장음표시 사용
271쪽
demer. anim. ao. unde. Graecis a I ius cognitionis itudio sensuumni ζωόφυτα, id est,plantanimalia dicun nisterio frequentet uti ad scientiamtur. Reperiri autem in his gustatum, comparandam: & quia scientiam, - illud argumento est, quod non om- aut doctrina, aut experientia adipi. Doctr. au. nes promiscue sapores appetant, ut scitur; ad illam quidem auditum, ad diiu, expenotauit Plinius litato. naturalis hi- hanc vero aspectum commodiore, rieti aspessoriae cap.7i .Quodsi superiori lib. aptioremque esse, ut constat ex iis diu comm. cap. I . q. I. at . ad finem huiusnam quae docet Aristatb i. Metaph.ca. I. diu subserdi animalia gustu destituta esse dixi- S lib. de sensu,&sensili. cap i. uire. mus, id intelligendum est de gustu Quaerenti , num sensus externi perfecto,de quo solum loquebamur beluarum,& hominum, ut aspectus per comparationem ad tactum; que 3 inter se, similiterque olfactus. distinnulli non animanti perfectum con- guantur species respondet Iambli- cedit Aristoteles ; hic autem gustus chus, distingui ; immo sensum non Iambl. -- tantum imperfectus illis. inchoa- nisi aequivoce iis conuenire , eo luit sensus Gustus p. tusque tribuitur. Obseruit autem quod humanus sensus in se ipsum hominum
uius alime hie sensus ad vitam, ut praeuius ex- rcfectatur, quod beluino minime &beluarulli evior plorator alimenti et ac, quemadmo- conuenit. Verum, neque haec sen- specie di tor. dum olfactus praegustator est gu- tentia probabilitatem, neque eius ii ingui. stus, ita gultus ventriculi, di nutri- ratio momentum habet. Nam cremtoriae facultatis . hominis, & brutorum sensus in ea-Cum autem sensus animalibus, dem obiecta serantur, & ab eis co- partim ad incolumitalem seruandam, partim ad vitam commodula Ut expli- agendam a natura dati sunt, ' ho.
cat Auctor mini tamen peculiarem conserunt
opis de di utilitatem, propterea quod per eos
vina sapie diuella rerum simulacra ad intelle-eia , sam cturam cognitionem in n.eten PC Hegypt os trahit. Qu'd nonnulli explicant si-
lib. s.c. II. militudine ciuitatis, quae coι fiue
Cuius rei tium hominu turbam diuersis aditi- gratia ala- bus recipre,&ob id etiam sensus M lib. &ho- irimi fenestrae dici consueuerunt ,
mini P per quas tamen non sola cognitio, sertim na- ι ed&vitiorum liaci tamenta, neglitura sensus gentiae vitio non raro intrant. Un-
indiderit. de illud D. Hieronymi lib. 2. adue Sensus se. sus Ioui n. c. 7. si Circensibus quispianestris es delectetur, si athIetarum certamine,
se aciniae. si histrionum mobilitate, si splendore gemmarum. & id genus aliis,per oculorum senestras animae capta li-
hems est:& impletur illud propheticum : Asors intrauir perfenestras.
O ,seruandum est, quod ex paulo
ante dictis sequitur,animaduertitq. D. rho. 1.2. q.I .art. . ad 3 &Mag. Hibertus I lib. Metaph. traei. I .cam
4. licet bruta animantia sensuum functiones nequaquam solius cognitionis gratia exerceant, sed ad n ces Iarsa, utilia Ve quaerenda, aut noxia declinacua hominem tamen s 2 dem modo immutentur, non est cur inter illos distinctio ponaturia Piae terea, nullus sensus, siue externus, siue internus, seu hominis, seu bruti supra te ipsum redit, aut reciprocatur, tin progressu patebit. Sunt
itaque eiusdem spcciei, etsi perse. Eos soIactione accidentaria dii crepent. Nam accidenta- homo, ut alibi perstrinximus, reli- ria pers
quis animantibus tactu, gustuque etione di- excellit: tamen visu,auditu, de olfa- itingui. ctu a multis superatur . Quando quidem aquilae perspicacius vident,
talpae acutius audiunt, vultures, &canes sagacius.eminentiusque od
rantur. Sunt qui dicant; vino ho- tviae alaminem gustu a Protogeuste Indico tia visu , animali. Item ab araneis tactu. unde audi. v, at- vulgatum illud. que odorat x visu, simia
. Tenenda tamen est communis Phi Holem talosophorum sententia, quam tradit diu, degu- Aristoteles libro I. de historia ani- su ceteris mal. cap. I . & lib. 1. huius operis, ala lib. prae
p. s. rex. 94. docens, hominem ualere. tactu,&gustu omnibus excellere a. InImantibus. Cuius rei causa est,quia
bonitas tactus. ει gustus, qui tactus Q quiri
272쪽
.D IN III. LIB. ARIST DE ANIMA
quidam dici r, prouenit ex bonita- A coso inari,sensus extern m. on esse potentias ii 3ei ras orga iis,quasi itate tempera rizati οῦ hoc autem praestant ias ho. n. ni,quam celeris mittis datum eli, ut in libras de ortu&iii. terit it ciliendimus. Quare, quod destinia, Raranea canituria eo carmine, vs Poetice, non ut philosophico Solusitur, dictum ccipi telaei. Existimatum quae desi- vero a quibuldani fuit, simiam ex iis mia & ara in f Ogultu praeditam csse, quod dumn ea colue comedit, galliculationes edat indi- έcuat. ces magnς voluptatis,quam gustan- Bdo percipit. Similiter creditum, aranea n siliquiari tactu pollere, quod . vel lea illinum bestiolae in rete inciisi dei Itis inocuin etι alia in extrema plaga perietillicat . Uerum haec nihil probant. Nam simia, ut alias gelticulatorium est animal, ita &in cibo capiendo: tunc vero plus, quia tunc magis obieetatur , etsi non prae Lib. Σ6. de abis animant bus. Quod vero ad a. animali- rati eam spectat. ex Hiberto Magno cbus, &2. colligitur,eain minus perfectum ha- p. sum. de b re tactum, quod togidi se tempe, homine ramenti,& viscosa abundet humidi-tra. .deae tale, quae tactu obicurum, hebetemissibus. que reddit. Nec mi rum,quod cade tem praedian e vestigio sentiat, tum,
. quia semper in insidiis est, Sequa fiex inopinato obseruatum: tum,quia tam tereti filo, de tam squabili deducit stamina, telamque explicat; tam erudita subtilitate a centro operis quoquoversum lineas lui Rendit, via etsi tactu exquisito non polleat, faciis Ie eam sui pen si ca Iris i re tuor excl te , i Adde, praeliani iam tactu S noum . tus, sed primarum qualitatum Perce
Superest explicatio argument rum, quae initio proposuimus. sed pro solutione primi aduertendu, G lenum libis.& 7.de placitis H Pinpocratis, e Platonis,aliosque Media
eis fixς sint dederi e virtutes iri fluen
tes a cerebro per m dum cum l.Lm irradiationis ; &tamdiu dunt a P riorgano mallere,quamdiu dueat Oocratio . itaque , iceatem dor 'ente nnon haberem lacu LSO .e ι is in Uldendi , nee in attribu, audie .rdi; sol dilabi eas e cerebro,quat te, vid t,de quoties audit. Hoc sente. . Nam e Te' stabilire conantur,qina obstructavia,per quam cerebru 'xiernis sensi. bus sese communicat, omnis eorum
actio cessat Quod si quis respondeat, seriari tunc sensus,non quia impeditur traiectio illius virtutis inti aen. tis; sed quia occluduntur mea ris,ster quos spiritus anim .les ad sensiteria deuehuntur: responsionem hane ex eo refellun i, quia fieri potest, ut in organo non destialium spirituum C copia.v. . cum quis domni te incipitatame sensus nequaquam functi nem suam edere valear. re aliud quid desiderari in or ano, ob cuius Gefectum torpet senius; id veti, non posse esse, nisi virtutem illam. quam oporteata cerebro derivari: Ea igitur virtus es squae sensuum fumiti nes , tanquam immediatum earum principium,exequitur. Haec sententia licet in schola Me-D dicorum pro certa habeature videtur tamen a veritate aliena . Ac primum , quantum uia Medici com-rnunicationem illam influentise corebro virtutis ornent illustri , ac specioso nomine irradiationis nihilominus rem ipsam in obscuro reis linquunt ; nec eam ab argumentis defendunt. In primis enim si, ut imra statio Solis est productio radii in medio diaphano , ita communi- E catio illa est productio virtutis se n.
sit uae in corpore animantium ἱ sequitur , quemadmodum una pars tu cis generat aliam in diaphano; ita v-na in partem potentiae sensitiuae grugacre aliam in corpore animalis equo Iesi in Philosophia inauditum: leq u u u retiam; Quemadmodu, quas: io lux plus diltata Iuminoso, tantovit remissior, ita vi tute sera filium,
273쪽
manthesi in parte corporis rem Atiori a cerebro, talo esse imbecilli .
rem .acmlnus effractan.Consecutio Probatur, uta omnia, qtinad eum
modum producuntur, extendi solet unifornuto disso iter. ac sensim debilitamur usque ad non gradum. Consequentis autem falsitas inde ostendit, quia tactus,ut experientia, 'ac medici ipsi docent, in extremis di. gitis manus plus viget,quam in resse qua parte brachii;ciam tamen i; lon- B gius disient a cerebro. Deinde naturales Polemiae manant ab 'anima
in ipso ortia, ut in primo huius ope ris libate communi Philosophorum sentcn tia docuimus; Igitur potenti εorganicae non derivanturper moduIucis a εerebro; sed haerest fixae, sta-hilesque in organis. Item:calor, Scfrigus, aliaque eiusmodi accidentia
deterioris notς non evanestunt opere cessante, sed permanent in subim Ceto; ergo vires iensitiuae in proprijssensorijs. Postremo,quod illa virtus non possit esse una probatur,quia facultates lensiti uadidistinguutur sp cie per actus,& obhecia.vi lib. 2. stendimus:quare,cum senstis habeat Obiecta specie diuersa, &ab ijs se.
cundum modosspecie dissimiles immutemur, consequensaest,ut no sint una virtus activa, sed plures, eaeque specie disserentes. Draedicoria Medicorum igitur rationi occuris rationi oc rendum est .vti iam occurrebatur, vi curritur. delice con praecluditur via,qua cerebrum sese externis sensibus comis municat, cessare ipsorum actionem , quia desinit cerebrum impertiri eis animales ritus, quorum ope d Undi , ni tuti sensus Perari nequeunt. Huis ueniat, qd iuste autem responsionis oppugna- sensus ex- tioni resistemium est, dicendo, ci terni abo spiritus admodum agiles sint. facile- uperatione me effluant,& evanescant, egere unpediam sensus perenni eorum commeatu, ae r. ecfluxu e teret ro, ideoque si vie illis
praecludatur,vel confestim, vel post
euem temporis r Iam extingui omnes sensitum actionem no autem
quod organa priuentur influenti virtute,quam medici ponunt.
uinciam satilectit , diluere pri-ι
mum ardumentum initio questionis
Propositum , cuius Occasione haec dii seruimus. Neganduin est, quod iii eo assumitur,dicendumque cum sen. suum operationes, ut paulo ante dixi miis tendant in obiecta specie distincta, &quae fecundum modos diuersos' specie sensias ipsos immutat, necessario ex is argui distinctionem specificam in sensibus : citod inmo tu fidium.& tibiarum inflatione munime ceraritur, ut erat consideranti perspicuum,atquo adeo collat, propositam similitudinena ad rem non esse. Nec vero id quod de infir xu SD- Iis opponitur,robur habet. Possunt
enim qualitates, qua a Sole commilis nicaturi una cum ali Is, quibus in s
mine, vel alia subiecta materia adiriguntur, producere dimi miles admodum effectus, ut in argumento dicitur. At virtus illa, quae fingitur a Medicis ad Orpana e cerebro defluere , non ita sena t. Non enim in or2,no copulatur alias qualitatibus, ἐquibus pariter cum ipsa sensu uinctiones eliciantur; siquidem non ain paret, quaenam eae qualitates sint: maxime cum primae,ex quibus organi temperamentumconstat, non nisi
dispositive ad id concurrant. modsi quis dicaticum ijs dispositi uecor
currentibus posse virtutem illam e cerebro manantem administrare omni uni sensuum operationes; is con. fellim refelletur argumento desum. pro ex obiectorum,& munium diuersitate, quo paulo ante aduersua Medicos x, si edimus; vires sensiti uas
non posse recidere in unam , eandemque virtutem. quae sola operationes sensuum edat; sed necessario ponendas esse plures potentias actiis uas specie disterentes s praeter eavqua i itates, quaei n organ is pansiue,ac dii positivo dunt Iat ad exequenda sensuum munia suisse habent.
Ratio,cur una Solis virtus di--rsos prς stet essectus, novero id ess-ciat in sensibus una eademque
274쪽
1 g. IN III. LIB. ARI T. DE ANIMA, .
Responsio ad cetera prima aνriculi
Ad x. r QEcundum argumentum primi a
sponsio. . D taculi est fere Ioannis Menardi lib. 6. Epitiola ultima, quo ille in ,
eam sentent tam abi jt, vic deret, omnium sensuum operationes in cerebro pei fici: Neque id esse alieniun.5
a mente Galent . Uerum neque recte sentit. neque id Galen. ex illimauit, qui lib. i. de causis Symplomatum , cap. 8. aflirmat, singulorum senisum
functioncs in singulis perfici instrume latis : idque ex eo confirmari po-deli: quia, qualitum libet cerebrum recte lese hal:eat .lsso organo sensus. Jqditur eius operatio, labefactatoq. destruitur; certe non nisi, quia pote-tia sentiendi residet in ipso ordano. . CExcludi Et haec ratio valet etiam ad refellen-ῆur quoru- dum Numenium. Iamblichia,& Pl .sti opinio tinum existimantes, sensu S,atque a- credentiu, deo ipsorum operationes inhaercre sensus em in ipsa antinae subitantia. Ideo aut Crumque o- obstruct onerui Optici impedit vis Perationes sionem, quia impedit transitum spi, sub Itantiae rituum animalium e cerebro, quo- animat ad rum defeetu torpet visus: licet alio-
haerescere. qui organi compositio integra sit; no autem quod inhibeatur traiectio D specierum vi silium ab oculo ad cerebrum
M tertiu. Ad tertiunt argumentum negandum,mdem modo,quod ad rem prς- sentem attinet, se habere sensum adsensibilia, quo intellectias ad intellisibilia. Nam facultas intellectiva, cum sit multo altioris ordinis,potest ea quae per plures sensus sparsa,&distributa sunt, in unum colligere, complectique. Lege D. Thomam q. E
Ad quar- Circa quartum argumentum ad-tum. uerte in primis Iamblichum no Pr
Iamblich basse rationem; qua Aristoteles co- AxistoteIi natus est ostendere numerum sen- aduersaL sum inductione per animalium differentias; cuin eorum plurima ignota nobis sint. Dicendum tamen, eam Milonem , si recte intelligatur, improbandam non esse. Ut enim con-cndat, non oportet omnia perfecta animantia cognita habere ι imo neque opus est, ut singulas peis cotis, ammantibus omnes quinque lea-sus conueniant; lud ut nulli , quai
tum libet perfecto , plures in sint , quana quinque. Ad quod probandum sat eli, notas Id id in homine,
quem constat, omnium esse perfectissimum. Quod vero de talpar c citate dicia Disputa--tur, ambiguum eli, Non crediderim; tio de taI- ait Simplicius, talpam penitus ca- Paecae Ita rere vi ipsa vis tua , aculus ait sed te, non in- ea, quae conlyicua sit: visus ergo par- digna pro-ticeps elii Ied veluti per pelles quaD situr coit G dam sicuti quando nos clausis etiam laetitas Phipalpebris i. o nihil lucis percipimus: losophi. . neque enim fierr poteli, ut frustra sub cute iratura oculos sit fabricata: sed per eam cutem operantur qui de verum obscure autnodum, propter
earum imbecillitatem, velliti ea etiam, qua noctu depascuntur. Magnus etiam Alberius it. 21. de an lin. M. Aliart. .
tract i ad fin. & ti perfectam oculorum compolitionem talp:S neget, . qtra mali 1 videntur concedere, ut Rώristoteles tib 4. Ue hist .anim. cap. dis& Galenus lib. I . de vita parcium , . cap 6. amrmat tamen, eas videre larutem impei fecte, si quando e calleri nullS quaerendi alimenti gratia in lucem prodeunt; quod se ait non semel obseruasse , ac comperisse. A lis itamen ablolute negant , conuenire
talpae visum. In hiscit Aristotelesti. Aristota'. I.de histor. anim.cap. 9. & lib q. cap. 8. ubi ita scripsit; Homo,& quaecun
que etiam quae& sanguinem his 't.& animal patiunt omnia hos omnes habere sensus videmus, nisr quid lς- sum,lacessitumqtie est a quale genus talparum,cui visus deest. Non enim oculos id in aperto habet . Cute tamen detracta,quae crassiuscula obitata sedem Sumin uni opacat, oculi in tus lacessiti. imperlaetique visuntur, sed ita, ut partes easdem habeant om nes, quibus Oculi integri conliant. Habent enim nigritantem illum orbiculum,&quod i atra eum contiu
275쪽
'tur,quam vocant pupillam, atque Ni iam portionis albulae am ditionena ,
sed non ta liquido, quam oculi conspecti,atque eminentes: nec in par εexteriorem iis c possunt apparere ob
cutis obductae corpulentiam, utpote clim natura inter generami unil datur, atque ita corpus inchoatum relinquitur. Haec Aristoteles,cur circa talpae caecitatem assentiuntur Galenus citato Ioco, Plinius lib. D. N tur. histor.cap 37.&lib.3 o. cap.R. nisi dorus sa. Et vinol. Abulensis adca-Talpa be- put 2.Icuit. Tullius libro quarto A- 1 ia subter cad. quςst. Item. Philopontis,Themi-ranea. situs, Averroes,& D. Thomas, at 3q. Interpretes: Et quidem his prae erexpci sentiam, quam se criam conistra Aduersarios habere putant, fauet ea ratio, quod cum talpa defossi, sepulti R. similes in tenebris degat , finistra eis natura dedisset aspectum,' quem mox essent amis iuri occursu c. tam duri, crassique et cmenti. 'CCrte, cum in hac controuersia hinc inde experientiae testimonia citcntur, tutius videtur, rem in ambiguo relinquere. Qui Aristotelen .eiusque sectatores tueri volet, res p
culos talpis datos non ad cernentisi; sed decor: s, S ornatus gratia , atque adco non fruit raritem,adqus cndas Iudiciu de eicas oliaciu tu p. ure caecitali. Qui I Proposita autem pars contraria magi S placu 'uvilione. rit, dicci, talpas non amittere vitii min subterraneis catlernulis, Propterea quod oculos duriori cute, & nam brana contectos habeant, quae eis quoque praesidio cu, ne,cum in luce exeunt, ita solito spleiadore excaeccn
Sive autem talpa visti careat, siue non , argumenti im tu hil conficit: quia vel ea non est e numero per- Escctorii in animantium , de qui . bus loquitur Arulo ietes : vcs sieli , non oportet ijs uniuersim omnes sensus competere , uti diximus.
Quod sit nilitet de echinis pronunciandum. Baisnas tamen de per. Balena 'noicem esse constat. Ea vel o musculo-'Oilao caretrum sat cllitio utuntur, non quod oculis. omnino aspectu careant; sed quia per graui tu perciliorum podere obrutis oculis in se stantia magnitudinem vada non satis praeuident, eaq. ii sis praenatantes pisciculi demo strant. Ad primum argumentum eorum, Respo. ad quibus ostendi videbatur, dari plu- argum B res sensus, quam quinque, negandu Ad primu. est, quod assumit, D ad eius probationem , reiecta opinione Philoponi,&allorum, qui virtutem quandi
animaduersoria ira, siue alte turicem finxerunt; dicet dum, interdum Ocuisl una rei pr sentis imagine imbutum
non elicere vi sionem. Verum id non ex eo pro taenire, quod desideretur actio alterius facultatis . cuius sit ad obiectu aduertere ; sed quia ipsa vis cernendi non tendit in obiectum a
quod tunc accidit,cum in rem aliam 'vehementi applicatione Intenti lumus. Itaque non aduertit oculus ad se obiectum per aliam actionem prio. externorurem. aut distinctam ab ipso videndi sensu uad-
actu; sed aduertere dicitur, quoties uertentia. anima non ex toto ad alterius potetariae operationem auocata, impertiret iam se oculo, ita ut is quoque suo
munere rite fungatur. Lege Aristota
in probi .leel. I liquς ii. 33. Ad secuti dum respondendum est Ad di.
magnitudo aliaq. selisibilia commuis nia sint sensibilia per se; non tamen
requirere diuersum sensum a quinq; vulgaris, quia non primo, & per se sensum mouent, ut sensibilia propria sicuti alibi exposuimus. Nec re- Non qua fert, quod magnitudo plus diiserata cunq; di
colore,quam sonus: non enim talis uersitas in
diuersitas s at est ad sensum multi. obicetis . plicat ionem, quae non sumi tur nisi potiat senex distinctione sensibiliu proprio. suu distin
rum, S per se secundum varios mo- et Ionem. dos immutandi, ut arti c. a. cum D.
276쪽
ὸ ι Vm a autem sentiamus,nos videre,ate audire,necesseen, aut visu ς 'Τ4 ' sentiamus nos videre, talios sis. Misi alio sensu,tum id sen- , sus erit , ct ipsius visus , ct etiam coloris Abiecti . Gare vel duo sensius eiusdem eruusubiecti, Uesse ipsum sentiet ipse . Preteria,si alius sitsensus, qui percipit ipsum Uisum, aut in infinitum fetabitio, aut erit aliquissensus, et istinum per tetIenrientem. Quare id ipsum in primosensu rex. III, contiu/ιὸ est faciendum. b At hinc oritur dubisatio. Nam semisu quiadem sentire nil aliud en, quam videre; νidetur autem color, vel id,quod habet colorem,si quippiam viderit id, quod videt, ct colorem id hayebit
1ex. i; s. profecto, quod νidet primum. c Patet igitur,non Unam ipsum se sentire, id in qu.im Nisu. Nam cum non videmus,tenebras ct lumen visu diasternisnus,sed non eodem,νt patet, modo. Preterea id ipsum etiam,quod Nidet, colore quodammodo desitatum est. Instrummium enim uniuscuiusquestrius,ipsium sensibile sine materia suscipit,vti diximus. Guocirca sensibilibus ipsissemotis,insint in sensivum instrumentis sensus , imagitionesque. d Atqui operatio rei sensibilis,atque sensus νna quidem, O eadem est rat earum ratio non eadem est. Dico autem sonum actu, ct a ditum actust enim,ut is, qui auduum baset,non audiat, et id, quod habet sonum,non semper sonetusta cism operatur id,quod audire potest, oeso-n.it id, quod Mium efficere potest,tum smulsit ditus actu, sVnus etiam actu, quorum alterum quispiam, auditionem, alterum Disationem Tex. 339. esse,non tu congrue dicere potest. Quὸd si motus,oe actio,atque passio iueo en, quod patitur,arq; mouetur,uecesse est oesmum, linitum acta in auditu, qrei eri potentia,esse. . emtis namque, mouentisique operatis in ipso patientes cipitur, atque inest. Vuocirca non necesse e t,id, quod motu ciet, moueri. e Actus igitursonatiuisonus es,vel ario, auditivi vero auditus, vel auditio. Duplex enim eri auditus, duplex otiam sonus. Eadem eri in ceteris sensebus, ac sensibilibus ratio atque,ut antis
p.r si non in agente en,sed in eo, quodpiritur, sic er ipsius sensibilis actio tu ipso esis sitiuo . Sed in quibusdam nomina quoque sunt posita ,
ut fouauo,ac audita' in quibusdam autem caret alterum nonune. Operatio enim visus Uisio dicitur,at coloris nomine vacat . Operatio praeterea gustus DBatio dicitur,atsaporis nomen non habet. f Hec cism ita sint, atq; unus actus rvisensibilis, siensitivis fit,quam uas diuersas habeat ratioves, sicuti diximus, necesse e t semid corrumpantur,simulque sine salua oditri ac sonus, s s hoc modo dicuntκr, ct sapori idem, gustus, cetera quesimiliter. Atra, qua dicuntur potentia,nouhune i Mn profectὸ necessariὸ subeunt lege m. g Non rectὸ igitur priores naturales A ilosopbisentiebant, qui BL
277쪽
aera sine visu neque album ullum,neque nigrum esse dicebant, neq; item ullum sinensusaporem. m partim rect/, partis non read cens bant. Etenim eam dupliciter sensussensibiles dicatur,potentia atque ctu, in his quidem secundis fit id ipsumIanri quod dictum est; millis amrem primis non sit, ut luee clarius extat. At illi de hisce simplisiser i quebantur , qua simpliciter non dicuntur. Quod si vox quaedam com rex a F
centus est, Nox autem, O auditus, tum unum, tum non unum, aut non
idem sunt, ct concentus est ratio, necesse est, ct ariditum quandam
h Atque ob id ipsum exuperans quodque tam acutum, quam graue corrumpit auditum,atque deuastat, in saporibus gummo bi coloriabus visum id quod nimium est splendidam, ct tenebrosum, in odor bus vehemens odor, siue dulcis,me amarus, quia sensius ipse quaedam en ratio rata. Quocirca se Ubilium ea, qus sincerὰ talia, quaeque simplicia
sunt,νt acutum, νel dulce, vel sabum, ci m reducuntur ad rationem,se sui sunt tueunda tunc enim ipsum delectare pidentur. Omvmo aratem Ur sum mi tum magis concentus est , quam acutum, vel Iuue. Tamicy'oque non calidum sata simplex, ac frigidum, sed i quod est ad rationem redactum,amicum est, atque iucundum: enim ιerbsensus ipse ratis quadam est,uti diximus :sen ilium autem ea,qua exuperant,aut dola rem asserunt ipsi,aut tandem ipsum corrumpunt.
i Unusquisque igitur; sus, visaep/diximus, Nisibilis en obiecti, Ut in instrumento μο ea ratione, qua Hudsensus est instrumentum, disserenis sensibiles obiecti sui discemit, ut album quidem , σ niafrum visus : dulce autem ct amarum guttas , ct ceteri similiter sensus. Κ At enim,ca assum dulce, Osuulas sibilium adsingula Tex. t r. nimirum aliquo comparemus,ac discemamus, ct sentiamus differre,n
cessie en,id ipsum profectὸ fieri sensu quippe cὰm illa Disibilia sint.
l suo patet, carnem vitimum inrimmensum non se. Nam necessesiet i quod discernit,tangendo discernere. m Fieri disur non poteu,ris aratis non discematur,dulce diuem 'm esse ab albo,sed νni cuipiam ambo nota ess' oportet. Illo namque modo μά pateret, inter Iese illa differre, etiamsi alierum ego, alterum tu I miros. Vnum igitur dicat oportet,diuersa esse dulce,re album n Dicu igituὸ idem: V1ιare,ut dicit, e ct intelligi atque sentit. Pa-m ergo fieri non posse,ut separatis separata risu enturio At hinc patet, neque fieri posse, ut separato in tempore cernaπ- rur . Nam ut idem aliud esse boisum, ac malum dicisse quando alterum duit alitid esse, tunc ct alteram etiam dicit, sitque dico,quando,von per accidens. Volathuunc dico,quiniam aliud se,mn tamen dico Hud nunc
aliud cribe,sed hoc pacto nunc disicut dis et nune aliud esse: simoi igitur dicit uno fit,sti inseparabile ct in iusi arabili tuore separata disternat. p At uero fieri uon potest , visimul idem ea ratione, qua indivisibile
278쪽
αsS 'IN IN. LIB. ARIST. DE AN INA,
dem sic movet sensum,ac intellcctum, amarum autem contrario modo,ctalbum itidem diuerso. EBne igitur, quod discernis, , diuisibile quidem numero, separ.uum autem ratione'partim igitur, ut diuisibile res sentis diu asyamm ut in tiuisibile. Nam ratiane quidem diuisibile: loco au-Τex. 1 48. rem atque nremero ιndvsisibile G. An id minime fieri potest ' idem enim
potentia quidem est is sa contraria, diuisibile, indiui iter tacitu au
rem esse non potes,sed patiendo diuisibile es. t fieri nequiti xt mul sit
albi m. nigrum. Quare neque formas ipsorum simul scissus ac intelle
ctus G talia sint, ut patiantur9 suscipient.
Tex, I 49. q .At enim perinde boc se habet,atque id. quod quidem punctum v- pedant, quod qhidem tum Unum est,tum duo: quo pacto edi diuisibile est.
cita igitur indivisibile est: boc unum est id, quod disiernit, ac simul iqi o νero est diu bile, hoc non unum est: bis enim eiusdem segni simul fit
Uus. Quo vero sinis usus sit, ut duorum; hoc duo discernit, atque est si a rata, ut sieparatum. Quo vero unum est, hoc unius sit usus, simul. Sed de principio quidem, quo dicimus , animal sensitiuum esse, sit hoc modo de .
An exter- Vm a ausem. J Qitia experimur,duplicem a nobis fui ctionem edi circani sensus sensibilia; unam,qua sensionem ipsam,ut visi Oilein d:gnoscimiis: aliam. Pron. ao- qua diuersa sensibilia diis inguimiis, ut album adulci: in uestigat hoc capite pe ratione Aristotes es, sitne aliqua interna facultas, ad quam duae illae operationes atti- dignoscat. neani: an veto ipsis externis sensibus ascribendae sint; ita ut visu sentiamus Arguitur nos videre,auditu audire, similiterque operis sensibus propriam cuiusque pro utraque perat ionem. Disserit ergo in primis ad hanc polietiorem partem suadendam, . parte. hoc modo. Si alio sensu dignosceremus visionem, illo etiam colorem sentire. o. inus: siqitidem, cum visio sit coloris perceptio , neutiquam fieri potest . ut ea ni n percepto colore sentiat tr.Quare cum absurdum si,duas potentias circa colorem versari .lit,ut solus alptetus suam percipiat visionem. Item; quia, nisi singuli sensus suas agnoscant functiones dabit ut infinita progresso: erit enim alius sensus ad percipiendam functioirem visus;& rursus alius ad lautiis operationem sentiendam, sicque utanceps absque ullo termino. b Aι hine oritur. J Pro parte coiitraria ita dispillat: Sentire visu est videre: at videre nihil eis aliud, quam colorem coloratumve percipere: atqtii visio nec cit color,nec aliquid colorea flectum , iton poteli igitur visio aspisu sentiri sed alio sentur alioqui excusreret potentia videndi extra proprium obi
illum,quod fieri nequit. c Pa eiusti ν. J Dispillationis gratia proxime adductam rationem scil-nit; idque dupliciter: a rimum, negando, visu sentare nihil esse aliud ,quam
videre : qiraedam namque visu semina uS, quaeri iγ videmus, ut tenebras: qua Roborat dam auditu sentimus, quae nou audimus, vi silentiiIm. Item . inficiando, viis pars assi r- sioneni non elle coloratam , seu videns, qua videns, non posse dici aliquo mativa. modo colorari, dum organo coloris species inuritur; quae quidem species' etiam internis sensibus imprimitur, ut patet: si quulem de re absente cogitamus , quod absque ministerio specieiuna non fit. Et vero , quia sensus
279쪽
silae materia , hoc est , non secundum esse naturale ipsius , ut colorem secia iciu n naturam coloris: sed secundu me illa intentionale , quod in imagine
d operari, rei Hic, licet obscure. propositaeqi,aellioni respoia. Pro neg1- desistatuens, sensum ex tertium non percipere strana operatiotiem: quod ex eo te fert confirmat, quia lentus externus non dic ut operari , niti, dum in aetii sen- luatentia. tiendi versatur; hunc vero actu in efficit si in ut & ootentia, &id , quod ab ea sentitur, siue obiectum , quod in i iam agit, 'roducendo nimiru n in ea spe metri, quae una cum potentia concurrit auactionem. Quare, cura laec visio in oculum, nec alterius sensus operatio in ipsammet sentienda vim agat: consequens eli, ut visio aspectu nequaquam lentiri pollit nec ulla operatio a sensu, quo perficitur. Monet subinde, talia facultatem quam obieetium dici, in poten. tia & actu est Elt autem facultas in potentia, cum non edit actionem, edere Potetiam tantan poteli. oblectum vero,cum non mouet, mouere tamen aptum est. At in de obiectu actu utrumque esse perhibetur, cum & facultas obiectu stractu Percipit, de qua doque . ob ectum facultatem actu movet. Quo pacto obiectu in&potentia quo iam. esse in modo unum fiunt,dum facultas per imaginem rei via uti cum re efficitur,&ad ctu, qtian- alnaetionem ambo conspirant . quam non in agente, nimirum externo, id doque iaest in obiecto: sed in patiente, id elt, in organo 3 potentia ella oportet, quia potentia. aetio,& passio unus & idem actus sunt:passionein vcro. in re, quae patitur,reci- Ll,3. c. . . pi notum est, probaturque in Physicis. . q. s. ar. 2.e Attus ιρrtu .J Duplicem, inquit,esse actum corporis,quod sonandi facultatem habet, nempe& sonum, quem producit,&ipsainsoni generationem: sia militerque duplicem esse actum eius,quod audiendi vim habet; nimirum, receptionem format soni per suam speciem, de sensionem ipsius soni. Nam Mauditus pariter ac sonus duplex est, alter in potentia, alter in actu. Sonus in po- De dupli-.tentia dicitur sonus,cum nondum editur:auditus in potentia est ipsa potentia et actione,
audiendi in se spectata. Scin ux, in actu est,qui actu iii: auditus in actu eli poten- quae daturtia actum exercens . Similiterqἰ res se habet in reliquis lailsilibus,& sensibus. ex parae se In quibusdam tamen suppetunt nomina ad significandam actionem, quae est sus&sentam ex parte sensibilis,quam sensus,ut sonatio Scauditio: in aliis alterum no- sibilis. mine vacat,ut visas actio istodicitur;actio autem coloris non habet nomen: . di actio gustus appellatur gallatio saporis actio irinominata est. f Haertim alapar. J Arrepta occasione ex ijs, qua de sensu&sensili pau- sdsum,&' . Io ante dixerat, geminam tbluit dubitationem . Alteram, num sensus & sen- sensile in silesiinui sint. Alteram, quare excellens lensibile sensum labefactet . . Prioti actus eces respondet: Si virumque actu sumatur, vitaimque simul esse, seque reciproca satio esse
necessimidine ponere, ac tollere; cu una sit utriusq; operatio. Quod de ea ope- simula non ratione intelligi debet, quam obiectum perluam speciem Una cum potentia vero inpo, edit, quae non est aliud, quam ret sensilis perceptio. Si autem sensus,& tensile tentia. coli siderent ut secundum potestatem,ait,non esse ea simulicum nullo exilien te visu possit esse color.
g Non rem. J Ex proximε dictis coarguit veteres Philosophos, in quibus
fuit Democritus .vico altat ex . Metaph. c. I. quod sublato sensu sensibi te tolli affirmarinis quamuis en ina id aliquo modo recte dici possiit, ut paulo ante annotatum fuit; videlicet, si a firmetur de sensu,&sensili in actu:absolute tamen, . de uniuersim pronunciari ab eis non debuit. h ob id.J Posteriorein vero controuersiam diluit. aiens, sensibile ex. Quarem celles ideo sensum euertere:qui sensiterium in quadam proportione,&tem. Qilensia. perie consistit,cui obiectum si insolens ac nimium sit; dum in organum agit, sibile sen- , ob laesionem,&perniciem infert, sicuti&sensibus ea iucunditatem pariunt, sum labem quae mediocritatem,& proportionem servant,ut in seni stansonantiae; in f, Lictet. . portivis condimenta,incoloribus medit,ia denique ea luat extremorum Pe nil Ilione constant.
280쪽
mo/o rem nune esse: posterius autem per te. Communis igitur sensiri de disserentia duorum obici tirum sensibilium non modo dicit nunc in priori signia ficatione: quia in eodem instanti utrumque percipit; sed etiam in posteriori: quia &percipiuntur,&siimul existunt selisibilia contraria. p At υινὸ ieri.JObiicit contra superius dicta . Si let, sus communis est co- obiectio.
gnitor,iudex Que diuertorum,imo & contrariorum sensibiluam. fimul, demque inllanti. Si inquam.pariter dulce& ainarum .album& m Urum dignoscit: sequitur, cum contrariIs motibus simul assci: qtiodiainen ruditi non potest, cum cotrari a nequeant dari simul in eodein. Huic obiectioni hi famam rei pon- I. Iulio, det Aristoteles. In primis, sensum c minui .eii subiccto uni tmesse ratione quae non plures, ideoque alia& as a tisideratione posse contrarios motus sub re. motam r. verum hanc solutionem mox improbat: quia, licet id, quod est unum subi cto, respectu diuersarum partium coiitrὸr is motibus simul agitari queat I laismen comparatione euasdum parit, in possis olle id est: at sensus communis e dem parte contraria obiecta dignoscit,&dis cramrnat. Quare, si eae cogniti nes sunt motus contrari . nequaquam im terunt in eodenI sensu communi pariter coalescere.' Arenon peranda hae.JReiecta priori solii tione aliam asserta centri fimiis Altera M. litudine ductam,cuius in eo vis conlistit quod ,quein admodum centrum dici- lutio. quae tur elura & vitum: plura, quatenus est principuim, a quo lineae ad circumse- magis pro Tenuam ducuntur: unum . pro ut eli linis, in quo lineae a peripheria ductis batur. uniuntur: ita sensias communis est unus, quatenus externorum sensuum finia diabetur; quoniam ipsoru operationes &obiecta ad eius tribunal per species deseruntur. Simulq. est multiplex, pro ut eis fons,& principium externorum sensuum: quia nimirum ab eo ad illos sensifica vis influit. Non est autem a surdum, contraria secundum suum esse intentionale in eadem facultate simul esse. Quo modo non in sensu communi duntaxat, sed in eodem ocul Odan tuesimul species coloris atri Aecandidi: cum utrumque simul intuetur. Itaque si lutio in eo est,quod, cum perceptiones contrariorum sensibilium re vera uousint contrariae, nihil verat,dari eas simul in eodem.
. . QUAESTIO I. Vtrum exterm sensus functiones
PRO affirmativa parte quaestionis
haec se offerunt argumenta ἔ. ἄ-E--ἐν Cum sensus ex te i in otio unt, norunt, se nullam edere functionem : sed cuius est percipere . se non operari,eiusdem eii cognoscere. &operari: ergo sensus externi perci- . piunt saeas functiones. Maior probatur; quia aspectus dicitur sentiret
nebras.&auditus silentium: id veton non ob aliam causam, nisi quia ala
ciuScognoscit, se non videre,&au dum non audire. secundo. Sensus externi habent αsuas delectationes: capi i enim voluetatem auditus concentu nausue vI- ius intuitu viridium colorum ζ olfactus Iussimentis, similiterque ceteri sensus appulsu conuenientium uta litatum. Huiuscemodi vero deleet B tiones oriuntur in sen fibus ex acti C. ne,qua quilibet eorum in proprium obiectum fertur: Se s delectatio non prouenit, nisi ex re prius cognita; nucesse ergo est,un una quemque s cntum propriam functionem, qua de Iecta
Tertio. Eodem sensu apprehendi- amus colorem, verbi gratia.& acturr , quo in eum tendimus, ted colorem