장음표시 사용
281쪽
IN III. LIB. ARIs T. DE ANIMA:
ipsius aspectus actionem. Maior tri- Αpliciter probatur; Primum,
, qui ave Aristoteles proximo capite imponebat, cum visio sit coloris sensio, fieri nequit, ut sine colore percipiatur. Quare, si ea cognosceretur ab alio sensu, iam duo sensus circa colorem
versarentur. Secundo; quia omnem.
Ioratum perti net ad obtectum visus, vi fio autem suo modo colorata est, ut patuat in contextu. Tertio; quia, si cognitio alicuius sensionis ab uno sensu elicita malium sensum caderet; danda esset intinita in lensibus progresso : oportet en ini functionem primi a secundo cognosci; sunctionein secundi a tertio; atq; ita deis inceps abique ullo termino. Quarto. Omnis cognitio fit praeeunte specie, sed ad sensum communem non deferuntur species , quae e cternorum sensu tim functiones,sed
'liae eorum duiuaxat obtecta reprae.
sentem et non igitur eiusmodi fun-etiones a sensu communi, sed a proprio sensu dignoscuntur. Probatur minor; quia cognitio sensuum externorum Don videtur habere vina tra-ijciendi ad sensum comunem aliam
imaginem, praeter eam, quam a re obtecta accepit. Haec autem non est imago propriae operationis, ut satis
constat, sed ipsius tantum obiecti rergo, &c. Quin ib. Intellectus percipit suos actus,&supra eos refletii turrergo&sensus. Probatur consecutios quia haee reflexio non tan ti esse videtur, ut non potuerit, debueritque externis etiam sensibus communicari; prssertim, cum ijs nihil magis proximum ac prsiens sit,quam eorum proa
Approbatio nega tua partis r Dilutio
sumentorum superioris a aituti pria operatio. Accediti
CIrca explicationem propositae Varia de
dissicultatis in varias sententias re proposiPhilosophi abiere. Nam D Nemesius ta Philoso B in libro de Hominis natura , capit.T. Phorum item Plutarchus apud Philoponum diei v.
li b. x. huius operis. text. I I. putant, cognoscere externorum sesuum funis
ctiones ad rationem de intelligetiam pertinere. Michael Ephesius lib.9.6e Philopomis loco citato, id astribunt alteri potentis,quam appellant
οσεκτικον id est,attendentem. At xander 3.l: b. Quaest. natural .Τhemiis ilius hoc in libro, . cap. suae Paraphr. C Simplicius text. i 35. Aegidius, aliIq. nonnulli, volunt,quemlibet sensum externum percipere suam operati
nem. Q iod Aegidius ita defendit, vedicat. cxternos sensus percipere suas sensationes, non quidem per actum reflexum ad ipsas terminatum , sed eodem actu, quo feruntur in obi
et um,in directe tamen. Sit prima assertior Cognitio ope- 1 . assertio. Tationum, quas externi sensus edunt, Dignotio
D non est ad solam vim intellectricem, sensionum nec ad illam potentiam , quam a. non solinimaduersoriam , seu attendentem potentiae Vocant,deleganda. Haec,quoad prio. intellectrirem partem,ex eo suadetur,qilia per. ci tribuet cipere omnium externorum sensibiis da est.
Ilum disterentias, &de singulorum sensuum perceptionibus iudicare , non excedit facultatem animae sensitivae, cum alia praestantiora munia a brutis animantibus admini lirentur, E ut constat exi3s, quae 1. Physicae auscultationis libro explicuimus, cum de instinctu ageremus. Quare non est, cur id ad altiorem animae gradum rei ciatur. Accedit testimonium Potetiam Aristotelis, capite superiori, ubi Pa- aiaduers Iam docuit, probauitque, sensum Nam ficticona munem percipere, α dijudicare tiam esse.
actiones externorum sensuum. Posterior pars ostenditur, quia facultas
282쪽
iIIa attendens superuaranea ictiliv. que est; cum quaelibet facultas, si nihil obsit, absitve,per se ad operationem suam administrandam possit a tendere; praesertim, cum nihil sit aliud sensum ad obiectum attendere , quam in obiectum tendere,vti sup
a. assertio. Secunda assertio: Externi sensiisve sui intellectio, ut docet Sanctus
Thomas I. pari. quaesi.87. articul.3. Quare mulio minus visio externa suimet visio eritis
Arguincta autem, quae oppositum Responde
suadebant, non concludunt. Nam tur ad I .arptimo facile respondebit, qui dixe- gum.
rit, aspectum non proprae sentire t nebras, nec alios sensus suoru mota ExtCrnos non percipiunt suas operationes . lectorum priuationes simpliciter dia sensus no Haec est D. Thomae a. par. quasi . 78. gnoscere: sed admodum improprie , Percipere artie. 4.&quaest. 87. articy. ubi ait, B & quasi per actionem negativam , tuas OPα primer quinque sensus externos,qui quatenus eae cum propriis ac veris mones. Diisiones suas non apprehendunt, sensuum obiectis, formisque sensi- necessarium esse animali sensum co- bilibus aliquam habent cognati naunem,ut externorum actiones per- nem. dum connotant subiectum, incipiat. Est etiam Capreoli in s. dist. quo illae sunt. Itaque eatenus dicitur 44 quaest. I. art. 3.Ferrariensis,quaest. visus percipere tenebras, quatenus r. huius libri, Iandunt quaest. 3. Α- apertis oculis nihil videt,non autem
pollinaris quaeli. 3 7. Massni Alberti, quod cognoscat,se no videre. Quod Averrois,&aliorum: imb& Aristo- A ceterissensibus pari modo pr telis non solum proximo superiori nunciandum est. capite,sed apertius in libro se Som- C Ad secundum dictio . sensuum de- M a. amno & Vigilia . cap. g. via ita scripsit: lectationes coiIsequ i ex perceptione Non enim visu se videre videt, nec conuenientium obiectorum : scd ad vilu,aut gustu iudicat,iudicareve po- eas non requiri cognitionem elusistest,distare dulce ab albo, neq; seor- modi perceptionis in eodem lentu ssim, neque simu I veroque, sed partia quia,ut delectati' non pertinet procula quadam communi. prie nisi ad appetitum, ita ad phan- Non dari Deinde ς quod nul Ius sensus e tasiam spectabit percipere rem,e quari flexione gnoscat suas operationes per rcfl vo Iuptassensitiua Oritur, eam q. ainia Iensu. xionem , probatur, quia istiusmodi petitui offerre. reflexio, seu reditio supra se , teste Ad tertium ς neganda est maior Ad 3. arm ProcIo, communi aIiorum Aucto- D propofit io,si contendat, eodem iis rum assensu est opus intellectricis su externo pereipi a nobis di ces facultatis, quae primum reeia Pergit, rem, di visionem: concedenda vero, deinde, ut quasi circulum absolitat, si velit, praestari adat repta alia se l.
in se ipsam recurrit, quod non con- tace,id est .lensu communi.Nec enim ceditur, potentiae materiair, quae se- absurdum est, versari aspectum circa , eundum organi temperamentum de- colarem , tanquam circa proprium terminata est adlatam rectam ope- N adaquatum obieetum: coloris rationem, uti Diuus Thomas edist appellatione etiam lucem comprerit in libis i. sententiarum istincti hendimus ysmulque aliam altioremar quaestio a articu l. . in solatione facultatem, id est, sensum comm Directa terti3. Deinde, auod neque eo modo, E nem , circa eundem occupari, ta i. oncteta quo quidam volvait, nimirum, per quam circa partiale suum oblatium, suum n- eandem directam acimnem possit ac sub alia propria ei notione , dectiones no sensus stinctione in suam percipere, qua in progressu sermo erit. Percipi. ex eo ostenditur,quia nulla potentia patet respolio ad primam rationem se exeurrit extra limites sui obiecti ς qua maior confirmabatur. Ad secun- Visso im operario ad reui tensus non ei obie- dam vero dicen himen, modum il- proprie da . . elum ipsit L sensus, ut obtectitu viis tum, quo visocolorasa appellatur, citur Glo sas visio, sed colcri Adde, quod trulla nimis improprium esse,n sustic e rata
intellectio creata est primo, ducci ad reponencum visionem interobi
283쪽
Ad 4. arg. Ad F. arg. Intelleci' supra se solus refectitur
eta potentiae visiuae. Ad tertiam r. 'ondendum, non dari eiusmodi in-ntillam progressionem, quia deue. niendiim ladem erit ad intellectum, qui suam operationem rcfexu dignoscat. Ad quartum; concessa maiori,n getur minor: quilibet enim sensus externus per suam propriam cognitionem speciem quandam edi i , quaerem sensibilem, quam percipit,&perceptionem ipsam, siue rem subratione cognitae interno sensui rahiabet,ac repraesentat.
Ad quintum dicimus , intelleis et um ob suam praeliantiam &aes,
Iutio item a materia posse reflecti s pra se: non tamen sensum, cuius naiam rae is cognoscendi modus adeo excellens non conῖruit . esto , suam functionem sibi inhaerentem & c putatam habeat. Ncc enim eiusmo. di praesentia ad reflexam cognita nem sat est . sed oportet, ut res in ratione obiecti, ac secundum esseco gnoscibile praesens fieri queat Quod vero ad Platonem attinet. licet eius auctoritas in Academia magna fit et in Lucaeo tamen irrefragabilis non est. Responderi tamen P Heli, cum dixit, sensum sentire quod flant: t. niis hil aliud significare voluisse, quam sensum recipere in se tum pro Priam erationem, tum priuationem ilialius. Maxime , cum in Charneide neget, sensus percipere se ipsos Ita enim in eo Dialogo scripsit: Gun ratim selisias omnes percurrere, conis siderareque, utrum sensus inueniri aliquis possit, qui se ipsum, ceterosque sensus percipiat, nihil tamen eorum sentiat , quae sensus alie
i detur sensus communis ; rtrum is in cerebro residera. ARTICULUS I.
negarint, eo potissimum a gumento , quia nullum occurrit sensibile, quod in aliquem equinque externis no cadat. Horum tame opinio re acienda omnino est, asse. rendumque cum schola Peripatetica,& coirimunt aliorum Philosophoerum assensu, cente Aristotele, tum
31.& in libro de Morte& vita,capite I. alusque in locis , dari sensu ni
communem: cuius ponendi necesIDtas ac ratio variis modis deprehendi- ur. Primum,quia casu solaat natura, quantum fieri potest . multitudin
ad unuatem reuocare, conueniet Serat, ut omnes sensus externosi v-
D num quodammodo coniungeret,i quem, ut lineae a circumferentia iacentrum, ita undique e singulis ali tum sensuum organis. sensib:tium imagines conflucrent, colorum ab Oculis, lonorum ab auribus, odorum a naribus, saporum a lingua, tactiliam qualitatum a toto corpore is Qua centri similitudine vias eit A dtor operis de secret lora L pientia s cundum Aegyptios lib. c. de Aria E stoteles litas huius operis,loco pa Ib superius citato,dum sensum communem unumquid, mediumet. lnter externos sensus appellat. Secundo; idem e scacius suadetur ex eo,quia cognoscitnus ios audire,
tangere, γIfacere,ceteraque externo rum sensuum munia: haec autem --
filo non pertinet ad aliquem equinque vulgatis sensibus, ut proxia
I. Ratio, qua sua.oetinas i uesse sciam mundia. Ratio.
284쪽
nra quaestione ostensum fuit: resere-daeli ergo ad aliam altiorem comis munioremque potentiam, ad quam primo eiusmodi functionum imagines deferamur: quae non eli alia, quam sensus communis. Nec satis. faciet, qui dixerit, eam facultatcm est ei plum intellectum. Namque ea etiam brutis necessaria est, ut mox Ollendemus, quibus perinde a natura deneganda non fuit.Deinde,quia, ut supersus argumentabamur, haec sensionum perceptio non exuperat sentientium facultatum vim. 3 . Ratio. Tertio; idem ex eo comprobatur. quia, ut colligi uir ex ijs.quae docuit Aristoteles hoc libro ad calcem capitis secundi: scripsitque D. Gregorius Nissenus lib. i. de Viribus antia. a. mae, cap. I. & videtur asseruisse Pla to , ut annotauit Marcilius ad initium Theaeteti: dandus eli aliquissetisus interior, qui non solum hau . - stas cunctorum sensibilium imagines primo hauriat, & sensibilia ipsa percipiat, ut proxima ratio Osten- sensus cω debat; sed qui tanquam aetii maior cimuni S,ve- arbiter diuersorum leti suum obiecta lut non o- discernat, & diiudicet, cum quilii trarius albi lenius paniculatim circa proprii
ter inse- duntaxat sensibilis dii eruntias oc-ri Otu sen- cupetur; ut aspouus circa atrum &suci, de Otri candidum, si uallit eique reliqiliseiani b. exteria sus: hic autem sensus eli is, quemnis sensi- communem dicimus . Nam quod ad bilibus co halica tionem iudicandi lenius ipsignoscit. externi per se haudquaquam sussi. ciant, inde patςt, quia plures sensus perinde se habent, ac multi homines. Qitare, thide diuersis rebus,
nisi easdem singilli cognossent, sententiam ferre nequeunt, ita neque sensiis de aliorum sensilium different ijs, quas non attingunt; & ut The- miltius hoc loco, cap. 7. suae Paraphrasis edisserit; quemadmodum, lices muli imagilitatibus libelliones, atque exceptores pragmat: ci assideant, virus tamen est, qui ius habet sententiae serendae:'ita&in corpore animalis, tametsi multa instruinetita machinametriaque situ, in quae rerum simulacra recipiamur; una ta
men vis ubilia elli debeti quae de
ciet. Fuis ' veio animantibus. &quidem omnibus, necessat iam hanc vIm iudicatricem , exuo patet, quianis antimal,qu.d noxium; quid salutare, quid mitius ac magis conu nietis; quid fugiendum, amplectendumve sit,discernat: breui in interiis
Sed & aliud praeterea communi seirsu munus delegatum est; videli-B cet impertiri sensibus externis vim ad functiones suas obeundas per
malium . quos ab se veluti fonte, Rc primario sentiendi instrumento effundit, ut constat ex ijs, quae docet Aristoteles lib. a. de Parii, animal.
cap. lo. deii lib. de Morte& Uita, cap. I. Unde, cum oblituitur vla illa, qua praedicti spiriti: s egrediuntur, ut in Ionatio accidit, necessu est, C feriari cxier nos sensus , teste eodem Aristotele lib.de Som. Q vi g. cap. 3. Praeterea, quoties sensus communis
languescit, ac male se habet, etiam externi sensus proprijs ossiciis, vel omnino, vel ex parte delii ruuntur , ut videre cli in i)s, qui morti propinqui sunt, quibus primam) illius sensorii temperies dis Ioluitur, & extiti-guitur; & in paralyiacis, atque apo- plecticis, quibus praepedui sunt ne D ui, per quos spiritus animale, ad exterita seli steria deuehuntur.
Sensium communem non in Orde . s. Iin cerebro rebU. te.
Quod ad alteram quaestionis par
tem spectat, v binam coiram linis illa, ac primati a sentien-E di vis organum habeat . magnum
est intet Philosophos discidium.
Nam Aristotcles, etsi proximo capite dixerat , sensum communem esse omnium sensuum externorum quasi centrum; in qua tamen Pa te corporis centrum id esset, non d
cuit. Vetum alibi ipsium in corde ;vel in parte, quae cordi proportione
285쪽
IN III. LIB: Ams T. DE ANIMA .
cap 9.. Cuius opinionis fundamentum apud illum fuit, quod pro cera haberet , cos non solum naturalium ι& vitalium,sed etiamanimalium faricultatum originem esse.
Medic, in At eoim id Medici acerrimε op cerebro . pugnant, ostentantqaicit vitalium functionum, & attera:ariam princia
pium in corde insit: naturalium t .men operationum , 8e sanguinu, a ue venarum sentem in hepate; sen- tiuarum actionum , arbitrariI m tus , ω neruorumoriginem 4n cer
bio esse . Quaen dissita intem, quia i in primo libro de ortu de Interitu iaccuraae Rertractauimus, ubi Medi'
eorum. sententiam partim, rationi. hus , partimanatomicae artiuexpo.
rimentis satis confirmatum ampleis x, fuimus a non est ι quod hoc loco mr prinἀ actum agamus, Illuatamen iterumvcipi u re. commonemus, si de principio an . motu sen tiendi remoto sermove, id fiaud du-tiendi. Necordiaseribendum esse; cum in im vig*inatiui caloris ossicina , meodemque procirenturi spiritus vitales, sine quorum ope nec ullus m 'tus edi, nec ulla internorum, exterinnorumve sensuum unctio obirip test. De quo principio OA litote
les locis anes citatis agereri non esset, cura indicis; aut a nobis in haetontrouersia desereretur . At eum a. non remotum, sed proximum senistiendi, ac mouendi initium in corde collatasse. & vni principi mem-
, tanquam regi, totius corporis,
adminiurationem, & quasi mona ehiam simpliciter detulisse, qui loca illa inspexerit,facile iudicabit Co su Ie Galenum libroe de Symplom tum e sis , cap. 8. & libro de Usu . pulluum. Fernelium libis s. Pusi
logiae, cap. it. Lege quoque, si Ia-;ῖ cet, Auenoem libro aede Partibus animalium, capiter: &li, x. Collecti capite it . pro Aristotele contra a Galenum disputantem . . Est itaque sensus communis non sensus re vrcorde, sed in cerebro , ubi etiam Ii qui in- sede , ut reliqui sensus interni, terni h ad quos ille, ut inpmgressu expo- spiratur in
nemus, rerum simulacra transmiti cerebro.rit ι unde est quod vehementer laeta rapite internorum sensuum munia: turbentur,& cum aliqua in iis offensio accidit, .cerebro remedia adhubeantur. sciendum tamen est,in an mantibur, quae tecta vivunt, sensum communem no esse aliqua certa partevifinitum. Quod ex eo stat, quiue Inseti cum illa post: smionemadhuc antis animiti, mali motu cieantur, & is motus sit sensiue abappetitu per virmi motricem ι munis natappetitus autem nihil. nisi propo- lam habetneateae diligente phantasia expe- definitin Utat nWari non potest, is partibus. sedem. diuisis relictam missa una cum a M petitu phantasiam impersectam,qup .
X rso. - a arum duabus priscidisserentiis maxim/ di iant animam, motione inquam,loco accommodara, ct intelligendo, er discernendo; ac sentiendor eonsiderandumen , si quid intersit ister intelligere, ac sentire. Viidetur namque tam intelligere quam etiam sapere , veluti quoddam esse sentire. Etenim his utrisque rerum aliquas anima discemnit, atque cog scit. Et Nereres idem esse si me, satireque censent. uemadmodum o Empedoeles dixit , Ad praesens tonianum Gescit sapientia semper.
Hinc varia his semper prudistia sonuiuam strat
286쪽
riles namque insunt inres mortalibus ipsis, Qtales quotidie sumes imi te Etenim omnes bi putant,'s bire uere eorporis esse perinde, citque ip--st. sentire. b Etsentiresimilisimile arbitrantur, oes ere,ut lusu Hordus dixi u locis . c O rrebat tamen ipsos de errore quoq; dec Wioneve disserere.Sinu enim uvi magis propria animalium .plus' id temporis est,quo in his anima versaturivi patet . Idcirco necesse est, aut Nun uersa,qua videntur, H quddam sequiuntis enera, aut di milis rei tactu errorem este deceptionemver quippe eum id sit contrarium illi, simili inquam regno resimile., idetur autem σ deceptio,ct Icientia comariorum esse eadem. d Nouidem igitur essesentire,acsapere, patet. Illud Tex. s . enim omnibus animatibus, hoe vine paucis inest.' At neque intelligere idem est,aesentire,mtelligere, inquam,quo rect/ atq; non rectὸ res percipi solent.Quod namq. reu/percipi id est prudentia,ν scientis,atq; ν nio uerar ar quod non rect/, id est nimirum his dictu contrarium. Etenim Ipropriorum sensussemper es uerus, ct uniuersis animasHus inest: at sit, rufadso quoque quis ratio etur, neque cuiquam competit , evi non ines eor ratio. e ImaInatio namq. diuersa est 2 sensu,mentequeratque neque Lit hae fit fine sensu, neq; exinimantissine hae esse potes. tmη idem autem esse imaginationem,existunationemve, patet. FHic enim affectus in pol state nostra sine eontrouersia eollocaturr licet namque cingi silet fingere quidquid uolumus,atq; ante oculos ponere,perinde atq; 8 faciunt,vi amtificiosae memoria comparatis atq; deostis locis imagines fingunt, atque smulacra tollocant. At opinari in uobis non es situmniecesse est enim opinorem. tueram,ratfessam existimationem habere Preterea,cum vinamur,aliquid malam esse,atq; terribile,continuὸ pertursamur. Similia ter oe tum opinamur, quippiam esse tute t in icto fit considendum. At tu imaginamur talia, perinde afficimur atq; si is pictura eadespectaremus. f Sunt aurem oe existimationis ipsius bait serentia, Dientia, ct opinio, σprudentia,ct ea, qua sunt hisce contraria . dedi erentia quorum assus susermo magis ad inum accommodatas. At ueris,cum diuersum*sem rex. Is Diirciae intelligere, oe bulas a dimaginatis,aliud existinatio esse videatur, de imaseatione primὸ , deitae de altero dicamus oportet. g Si
igitur imaginatio, id est, phantasia, si 4d, quo u sum, phantasmaque aliquod in nobis disimus fieri, γ non aliud hi icquam, quod pertranslationem hoc eodem nomime nuncupetur ipsa yrosem una quaedam est potentiarum earum, aut halituum, quιbus discera us, ct aut uerὸ percipimus,aut falso. Tales autem sunt sensus,opinio. scienn.r,intellectus.
n Ati am non essesta sum, ex hisce Derepoten . Sen lis enim uel est
potentia,ues operatis,ut uisu uel uisor ac nonnunquam neutrum estist rum, o tamen apparent aliqua , m muri uidere , ut ea, qua in fomni' .anarem. i Deinde, sensus quidem semper 'adest,imarinatio autem non
287쪽
secto cunctis inesset: at esse uidetur, ut api', uulformica, At uernua praeterea illi quidem uera sunt semper simas nationes aerὸ plures fiunt, ut patet,falsae. Praeterea, tim exact/ri casensebilo o eramur, non diciamas , hoc nobit hominem videri, ac apparere: Ied povus cum non clare sentimus, quando etiam sit, ut si verus sensus, ct falsus. .A sue n ; bis quod quidem paulo antὸ dicebamusu clausis etiam oculis visi uidentur, atque apparent. Κ Atqui nec ullus habituum eo mm erit, qui ueri sunt
semper, ut sicientia,uel intrilectus; est enim ct falsa imurinatio, noes solum uera. Restat igitur, perscrutemur, se fit opinio. Fit enim optulo edi vora, ct falsa. Verism opinionem quidem sequitur fides: quippe cism fieri
nequeat,ut hisce quisquam non credat, quorum habet opinionem. Beniarum auton, fides quidem nulli bnagmatio uerδ compluribus inest. Tra-terea fides omnem opinionem sessuitur, persuasio fidem, ratio perstuaβο-nem. .At imaginatio quidem quibusda beluis inest, ratio autem nisis. t tuerὸ patet, nec 'plaionern esse cum sensiu, nec opinione persensum, nec opi nionis,sensusve coniunctiom m, per ea, quae dicta sunt,ct hac etiam ratione: na patet emm, si imaginatio δεt opinionis, sensus' coniunctio,vinio nem nou cum scy. rei, sed eius esse, cuius est etiam sentur: dico autem,imaginationem si sit coniunctio sensus, opinionisve, coniunctionem osse opinionis albi: sensus cim Iem .ribi non enim erit ex opinione quidε boni, senis autem albir apparere igitur es optuari reme , quam sentit non per a cidens. At apparent nonn&nquam etiam falsa, de quibus simul ueram opia nionem habet. Sol enim pedalis quidem apparer, at persuasium est terra. ipsium esse longe maiorem . n Fit igitur, ut aut 0.r1n is opinionem, quam habet,ueram absiciat, re modo eodem sese habente, non oblitus,nec dissu
sus, auis adhuc illam habeat, eadem sit necessaris falsa, semul uera.
At constat,opinionem tum euadere fassam, cum res mutata latet. Neque
igitur unum est iHorum imaginatio,neq; ex his est coniiunctam. o Verum, quoniam fieri potest, ut aliud moueatur ab eo ipsio, quod motrim est, imaginatio uerὸ motio quaeda esse uideatur,oe non feri sine sensu,sed sentientibus, ct eo etiam esse, quorum est sensus: fit autem, ut motus oriatura sensu iam actu, quem quidcm necesse est ipsi sensui similcm esse. p Im ginario motio baec est profectis, quae neqκesines seu nimirum esse, neque competere non sentientibus poteri..Atq; multa per ipse in id agere,patiare contingit,quoi ipsam habet, tr insuper, ueram ct falsam esse. Atq; id propterea sit, uisd si sus quidem propriorum est uerus, aut r. irὀ admodus cipit falsitatem. . At in sensus eius etiam rei, cui propria sensebilia ac iadu:iLVbi iam sit,ut ipso si falsus:uam non est falsussi album dixerit esse,sds album hoc, aut aliud esse. En preterea communium sensus, qua quia dem periade atque propria 3s accidunt, quaesunt per accidens sensibilia rDico .lutem motum, maznitudinem, quae ut patet, accidunt sensibilitas, circa qres maxime error, deceptioq. fieri sensu potest. ci Moties igitur hicce, qui fit a triplici tali senstu, dist eremimn ob id isthum nimirum hab bit. A q; primus quidem, cum operatio sensus adesI,es uerus, ceterinum
288쪽
fus esse possint,ct praessite lue absente,praeferaim iam asen μIOQὸsensibile dinis. Si i r ηδ es Hind praeter imaginationem habeat, ea quae dictasunt , his id ipsam,quod di rimus , ipsa: imaginatio motus is
est profect),qm sit a sensu iam operante. r Cum autem Nisus maxim8stsensus, hinc en, quod nomen imaginatis ab ipso lumine sumpsit, pham totas dicitur,quia sine lumine visio fori nequit. At quia imaginationes immanevissensibus dimiles sunt, ideo per ipsas animalia,beni inquam,
atque bo nes,multa agunt; illae,quia mentis sunt, ut patet, pertes: homines, quia mens perturbatione nonn-quam, Nel morbo,vel somno submergitur. Sed de imaginatione quidem determinarum sit hamnus: satis
enim, qvidnam ipsa sit, σcur sit, hisce,qua iam dicta sunt,explicaui s. CAPITIS TERTII EXPLANATIO.
CVin a aurem. J Quia veterum non ut animam mi Iocali mona defini Rationes, bant,est 3 ex cognitione iij ex utroque: ut pateat,rectene id fecerint, ase quibus alique ut simul viam aperiat ad disputationem de intellectu, & voluntate: ex- hi adduplicandum proponit,quid inter sensum,&intellectum sit discriminis. Nam Mi puta- quidam haec non distingui opinabantur, quibus tria ad id potissimum argu- runt a sementa fuisse videntur. Primum,quia tam sensu,quam intellectu iudicamus: su intelleis quo fit,ut Nee ossicio conveniantiquod si ossicio, etiam natura. Deinde, quia cium non disensus,&intellectus rebus praesentibus assiciuntur, dimopentur. Quod distingui. Empedocles in suo poemate significauit alens, sapientiam augeri ad praesens. x id est, intuitu, atque experientia presentium rerum, & prudentiam simul e rupraesagia futurorum ex insomniis, quae ad sensum pertinent ab euentis rerum Praesentium pendere. Idemoueanant versus illi ex Home' hoc loco adducti, nimirum ita se habere numanum intellectum, ut res se habent, & ut diebus singulis pro temporum varietate,mutationeque succedunt. D. Iho illud, ad praesens, in rarmine Empedoclis in alium sensum accipis, vid licet, pro praesenti coeli schemate . seu facie, ac siderum consiguratione di influxu. Et in carmine Homeri appellatione summi rectoris Olympi, indicari putat Solem, a quo sidera omnia pendente Ita vero sensus Emp doctis erit, intellectum, ac sapientiam augeri ad praesens, id est, secum
dum praesentis horae coelestium siderum statum , & vires. Homerus autem pronunciauit talem esse mentem hominum , qualem Sol celerorum siderum veluti dux , &moderator, cum reliquis itellis esticit. Ceterum, quanam ratione corpora coelestia in sensus. & intellectum, atque humanam voluntatem queant, nequeam ve influere, in libris de coelo fuit a nobis ex- Lib. x. ca. plicatum. q.8.b Ersensi, imili. Tertia ratio. ob quam nonnulli putarunt, intellectum a non distingui a sensu. ea fui t, quia vi similibus sentimus, ita si libus rerum intelligentiam capimus. Vnde coniecturam ducebant, tam scutum, quam intellectumosano corporeo insidere, cum corpora percipiant . atque adinintellectum esse setasum,cum omnis facultas cognoscens, quae materiae in hae ret , sensus sit. e Cportebat μην-.J Priscos redarguit.quod de notitia locuti fuerint, deerrore autem nihil meminerint, neque deceptionis, & ignorantiae causas expli
289쪽
Redarguu in Ps propeia magis R. nobis familiaris sit: divinquia in ea diutius vesamin.
tur antig lum,ut D. Thom. addit. quia ex nobis erramus, scire alvena non nisi ex alterins Philoso- ope,& niagisterio solemus. Nisi quis veteres excirsare velit,atens, eos nihil de Phi, quM errore d si ei uisse, qirod putarent,omnia vera esse, nullan . dari deceptronennce errore vel certe quod ab eis inculcatum fuerat quia putarunt,cognitionem veram nihil dis- esse .ciun sii te animam tangeret, ut ignas particulam aninia igneana, err seruerint . rem, cum dissimile. ut ignis poritonem aqueam eiusdem animat, cum cognoscere per sinitae videatur coiitrarium ei, quod est cognoscete per dissimile,& error,ac scientia contrariorum sit, id est. opposito modo accidant. Uerum haec ridicula sunt, Sc perabsurda, siquidem palam eli, nos interdum falli,& animam elementorum concretione, aut mole corporis non constare, ut exhs,
quae in primo libro disputata sunt, manifestum est. Intellectu d No gι u idem.J Duplici argumento concludit,neque sentire,8e intellici sensu di- gere,neque se ii sun , dc intellictum idcmene. Prinuim, quia sensus omnibus sangui. aneli animantibus, nullum et enim animal, quod tactu non sit praeditum. Deinde, quia sensu retirca propria sensibit Ia non errariri mellectus vero saepe
fallitur: licet enim cum scientia. prudentia, aut vera opinione ducitur, non aberret a veritate; si tamen contrarios assiciatur, decipitur. Datur ima e Ima ιnatio m inque. Jl robat,data imaginationem, eamque ab intellectu, sinatio & lenta di Ilingu et quia, licet. nec imaginationis actus absque praeuia sensus .aq. ab in- notitia exerceatur; nec existimatio , s quae es iactus quidam intellectus com-wlleetu prehendens scientiam, prudentiam, opinionem tra si antecedente imagina-dillineta. aione fiati I naginatio tamen, d eii. 1 inaginationis actus disse it ab existimati ne,quae acti quae sam intellectu Seli; primu M, qtita v i. qiri artificiosa memoria uti in tur, loca,& imagines pro arta tratu suo fit eunt.ac dilponunt, quibus rerum opportune recordentur, ita in nostra potestate eu imaginari, quicquidi libuerit: non autem opinam quod est pars quaedam exiit inratiotiis imagina. murenim falsa, quae non exi itiint, opi namur vera, aut quae pro veris accipimus . Secundo,quia opinio de re mala, vel bona, antinum petaurbat metu, vel hilaritate, alio ve simili a flectu: imaginatio autem non irent: sed ea perinde aia ficimur, atque iI, qui in pictura res aspectra horrib Ilis , aut latas contuentur.
Distingui Quod intellige dei inaginatione, qua nullam asse usionem,aut iudictui II, cor imagina- iunctum habet: si enim habeat, non dubium, quin imaginatio animum com tionem ab moueat, & ad varios as cctus impellat. ex illima- f Sun/autem Sexistimationis ipsiusJProbat,existimationem differre ab im tione. ginatione . quia ad existimationem c qito nomine rationis actum intestigit pertinent actus scientiae,opinionis, & prudentiae, & his contrarii, de quibus lib. 6. Ethicorum, qui tamen ad imaginationem haudquaquam spectant. Deinde, cum intelligered st erat a sensu, S id bifariam sumatur: vno inodo , ut comprehendit etiam a maginari: altero propric: qua ratione ad ipsum spectat existimatio, id est, actus rationis , & non alterius potemur: a H. se de intellectione secundum priorem usurpationem, id est . de imaginatione primo acturum. g Sι tur imaginatio. J Uim, & operationem phantasiae exponit, monens, loqui se de phantasiasgnificatu proprio, non translat Hu. Nainq; pla antasiamri terdum per tras lationem vocamus intellectum. SI quemlibet sensum,S ea, quae nobis apparent. Quoniam 1 Pitur phantasia es, notetalla,qua in nobis viis tum seu phantasna e so dicimus, videbitur forta sie illa computanda inter sensus externos, quibus res nobis rePrael et tali tui', vel inter virtutes intellectua. les,sive habitus,quibus vera, vel falsa percipimus,cuiusmodi sunt intellectus, opinio,& scieιatia. Sumit vero intellectum, ut interpretatur D. Thcinas, non pro potentia ,sed pro cognitione eorum . quae absque inuelligatione nob:s innotescunt, ut prima principia: Scientiam pro certa cognitione eo: lim , quae
dii cursu assequimur: opinionem pro cognitione rerum, de qui S certum,
290쪽
fimumque trudicium non tabemis. Porris hos tantum eo Maendi modos . iasseri hoc loco Aristoteles, quia hi Potissimurn celebres erant in schola DIaω- nis,qui inteIIectum unitati,scientiain qualitati, opinionem ternario. 1 sum quaternario attri bu ebat. h AD am non essest Wm.JProbat phanta fiam,seu imaginationem distin- Pinnia a gula sensu. Cum vero sensus dupliciter accipiatur , nimirum in potentia, ut disterre a. visus, Stili actu, ut visio: ab utroque phaiatasiam dilictreollendit. Asensu sensu co
in potentia, quoniam hic in lamia iis non agit,phantasia vero agit; a sensui ii iii inat. aetu; quia hic in semialys non est. i Dei Venilas. JProbat secundo,imaginationem non esse selisum:quia sen- rsus semper adest alii niantibus, quatenus recens nata mox sensit ut utitur, at imaginatione, saltem exacta, nota nisi progressu temporis. Tertio, quia Onani- shus animantibus sensusconuenit: non omnibus tamen ι maginatio, intellige
perfecta Namq. imperseeta,&confusa cunctis ii est. Quartό, quia sensus lau- qua errat eii ea propita sensibilia,imaginario saepe fallitur. Quinto, quia,quae ssensibus probe a flectis accurate percipimus, non consuevimus dicere, ita nO- his videri.quod tamen dicimus,cum imaginamur. Postremo,quia illa,quorum 6 imagines sensu hausimus, clau sis oculis, &absentibus lentibilibus imagina. mur: cum tamen Dialus in solam rem praesentem feratur. Κ Atqui nee υllus. J Asserit,imaginationem non esse icientiam, nec intelle- Ima in cium,aut opinionem. Ac primum,quod non sit intellectus, vel scientia,planu tione di- est,quia haec semper vera sunt. Quod autem non sit opinio, ex eo suadetur; si ingui ab quia,licet opinio nunc vera sit, ii unc falsa, tamen opinion , qua quid iudi- opinione. camus, sequitur fides,& persuasio: unusquisq; enim putat,verum esse id,quod . opinatur. At fides imaginationem non tequitur, cum imaginatio conueniat brutis, in quibus tamen fides neutiquam locum habui. Nec enim bellia peris
suasione quicquam faciunt,etiam eae,quae adumbratam aliquam disciplinae ra- tionem capessunt:si qui dein persuasio ratiocinatione perficitur:at bi uta ex sci-la memoria,& assuetudine, vel instinctu, non autem ratione ad Opera sua molienda inclinantur.
t Ar υο, ραιει. J Ex dictis inseri contra Platonem in Philebo, R sophista,
phantasiam,seu imaginationem non esse quid comprehendens sensum, & opinionem. Si enim esset,eontingeret id uno e tribus modis. Nam vel esset opianio cum sensu, hoc eli, essentialiter opitato,quam comitaretur scissus. Veles.. set inio per sensum, hoc est, essem taliter opinio, quae ex sensu, tanquam ex causa oriretur . vel estet viriuIque, nimirum,opinio itis,&s ensius complexio ex aequo. Nullum vero horum dici posse inde confirmar, quia, si imaginati difl etia sensu,& opinione per se,aci eparatim sumptis, utique uti amab vir
que simul distidebit. m Pater enim, ranarinatis. J Ostendit, quo pacto sumi debeat opinio, si , phantasia dicenda sit,opinionem, de sensum complecti. Nam quia phantasia unius, eiusdemq. est,tiquet. opinionem adiu iactam sensui, qui est yhantasia, non debere esse aliam quandam oeinionem, sed quae versetur ei rea eandem rem, inquam sensus fertur, v t. si cicamus, phantasiam esse quid compositu tri ex opinione albi,& sensu eiusdem: nec enim potest esse conflata ex opinione albi, Se sensu boni. Oportet igitur . si phantasia ex opinione, de sensu con surgit, nihil aliud esse apparete quid secundum phantasiam,quam opinari aliis quid, quod idem Per se, & non per accidens sentitur. At enim positionen
hanc ex eo refellit, quia noni unquam apparent quaedam falsa secundum phantasiam a sensu ortam, de quibus veram habemus opinionem. Namque imaginatio percipit, v.c. Solem pedali magnitudine, at secundum veram opianionem, quam quis a Mathematico accepit, sol maior, quam teris moles existimatur.