& prehendendas utimur. Obiectio. Quod si quis obiiciat, primas in hoc Dilutio. sensu videri iter uis deferendas ι dicendum, diuisonent continui , qt: ae
252쪽
dosorem Incutit, magis sentire ne uos,quia duriores. densioresq. sunt:/ cutem vero acutiori sensu pollere ad Jua Isiatum oppositiones distinguenas: quia iremus a rem perie declinat ad frigidum,ac siccum non ita cuti S. quae exactiorem mediocri tatem O,
EYPIican. Quod verti ad AristoteIem atti-tiar Ioca net,qui tactum vel in solo neruo, v cI Rris . circa in sola carne statuisse videtur, dicen- rgania ta- dum iii primis,antecedeti capite, ubie asia langendi instrumentum a carne reis
mouet, nihil ea de te absoluto defilii; sse, ted more tantum dialectico disputasse. Ad illius verb argumenta respondendum, non ob eam tantum rationem ae nobis tactum etiam in carne constitui , quod rem carni admotam illico sentiamus, sed ob causas paulo ante explicatas. Item; non omnem sensum requirere medium externum; posIeq. carnem obiectum sibi impostum seia tires si non ea Parre, qua obiectum proxime attingit, saltem alia nonnihil ab ea distante. Quadere insertus plura. Iam vero ea loca , quibus Aristoteses carnitangendi vim ascribit; ita accipientia sunt. ut eam carni inesse putet se non tamen soli
SEd adhuc de medio tactus pauca
dicenda. Quaeri autem potest vel de interno, vel externo medio . Porro, nec requiri, nec dari internum medium talias, paulo ante decreuimus. cum asseruimus, tam carnem, quam neruum illius instrumeo tum esse: licet caro nDorganum tantum,
sed aliquo modo medium Internum E. dici possit, respectu nerui, quatenus hie issius interuentu ab obiceto alteratur,moueturque.
Opinio' circa externum putar Averroes Averrois, hoc Ioco necessarium id csse,conten-d'n posse dens, non posse quicquam agerem Sudquam taliam, quin inter ag nS , Nanimal λςVm in interiectum sit aliud corpus,ut viii nist tur Miliottis tot 1 D&II do
A cuisse. Quod si Auerroi opponas, medio aI
dum aer, Sca qua immediate animal attingunt; proxime in ipsum agere;
atq; adeo non semper dari externum medium. Occurri aerem, S aquam, cum sint loca naturalia animantium,
in sua nati uadi 'ositione minime in illa agere,aut abi Issentiri. Uerum, si
aer,& aqua extra natiuum statum alterentur, S: qualitates in tactum aingentes sortiantur calida', S frigida B corpuscula in sese admittendo i tunc animal ea corpuscula sentire,quae tamen im mcdiate in ipsum agant, sed
per aquam,aerem v c interlectum. Haec tamen sententia probanda non est, cum nequaquam sit negan- hac dum, elenaenta,eilam in naturali si a. nio tu, agere in animantium corpora; siquidem per excessum primatu qualitatum ea superant , & a vincente tam in naturali loco, quam extra il- ' Ium, potest dari actio . Alioqui neq; ipsa elementa, dum propriIs continentur sedibus. in vicina mutuo agmrent. Cuius oppositum, praeterquam
quod ex se pater, demonstratum a nobis alibi um. Itaque afferendum , posse aliquod externum corpus, ut aerem. & aquam immediale agere in sensorium tactus ; neque tactum , quod similiter de gustu pronunclandum est . requirere medium exteri num. Addendum praeiei ea cum San. isto Thoma,&Thienensi ad tex. D . cum Caietano, capit. IO. Alberto M. tractatu 3. capit. 3α . Nipho, &ali I , posse corpora mollia sese immediate tangere is utrum vero dura possitu. controuersiam esse. Namque prsdicti Auctores arbitrantur, non posse dura corpora in aere, de aqlia ita applicari, ut neque aer, neque aqua media fini . Cuius oppositum defendunt Marcellus lib. 2. de Anima, capi t.9Conciliator different. 42. Avicenna possint. o. Metaphysicae capit.WThurisa mis3. Techiat, com. 4 Apollinatis x. de Anima quaeu.3 I. amicul. I. Garbius in sum. libro I. trael. qua it. ΣΑ. Sc tus 1. de Anima, quaest. 3. Quae dubitarao ita explicanda est, ut dicamus, corpora dura, quae alias partes - 1 liaseminentes liaberit, no potas Corpora mollia noss
mediat clangere. Corpora dura ani
253쪽
S12 IN II. LIB. ARIs T. DE ANIMAr
seita iungi,ut in medio non sit aliud Acorpus, alioqui daretur in panibus depressis vacuum; ea vero, qua Omnino complanata, ac laevia sunt, ut vitrea, haud dubie posse; cum nulla Posse quae ratio contrarium perlaadcat. Qua-l ia sunt, re, cum Aristoteles proximo capite di plana: asseruit, perpetuo interi3ci aemn, non veto, vel aquam, dum in locis horum et quae sunt mentorum sese duo corpora continis aspera, S' guot ; id vel quaerendo ,' non autem lasqualia. asseverando daxit, ut quibusdam vi- detur, vel de corporibus in squalium obiectio. su etflaterem interpretandus est. Si quis autem obiiciat, etiam cum su- ' perficies inaequales sunt, non vid ri seinper intercipi aetem in Ioco a ris; qina alioqui sequeretur, aerem interceptum sustinere ingentem mm i Iem ferream subiecto lapidi i acumbentem:quia item concedendum foret,ciun tormeta bellica turrim deiiciunt, totum illum impetum impingi turri interuentu aeris interiecti, quod non videtur fieri posse ; cum aer corpus sit adeb tenue, ac molle. Dilatio. occurrendum erit, cum aliquae partes talium corporum sese immedi, te tangan t. eas sufficere ad D stine dum pondus impositum, & earum
interi possi imprimi impulsumtum, si non totum; partem tamen ἔfimulque partem aliam eiusdem imis
pulsus loquimur autem de parte extensilia γmmiti aeris in eruent inqui, et fi corpus molle, & tenue sit, tamen loci angusti interclusus --
cessari xternum impetum recipit, eumque refundit in vicinum compus. Sed addimus praeterea , postedari euen rum,quo duo corpora omisnino complanata, nempe duae tabu-Iae,ita iungantur,ut inter eas maneat aer sustentans superiorem tabulam; nimirum si superior inferiori tecunis' Mum onmes partes simul copuletur, ut lib. . Physicorum ostendimus. Sed nihil mirum, accidere id tunc, cum aliter res se habere nequeat, alioqui si tune aer totus cederet, nihilque eius in medio relinqueretur, oporteret totum aerem desinere si-aM esse in quavis parte tabula i rum Per primum. non esse , quod est impossibile, ut loco citaru dissi
Sime unus tactus , in plures. ARTICULUS I. UARIAE PHIL OP ommopiniones.
SVnt qui plures, sunt aut unum murtu te.
tantummodo esse tactum opi- ctuum s. nentur. Plures esse inquiunt sertores. Themistius cap. 3 s. Auerr SM A gidius comm. i M. Iandunusqu-lt. 27. Apollinaris Quaest. o. Marcesius 3.de anima quaeli. y8. Avicenna Itb. 6. Naturai. quaest. pari. v. capi laeta, ctu, M. Alberi. a.de anima tractae .3. Uideturque haec tententia concludi Eora argu posse eo argumento,quo Aristotcles menta. proximo capit. text. 1 . ad id comprobandum usus fuit,videlicet.vnus sensus circa unam duntaxat contra rietatern versatur; led tactus non ci ea unam tantum,sed circa plures c trarieta tes sese exercet I q uandoquin dem percipit calidum .ia frigidum τsiccum,S humidum iasperum,& te sumta urum, di molle: graue,& leue aliaque eiuli nodi r non igitur metus unus est, sed multiplex. Potestque
corroborar, eius argumenti vis 3 quia diuersae contrarietates primae, euiusmodi sunt coetrarietates calidi,
di frigidi, humidi, & sicci, au unum
genus redigi nequesit; una velis specie potetia vnrus generis labiectum E exposcit. Accedit,qubd dolor,de vo-Iuptas, qua ex appulsu tactiliu quali aluiu percipi solent, pertinent ad tactum: dolere autem,& delectari videntur alterius potentiae speci diastinctae ab ea qua ipsae tactiles quali- Disse .ctorate S sentiunt s. inter eos,
Aren ii , qui hanc partem se- qui plure=qiruntur,in plures abiete sementi aso tactus conQuidam tot numerant tactus, quot sti tu ant.
254쪽
cenna; non tamen hi,quo contrari
tates sint, explicant. videtur autem Avicenna unum sensum, ad quem dolor ex vulnere; alium,ad quem titillatiospectet, constituere. Alii duos tantum ponunt, ut Aegidius unum
midi. Commentator vero I. Colliger, c. I I. ponit tactum titillationiss. Praeterea tactum stomachi. qui quidem est fames,& sitis. E Recentioribus etiam Cardanus lib. II. de stibistilitato quattuor tactus distinguit: unum primarum quattuor qualitatum; alterum grauis; Si leuis; tertium voluptatis.& doloris; quartum titillationis. At Caietanus hoc loco.etsi magis inclinet in partem,quς plures tactus facit, arbitratur, nihil certi in hac disputatione a firmari posse, P- Potentia ex actibus, actus ex obiectis distinguantur; formalis veror tio tactilium obiectorum explorata non est, quia neq; certa est formalis ratio, in qua duae primς cotrarietates calidi,&humidi,frigidi,Se sicci conueniant. Quare cum de ipso distinctionis princi pio non constet, per Peram quidquam ea de re definiti.
Confirma TIhilominus placet nobis sententio huius tia, quam Attici Interpretes,
sententiae. Simplicius, Plutarchus, & Philopo-nus,&, ut videtur, Alexander secuti sunt; videlicet,unum tantum esse specie tactum: quam etiam Fernelius li. s. siae Physiologiae, cap. 7.am Raegus
- - est: eandemque probabilem iudicat D. Thornas prima parte quaest. 78. amis lic. 3. Poteit autem ea hiinc in modum suaderi .Sensus,ut constat ex i js, quae docuimus in q. de distinctionepotentiarum, dicitur unus specie ab obiecto: si obiectum habeat unam . specie rationem formalem: hanc vero obtinet, si rationem immutandi
organi specie unam sibi vendicet a , qui ita se habet obiectum tactis . Igutur tactus eit unus secundum spe- Qualis:
ciem. Minor ostenditur quia qualita- tes tangi
res tangibiles, quae tactus obiectum biles ha sunt, habent modum unum organi bene unuimmutandi. non solum,quia non exi. modii im-gunt medium remotum , per quod mutadi tin1 pe cies trai iciant: id enim etiam gu. ctum.1fui commune est: sed quatenus in eo Ditis diaconueuiunt, quod immutant com- citur sesus plexionem primarum qualitatum, temperat I quibus animal constat. Unde tactus mentusensus temperamenti dicitur. Nec refert, quod, praeter quattuor primas qualitates. aliae quoq, sub tactum recidant . quarum iroeli temperame. tum,i alte proxime,immutare. Enimis
vero vilitas rationis in immutando organo tactus nonis secundum primas qualitates aestimari debet: cum debet: cum hae praecipuum tactus o lectum sint, reliquae vero secundaria
2 ratione ad eum pertineant. Hinc collige, obiectum tactus, licet maletialiter spectatam non virum sit, sed multiplex,& non unam tantum,sed plures contrarietates in se cohibeat: som obiectum maliter tamen, siue, prout tactile est, tactus latvnum esse. petita unitate ab eo inamu maliter vitandi organi modo, quem explicuti num. mus. Unde custa potentiarum distinctio ab obiectis secundum rationem formalem consideratis lumenda sit, D ut diximus, ratum manet, tangendi
facultatem unam esse, non plures.
Ita patet, quid respondendum sie
ad argumeta, quae ex parte multiplicium contrarietatum, circa quas versatur tactus , ostendere nitebautur, non posse illum esse specie unu . Exisplicare tamen adhuc oportet, quid
ex illi mandum sit de dolore.& voluispiate.fame.& siti & titillatione,quae
videntur etiam ad ractum pertinere,
E &arguere in ilio distinctionem spe ciet: cum sitit actus adeo iii tersedi, uersi,& discrepantes. Aduerte, in d; lore, & voluptate DoIor, Se corporis de his . n. in praesenti agi- voluptas tur duo spectari posse: nimirua eius an ad ta-ipios dolendi,oblectandive:&oble tum peris
. cta horum actu u. Est autem obiectu, titi canti&caula illius doloris, imitat IO n
255쪽
S16 IN II. LIB. ARIST. DE ANIMAI
Qua r5nedo Ior . &voluptas pertineat
ad tactu ut cum manus aduritur , vel diuisio
de Galinus ii Meihoes c I. ita scripsit; Natura is noritia nos docet viistium id corporis, x quo sit dolit uiu,
aut continuitalis lGl ui oncria oportere esse, aut alie rationcm at quam .
a st do Quamuis de hac re non parum sit Iot .s , Se inter Auctores dissididum alii arbivoluptatis trantur,causam doloris ex tactu pro- .caula. Devientis csse dissolui sollena lcmperamenti duntaxat, ali 1 solam diuisionem continui; ali 1 vi um uis. quod nobis placet. Obicctum aurem, Ncausa piad;cta voluptatis est appulsus qualitatum maxime contientcniatium . de attractio si ibsilientium spirittium, arque aliarun subtilium partium linii et abblandientium. Igi tur in primis inficiandum non est, haec obiccta noti solum pei tinere ad appetitum sciasitiuum , sed sim. ut etiam ad t-cium, diuersa tamen consideratione. Nam pr ma qualiqua velo rates tactu percipiuntur , tanqtiam ad appeti- eius sensibile propriuin , ut planum tum sensi- est. Ab eodemque percipitur diui- . tuum. isto continui, illapsus ille spiritus, alij que motus locales corporum tangentium , non tamen ut sensibilia propria tactus,sed communia. Peristinent verti omnia haec ad tactum,
quatenus tangibilia sunt,sicque eius actum terminant, qui neque doloreth, neque voluptas. Ad appetitum vero sensitiuum spectantii. brari ne boni Si mali praesentis, lectundum actum proprium doloris & volupta. tis. Sicut enim appetitui sensi trito Proprie conuenit ferri in bonum &malum sensibiles ita &circa ipsum delectari .R dolere. Quod non minpetu sensui,cuius non est tendere inhonum, vel malum , uua talia sunt. Itaque,cum quis manum urit, perciis pn tacitis illam caloris intemper ς,
ut est quid tangibile; simulqtie appetitus concupiscibilis de lassione illa, Prout quod i m naturae malum cli, .dolet, proponente sibi id prius phanaasia sub rations noxia,& mali. ς in ti- Haec de dolore de voluptat . Nunc ait satione de titillatione. In hac duo inueniunxeperiano tur; horror quidvim, quo refuziuid Α attrectationem, & nonnulla vola itu Se qluptas ac delinitto,quae accidit inqui. ex Pane' diuidam co: poribus partibus accrri - . pertineat misensus; ubi arteriae multae suis fi ad tactu. . nibus hiant, ut sub axillis, S plan- De titi Il
tis; ad has enim,dum scalptione ma- tinnu Ariis gis rarescunt, solent accurrere spiri sto t. t Ptolus. S. copia prurienti, na3teriae.quae bl sin. svo mactu voluptatem excitanti Ex 3 de his duobiis horror, seu fuga a lueeta. Part. antistionis, si firmatur pro subtractione. l. I . B corporis,est mori: s localis, ut patet; si pro interno actu,ust operatio sensitivi appetitus rςpudiantis. Voluptas autem illa tim liter pertinet ad apprtitum sensit suuria, tib eam rati ἀnem, quam paulo anto attulsinus. At Pel ceptici motus locἀlls , quo spic rus & vis pium cntis materiae conis fluit refcrtur ad laetum, ut eius sens,
Quod attitiet ad fam & sitim , De fame C de quibus in primo de Ortuo Ime- α siti
ritu, professiodiiserii linus risia per qua rone earum quamlibet potissm una im. spectet ad portantur; nimirum, per famem di- .laetina . . inalsio Leta, pra enim in ventricu-Io;& dolor ex ea ortus, item me adipetitio calidi,&sicci . Per sitim vero intemperi cs ex nimia ariditate .,
in fauci trus, & ventriculo, Sedol Ot,.sui simi luer ex illa intemperie naiascitur ;& appetitio frigidi S hum o di. Si ergo de dolore de appetitione agamus, liquet, iani pertinere hete ad appetitum lcnsitivum. Si duci iuullione, quae cli motus Iocalis, pa-.tet,etiam spectare ad tactum,ut sensi bi tecommu ite. Si de i n temperi e , pertinere quoque ad eundem, sed utiensibile proPm m.
His ita conssi tutis Deile erit, in . Solligetelligere, quo pacto ca , quae ab Au. t.o cogi .ctoribus. quos iupta retulimus, A. ab aliquia E feriamur ad multiplicandas species bus multi tactus, re vera ad eas multi Hican- plicari spedas non suffciant. Nam color & cies tas. voluptas corporis, di actior es appetendi , uti repudiandi, sunt actus appetitus sensitivi. Ea evo tactilia , ex quibu5 haec causantur, siue in quae, ut explicatum fuit , tendunt ivel si int sensibilia propria tactus. conunciamque rub quattuor qua- Liat: γ
256쪽
Iliatmis primis. quas omnes ostendimus in modo mouendi subire nam rationem specificalatii ordine ad facuItatem tangendi. vel sunt sensibilia communia, a quibus districtio potentiae sumendii non eli,
AESTIO III. - Bmirum sensibile positum supra
sensum sentiatur. ARTICULUS I.
Afimati partis argumemas Ars a firmativa huiusce contro. Cuersiae videtur palam conuinci Primum, quia quod ad aspectum attinet, vapor, siue humor in oculo intra corneam, & cryllalloidem concretus; cernitur;& cum digito ocu tus comptimitur, in tenebiis fulgor quidam interius apparet, ut ipsi experimur steritque Aristoteles initia lato de Sensu & sensili, cap. 2. Ac non
A uentu specierum a sensibus percipi
queunt a species autem immediate 'inicolae potentiis, cum sint nimium cratia, non sunt idoneae ad sensionem administrandam: atqui tactus&guitus non sentiunt per species. Non eit igitur , cur ob: ecta sibi coli tentia non dignoscan t. Minor pro 'batur ; qtita si ta tus per species sentiret,sequeretur, manum, verbi gratia , lentire aerem e: usdem tempera menti. laoc eis, aeque calidum, aut frigidum', ac ipsa eii ; cum tam m inter Philosophos comte , non nisi exu pei antias qualitatum a nobis perci pi. Consccutio Ollenditur. quia nul- Non nisi la ratio est, curnianus ob cetum ae- exuperanque calidum non sentiat, nisi quia tias quali
non potest ab aeque calido alterari I tatum len- at si per speciem caloris seiat iret, tiri. cum hanc a m :nus calido recipere queat, dandum socci, polle aeqDe ca. lidum sentire . Praeterea idem in gultu' proliatur, quia si per speciem gustaret linbua, experiretur acrΟ- rem, de acerbitatem, nihil eiusmodi in se realiter perpella; quod non ita 'eli quin potius saporem acrem pro.ptia incisione, salsum ablursione. . acerbum corrugatione seritit; ut Plato in Tinam; & Galenus libro . de Simplic. med:c.facta u. docuere. Accedit, quod si sensio gultandi & tan-mbdolunien externum,stu id etiam, iquod papilis affunditur,conruemur. Di gendi necet per species, possent hi sto' audi. Praetterea auditus sonitum qui in a 'tu . recon enito fit, persentiscit, odora Pro odo, tus substantiam fumidam, vel sal-ratu. tem odbrem ab apsa exaltentem,& Progustu. processus mamillares subcutem peris rio tactu. cipit; β ij.quibus lingua bilioso humore infecta est, non ob aliam camsam cibum ' dulcem. amarum ae itimant; nisi quia ipsum guttatus instrumentum bilem sibi insitam g
stat, eaque ab aliorum saporum dignotione impeditur . . Et cadem pars carnis,& nerui, quae praeciditur, aut pungitur, lentit.
rsus V Sed adhuc , quod sali mi tactus Scta tu , Κ gillius' obiectu in sibi impolitumeustu. percipianr, hunc in modum videtur concludi. Idco' reliqua sensibilia non nisi ex al: quantulo interuallo cognoscuntur i quia non nisi intcse sensus gullabilia & tangbilia ab. sentia percipere; cuin nihil impediat, quo minus ea ex aliqua distantia sui species in senlotia inN ttant.
IN hac controuersia non parumli1-telle Auctores dissentiunt. Nam Scotus fio e libro,quaestione .ait; Si
res ad exactam normam reuocetur,
effatum illud Aristoteli lentis,sen sibile positum supra sensum ntin sen' tiri, verilm quidem esse, si intelliga- P a tur Opinio Scoti.
257쪽
tur de aspectu comparato ad corpo- Ara opaca ue haec enim supra oculum
constituta videri nequeunt, cum egeant luce intermedia ad trai cietiis
uam speciem. Quod si vel de reliquis selisibas agamus, vel de ipso visu collocato ad corpora translucida actu
illustrata;falsum esse . Nec Aristote. Iein aliud voluisse, quam sensibi Ita
supra sensum collocata, prout eum actione reali immutant,non sentiri:
tametsi percipiantur , qua ratione Beundem notionaliter afficiunt, suam Alaxadri, illi imaginem inurendo. Alexander
quoriin vero, telie Averroe hoc loco, & Μ dam Medi dicorum nonnulli, opinamur, tres,corum. duntaxat sensus, vitum, auditum, &odoratum,interiecto medio inter obiectum.& in stria mentum, Nere. Comunis At Commentator, D. Thomas, vosententia. terque Caietanus hoc loco. Iandu-nuS,q.29. Iauellus,quaeli. o. Apollinaris q 4 4. Ferrariensis, quaest. I s. M. CAlbertus x. pari. Sum. de Homine, quali io.de Tactu. Aegidius tum hoc loco,tum libro a. Hexameron,capit.
11.& plerique alii assirmant,de omnibus sensibus verum esse, nullum ex eis percipere sibi impositum obiectum. Quod probant testimonio Arino telis,qui id hoc in libro . o. rexi. s .& capit. 3. tex.98.absolute,ac sine ulla pretscriptione docuit. Nec interis Pretatio Scoti ad aures Aristotelis Dest: cum is non asseruerit, sensibile impositum sensui hoc aut illo modo sumptum non sentiri,sed neutiquam sentiri, ideoque medio aliquo opus
esse. Praecipua vero ratio, qua praerundame ditii Auctores sententiam suam contum sente firmant, est ea, quam articulo supe-tiae com- tiori pellirinximus; videlicet, quia Iudais. ut obiectum percipi queat, exigitur accommodatio quaedam seu proportio inter speciem obiecti,&poten- Etiam: haec autem proportio non ceranitur inter speciem ab obiecto imisi mediate productam, de inter potem 'tiam. Est enim speetes,cum primum ab obiecto exilit,admodum crassa ερ
latim in medio deponit 3 ut experiamento constat in specie visiti, quae
Propterea iIa, qui imbecilla acie
sunt, quo longius producitur, se minus habilis efficitur, quia paulatim
attenuatur; cum illi ad cet nendum crassiorem imaginem requirant.
Quoniam igitur haec sententia in Resposio
Peripatetica schola communii est; ad armis argumentis,quibus eam in primo ar menta coisticulo oppugnauimus , satisfacia- trariae parmus. Ad primum di mus; siquis ins .
humor intra oculum c6crescat,eum .
qui crustalloidem occilparit,non cerni, sed ab ea aliquantulum rem tum. Ad secundum; Fulgorem iliatum,qui noctu conspicitur, cum oculus atteritur, diffundi quidem usque ad humorem crystallinum; cum visio non nisi illustrato medio fiat; non tamen videri secundum eam partem, quae in organo insidet, sed secundum pariem diu antem, quod sinitIiter dicendum cst de quacunisque alia luce, quae ad ipsum viden di sensorium protenditur. Ad aliti dde auditu respondemus, Bombum et illum non excitari in organo, sed in cauitate aliqua prope tympanum existente. Id vero, quod ad olfactum pertinet, dissoluet, qui dixerit ι Si quando odor secundum es se reale ad processus mamillares perueniat, non percipi secundum eam partem suae extensionis, quae est in organo, vel ipsum proxime attingit, sed secundum partem ad
itinctam: quod similiter dicendum ' est de biliato humore linguam imbuente. Non enim is gustatu percipitur secundum eam partem, quae
attingit neruos, in quibus gustandi organum praecipue residet; sed secundum aliam ab eo distantem. Eoisdemque modo respohderi solet ad id, quod de tactu obijcitur. Nimbrum sensorium tactus senii replagam acceptam , non
quasi percipiat linium sensibilese.
tem, quae ipsum proxime attingit, sed secundum
258쪽
SVpersunt adhuc a menta ad tactum,& gultum spectantia, quiabus nonnulli Medicorum demonstratum ab se putant,percipi sensibile supra hos sensus collocatum. Ad primum concessa maiori propφsitione, neganda est minor; omnes enim sensus, ut alibi cum D. Thoma I. pari quaeli. 78. art.3.ali1sque Auctoribus statuimus, speciein requirunt, tamquam principium ad cognitionem ntiam ρο- necessarium.. Ad probationem vecostus & laia minoris dicendum , ut potentia sentius ad se sitiua,etiam exterior percipiat obie sionem te .ctum, non sufficere,consignatam essequirunt bilius speciem. Accidit enim non ra. Oecies. ro, darι speciem, & tamen non pro cedere actionem; ut, cum duo in ea, dem ab obiecto distantia constitu ti sunt, & eorum alter, quia perspicaci aspe tu,obicctum videt salier, ,huia imbecillo, non videt . Tunc enim uterque spectent recipit , etsi unus tantum visionem edat. Idemque contingit, cum quis rebus alias ita cogitatione tutetitus est, ut propterea sonum , quem abi eodem in loco sentiunt, ipse non percipiat .
Sic ergo: licet, cum calidum militas calido appropinqunt, sui speciem
cesse et . vi id. a ptatentia sensitiva percipiatur; quia ad talem perce. ptionem praeter specie:n requiritur etiam, ut ipsi organo calidum im-Primatur, quod non imprimitur.nisi
calidum quod agi et, inten sius sit eo quod patitiir, ut in libris de Ottu Se
Iuteritu ex proscito ostendimus. Ad secundum licendum similiter. mutum non percipere soporem, ni siquein adii una cum specie recipit; esto, vii aquaeque sensiter: j porito eam partem extensivam laporis ,
qaa: ipsi proxi ne respondet, non
A seiulat,uti superius diximus. Ad te tium, qaid respondendum sit, Constat; cum cnim gustus & tactus non sentiant, nisi quod re ipsam se recipiunt, nihil nisi sibi praesens dignoscent.
'Hune in modum se habet explicatio rationum,quibus probari consueuits gustum & tacitam percipere obiecta sibi imposita. Nobis tamen
adducti in utramque partem argu-B menta, & eorum solutionem expendiuitibus, verisimilior videtur .seatentia,quae saltem gustum & tactum a pronunciato illo excepit: tum, quia fictili uin videtur, cum admoto igne organum aduritur, tactum non percipere dissolutionem temperamenti, quae sit in eadem mei pa re,in qua torquetur,atque adeo nul- Iam partem organi lentire suam
propriam dissoluisonem, sed alte-
C tius ; similiterque linguam non percipere amatorem, qui sibi insidet. od rursus a veritate alienum eias Proc argumento videtur: Calefiat instrumentum tactus uni thrmiret
ditat miter. Hoc posito. si nulla I ars organi sentiens percipit diis utionem temperamenti, quae sibi immediate rci pondet, cuin quaelibet pars mams mimis ve, quam alia incalescat, ea clieitim lex formae, D quae uniformiter dis bimiter persul ectuin distunditur sequitur, Iactum in alia parte orgalii plus. in alia minus sentire, ut planum est , cum laesio in omnibus partibus inaequalis sit, ut ponimus. Ilena, cum nulla pars propriam . sed alterius GL sen fionem perci piat, sequitur, debere tactum, ubi plus est caloris, minos perciperer, bi milius,plus: siqui, dem ubi plus est caloris, non sentit, E nisi calorem partis vicinae,similiterinque,vbtest minus. At hoc conced
re,sane absurdum vidctur. . Non probamus tamen opinionem eorum, qui contendunt, posse
gustum, vel .iactum absque simia. litudine obiectum sensibile dignoscere. Namque ex naturae instituto, 'atque 'or dine , inter cognitionem
sensitivam, direm cognitam media
Verisimi- Iius est,gustum &tactu excipia comuni illo pro
259쪽
Hina nutRI Exsimus sigillatim externis sesibus eoiligit Aristoteles hoc sensus re
capite quaedams; scommunia. Primum est,sensus recipere formas sine ciperet
materia, id est, imagines rerum,non res telas .Quod sigilli similitudine osten rum ima-dit; eera enim figuram imaginemve aurei sgilli recipit,non ipsam Dilli ma gin , noteriam,in qua imago inmis no a obstat,quoci tacitas &gulius,ut ex superius res Usar, dictis constat,non typos duntaxat tactilium,& gustatilium qualitatum, sed qualitates quoque ipsas in se recipiant. Non enim mens Aristotelis fuit, id negare sdid asserere,ut potentiae sensitiuae externae functiones suas obeant, no oportere uniuersim qualitates sensibiles recipi in organo: oportere tamen sensibilia sui imagines organis imprimere, easque ad eiusmodi functiones proxime eliciendas concurrere: quidquid sit de rebus ipsis,quae eiusmodi specierum interuentu sub sensus cadunt. Est tamen de huius loci interpretatione
non parum dissidii inter Philoponum . simplicium, Themistuam .di Aue
roem. Qua de re lise Theophilum ad renixi.
b Infrumentum autem.JOmnibus sensibus commune esse, ait, ut primum cuiusque organum dicatur esse id,in quo sensus residet.Vocat autem primum organum,partem illam similarem, in qua immediate recipitur facultas sensi- tua.Namque ut 1. Partib. animal. c. I docet,licet pars corporis, tua sensio
perficitur, sit quidpiam dissimilare. vr manus, vel oculus et tamen ears illa. in qua primo,& proxime potentia actusque sentiendi inhaerent, similaris est, ut seruus,humor crystauinus, aliaeque eiusmodi, atque has partes appellat hie Primum sensorium e . Hue Juntd Explicat consensionem inter potentiam.&instrumentum, Cosensus aitque haec subiecto idem esse, ratione differre : quasi dicat, ut candor, & Iae inter po- subiecto idem sunt: quia cantat Iacti inhaeret: & tamen definitione inter se retiam, dedistinguuntur: ita potentiam &organum esse idem subiectos quia potentia instrum insidet organo: differre tamen natura di definitione: siquidori potentia est sor tum .ma accidentaria inhaeretis Corpori et organum vero est rubitantia qualitate affecta d Pa/eε- mis. J Duo quaedam problemata dissoluit. Alterum est,curem cellens sensibile, ut m fulgida lux, aut vehemens soniis, facultatem laedit Respondet usam esse,quiaritentiae exeunt temperiem quandam in ludi ac velut harmoniam, ut luis muneribus probe fungantur. Quare, ut in Quaestio rcithara aliasque muscae instrumentis,s motu perturbato&acriori, quam Res sio. Par est,quatiantur, fidium temperies dissoluitur . nec harmonia sibi constat ;ata vehemenssensibile organi temperiem euertit, qua amissa, nequeunt sen- lusiunctiones suas conuenienter administrare. Alterum problema est, cur plantae non sentiant, eum animara sint, di tactilibus qualitatibus, sicuti ani. 'Quinto. mantes,sseisistrant: quandoquidem calent, Se frigescunt. Respondet; quia Resposio. carent ea primarum quesitatum temperie,ac ratione, quae sensiterqs necessa. ria est. Inde enim N, ut nec sentientem facultatemobtineant; nec organa diu es idonea ad sentiendi man δε ad usum sermarum absque materia. Iesu cares e LI- με- J dia dixerat, plantas recipere in se tactiles qualitates, ab obi nec tamen sensu polliere. Accepta inde occasione incontiouersam adducit, clis se . num aliquid expers sensus a semuum obieetts,Halano, vel ab odore patia- suum . Argumcntatur Pro Paeae negativa. Priarum, quia cum odoravis, emi uatur.
260쪽
gratiat odorabile sint relata,nec odorabile. nisi iespemodo Ursatre odari
ratus nisi odorabilis compararit medicatur,n n vidcim posse qui qum, praeter odoratum, odore assici. Secundo. quia plas ensibilia, ut lilinei, , S tun ri ae suo modo, idemque sonus, S alia id gemis, non agunt in corpora rentu La rentia, ui ex ataidsainan sinuis no a per se terram cponcutit,aut arbqssim scindit: sed quia cum vehementi aeris commotione iunctus est. mare sen-sbilia non nisi in id, quod lentiremteit, & quoscus sui se praeditum eit,
agere videntur. f Ar enim. J Pro parte affirmativa, quae vera est,huc in modum di fieri t: Tangibiles qualitates, lapores , ceteraque sensibilia habent vim agendi, etiam iares inanimatas: non est igitur, cur negemus, posse eas agere,eisque passionem inferre. Quamuis non sit iregandum.quaedam ex iis,ut odorem,&sonum,*on diffundi indiscriminatim per omnia corpora. sed eer ea, quae carent terminis, ire nonnianent,id est, per humida fiat daque; videlicet, per aerem,&aquam .ut, constat ex iIs,quae in superioribus disputata sunt. Argumenta autem,quae pro . negativa parte propositae dubitationis adducta fuere, parito negotio diluui
tur. Ad primum respondendum erit, si odorabile & odoratus sumatur,quat nus odorabile dicitur id, quod est odoratu cognoscibile:& odoratus facultas. . PNepotest rem odorabium cognoscere et tum odorabile ad solam odorandi tentiam, similiterque odorandi potentiam ad odorabile tantum referri: si Mi eat odorabile accipiatur, prou i dicitur id, cuius odor alicubi recipi potest, tune odorabile non referri tantum ad potentiam ἱ sed etiam ad medium. quo. odor a re odorifera resiliens excipitur. Ad secundum, licet sonus non esstingat arborem, nisi ob velumentem aeris agnationem,qua vehitur,tanaen eundem sonum per aerem re ipsa etiam dissundi. ig Quid aliud. Contra id, quod ante definierat, etiam aerem odorem recipere , ita obiicit: odorari est odorem recipere : atqui intermedium corpus reiicit in se odorem : igitur odoratur , atque adeo lentit. Huic obiaiectioni occurrit: odorari esse subiectum ita pati, ut odorem sentiat, quod aeri non competit.
Vtrumne sensιs ab excellanti sem
sibili laedatur,an non. ARTICULUS I.
Vod negativa propositae quae-lti otiis pars vera lit, hi lcea - gumentis videtur Ostendi: - Potclitiae otianes nativa prope ii sione ad ab ecta stia inclinantur, non lutis Liu,,qua iii ad Op ratioires, quibus mea te tuntur , sed nahil incI natur adi 1.a .luo laed tur,cuti omnia propria ali,ciat ii Olia Iuliai cm; illuui lentus
A nec ab excellenti, nee ab ullo alio suo obiecto laedi potest. Secundos a Eiusdem est laedere, & corrumpere scum laesio ad corruptione dii cat; sed nihil corrumpitur, ni si a contrario,
ut docuit Arist. lib. de Longit.& , uit. vitae, cap. l. Igitur seu lus non nisi a contrario laeditui : atqui sensibus. sicuti de rei: quis potentiis naturalibus, ni hu est cotrarium: mhil est e go quod sensui laetione asterre queat. B Tertio; Obiccta agunt ita sensus per 3 suas species: sed hae nullam i ealem dulit actione, qua vel organi temperiem lin mutent, vel sensum labefactunt. No post uni igitur sensui nocere. Iyrobatur minor; quia ima in habent tale imperfectum & ditninu.
tum cum a natura reruin,quas reprς- sciat ant,de enerent Unde earum esse