장음표시 사용
301쪽
In telleci' Docet ergo D. I homas locis cita-aeatio uni- tis, vim cogitatricem quam nos a Mersalis,co phanta fia non distinguimus eam insitatium nomine habere excellentiam. vi cmaeio particu ponat,&diuidat, ac syllogismo ἡIaris appel Terminis singuJaribus compos Ov- latur. latur: non quasi, ut paulo ante diximus, idmerito sensitiuae partis obtineat , sed ex defluxu rationis participe, tanquam ex eodem fonte dima. Dat, eique proxime coniungitur quoad fas est, sensitiuae parti; unde est, quod intellectus ratio uniuersalis, Pitatiua ratio particulari S,&lntellectus passivus dici consueuit I ut etiam D. Thomas quaest. 8ι. arti c.I. Primae pariis,& in quaest de Anima,
art. I 3. animaduertit, habeturque ex
Aristotele Iib 3. huius operis,cap s.
Probatur et exi. 1 o Probari autemnaec o purio assertim ex eo potest,quia,ut appetitus senibtiuus in homine, Ob copulationem, quam cum voluntate habet, ct quia ex eadem anima rationali Oritur snon nihil participat libertatis . uti communis Theologorurn,& Phil sophorum doctrina statuit; ita conissem an eum eli,ut cog tati ua ex intellectricis potentiae consor so aliquid rationis adipiscatur; praesertim cum supremum in serioris naturae seleat attingere infimum superioris, ut D. Dionysius 7 cap. de Diuinis nominibus au . Accedit restimonium Aristotelis lib. I Metaph.cap. I.& lib. 2. Poster. cap. vlt. ubi memoriae lensitiis Dae ratiocinationem concedit, & in libro de Memoria,& Remi nascentia, capit. a. ubi affirmat, reminiscendi actum, qucm sensitiuae memoriae atis tribuit, esse veluti syllogis ium,qiro luitum cx alio disquiritur. Vnde D. Thomas, qui memoriam a cogitatrice disiungit, non soluin cogitatrici potentiae . sed etiam memoriae praedictum discursum attribuli, ut convittat ex i)s,qus tradit loco citato primae Parit S.
Obiectἰ o . Obiiciet tamen aliquis: Homo,ut prius natura est sensitivus, quam ra . tionalis; ita sentiendi,quam intelligendi vim prius natura consequitur atq; prius origine phantasia ab animo oritur, ac peificitur, quam intellectus: non potest ergo phantasia ex consortio & defluxu rationis, quς in
m naturae momento nondum eii , eam, quam d icimus , praerogatiuam sortiri. Sed occurrendum, quemas DiIutior modum rationalis animus prius natura accipites te, quam corpori uni tur, ita prius natura fuere ab eo p tentias . quae ipsi iii haerent, neς dependent a corpore, quam eas, quae ab eo non dimanant, nisi post coniunietionem cum materia, inquam recipiuntur: sicque non prius nat
ra oriri phantasiam, quam intestigendi vim. Nec refert, quod illud animae, quicquid sit, a quo partiatim sumitur gradus sensitivi, antecedat natui a id , a quo Iumitur gradus rationalis. Alia namque est conditio illius,cuin secundum se non predeata corpore: alia facultatum sentientium,qtiae cum in organo in sint corporeo. Decellario, vi oriantur, an mae cum corpore unionem praeexia
gunt: atque adeo quo ad actualem emanatione posteriores natura sunt facultatibus spiritalibus , quarum
ortus eam copulationcm minime r quirit.
Unc ad argumeta initio propo. Ad 1. arg. sita respodeauius. Ad primum dicimus, maius quodaminodo esse reflecti supta suum aetum &cognoscere proportionem mediorum ad mnem, quam com ponere. dc diuidere, quia cognitio illa mediorum solum competit potentiae humanarum ainctionum directrici, qualis est intellectus : reflexio etiam praeter I bertatem requirit exemptionem a mat is ria, quam non habent potentiae Organis affixae. Alis tamen inquiunt, ut phantasia humana propter coniunα
302쪽
am; IN III. LIB. ARIs T. DE ANIMA:
vidit, ita non esse absurdum, eidem Areflexionem aliquam napra suum Metum concedere. Sed prior solutio communi sententiς magis congruit. Λdi. Adiecundum dicito, copulam praedicati cum iubiecto,iora aliter iunxispiam, esse relationem qtramlam rationis, matvrtaliter autem e sse ipsos terminos .inter se iunctos via pham
talia pro possit o formetur, sat esse, percipi ab illa copulam materialia
ter,ncc Oportere, ut ab eadem conctis
piatiir relatio ἱ illa quemadmodum Dec relationes , quae consequuntura tos quoidam voluntatis , existunt in eisdem actibus, scd in in lectu nconcipiente. Qiiicquid velit Scotus aia libro prsino, distinctione quadra. 3esi in aquinta, quaestione unica, cuisius opinio alibi confutanda eri4. Ad Ad s. turtium responden iis, ut phantasia ast ealum praestet alicui propositio- l. non opus esse, ut ipsam Propositionesn, tuumque adium formali. rer, di exseresse cognoscat et cum nec ipse ilites cetus, dum propositionibus a se focinatis alsentitur, laecessario intellistat itios illos actus. Nimiis
rum sateIs. potentiain serti pzr Iudicium in obiectum a secπnitum
esto, in actus ipsbs c gnoscendi L prcsSe non tendae. Ad quartum;ne- Ad gandi im est,quod nutriri.Non enim necine eit, princrpia illa cognosci a potentia, quae tan um uis reii ex
singularibus; sed ab intellectu, qui
Conficit ex terminis uniuersalibus syllogismos,ad quos regulae illae, ω communia principia spectant. Ad ultimum sic. itotelis seia tentiam Ad vla. eo loco tantum esse. soli intellectui per se conuenire compositioium . diuisionem,& discursum. Qiod i si obitat,qtio minus idem in gladu aliquo inferiori comperat,etiam Phantasiae non per se, sia ob comui .cit nem cum intelleciu . Ex qua ctiam Phantasia solutione colliges , non ede, cur hominis phantasia hoininis distinguatur spe- non distet cie ab equi phantasia et quia cum respecie aiusmodi operationes nDia Perse, ac phantasia per id, c modest prii prium sensititiae bruti. partis, sed ex acciden te, & alteri us beneficio ei competant, nequaquam inde naturae distinctio rue argu tur. v tantii aduertit Diu. h m. I. parie, quaest. 78 art. in responsione ad s.
DE a animae autem ea star e,clva cognoscit,atqueIapit, est scyarabitis, sius non si paratu magnituine, sed ratione, consed rantam deinceps est, quam disserentiam habet, quoque pacto tandem sit intelligere.
scut A laxagoras dixit, ut βρeretiat se vincat, id en, Ut cognoscat, atque percipi ri: alterum namque, cum a naret iuxta, probiba, atquese
iungit. Quo fit, Ῥt neque ulla sit ipseM nam ea, nisi ea Diam, qua posesbilis est.
e Isiour, qui Ptellectus animae nuncΗ0.Uur, dico autem nunc eu,
qua ratiocinatur anima, crea istimata nihil en actu prorsus eorum, qua Dissilirco by Corale
303쪽
Oas tam quisn intelligat ipse. Quocirca neque eum corpore minum Tra. ipsum ess, consentaneum ere rationi e qualis enim quidam fieret, calidus aut frigidus, instrumentum risuod inius esset, profecto tacui est se sus,nunc autem ipsius nullum proisus es innrumentum. f Atq; ben/ rectes censient, qui formarum locum ansimam inquiunt esse: attamen neque tota ea locns, βd intellectiva, neque es actu, sed potentin forma. g Atquipasonis cinarem non similem essesensitμ6atque intel- Temr. lecti ,patetissensuum instrumentis, atque in ipso sensu. Sensus enim ex vehemente sensibilisentire non poten: auditus namque non audit sonum post mavos sonos, risus non videt, atque odoratus non olfacit,post vehementes colores,atq; odores. At intellectus adliquo valdὸ intessirabili intectem,non minus san8,sed magis percipit, intelligit i inferiora; sensitiuuenim non est sine corpore. at intellectus ab eodem e is arabilis. h Factus autem νωιmquodq. perinde, atque qui dicitur actu sciens, Tex.ε. quod quidem rum accissit, cum ipse parseipsum operari potestres quidemo tunc quodammodo potentiaoed non perinde,ut erat antea,P.im didicisset,veliuuenisset.Atque mucseipsum etiam intelligere poteri. i Cum autem aliud sit magnitudo, actus magnitudinis esse, est aliud τα. μaqua, aliud aquae esse. Oin au s itidem multis cnon exum vi ersis hie modus accommodatur,sedsunt in Dibus hec ipsasunt eadem,non diuersa inutata san8,autparte quidem eadem, sied aliter se habente carnem, esse carnu discernit:caro namque non es sine materia,sed perinde adi. que simum boe est in boe. Sensiti igitur parte casidum discernit, ct in.i frigιώ-quorum quaedam en ratio caror asa vero Ge carnis discernit avit separabilis,ot sese habente ad seipsam,perinde atque sese habet,cum extensa fuera sinea flexa . x Rursus in hisce,quae in abstractione consenunt,eadem esse vide Tex. it. rur rectum rati se habet ut simum: en enim iUum eum cotimo semper.
Qu)d si gladiatas si diuersa,aliud est profecto esse recti, aliad ipsum reis
Elam: ut ibi sit enim dualitas. Quare privi hae etiam alia,vel o modo sese habente parte discemat. omnino igitur, vi res separabiles sunt i materia, sic sese habentinea,qua sunt circa intellectum ipsum.
ι Dubitabit autem non iniuria quispiam,quonam modo inte et ι DI
teste di si ipse quidem si lexsit,ae passionis pers,nibas habeat cum
usta re prorsus communescut Anaxagoras asserit,intelligere ratem pati quoddam sicut diximus:quo namque quippiam es viri qae commane,
hoc nimirum alteram agere,alterum pati videtur.
m Tuterea ambiget quispiamsi e etiam intelis bilisset. Nam aut Tςx-33, reteris re ineris intellectus,nis alia ratione sit intelli ius ipse, Melligibila ratem Unum quoddam eri specie,aut aliquid ι emictum habebit,
quodipsum intelligibilem,perinde atque cetera,facit. n At enim ipsum pati diuisum est prius una quadam ratione comm Tex. I ni. tq; intellectuspotentia quidem est quodamodo intelligibilia 'sa,actu
304쪽
1 8 IN m. LIB. ARIs T. DE ANIMA
Tex. I s. 'nero nihil en eorum, antea quam latelligat ipsa. Oportet autem in ipso
nihil esse,per lade atq; in tabula nihil est actu scriptum a tea quam in ipsa scribatur: hoc enim in ipso sis, atque accedit in intellectu.o etiam intelligibilis oe ipse,ut intelligibilia cuncta. Nam in hiasi quidem, suae sine materia sunt, intelligens, ct id quod intelligitur id 'mest, ctenim idem est contemplatina scientia , ct id , quod ita Dbscientiam cadit. Tex. i6. p Sdd cur non semper intelibis, consideranda est causa. q Iu's au frin, quae materiam habent πnumquod' intelligibi mpotentia est. sua re illis quidem non inerit latellectus : nam intellectus ta
lium potentia sine materia eH; ipse autem intelligibilis rationem subibit. CAPITIS O ARTI EXPLANATIO.
A Rabes tertii libri principium hinc fecere : Graeci vel o Interpretes abhinc capite, quorum nos secuti fuimus sectionem . Postquam igitur Lirili ore i ilas ei stiuis animae potentiis tam extern is,quam internis disseruit, nunc ad allatia de anima considerationem. qua mulio si ibi mior est ascendit. Alt vero agendum sibi de ea animae parte, quae cogposcit.&sapit, hoc est,de intellectu: de quo duo proponit explicanda. Alicrum eli;quo pacto a ceteris animae potentiis distinguatur. Alterum, quomodo fiat ante licet:o. Quid per a De anima au/em ea parte. J Philoponus per alὶitnae partem significari par ς ani' putat animam intellecti uain, quae est pars, id cit, species quaedam animae. n at intelli Simplicius, rhem illius. Diuus Thomas &alij, quorum interpretatio ge ma- sat Arist. nior est, per partem designari inquiunt , animae facultatem , siti potentiam, quae eli intellectus , per quem anima intelligit, & sapit. De hoc vero crisputari dum sbi inquit, siue sit sc parabilis, magnitudine, id est, re ipsa,& subieeto: siue non sit subiecto separabilis, sed ratione tantum. Hoc auic madiecit, et quia ad duo illa. quae tractanda statuit. controuersia de intes lectus separatione parum facere videtur. Vel quia . vicumque res se habeat, duo illade intellectu necessario consideranda sunt. Philoponus de Simplicius aiunt, Aristotelem hisce ver b s suum proponere institutum, ita ut tria explicare e-lit stioru primum sit, an intellectus possit separari. necne. In quo tamen ipsid gentiunt; dum Philopontis quaestionem hanc intelligit de separatione a corpore, ut sit sensiis, an intellectus sit separabilis magnitudine, id est, an sit immortalis, & extra corpus manere queat. SmipIicius autem an intellectus 1 ubit elo,& loco a celeris animae potentris abiungatur, ut Plato credidit. Magis tamen placet,ut dicamus, Aristotesciti tantum duo illa, quae diximus, examinanda proponere. b Si igiιuri . m. I Omissa Interpretum discrepantia, huius loci sententia' esse videtur; quoniam intelligere se habet ut sentire, sum enim valde cognara quemadmodum sentire est pati,aut si nolis passioncm v scare, quidpiam MIι i. d tale est; ita di intelligere. Nec enim aliquod horum passo proprie nominatur: cum haec proprie tantuni cadat in ra, quae dii: teritum subcunt. In tribus c Vaeare j Ex similitudine, quae tirier sensum, intes lectum est, conuenire colligit tria in intellaciti dari,qui in sensu reperiuntur. lmarium euiant mmtellectu ctum esse expertem pastionis, eius videlicet. quae corruptio laeta inscrt. Secun-ςu sensu. dima,intellectiun cile natura aptum ad recipi cadas formaS, sue rerum imagi-
305쪽
ne . Tetti iura, intellectum esse formam potentia, non actu, ita, ut quemadmo-dit ii mat T.a ex scell pura potentia in genere naturali vin , ita intellectus in generei me Iligibilium: quandoquidem ex se nullis rerum imaginibus consignatus est, confignari tamen iis potet t. Quod autem adiIcit, ut, quemadmodui e habet sensus, &c. Comprehensio quaedana eli omnium , iii qu:bus iii telle.
d mare neees s. J Declarat naturam intellectus possibilis,docens, it Ium Ini et Iediti nec corporeum essse, nec rebus corporeis milium, aut ex iis concretum . Ubi postibilem aduerte , antiquorum nonnullos putasse, intellectum ex omnibus principiis no es te 2 dcoatur fle, ut intelligeret omnia, quod sim dogma Empedoclis. Contra veto corporcii. Anaxagoram censuisse, intellectum csse cuiusdam simplicis naturae, nihilque rerum corporearum in se habere. Huius vero sententiam continendat hoc lo. Intellectuco Aristoteles,aitque; Cum intellectus omnia intelligat,esse in potentia om- este omniania,id eli, ad recipiendas omnium intelligibilium imagines: de eis quodam . potentiae. mo. o dominari . Nam si quid eorum esset, percipere omnia non posset quia vi. cum alienum quid est in potentia, sinceram aliorum perceptionem
impedit, sicliti patet iii gultu, cuius si organum bilioso humore affectum sit, aliarum rerum sapores non dignoscit I ita fi aliquod corpus esset intellectui connaturale , vel potius sit intellectus esset alicui corpori tanquam
organo congenitus, certe , ne omnia intelligeret, impediretur. Porro, quam
vi in habeat naec probatio Aristotelis, &quo pacto intelligi,debeat, id, quod est in rus,impedire potentiae cognitionem, iam alibi in hoc opere fuit a nobis
e Is igitur. JEx eo, quod intellectus non agens, sed is,cuius est intelligere id Intellect est,patiens est potentia omnia intelligibilia, infert Aristoteles, debere eum. paries nuIantequam intelligat, nihil esse actu eorum, quae intelligere potest.&nequa- Ii corpo- qua in addictum esse organo corporeo: tum quia oporteret corporeis assici reo org qualitatibus . tum quia esset ei deputatum in corpore aliquod organum,sicin no est adiati de ceteris corporeis facultatibus: quodconstat, non ita esse. dictus.f-b.η .recteq. J Quia intellectus est in potentia ad rerum sermas, siue Aia, secum imagines recipiendas,colligit, probe dictum fuisse a Platone,animam esse Io- dum Plae. Gum forniatum, id est, species,quibus cognitio fit, in ipsa anima condi. Quod formarumtamen non de omni anima, sed de sola intellectiva affirmandum est. Et de locus di- hac ipsa, non quasi rerum imaginibus a primaeuo ortu consignata sit, ut exi- citur. stimauit Plato,unde&nostram disciplinam nihil aliud esse, quam reminiscetiam credidit. Sed, quia eiusmodi imagines ministerio & interuensu tam existernorum.quam internorum scnsuum in tellectuli liabuntur. g Aurui passionis υaeuitatem. J auia superius docuerat. neque sentiendi, neque intelligendi,actum proprie passionem esse, ne quis puraret , sensum &in tellectum eandem a passione vacuitatem sortiri : declarat, quidnam interutrumque sit discriminis. Etenim cum vehemens sensibile percipitur, consueuit impediri sensus, ne interim alia dignoscat, & aliquando rei sub sensum cadentis acrimonia organum Iabefactatur, ac potentia laeditur, vel etiam extingititur, ut iam a Iibi in hoc opere explicatum fuit. Praeterea , mri in ali. InteIlaeta quo praecellente obiecto, ur Sole, sentiendo aliquandiu occupatus tu ιε, su, non latui inde minora sensibiliam insis discernit. Quod tamen intellectui nequaquam obiecto.
accidit. Nam quo res nobiliorcs, di altiores percipit, eo ad minores cognoscendas magis acuitur. Causa vero, cura vehementi sens bili selisus laedatur est,quia sensus inhaeret organo corporeo, cuius temperamentum ab extern agente mutari, soluique potest.
h ιυιrem 'tinum ruodque Egit de intel Iectu inpotentia , disputat Bifaria diann ne de intellectu in actu, docetqite, bifariam posse intellectum in actu esse- citur inteIVno modo, cum iam obtinet species , quibus, cum libuerit, uti valet, sicu- lectus elico is qui comparauit habitum scien riae, ex quo stientiae actum potest elicere. in acta. Ali m
306쪽
SIO IN III. L 3. ARIST DE ANIMA:
Altero, quando ex speciebus antea comparatis prodit in actum intelli m-di. Est autem discrimen inter alios a s: quia, dum intellemis est in primo,
adhuc manet in potentia ad secundum: cum verbiam ad secundum peruenit, in actia persecto existit, nec tam dicitur esse potentia : ae tum seipsum. potest cognoscere , quia, citin intellectus in hoc vitae statu non nisi supra suum a. ctum reciprocando, seipsum tandem cognoscat, tum demum censetur s eme
ipsum pone intelligere,cum intelligendi actam exercet. Qua de re in progressu copiosita.
i Cam asuam aliud se.J Ut doceat, ad quam potentiam, sensitivam ne, an intellectium pertineat cognitio rei uniuersalis.&singularis: monet prius, inter rem singularem , &uniuersalem distrimen esse. Aliud est enim haec singulatis magnitudo, aliudesse magnitudinis, id est, magnitudo in comis Distrime muni: aliud mecantia, aliud aqua in communi. Nimirum , quia haec ma
inter rem gnitudo concernit nanc materiam singularem, cui inhaeret, aequa ablisinicvniuersa- communis magnitudo. Item . haee aqua inuehit lacum hanc materiam sin- Iem,&sin gularem, ex qua constat: quam tamen non inuehit a tra communis. M .gularem . net tamen, hoc genus discriminis non eodem pacto sese habere in omnibus rebus: quandoquidem non omnes materiam siue tanquam partem, si ue tanquam subiecim important. Dubitatemo , num diuersa animae parte, seu facultate, an eadem alio, de alio modo inem percipiamus esse ear. nis, id est, carnem communem, &carnem singularem, quae non consideratur sine hac materia ; quemadi nodum neque simum fine materiae tali vQu tota assecta accidentibus. Docet verb , animam humanam cognoscere quidemtia re fin- rem singularem , eamque sensibilem sensitiva potentia : viii uersalem ver,
gularem , vel potentia separabili, id est, diuersa realiter, vel re quidem una, sed se- quae veris cundum rationem diuersa : &quae se habeat ad seipsam, ut linea inflexa ad
uniuersale semetipsam rectam. Sicut enim , cum inflexa magnitudo in rectu in porrigi. Percipiat. tur, e mmet linea ,quae antea flexa, is curua erat, fit recta, nequa tamen ala realiter,sed ratione tantum differt: ita fortassis nec enim hic propositam controuersiam ex toto dirimit sese habet facultas , qua uniuersale, &qua singulare sensibile cognoscitur. Alii volunt, hanccuruar & rectae lineasnmilitudinem afferri ab Aristotele ad significandum, singularia lensibilia intelligi a nostro intellectu cognitione refiexa. am interpretationem lib. I I Physic.cap. i. quaest. artic. I.&Dexplicuimus . eandem quae in progressu di-
stultemus. Qui enarratorum,in hoc loco explicando,dissidia legere volueti, consulat Themistium, simplicium, Philoponum, Averro , D. Thomam, MN.Albertum.
Κ R insus in his . I inod in Naturalibus asseruerat a nune accomm dat Mathematicis, quorum ratio, licet abstracta a materia sensibili, habe nihilominus suo modo materiam. Rectum enim, quod & Mathematicum t est . quasi simum est : quia, ut simum importat nasum , ut materiam : ita.
rectum rationem continui. Quo fit, ut, quemadmodum in Physicis aliua est natura communis, & aliud singularis. aliud inquam ratione 3 ita de iii Mathematicis, ut, exempli gratia , aliud est haee linea rem , aliud dualitas, quam ponamus nunc cum Platone esse ipsam rectae lineae quidditatem
Platoenim aiebat , numeros esse rerum Mathematicarum naturas 3 va itatem, quidditatem esse Ilii eae, dua Iitatem vero lineae rectae oportet ergo,
inquit Aristoteles , singularia . ω uniuersalia in Mathematicis ad sui co- ut res se gnitionem diuersam potentiam exigere , sicuti , &in Nauiralibus . N parabiles c uis vero ex dictis colligeret, eodem prorsus modo Naturalia . &blath sunta . mauca intestigi et subi3cit, uti res separabiles sunt a materia , ita se habere
te ia,ita se Pintellectum. Vnde illa , quaere ipsa a niateria sensibili adiuncta sunt, habent ad sola intellectu percipi queunt , ut intelligentiae. mae autem a sensibilii e lactu . materia non ret ipsa , seu solai considerati cauulsa sunt , ea absque ma-
307쪽
terrasensibili percipiuntur, non tamen absque intelligibili. Naturalia vero De disti
percipiuntur secutidian abibactionem a materia singulari; non autem ex to- etione inisto a materia sensibili: concipimus enim hominem, ut ex carnibus, &ossibus ter mate- constat, abstrahendo tamen consideratiotieni ab hisce numero carnibus, & masensibi
ossibus. Ie,&inter T. Quaest. I D--biι Muem. J Quia dixerat superius , intellectum pati ab ob ligibilem. Qua ratio laeto, sicuti & sensus: quaerit se qua ratione id fieri possit. Nam intellectus lege si plane inteIIe simplex est , nullamque habet communem cum aliquo materiam , & nihil cet , quaerius paria patitur, nisi quod materia praeditum est, ut constat ex us, quae in libris de scripsim Marabo, ortu, & interitu tradita sunt, quonam modo intellectui ulla passio inferri in prosae.
recto. poterit A Phys. q. a. Quaest. m 'are ambifer. JAlteram proponit quaestionem,uidelicet, an intelle. art.
An intelle edis ipse intelIigibilis sit. Nam n est intelligibilis, id erit, veI quatenus inis etias sit in- teIImusest: va quatenus participat aliud, quo sit intelligi bilis. Si primum,
telligi certe omne,quod intelligitur,erit intellei iras. Nam redirpsicatio,ex Dialectiss. corum doctrina cap. .&s .lib. I. Posteriorum,conuertitur in propositione nivniueruleni simplicem vi,s homo, quatenus anilnal, ess sensus particeps.omisne sensus particeps erit animal. Si secundum; iam ergo in testectus no era i simplex, sed compositus ex propria natura, & ea,quam participat, ut sit intellia gibilis. Quare, cum utrumque absurdum sit: quandoquidem intelleimis si plex est in non omne,quod intelligitur,est intellectus, negandum videbitur, intellectum intelligibilem esse. .n retin Diluit priorem controuersiam ex distinctione qum Respo
dam passionis propirata sib Mhuius operis,cap. s tex. 7. Est enim duplex pan ad i. quaesiso altera secundum contrarias qualitates,quae tantummodo rebus interitum Passio dinsubeuntibus cGenitivocaturque corruptiua: artera,qua pati dicimus ea,quae plex cor-ptoprium actum, & perfectionem suscipiundabsque ulla noxa, aut inretitus ruptiua . periculo, quae perficien x appellatur. Ex his autem passionibus prior semper & per requirit materiam; posterior vero non item;atque hanc subi t intellectus,cum eiens. in telligitequia tunc deducitur in aetiam,& persectionem sibi accommodatam. Perficien Est enim ex sua primma ori ne in potentia omnia intelligibilia, quatenus sola conia ex se nullius rei habet ingenitam notionem: & tamen res omnes progressu lienit in- temporis accedente studio, d doctrina intelligere valet I quemadmotam i, tellectui obella ante scriptionem, aut picturam nihil actu continet eorum, quae in ipsa
exarari,pingive queuntased solam potentiam,&aptitudinem ad excipiedum, qui cauid in ea scribentis,pingentisve manus expresserit. Est hic locus aduer- Locus cumsus Platonem,qui in Menone,Phaedro, ali; . in Iocis docuit no Iseos an mos, tra I lato animum in hFcaduca, oribunda corpora descenderent,omnium rerum nem. notiones in se consignatas habuisse,sed est agione corporis,& quasi tetri ea ceris insolentia in obliuionem superioris intelligentiae delabi: reminisci tamen discendo; atq; ua omnem nostram disciplinam recordationem quandam esse. Hunc errorem ex initi imo con tutabimus initio libri primi Posterioris analystos,ubi eius meminit Aristoteles o Explicat posteriore quaestionem, cuius enodatio Resp. vi percipiatur,aduertenes eli,entia immaterialia dici ver se intelligibilia, non 1.quaest. ita veto materialia. Etenim materialia, ut subintellecium cadant,oportet ma- retiam quodammodo exuere. ut intellinui similia euadat. quod a uuntur. tam per species intelligibiles;quς immaterialeviunt,intellechii reproentaniatur: immaterialia vero,cum ia in ex materia vacot,eis requiram species intellia ibiles,quibus sese intellectui obiiciant: non tamen eas exigunt. vi materiam eponant,magi'. intellectui assimilentur. spondet o Aristor. proposita .rae qu stioni, ut Philoponus interpretatur, intelle iam ipsum intelligibi emicra,nimi riura per se,quemadmodum & cetera omnia,quae per se intelligibilia staticum immatciuilis 2.Nam in iis,quae materia carendide potest esse dei testillensis
308쪽
iro pa- telligens, D intelligibile. Quin etiam, inqitit,& contemplativa sciemia, id est,eto sint mens, prout contena platur. Oes,quae stili contemplationem cadit, idem sunt, ide intelle nimirum, quatenu, tcs intellecta, Per suam speciem unitur intellectui, Pectus, S res unum quodammodo cum ea fit Duo hic aduerte, altei uineis; licet Aristoteles intellecta. priuati in de intellectu flacculativo asseruerit, i plum else idem cum re intelle- Immate cta, non tamen id negare de intellectu practico, si conferatur cum suo obterialia co- cto; cum utrobique eadem sit ratio. Alterum est, non immateria Ita tantum, sed nata ma- Ca etiam , quae materiam habent, esse idem cum intellectit ratione sorti arum is sut in. intelligibilium , qtiae vice obiecti funguntur quanqtram illiid i merest, quod ellectui, immaterialia multo maiorem habent cum intellectu, qui immaterialis etiam
uamat eis est, cognationem qua mea .qua cum materia coniuncta sunt.
Ialia. Ad eam vero rationum, qua ostendi videbatur.si intellecti is per se intel Iigi-hilis sit, omne per se intelligibile esse intellectum: respondendum est, illa in Dialecticorum regulam de iIs tantum praedicatis intelligi, quae per se primo, Si adaequale subiectis conueniunt, quo modo se habet sensus particeps com . paratione animalis,ei enim primo Sc per se competit, ut patet, cum eo etiam reciprocatur. At esse per se intelligibile non ita conuenit intel lectur,sed naturae immateriali in communi acceptae, sub qua intellectus continetur P non semper.J Qvqrit,eum mens ipsa sit intelligens, D quod intelligitur; cur se ipsim non semper intel I gat. Huius rei causani perquirendam es Ctir mens se inquit,nec eam in praesenti explicat. Ea vero est, quia melis non te inte Ili- non se ter git Irer se,sed supra suum actu se ipsam rest etendo: in quam ri flexionem non te intelli. semper incumbit; cum nihil sit, quod ei ad id necessitate in inferat. Graci Ingat. terpretes aiunt, causam esse unionem , & conrunctionem cum corpore, quae essicit, ut saepe ea consideret,quae sunt cum materiae faece convineta, non auten se ipsam,& alia,quae sunt per se, Dactu intelligibilia. q In ijs ausem.J Redit ad superiorem quaestionem, atens, materialia en t a non esse per se intelligibilla, sed potestate duntaxat; nimirum quatenus sunt inpotentia ut deposta quodammodo materia immaterialia fiant beneficio Materia- intelli P bilium specierunt, quibus intellectui Iepraesentantur. Vnde colli- Iia entia Sit, non conuenire eis vim intelligendi , quia haec immateria Iis est, re per se potestate intelligibi Iis . Clis autem materialibus negat intellectiim, Ioquitur de iJs, tantu esse quae omni ex parte materialia sunt Nam horno materialis est,&tamen intenintelligibi lectu pollet ia
Tex ari a autem is omni natura sint quaedam , quorum alterum PD dem νnicuique generi mauries est,quod id esse patet, quod est ρο- tentia illa cuncta, erum vero causa est,γ eficiens omni nimirum,e ficiendo, atque agendo talem subiens rationem, qualem ars conditisnem
ad materiam subit,necesse e I, ct in anima dissimentias has easdem bies R Atque quidam ess intellectus talis, ut omnia fiat, quidam talis, ut Omnia agat,atque essiciat, qui quidem ut habitus est quidam, o perinde atque lumen;nam re lumen colores, qui sunt potentia, a tu colores quodammodo facit. . ia et is, b Elis intellactus separabilis en , ct non missus, passiones acat, Ou sit stubstantia actus semper enim H,quod edicis,atque agm, ambirsius est eo, quod patitur,' principium om virio materia.
309쪽
e Scientia autem e qua est actu,es idem quod res. ga ver qua en Tex t . potentia,tu uno prior st rempore,absolutὰ autem neque tempore, sed non 'nunc quidem intestigit, nunc autem non intelligit. d Separatus vero, id est,solum quod est,atque id solum est mmortale,perpetuum'. 2Pn a mtem recordamur,quia hoc quidem expers en palponis. Intellectus νer.
pa seruus extiinguitur, oesine hoc nihil intestigit. CAPITIS M INTI EXPLANATIO.
CVm a amem. I Disseruit hactenus de intellectu patiente, seu possibili,
quem statuit, ex se esse in potentia ad rerum cognitionem, & scientiam comparandam: accedit nunc ad inuestigationem contemplationemq. alterius intellectus, quem agentem vocant, quod cius of scium non sit pati, sed agere duntaxat, transivit tendo rerum intelligibilium simu Iacras seu species in pa-Hentem ad intellectionem perficiendam. Vtergo intellectus agentis necessi- Probat, datatem comprobet, statuit huiusmodi conclusionem. Necesse est in anima esse dum esse Partem unani, quae sit potentia, de patiatur, alteram, quae sitaetu,& essciat. intellectu . Hanc ex eo probat, quia in omni natura, id est, in Onani e flectit,&re produ- agentem. eta, duo inueniuntur principia: alterum, quod sit potentia, &materia, seu quasi materia, quod videlicet recipiat, & patiatur. Alterum, quod si tactu, Scessctat,potentiam . ad actum,&perfectionena promouear,& se habeat quasi ars ad materiam sibi subiectam. Cum ergo videamus, animam edere hunc eia fcctum , videlicet, actum intelligendi: oportet dari in ea facultatem unam, quae disponatur, recipiatquepra palationem ad isti ut modi effectum, & haec facultas ultantes lecti is patiens: ait am, quae dispositionem inducat, ac praeparet haec autem eii iii tellectus agens. Disponitur autem Patiens recipiendo Agens in-ipecies intelligibiles,quaesulit pi incipia intelligendi disponit agens produ- rel Ieet diacendo eiusmodi species e phantasmatibus, quae ipse collustrat quasi praesul gi- sponit pa-
dum lumen ad eum modum, quo externa,& materialis lux colores illuminat, tientem. eosque actu visites reddit, cum ante lucis aduen tum potestate duntaxat v.siles, forent. Haec quo pacto intelligenda sint, ita progrcsiu cxponemus , b Eιιιιntericius. I Declarat,quae sit natura intellectus agentis,ac nonnulla Attributa eius attributa sub 3Ot Primum est esse separabileiii, id est non affixum orga- intelledi'no cor porco, risunt materiales potentiae. Secundum, Lsic immistum, id cit, agentis.
non concretum ex perceptis corporibus: ut Empedoclcs, Democritus,& alij quidam , eterum Philosophorum arbitrabantur. Tertium, vacare pasti alle, nIn truin quae corrumpat, aut aliquo modo laedat. Haec ex eo confirmat, quia agetis nobilius est patietue,&emciens praeliantiusquam materia. Cum igitur superiora attrihusa intellectui patienti conueniant, t ex iis, quae superlus disputara sunt,conllai: aequiori iure agenti competen I. c Scie .ria autem M. J Sciem iam in .actu, ut Interpretes aduertunt, appellat Intellech hoc loco Ar ltoteles intellectum, cuin actum intelligerriti excicet. Hunc auia dicitur scitem liHellectum , qui agens non est, de quo paulo ante loquebatur, sed pa- entia inat Icns,comparat cum ipso met, dum est in otio, & iii potentia duntaxat ad in- ctu. telligenduin . Docet ergo, iii tellectum in actu esse idem cum rc intellicta , An intellequod, qua ratione verum sit, superius exposuimus . Deinde intellatium in eius in popote iura in uno eodemque homine est e priorem tempore, quam intellectum ten tia prς in actit. Siquidem anima non consessim in ipso ortu, sed aliquanto poli tem- sedat initi Ipore sciendi actum edit e verum, si ablolute loquamur, non est cintellectum Letum in Potcntia priorcm. Quod ideo Aristoteles addit, quia credidit, mundum, actu.
310쪽
di utrumque intellectum,atque actus sciendi ab aeterno multici, nee otium mec actum sciendi si de his indefinitae loquamur in amecessiisse, eum quam- Iibei intellectionem praecesserii vacatio , de quamlibet vacationem in Ieruiectio ad Separarin um. J Docet intellectum tam agentem, quam patientem secundum id,quod est,id eli, secundum tuam naturam, & rationem esse separ tum,id est,non addictum corpori,aut alicui eius organ proindeque imm γVtrumque talem esse,& extincto corpore supersi item manete . Neque officit, inquit, intellectu quod rest hanc vitam recordatio non est et haec enim pertinet ad organicam esse imot- potentiam,nimirum dimaginationem, non ad intellectum, in quem passioralem. corporea non cadit: aginatio autem hanc, ut Interpretes exponunt, interulectum passuum appellat extinguitur una cum corpore, sine illa verbiam mens nihil eo modo, id est,reminiscendo intelligit. Hic aduerte,non omnem recordationem extincto coppore deperire.sed eam duntaxat quae fit interue Lib. de me tu imaginationis. Nam quod nullo pacto negandum sit,manere aliam, quae mor. c.a. fine intellectu perficitur,ostendimus in libris Paruorum Naturalium.
Vtram iis anima humana detur intella Ius agens, an
DVobus capitibus superioribus egit Aristoteles partim hintellectu possibili, partis dea n te,rursusque de possibili deseretiis tribus, quae proxime sequentur Nos ad maiorem doctri perspicuitatem de agente, qui natura & -- cio prior est, hoc loco disputabimus, postea vero separatim de eossibili . Variae de Igitur in praesenti disceptationem,
agente in- gna fuit Auctorum tam veterum , tellectum quam recentium, tam Graecorum, Plutones. quam Latinorum,& Arabum discre. tutia,ut hoc Ioco commemorat Philoponus, D. Bonaventura in a. diis sinet. 24.quaeli. .mi. I. M.AIbertus
in summa de homine, reacia tu de imielIectu agente , Nemicus Gand uensis Quodla.q. ra. Quidam arbi rati sunt,dari intellectum agentems
non tamen animae nolirae insitum , sed separatum. Alii eum,ut minime necessarium, ac superuacaneum Om- viuio sustuleruntarima ergo seu ten. Λ tia fuit Alexandri lib. de anima, e 1 . 8c 1 I. existimamis. intellectum agentem esse intellectum uniuersale omnium conditorem hoc est, Deum quod etiam Platonis dogma lib. 6.ce Republ. fuisse creditur, ut intel- Iectum agentem nostros animos cinlitus irradiantem comparauit Soli, ut ex Themistio hoc in lib. resert D. T .i par.qMst 7 .art. .In eundem autem lapsus fuit Priscianus Lydius B asserens, intellectum agentem non esse partem animae, sed nientem Primam,atque diuinam, vel ideam h Mi . Secunda fuit Avicennae 9. Metaphy. capit. .& in lib. Natur. partes. Auem pace in epistola de lumi- me.&Graeci cuiusdam Matini,cuius ment onem facit hoc loco iniit ponus, aientium . intellectum a gentem osse substantiam quandana e Paratana , quam Avicenna Chol-C codaram nuncupabat . idem placuit Auertoi in libello debeatitudine a-M mT,capit. .di in epitona. Metaph. tractat . qui errori errorem subneetens, aliorum vestigia secutus, vituomnium hominum finxit communem intellectum,ut alibi retuli inus. Tertia simplici I , quem seq iitur,
Georgius Pachym .li δ. de an ma. li- illo 3.ca. . & 6. hi tres externos iit te Ilebus iii homine consisti iunt 'iquorum primus , qui omnino ex- teli ius is,&dimi s.ci 'Iitioncm