장음표시 사용
261쪽
thesin, sedar otio te,quasi medium Ainteresse reale,&rationis. Qubfit, .ut species caloris non videatur posis calorem gignere; praesertim,cum imsa deterioris notae sit . quam calor. ιSimiliterq. sese habent reliquae una-gines comparationc rerum, quas potentiis exhibent. Quarto; Intellictus,quo res,in quarum contempla tionem incumbit, nobiliores sum,co aratorem capit voluptatem ι,&illustrium obiectorum perceptione B a modo non laeditur, sed ad alia cognoscenda magis acuitur, & expeditur. Vnde a causis ad effecta, di a substantijs ad accidentia progreditur s sed quoad hoc eadem est ratio in intellectu, ac sensu. Igitur sensus nullam ab eximio sensili percipit laesionem.
. Verum, quod excellentia sensibilia sensus laedant,& interdum Omnino labefactem, docuit Aristoteles
superiori capite, text. I 23.& rursus cap.2dib. II. text. I I. D. Thom. in disputatis, quaest .de Anima, arti c. s. Galenus lib. io.de usu partium,esit que Auctores; idemque expetientia Constat. Nam cum apta organi compositio, sine qua fieri nequit, ut se ius vigeant,aut propriis defungantur muneribus, non solum in figura congruenti,&idonea; sed etiam in quadam primarum qualitatum symmetria & moderatione consistat: h cautem excedentium sensibilium vi, ae vehementi immutatione penitus, aut ex parte destrua tui; consequens
fit,ut sensibilia ipsam quoque tentiam in organo residentem, ve I aliquantulum vitient, atque a persecta sua operatione impediant. Quod similitudine fidium ab Aristotele adducta edisserit Themistius hoc in li-hro, cap. 41. suae paraphrasis in hunc
modum: Conllat,inquit, exupcrantiam sensilis perniciem asterre sensorio. Nam si vis maior ii ruat, quam ut sustineri a sensu possi, necessarium est, eius partis interitum sequi; qui Lemperamentum Sc ratio soluitur, desulturque. Nihil enim aliud temperamentum est . quam
medietas. Omne vect moderatum νab illi oderato dissoluitur 3 vim dulatio in fidibus, atque cantu. si . chordae vocesque aut validius o grauescant, aut impensius evibrID sent, quam intentionis .& concentus ratio postulat, protinus dissidere.
incipit, mox & conspiratio tota a confunditur. Haec ille.
ino autem pacto singuli sensus
ab excellenti sensibili obtaedaci . tu acue inrelisi potuit. Iaptimis enim lux, quae suopte inge- i nio Gloris parens est, si nimia ut, multum caloris oculo imprimit; a que ita organi temperiem immutata
tum prς terea eiusdem caloris vi partes materiae disgregat, ac viam aperit, qua soras exiliant spiritus vitales. sine quorum ope administrat L 3 visio nequit. Sic autem in tridum. ad caecitatem usque peruenitur. Cuius rei illustria refert exempla Ga- Ex Galaa: lenus, lib. Io.de Vlia partium. Quod vehementi, inquit, splendore oculi nostri offendantur, docuerunt id quidem milites Xenophontis, qui x Per multam niuem iter facientes, v nementer laesi oculis fuerunt. Ex perti sunt etiam id illi, qui ex obicitrissimo carcere in splendidissimam domum calce illi tam ,& laevigatam a Diony fio Tyranno repente ducti,
subito occaecabantur, minime repentinum illum ccursum splendi iis lucis ferentes. Quare merito sati epi- Pictores torcs , cum pingunt in coriis al- ut ocul his, a quibus visus Offenditur, c rum osseniores suscos,ac caeruleos opponunt, fione d in quos subinde intuentes recreant, climat. at ue reficiunt oculos . Similiter optithalmia laborantes offendit lux, & redarguit; qui tamen fusca Zecaerulea sine dolore intuentur. Iam vero, si Solem ipsum, explicatisia uiconniventibus oculis intueri
262쪽
velis, illos Meriter perdes; uti Atigit multis , qui per eclipsim Solis ,
fixis oculis ipsum ciὶm In tuerenti1r, nosse affectum eius cupientes, prose sus sunt occaecati. Haec ex Galeno. Addit quoque M. Alberius tris . . cap. 9.etiam tenebrassuo modo aspectui officere, quatenus in tenebris
ob luminis, & caloris absentiam spi
ritus in intima sese abdunt; ac nimia frigiditas partes oculi cogit . conitis atque, ita ut aliquanta .recuperari maspectus nequeant.
ut alij sense Quod ad reliquos sensus attinet,
sus ab obie nocet auditui ingens sonus obve-ictis laedanis thementem aeris commotionem, quatur. vehitur. Vndeteste Plinio libri NMtur. hist. cap. 19. Nilus ubi ex aliis5- imis montibus praecipitat , fraPre accolas surdos reddit . . Olfactui tiam, telle Aristotele tib x. huius peris,cap s text.99. nocent odores admodum graues , ob excedentem colorem fumidae exhalationis, qua interduin usque ad processus mamiliares deuehuntur. Denique, tactum
di gustatum laedunt tactilia & gustatilia, propter caloris & f igoris, aliarumqtie eiusmodi qualitatum exuperantiam. At enim, quemadmodum excedentia sensibilia sensibus
offensionem indueunt, ita eosdem mediocria oblectant ; ut color ciem
haceus visum:attemperatae voces,de Dinnumerum compositae, auditum:
nrque ita in ceteris res sese habet.. Nunc argumenta initio*imini, diluamus. Ad primum , concessa, maiori propositione es pondendum est ad minorem , nihil naturaliteri inclinari in id, a quo per se laeditur robiecta vero sensuum non laedere; sensus per se, sed ex accidente, e ad exuserantiam deflectunt, orga- p. numque laedunt. Ad secundum,m mi cessa i tem maiori . dicendum est,p itentias sensitiuas non habere conistrarium: nec etiam per se corrumpi. sed soluta organi temperae:hanc a ltem euerti excessa, qui medioπitari, in qua temperies consistit, adueis tur. Ad tertium varie solet respon- sideri. Sunt qui putent, etiam species.sensibilium lactine perse,pro gigno. do qualitatem, quae organum dis- . soluat; quia,quamuis diminutum &imperfectum esse obtureant; tamen, ut sunt instrumenta obiectorum. a quibus emittuntur, eam vim sortiri queunt. H tamen sententia,ut alibi i ostedimus,minus probabilis est. Igitur alij,quorii amplectimur opini nem, aiunt species non peris,star
tione aliarum qualitatum, quae ipsas comitamur, S: ab obiecto una uuij-munturaeiusmodi effictus edere. Ad 4 vltimum dicendum est, non laus i tellectus illustrium rerum cogniti ne : quia non est potentia in harens is
Urgano corporeo . cuius temperies
ingruentium qinlitatum excessu mi uerti possit. :
263쪽
piam inlli'eles primo libro inrisa naturam ex veterum citis, non Dan, qui antiendum, quam, d nonsentienduην est expliciis,indagavit: Et in se rido colu vim atque inueniunt Ahii de mo-nemproris rides eius tentiis, functionibus mul
, ct accιγωὸ disseruit dimine cetera, qua
atari Ggentur mussiopersequitur hoc libro, qui in qα mor partes dia Aribuor. In prim quatino capiseabsbluitur, agit dexinnerose iam'. lexternorum, deambini Urosuperiorisigillatim L lasci diras. Insecum. 3 da,duobus capitibus o tenta, exhibettractationem deis remissensitas Intertia dissem de iste utaquartousque In quamra, d ea te nono usique ad finem libri, sonis an amrium pertractat. Est tamen de huius libri exordio non p arua inter Empositores dissensio . . Namque Auermes, M. Albertus, iacti ius. Ofaut triapno capisa adsecundum em itiat est ea quam ea te inchoari . Uetam, nomam distris uticinem, quia 'seruat Graca exemplaria, a que nunc via recepi a est,se intur
264쪽
Ensum a autem nullum alum esse praeter hos qui Re Visum, inquam, auditum, odoratum , gustum, ct tactum , ex hisce profectὸ, oua nunc deinceps dicemus , credere quispiam potest . b Nam si nunc sensum omnis eius habemus, c cu sensus est tactu omnes namque re ita bios , ut en tangibilis , affectus nobis sunt sensibiles tactu, nullius itaque tactus, uel unus, uel olfactus, uel audiatus, uel uisus dresse nobis uidetur. d Praeterea, si sensus nobis deficiat aliquis,cthismmentum necesseect illius nobis deesse. Praeteriae om . ixμ'nissensiusper medium sentit, iitreuit. Medium autem aut coniunctum, aut seiunctum, externumque esse necesse est. At nos babemus utrum . . que, ici nam, quod eri comunctum, quo quidem tangentes sentimusu sensibiliatam, id etiam, per quod eminus non tangentes sentiamus r i id uerὸ dubio es spatium simplex; aer, inquam, ct aqua. Res autem' ita sese habere id tutiuis sensibita plura diuersa genere per unum m . iiii sentiannir, uecessariumsit, eum, qui sensus instrumentum babet' tale, sensitiuuan illorum esse, H, si ex aere sensus sit iustrumentum, craer sit medium in colore sentiendo, ac sono . Vuὸd si unum idemque perplura media sentiantur, ut color per aerem, atque aquam, haec erum utraqueperspicuastunt is , qui riterum tantihn habet ipsorum, sentiet; π 33 nimirum id, quod pre utrumquesentire potest. f Nam ex hisce duobus
smplicibustanti inHrumentasuntsensus, aer atque aqua. Et nimpupilla ex aqua,oditus ex aere, odoratus ex horum altero constat. Ignis aut nullius est insimmenti, aut communis omnium est: quippe, cum ne caliditate nihil sit senstiuum. Terra etiam, aut nullius in instrumenti, aut in tactu maxime, comm ista. Quocirca restat, nullum sensus lastru---I3 3. mentum esse, praeteΥ aerem, atque aquam. Haec autem nonnulla nunc
animalium habent. g Ab iis igitur animalium, qua sunt perfecta, non imperfecta, nec membris capi omnes sensus hisentur. Etenim ct tal-πotas i. p.r sub cute oculos baiere uidetur. Atque se nullum aliud corpus eHpr teria,quae percipimus esse, nec ullus alius assectus prater alis qui corpo
265쪽
h-uπὸ neque scisus instrumen rem quicqvmn proprium se sibulum communium 4sepotest, motus,inquam, quietis, s Vrae, magnitudinis, vu- meri u 'uius,quae unoquoques fusentim es, ton per accidens. Omnia cnim haec fand motu sentimus. Etenim magnitudo motu seatitur. Vliare si-gura quidem, cum figura quaedam magnilredo sit, ct id, quod quiescit, ex eo, quia non m Metur. Et numerus cominui ne auone, ct sensibilibus pr0prijs: unusquisque namque sensus nimirum unum stulit. V ιare patet, si ri non posse, ut communium cuiuiae sit proprias sensus. Si citi in esset, perinde tunc fieret, atque nunc dulces lintres. Quod quidem propterea fit,qubd utrorumquesensum babemus, quὰ crem concurrunt, agnoscisnus. i Quod si ita non esset, nullo modo prosect)nisi per accidens sentiremus, quo pacto filium sentimas Cisonis, non enim Cleonis filium, sed album sentimus: huic autem accidit,ut filius sit Cleonis. A communium hab nius iam sensum communem, non per accidenssan/. Nullus igitur ip*vum sensus en proprius: nullo enim sentiremus modor nisi eo, quo diximus, filium uidere Cleonis. X Propria autem sensibilia sensus ipsi per accidens alter alterius sentiunt, non hoc sauri quo ipsi sunt, sed quo unus, cum simul in eodem sensus efficitur, ceu bilem amaram esse, ac flavam. Non enim ad alterum pertinet, uium ambo haec esse dicere. Quaproptero errat, ct si sit quippiamstarium. I uuari autem potest , cuiusnam gratia plures sensus, sed non unum tantum habemus. et ut minus ipsa, qua sequuntur,atque commuiua lateant, ut motus, ct magnitudo, n merus . Nam si esset solus uisus,qui quidem est coloris, magis laterent, ac idem esse omnia uesiderentur, propterea quod colar, ct magnitudo simul se sequuntur, ct comitantur. Numr autem cum in asia quaque Dr- sibili ipsa communia sint, fit inde perspicuum, unumquodque illarum alia quid aliud esse, asque diuersum . . CAPITIS PRIMI EXPLANATIO.s rusum a autem.J Quoniam vis sentiendi non omnib. animanti biri ex aequo inest .vi experientia constat, docetq. Arist. e r. lib. 1.de His .anim. & c. g. Iib. s eiusdem operis, ne quis ob hanc sentiendi varietatem indefinitum esse crederet sensuum numerum: probat hoc capite,quinque tantum esse externos sensus: neq; dari aliam externam facultatem,qua propria, & communia sensibilia diiudicentur. Est autem inter Expositores dissidium, cor Aristoteles hunc librum a numero sensuum inchoarit. Verisimile est. id propterea fecisse, ut ad disputationem de internis potentiIs gradum faceret,quod praeItat,ostendens, absolutam iam esse considerationem externorum sensuum, cum nullus alius sit, praeter quinque a se prius traditos. Probat ergo institutiam ho e selemodo: rsectis animantibus, cuiusmodi sunt homines,quibus non solum ea, quae ad vitam agendam, sed ad bene a endam, & conseruandam obseruiunt, natura tribuit; non insunt plures sensus,quam quinque;nimirum,uisus, auditus, oratus,gustus.tactus. Non igitur sensus externi plures numero sunt. Atque haec est praecipua ratio,& fundamentum Aristotelis hoc loco,ut Aueris roes, Philoponiis, & Simplicius annotarun t. Eandem conclusionem N arguo
ber a nuis mcro sinis suum externorum
Eos quin que esse, quomodo pis uua
266쪽
, Antecedens propositi syllogismi, videlicet, inesse homini
omnes sensus,probat ex obtectis,ex instrumentis,ex medij Exobtectis;quia homines omnia sensibili apercipiun rc Ex instrumentis; quia nullum eis deel horganum adiunctiones senstium obeundas. Ex medijs, quia omnia media eis observiunt ad sens bilium traiectionem . . messe ho- c Cuivissensus ea. J Percipia nobis omnia, quae sub sensus cadunt, probat ex mini om- eo, quia si tactu omnes tangibilium qualitatum differentias, ouae latissimenes sesus patent, discernimus: idem quoque do reliquorum sensu uin odiectis assi
Mutua co. d Pνaurea ensus. J Antequam prober, venire nobis in usum omnia media, auctio in- docet, fiet i non posse, ut stiriam aliquem habeamus, cuius nobis sensorium ter semii, deiit. Respondent enim haec sibi mutuo, ita ut senis absque in suumento pro-α senio, prio munia administrare non possint: &i illi iumenta abi, uepotentijs sepe rium. . sua sint, atque adco absque illis non dentur .' quandoquident non nisi gratia operationis sunt; docente etiam Aristbtele, capite ultimo, lib. . Meteor. Secap. I. lib. a.de partiburanim. de caps, lib. D. Politic. &cap. a.& libri 3. de generatione anim.alijsq: in locis'. Nulluh - e onmissensu.J Ptobar, nullum nobis medium deesse. Nam medium aut mini dees- internum est: aut externum; nos vero utroqs ad sentiendum 1 timur, ut ex su- semedium periori libro eonstat.Deinde explicat sympathiam,& coii nexionem, qliae in- ad sui tetio ter medium sermaliter,seu quasi formaliter sumptum, Se ipsum sensum interis nes, sena cedit aitque, si medium sormaliter unum sit, etiam senium .lii eo utitur,vnum suum. . sermaliter esse exilii mandum: esto; materialiter plura sint, quo pacto visus unus est, licet species visibiles per aerem, & aquam traiiciantur: habent enim thaec duo clementa unain formalem rationem, secundum quam imagines visi viii sensui tes transmittunt, nempe diaphan ei tatem: quam tamen rationem non habet respondet aer, quatenus species colorum, & species odorum deuehit. Qilo fit,ut, licet unum me- unum medium materialiter fit, nih=lonalnus ad duos sensus pertineat. Ubi dium for- aduertar, obscuritatem huic loco Peperisse, quod Aristoteles nune deten- maliter. ωrijs loquitur, nunc de mediis , videlicet ob cognati Oaenx intermedij, 8ροῦ seniorij naturam. DceIem ' f Nam ex hisee. I Propositum confirmat ex parte or orum. Nam omnia tis praeci- sentiendi instrumenta ex duobus elementis constant, aere, & aqua, quatenus
pue aqua haec sunt magis apta ad patiendum ab obiectis, quod organi ratio maxime
Sare senis requirit . Ignis autem, cum vehemente activus sit , mmus ad id obtinet furuinstru commoditatis, quamuis ratione caloriri sine quo. nulla operatio sensuum menta co- dabotest, in quolibet sensoriσreqairatur: terra etiam quia nimis concreta, ponunt. crassaque est', aut in nullo organo viget, excellitve: aut in solo tactu Cum igitur tota haec varietas compositionis , quae organis competit', cernatur in
instrumentis sensuum hainanorum planum fidnullum sensum defectu orga- ni homini deesse. resectis 3 E. Abi istitur. J Concludst, omnia organa sensuum inesse non omnibus animantia sed perfectis animalibus.&quae mutila non sunt. Quod si quis obiiciat, tal-hus' inesse pam esse an imal perfectum,& tamen earetae visu: te*ondet, A si talpa visu ca- omni u sen reat; habere tamen inchoationem quandam oculorum: quas dicat, intendisse psuum orga primo naturam vissim ei tribuere:sed non uιbuisse,quod ita subterraneis latena. bris viventi aspectus minime conueniret. Alii volunt; non supposui sic: Aristotelem,talpam esse perfectum animal,sed potius in persectumauisseque a gumentatum abeo,cui mitius inesse videtur,quasi diceret: si talpa.qua animai . est inferioris notae, aspectum habet, vel psa oculorum erises , licet obscura. . indicat,multo, maiori iure visum , ceterosque sensus perfecta animantia obtinebunt. Quid tamen de visu talpae pronunciandum sit ,. in Praestione-
di inurmuretur. Diceret quispiam, praeter quinque sensu daritam, ux
267쪽
dimmunia sensibilia, tanquam orta sensibile sbi. proprium ἰversetur. Non dari
ita refellit hune in modum. Nullum sensibile propriumalicuius sensus potest sextu sen- in alium senium per se cadere : atqui omne sensibile communeradit per se in sum circa alios sensus: Er, nullum potest esse propritim alicuius. Minorem probat, i sensibilia uuia sensibilia communia agunt in alios quinque sensus,atque adeo per se ab usomunia. illis sentiuntur, quandoquidem id sentitur per se, quod asscit potentiam . Hoc indicat illis verbis. motu sentimus. id est,quae . dum potentiam mouent, siue immutant, dignoscimus. Deinde, quod praedicta sensibilia communia immutent potentias, probat: nam magnitudo mouet aspectum, atque adeo &figura, quae est illiu eminus, necabearealiter distinguitur . parique modores se habet incereris. i Idem prόbat ratione, quae in superiorem pene reclindit. sensibile commune ab aliquo uno sensu per se gnoscerevir, monmsset ab aliis sentiri,nisi per accidens: sed non ita est: Ergo seffsibile cominu . ne non pertinet per se ad aliquem unum sensum: maior patet, quia sensibile proprium unius sensus cognoscitur ab alto per accidens, ut dulce ab aspectu, non quod dulce moueat potentiam videndi . sed quia ex accidente conium ictum est candido, quod pense visum mouet. Quod si sensibile commune ιionita sentitur,vitquepercipieturalio modo, nempe eo, quo Cleonis filius percipitur: Qui non ideo dieituri sentiri per accidens.quia sentitur persea balio ' . sensu: sed quia est subiectum, in quo est id, quod per sedentitur. Minorein probat . quia sensibile commune per semove potentiassentiendi, &abj j s. per se dignoscitur. Κ Propria au eme ilia. J Docet, cum, exempli gratia, video pomum tan- munuditam,quod simul dulce et M bilem flauam , quae eit amarae ad quam facul- sensus tuis ratem per sespectet iudicarealbum esse dulce,& flauum me amarum, aitque, dicat de non pertinete ad visum secundum iis , sed ut alteri potentiae subest, id est, ad obiectis sensum communem, qui una cum exterioribus sentit . & obieetum unius co sed suu su lato, to alterius, verbi gratia, album dulci. 'De hac re ia progressu gulorum
Flenius. I 29νi autem paremJQuisionem excitat Curplures externi sensus a natura conditi sint. Respondet,quia si Vnus tantum sensus foret, saltem sensibilia communia non dillingumentur a ceteris. 'Etenim si eodem sensu colorem &tacti Ies qualitates, &odores magnitudines perciperemus: iam sensibilia .communia non pertinerent ad plures , sed ad unum tantummodo sensum, at. Que adeo saltem hac ex parte non relingueretur inter . propria, &communia sens bilia discrimen
,QUAESTIO UNICA.aime quinque sensus externi,
Primum Vbiiciemus primum aliquot aram. quod gumenta ad minuendum num N B sensus pau rum sensuum Rieinde alia ad cuia moressint. dem augendum. Primum sit. Sufficit
A bro,quae in oculis edat actum viden- di,in auribus audines, atq; ita in ceteris organis ceteras functionei, nosecus atque una virtus motiva sat est ad 'irati elidas diuersas chordas inii-sici instrumenti: Si idem spiritu, ad inflandas plures tibias , & concen tum, atq; h Irmoniain cxhibendam ridemque Solis influxus ad genera n eum hic hordeum, silic triticum pro varia materiae dispositione. Non est igitur, cur plures virtutes cxternae sensitiva ob plura munia in diuersis
268쪽
metis probauit sensuum numerum: sed virum tantummodo eli infirmmentum omnium sensuum externorum,nempe cerebrum: Ergo unus tarum est externus sensus. Probatur minor, quia perceptio sensibilium no videtur fieri nisi in cerebro, quod in visione ex eo ostenditur, quia in terdum sano, & integro oculo impeditur actio videndi propter solam obstructionem nerui optici: certe non nisi, quia i unc non datur transitus speciei visitis ad cerebrum, sine qua facultas ibi residens visionem edere non potest. Qua se non videtur actio intuendi fieri, nisi in ipso cerebro, quod similiter de reliquis externorum sensuum muneribus dicendum erit.
Tertium . Ut se habet intellectis ad intelligibilia, ita sensus adlei si-hilia: atqui intellectus non multuplicatur lecundum ditierias vires re spectu intelligibilium: sed una, eademq. facillias omnia intelligibilia comprehendit; ergo & unus sensus omnia sensibilia : quod si non unus omnia simpliciter, saltem unus ex ternus omnia sensibilia externa. Quartum. Tot numero habentur sensus, ut asseruit Aristoteses proximo superiori capite, quot insunt in animalibus pei sectis; atqui in his nouniuersim quinque deprehendutur: non ergo tot constituendi sunt. Probatur minor, quia multa sun t pers cta animalia, quae non omnes hahent sensus, ut Echini,qui,ut ait Ariscit eses, Iib. 4.de hist. animal. cap. 8.non videntur olfacere, lupae, quae visu carent: quod item de balenis videtur dicendum, quae teste Plinio Iib s.cap. 62. pisciculis, quos Musculos vorant,praeuiis ducibus, & quasi
oculis ululatur,alioqui in vada ruet.
unde est illud Claudiani lib. a. in
Eutropium. Sic ruit in rues amisso ps odati Bessua sulcandas qui prauius edocet
Immeusumque meus paruo mede is
Tempera ,sttanto coniungit foedera monstro.
A In contrariam veto partem, quM plures sensus,quam quiaque cor, stitui debeant, hunc in modum ostenditur. Necessario danda est aliqua facultas lentiens , cui incumbat aduertere ad obiectum,in quod singuli sensus ieruntur; ergo datur alius sensus externus praeter quinque vulgatos. Antecedens suadetur; quia peoculi,exempli causa ei visibilis imagine consignati sunt :&tamen nou B eliciunt visionem haud ob aliam s ne causam, nisi, quia non aduertimus,quare aliquem oportet dari sensum, ad quem advertendi ossicium
'ectet. Quod vero hic non sit i
sa facultas videndi, ex eo osset,aitur: quia actus potentiae videndi est . sola visio: aduertendi autem ministerium non est visio, cum illam naturae ordine antecedat.
Item magilitudo, figura, & alia, C quae sensibilia communia vocanthr.non sunt sensibilia per accidens : sea per se, ut proxime docuit Aristote. Ies: sed diuersitas specifica obiectorum,quae per se cadunt sub potetias, inducunt illis discrimen specificum et igitur cum magnitudo, v. g. 'uae est sensibile per se, pliis disterata colo m. quam sonus, non minus requiret aliam potetiam dillinctam, qua per cipiatur, atque adeo plures dabunis D tui externi sensus, quam quinque.
Re vera neellures. nee pruriores sensus externos se , quam qumque. '
philosopha atrum, quam n6n philosophantium voce asserendum E cIt, quinque elle extetia os selisus, non Plures, neque pauciores. tot constituit Aristoteles proximo capite ; A uctor operis de secietiore sapientia secundum Aegvptios , libro
269쪽
ny. in Psal. I i. Origenes homi I. 3. in Leuiticum, & homil. 3. in
Wo Philo. Porro hi inc numerum conatur Pomi ex do stabilire Philoponus auctoritate Plaehrina Pla tonis ex numero corporum simpli-zonis. cium. Na si corpora si inplicia quinq; ut,& propterea figuis solidae quinque, nempe pyramis, cubus: figurae
Dportet quinque sensus esse, quibus
RO D. Auis ea cognoscan ruri Euliuem numerum
uia. ex qua d: si inguit D. August. Iib. 3. de G tuor ele- neis ad literam. cap. s. ducta a qua mcntis . tuor mundi elamentis considerati ne: hunc in modum. Quoniam se tire non est corporis, sed animae per corpus,licet acute disseratur, secundum diuet statem corporeum cI
memorum sensus esse corporis di. stributos: anima tamen,cui sentiendi vis inest , cum corporea non sit, per subtilius corpus agitat vigorem' ientiendi. Inchoat itaque motum in omnibus sensibus a subtilitate ignis; sed non in omnibus ad idem peru nit. Ita visu enim peruenit represso calore usque ad eius lucem. In auditu usque ad liquidiorem aerem calore
ignis penetrat. In Olfactu aure tran-- sit aerem purum, peruenitusque ad humidam exhadationem , unde crasssor haec aura subsitiit. In gustu amem transit,&Peruenit usque ad humorem corpulentiorem: quo etiam penetrato,ac traiecto, cum ad terr
nam grauitatem peruenit, tangendi ultimum sensum a t. Haec ex placito D A ugustin i . Si tamen magis dilucide, & accommodate ad ea, qnae in hoc opere pertractata sunt, loqui
velimus: licebit ex quattuor mundi elementis se suum numerum deducere liceιιdo , olfactum respondere igni propoce calorem,& siccitatem: a , Ium aeri propter tympanum τviiuin aqMae propter humorem crystallinunt: tactum,&gusium Ierrae, propter crassitudinem. Sed tam haec quam Philophoni,& D. August. r Hones, probabilis tantum sunt: ac non tain numerum sensuum confitiamant, quaar ob analogi , ti sim, litudinem quandam, aliis corporibus accommodant . Iino nec iii si probabiliter eundem suadet tripartita illa ratio Aristotelis, quam in contextu exposuimus, ducta ab obiectis,ab instrumentis, a med ijs: qua etiam uberius enarrant M. Albertusa, par.sum .de homine, in tractam de sensibus, de Alensis 1. par. quaest. 66.
Div. autem Thonias I par. quaest. Probatis 78. t.3. minus probans alia argu- D. Tho. menta ab organis, &med. s pelita, Lege etiaeundem numerum confirniat ex m. D. Th. in 1.
do, & varietate, qua sensu S,qui po- d. . q. 2. aritentia non solum activa, sed passiua x.ad F.
etiam est, ab obiecto sensibili mo. Dupl. im-uetur, e fere pacto; Duplex est im mutatio ,
mutatio,vna naruralis,alia spiritu a naturalis,lis, siue intentionalis . Naturalis di- & spui citur, qua forma immutantis rectis lis. pitur in passo secundum esse nat
rate, ut calor in re cali facta. Spiritalis vocatur, qua forma immutatis rccipitur in passo, secundum esse spiritale, hoc est, per suam imaginem,ut per speciem coloris in pu pii Ia. Igitur ad immutationem cinius libet selus requiritur immuratio spiritualis in organo: aIioqui nuua dabitur selisio. Sed est hac in re u rietas. Nam vel obiectum intenti naliter tantum immutat medium,&organum,& est obiectum visus: aut
realiter, & intentionaliter utrumque, & est obiectum tactus, & gilius; in quibus adhuc eli discrimen.
Nam tactus necessario immutatur
secundum qualitatem, quae ei pr prie obi3citur, ut secundum cal Iums i on ita vero organum gustus3 non enim oportet, ut lingua fiat dii leis vel amara Iclio,requirat prauia humectationem, vi percipiatur s pcir. Denique aut obiectum inimi
tat medium, aliquamve partem 1llsus reali er, organum vero intentionaliter, ri Dei que a. 1 olfacium,
modo tamen dissimii Ii. Nam vel ex git prauiam alterationem, di est dor νςrtinens ad olfactum: v et prae uium motuni localem, dc est sonus
pectans ad obiectum auditus. Ei Dim,viodotabile odorem spiret M.
270쪽
rem ordinarie equiritur ealefactio: di sonus eollisione quadam fit. Cum uitur tot sint externi sensus, quot sunt modi, quibus illi a proprio obiectu immutari possunt.& hi sint tantum quinque pater, quinque esse externos sensu non plures. pauciores-ve. Hare etiam confirmatio non demonstrativa, sed probabilis tantum habetur. Ac duntaxat ostendit,non dari plures lenius per naturam. Non videtur autem negandum,posse diuina virtute plures esse ; Quemadmodum & plura sensibi Ita, quae diuerso
Ac superior quidem probatio D. Thomae ab eius sectatoribus defenditur. Uerum, ut loquamur conue-
Alia cotv nienter iis, quae statuimus, cum de firmauo singulis sensibus ageremus,aliquanto diuersius a nobis ea ratio componenda erit. Nam tactus,&gultatus, ut sunt crastiores ceteris sensibus,ita videntur per se immutari realiter ab ipsam et qualitate, quam sentiunt: differre tamen, quod alter immutetur secundum qualitatem alterativa complexionis, ut superius diximus:
alternon; ello, requirat illam animcedenteni humectationem. Pa telea
habile est,aliquando immutare Organum, etiam realiter; cum videlicet
sensorium existat intra spatium, per quod realiter distunduntur odor, &Danus . diibus positis, hunc in modum, ali ruendus erit sensuum num
Colligitur rus. Vel obiectum lensus immutat
num rus medium, & organum inretionaliter quinq. sen tantum; pertinetque, ad visum: vel suum ex realiter,&intentionaliter simul v- ernorum. trumque.&tunc pertinet ad tactum.&gullum;eo tam ediscrimine,quod
obiectrum tactus immutar organum per se secundum qualitatem alteratricem temperamenti: obieetum vorogustiis secundum aliam qualitatem . Vel immutat medium, partim realiter , paritim intentionaliter , di organum persequidem , ac semper intentionaliter; aliquando vero,M quasi per accidens , euam realiter, spectatque ad olfactiam,&ad Mici tum,co ciscrimine, quod obi . etiam auditus immutat stennddiis qualitatem,quae requirit ad sui productionem motum localem Iob I flum vero olfactus, secundum qu li tatem, quae deposcit praeviam ait rationem. Si quis autem collectionem hanc ex eo calumnietur , quod Ponamus , visum intentionaliter tantum immutari ab obiecto , cum Iux illum quoque realiter assiciat Respondendum erit, propterea de luce nullam nobis curam fuisse,quia
ea non tam ut obiectum visus, quam ut ratio, qua obiectuin percipiatur, communiter solat considerari. adde,
illam cum sic immutat sensum, rationem obiecti minime sustinere. Patet igitur,ex temos sensu quinque esse,nec plures, paucioresve admitti
Est vero tactus inter omnes sen- Tactum essius origine.& necessitate primus; scorigine. quia peculiariter radicem natat in Se necessi- primis qualitatibus,quarum tempe- ta e Prities est primaria dispositio ad ani- mu,dignimam, primumque vitae fundamen, lata vero
tum, qua dissoluta, & tactus ipse, & vltimum animal perito Et eo quidem sensus Lege D.
hic plurimum etiam conferam in a- Tho. iri q. libus; quia eius opera possunt pri- disp. quae-maru qualitatum nimietate cauere, stione de quarum excessus interitum affert. sed an irruar S. idem tactus dignitate ultimus, est Sensus di- ut ait Proclus. Commento tertio in gnita risor Timarum; quia maxime cras Ius eli,de dine numecorporeus. Ut vero tactus vltimum,. Tantur.
ita primum , dignitatis locum obtinet visus,lecundum audimS,tertium odoratus,qtiartum gustus, quintum
tactus, quod ex iis, quae hactenus a nobis sigillati in de sens bus pertractata sunt, facile quiuis intellia
Non insunt omnes sensus eunctis Uctus, animatibus, etsi tactus,& gustus om gustus aninibus t ueniant,etiam quibus nur maliti omlus alius, docente Aristotela hoc in nibus con- lib. c lv. tex. 6x.&inlita de senia,& ueniunt. sensili. c. i. Nam gustus equo pomeesse dubitatio, ostrei sertam copetir, aliIsque eiusmodi, quae marinis sc pulis adhaerescunt, & inter plantas,
atq; animalia,quafi media, & ambigua sunt,ut inquit Aristoteles lib. t.