장음표시 사용
351쪽
creatione species ac cipere . Argum. α. Argum 3. Argum . . vlt.arg. D. g.
dendum hietamum erit, utrumn O- A ster animus veluti nuda tabula abia sue ullis intelligibilium imaginum lineamentis,corpori infundaturi vel ei potius in ipso creationis momento ab Auctore naturae eiusmodi imagines, siue species tribuantur, ut quidam nostrae aetatis Philolisphi putant. Nam,quod ita res se haDeat,his argumentis videtur ostendi. Sub. stantis a materis concretione abiunctae intelligunt om.lia naturaliter B per sormas sibi a principio inditas, unde in libro de causi, propositioner o .dicuntur intelligentiae plenae formis; ergo & animi rationis particiis pes saltem aliauarum rerum species sibi innatas habebui; praesertim cum intelligere sit homini comune cum
Angelis, ut ait D. Greg. h m. l. 29.in Evang. Secundo; Anima intellectivaeli multo nobilior , quam materia prima ; sed materia prima non est at CDeo producta sine formis; ergo neque anima intellectiva sine speciebus. Tertio: Deus quamlibet ceterarum rerum condidit instructam , atque ornatam iis actionibus, quae ad illius munia necessariae erant ; led ut
intellectus possibilis operetur, indiget speciebus: no ergo sine ijs a Deo,
procreatur. Postremo: Noliris animis innati sulit duo habitus alter, quo primis principiis speculativis D assensum damus, qui dicitur habitus principiorum: alter, quo assentimur primis principiis practicis , qui vocatur funderesis: igitur cum eademst ratio in speciebus intelligibilibus. erunt quoque hae nobis insitae. Antecedens probatur , primum , quia huiusmodi habitus dicuntur naturales, non nisi , quia inditi nobis sunt a natura. Deinde quia id etiam de habitu syndereseos palam Eafirmant, tum D. Augustin. super Psalm. 37. & D. Epiphanius lib. a.
contra haer. tona. a. tum D. Hierori ymus in epis . ad Demetriadem h1lce verbis. Est in animis nolletisquς. amsanctitas naturalis a Deo imprcssa, quae veluti in arce animi resides, pr ui,& iecti iudiciu exercet. Patet igi--I , nostrum uitellectum non esse puram potentiam in eo fictasu,de quo
sua primaeva origi , puram pol tiam ιn genere inre
V Erum istiusmodi placitum ab- Superior
horret in primis a disciplina sententia Arim tesica,ut patet ex c. huius li- aduersaturbiI, text. IA . ubi nosserintellectus, Aristo t. principio dicitur esse quasi tabula.in qua inhil est depictum: quod commi in lalsesu Peripatetica Schola tuetur. Ita vero, ut D. rhomas prima p.
q. 79. ari. I. animaduertit, cum triplexm intellectus a Diuinus. Angelicus,& Humanus. Diuinus, quia est ipsa Dei essentia.&aetiis omnino purus semper respeetu totius entis est ebsentiali ter i n aetii in tellection is,nu lloque modo in potentia Angelicus Datur po- vero.& humanus, cum puria sno tentias msint, oportet eos, in potentia esse.sed per colunquia potentia duplex est, una semper ela cu suo
cum actu suo coniuncta, ut materia actu.& coellis cum propriasoria Malia non ira n O semsemper conluneta cum actu , quem Per co-assuqtii potuit ,. vi materia subluna. eta. ris quae progressu temporum alias, . atq; alias formas recipit: intellectus. quidem Angelicus, ob propinquitatem ad primum intellectum, semper est in actu intelligibilium imaginu, humanus autem, quia infimus, & . Diuino qua maxime remotus, principio quidem est in potestate, respectu ratum imaginum, quasi nudatabula;tum deinde paulatim ijs imbui,
apropter asserendum onanino Anim inest, animae intellectivae non infundi tellectivae species in ortu. Quod probatur; Nam non infunsi ita esset, posset anima consessim iis dii speciexvli , nec enim earum usus ope Dan. in ipso O tasmatum egeret, quia, sicuti absque tu. phantasmatis comparatae essent; ita I. RHO. integrum ei foret absq. eorum mi curtu intelligere praesertim,cum t
352쪽
istanti creationis indit; fuerui. Quod
vero ijs confestim non utamur, mani sellum est, alioqui ab ipso conceptu antequam in lucem cssemus editi . iam qui foue nostrum praeeunte rationis luce libete ageret. & naereretur,ac demereretur,quod est erroneum. Nec satisfaciet, qui dixerit, usum rationis ab internis sensibus
pendere,nec nisi his solutis, ac persectis dari; cumque i, paulatim perficiantur, inde esse . quod, licet anima intelligibilibus speciebus ornata sit:
non tamen libero arbitrio fungitur. Species in Non, inquam, satisfaciet;quia, uti di Dis non ximus, species narerra sua diuinitus egeat ope infuse,ut non egent ope phantasma- phalasma tum, ita neque sensuum internorum tum. solutionem, persectionemve requirunt, ut anima earum ιnteruentu intelligendi, volendique actiones libere exerceat. Secundo I idem ex eo suadetur, quia, si essent nobis ingenitae species, essent quoque ingeni tiliabitus scientiarum,cum in utrisque x. Ratio. par sit ratio. At non ita rem sese ha- Non esse bere, plane indicat. quod nemo eius- homini in modi habitus in se expetitur, sed ma- genitos gnuin pota is laborem, & disticuli scietiarum tem in disciplinis comparandis. A habitus. cedit, quod cum species intellig bi-Ies possiit a nobis per intellectum
agentem, interuenien re opera inlcr-norum sensuum,comparati .ut ex superior: bus conliat: minime necesi rium fuit,eas nobis diuinitus tribui. . Ratio. Potiremo idem ex eo probat Diu. Thomas I. Part.q. artic. . qllla, si anima intellectiva non acciperet
species a sensibus, sed aliunde; non
esset, cur societatem corporis assectaret, ac materiae uniretur. Nec enim dici potest, uniri eam ip sius co Poris gratia;cum forma non sit propter materiam; sed e conuerso malo Ad intelle ma propter formam. Maxime autemctione ne- videtur corpus animae intellectivae cessariaesi necessarium ad propriam eius suil- coiunctio ctionem,quae est intelligere; cum imanimae cu saalioaui iecudum se a corpore non corpore. dependeat. Quod si species ex infiti-xu luperni luminis acciperet, non iam corpore indigeret ait intelligenis
Obiectio. dum. Si qui autem Opponat sani- Λ mam humanam non solum uniri corpori ad intelligendum , sed ad
metsi ministerio sensuum species nullas hauriat, non proinde huiusmodi nexum superuacaneum fore. occurrendum, cum unumquodque Res sio. propriae operationis gratia maxime sit,ut docet Aristoteles lib. 1.de Coelo, capit 3. t ex T. esto. ob alium quoque finem ea corporis, a irim que 4 B coniunctio sat, non posset lamen ex cusati, quin debeat dici ex parte opirationis stultra esse,siquide non unitur corpori propter Operatione,cuintamen neq; Deus, neqῖ natura quic- quain etiarn ex ea parte frustra esse patiatur. Respondeamus nunc argumentis, Ad . quae pro Aduersariorum opinione adduximus. Ad primum dicendum est cuni D. Thom. i. parte quaest. F s. art. 1. animas humanas, quia formae corporum sunt , ex ipso modo essem di habere.ut per corpora intelligibia Iem suam perfectionem consequantur hoc est, ut per selus organt S corporeis astixos rerum imagines comis parent; subitantiae vero superiores, id est Angeli, quia sunt a corporibus Angelis omnino absoluti,' incile inteli gi- induae sue bili extra materia subsistentes opor- O cic5, noluit,vi superni luminis es fluxu apri vero anima origine intellectuales rem ima. naae ratio-gines acciperent. nail.
Ad secundum dicendum est , ma. Ad x. teriam non poste viribus naturς absque serma constare, humanum vero intellectum absque speciebus esse posse ; ideoque non eandem esse rationem in illo. & in materia prima; esto in eo conueniant, quod ,ut materia prima est in potestate ad alias formas, sic noster intelicatus ad recipie-das lpecies. Ad tertium responden- Ad 3. dum. licet Deus non indiderit homini species ad inteli gendum. tribuisse ei tamen intellectunt agentim,cullis Opera, sensuumq. minii erio eas co- Intellect pararet, quod satis fuit, ut non di- agens da cantur ei denegata fuisse necessaria tus, ut de ad intellectionem,&scientia.quem speciebus admodum ello, illi neque arma, ne- anima coisque naturalia corporis integumenta nataei. x a na-
353쪽
IN III. LIB. ARIs T. DE ANIMA,
a natura data sint. haud propterea Alexistiniandum, non Dille ei consuι- tum a b Auctore natiirae circa ea quς ad tuendam vitam pertinent et siqui. deni illi & iligentum, Se manunt, ut commune instrumentum, ad ea omnia quaerenda, conficienda queat tria Phus. c. buit, ut alibi ex Aristotcle, Seneca. s. q. l. art.3. almisque Auctoribus admonuimus Adq. . Pro explicatio ite quarti argum etisciendum est, Capteolum in prol go sententiarum ouatit. I. ad 3. con- Bira primam conclusionem, Vigururitim Granatensem, cap. I. suarumi lilii tutionum Theologicarum , 5c alios quosdain existimalse, habitum primorum prauci piorum esse nobis
Non dari ingenitum a natura. Veruin haec se habit pri- tentia haudquaquam nobis placet, moruptan eamque lib. I. POiteriorum ex pr cipioru ab festo refutamus. Ad argumentum ipsa nam. igHur rei pondemus, habrius prunora ingelai- rum principiorum, tam quae ad con- C Os. templatio irem, quam quae adacti ne in , S praxim spectant, re vera esse Curi idem acquisitos a nobis per assensum c iraturales dentem supra prii a principia sp dicatuuta culabilia ,&operabilia, eatenus t men dici naturales, quatenus eluia ψ modi principia pCr te. ac vi hiorum
is terminorum adeo conspicua sunt ut
. e s ne stario quoad istucietnaetus assentiamur, neque mente inficiaraea possinius; idque videtur respexis isse D. rhom. I. Σ. q. art. .& lib. I. coni. Gunt. cap. 73. cum docuit, habitum Pi i iὲcipiorum Partisu esse naturalem, partim acquisitum. Quod vero ex Sacrorum patrum dictis retulimus, id non du habitu, quod intellectui superaddatur, interpretadum est, sed de lumine intellectiis, quod ab ipsa intelligetidi facultate non distinguitur. id vero D. Hl elotiyrnus propterea naturalem sanctitatem vocat, quia illo illustratur mens ad approbanda communia principia , quibus recte
romanta esse ridere videamin, plures esse.
Uod intellectus patiens non I. Argum. unus specie, sed multiplex
sit,coiiabitur quispiam hisce argumentis ostes, dere. Ratio, de iii tellectus, id est, vis ratiocinandi,
S intelligendi di istunt inter se sp
cie ; utraq; autem facultas vis iii tel- lecti uaeu; ergo intellectus patiens non est specie virus. Probatur malorin primis testimonio Boetii lib. . de consolatione, prosa 4. ubi ait, intellectum comparari ad rationem , ut aeternitatem ad tempus. Quare cum tempus, &aeternitas inter se plusquam specie distinguamur; different quoque saliena specie intellectus, &ratio. Item,quia Ar illo t. t b. 6. Et hi corum cap. I. docet, pri ncipium,quo
D animus necessaria percipit ab eo , quo opinatur, ratiocinaturque, distinctum elle. De inde; InteIlectus speculativus, 2. Argum. de practicus differunt inter se specie; csantur ergo plui es intellectus specie distincti. Probatur assumptuin, quia dicieria ratio obiecti variat potentiae natura meat obiectum intellectus 1 pcculatiui est verum, contemplatio enim versatur circa verita-E tem ; obiectum autem intellectus practici est bonum, vel maluiti; cuia uitellectus practicus ordinat, uir gitque ad opus ι & ad bonum, scum alum amplectendum , declinatis dum ve. Coii firmaturque huiusce amgumenti vis s quia mimis discrepatit inter te obiecti im iii tellaetus Angelici,&humani,quod est verum intelligibile absoluto. qua in Obi
354쪽
ctam Iniellectus speculativi,& pr cilci eiusdem hominis: at in teste tus humanus,& Angelicus specie dim,runt, non secus ac homo, & Aug lus:ergo & intellectus practicus,&speculativus.
3. arg. Potiremo; Appetitus superior,&inferior omnium Philosophorum confessione differunt inter se species
ergo ratio superior,& inferior; cum utrobique eadem concurrat distri ction)s causa. Adde etiam,quod synderesis , cuius fecimus mentionem superiori quaestione, non videtur esse habitus,ut ibi diximus. Nam Mristoteles tib 6. Ei hic.c.3. ubi recenset habitus intellectualcf. non cOu- numerat inter eos syndere sim. Vid rurigitur synderesis esse aliqua P tentia intellectiva;& quidem dili incia ab intellectu .cuin diuidatura D. Hieronymo ad caput a. Ezechielis Contra vim appetentem, & ration lem. Quare fatendum videtur,intelis lectum non esse unam specie pote tiam,sed plurcI.
Intellectum patiorem in homine set
num pecte: λ et ataumensa in contrarram partem adductaeoncludere .
Asserendum tamen cum communi Philosophorum schol inistellectum patientem hominis esse unam specie facultatem. Namque, ut in primo huiusce operis libro exposuimus,non distinguuntur potentiat secudum varietatem particularium coditionum . quae in obiecto insunt, sed secundum rationem commune,
quam omnia sub illo contenta perie sortiuntur; qtiae ratio si una sit. Quid pote una erit potentia. At omnia,quae subtias distinis intellectum possibilem cadunt, vinguat. nam veruatis, & intelligibilitatis subeunt rationem, sicuti di unum modum immutandi potentiam , ut illic disseruimus f prvindeque intellectus possibilis una specie potentia censenda erit. Respondeamus igitur argumentis , quae oppositum suadebant. Ad A ptimum dicimus,eania ficultatem, di intes lactum, & rationem vocari: Respad Limes lectum,prout intellast bilem ve arg. parti&matem simpliciter apprehendit; r oppositae. tionem, quatenus ab uno ad aIi progrediendo ratiocinatur a unde est,quod Angeli, qui simplici in tu
tu res percipiunts intelligentiae dicuntur; homines vero, qua inquirendo a notioribus ad ignora procedur, rationales vocantur. Ideo autem in- Cur Anm
B tellectus aeternitatis ratio tempori a li intellia Boetio comparaturi quia, ut aeterni- getiae, ii tas stabilis est, ita&intellectus tuo mines v modo, dum sine discursu rcrum no- to ronalestionem capit: &, ut tempus in fluxu appellanticon siliit.ita ratio, cum ab uno ad aliud tendit. Ad locum Aristotes is cicendu , nihil aliud eo dotari,quam rincipia,quibus necessaria,&pro-abilia cognoscimus, S ex quibus ratiocinamur, non eosdem tabitus C esse, sed diuersos. Itaque nihil inibi de intellectricis potentiae distimctione tradatur. Ad iacundum dicendum ea, quae Adt per accidens obiecto adueniunt, ino obiecti variare potentiam I nec enim, v. g. praehic ,et magnum, & paruum, quae colorato speculati- accidunt,videndi facultatem distin- ui intelle guunt 3 obiectum vero intellectus eius acci. pra sici, & speculatiui accidentarιa dentaliter tantum ratione dissident: utrumque tantum MD enim peric circa veritatem intelli- stingui. gibilam cuntaxat occupatur, licet inici lectus speculatiuus veritatem apprehelitana non ordinet ad opus; prociscus vero Oidiriet,atque ita bonuna, di malum speetet, non tamen pium , ac perie.Ordinari autem, vel non ordinari ab Intellectu, ex accidente se habent ad intelligibile veritat Ex quo liquet, intellectu speculari uu, S praeticum non plures, sed E eandem esse potentiam. Ad coi fir-
355쪽
vero ad veritatem, ut acceptam in- suxu superni luminis;quq ratio non per accidens,ut de praetico.& speculativo dicebamus; sed per se variat mbiectum,atq; adeo specificum discrimen inducri.
Ad tertium respondendit m est,a' petitum inferiorem,cum sit potentia materialis, necessar re, disterre specie a superiori, id est, a voluntate, quae est immaterialis facultas; ut luo loco fuit tinobis planius declaratum, ad rationcm superiorem, de inferiorem eandem intelligendi vim esse tpote quae circa idem intellectus obiecitu,& eandem eius formalem rationem, de qua pisulo ante diximus,verseturi licet,prout alio,& alio modo consideratur, diuersa nomina obtineat. Vocatur enim ratio superior, quat nus diuinam, S incommutabile veritatem contemplaturi inferior,prinui inferiora considerat. Unde,quia incommutabilis vcritas fortior est, ac puror, quam creata & per illa ad hanc per plendam illuminamur , atq; erudimuriccn parat D. Alig.r tionem superiorem viro, qui muli rem gubernat, ac docet ; inferior aut e mulieri, quae a , ito instituitur,& regitur. Lege D Thomam I. Par.'.
chardum ibidem. q. . circa iecudum
princ pale. Ad id vero,quod in eodeargumero de ty rideresi obiiciebatur, reiecta eo tu sententia,qui putarunt, synderesim potentiam quandam esse
ratione altiorem: re pondendum est cum D. Tho. art.3. quaestionis proxume ci ratae, Waderesim re vera esse habitum quendam ,ut di x im us,intelleis chri cis Lacultatis ; sicut enim ratio in i s. quae ad speculationem pertinent, deducitur a principi; s quibusdam per se notis. quorum habitus intellectus vocatur, ita oportet rationem
praeticam ab aliquibus principijs per se notis proficisci, cuiusmodi est illud; Mallim non eli faciendum; de horum quidam habitus synderesisulcitur. Porro aure,ut habitus principiorum speculabilium non requirit in homine potentiam diuersam
ab intelli stu, ita neqi habitu S prin- A cipiorum ad praxim dirigentium.qῶ est syndere sis . Diuidit autem hane
Diuus Hieronynrus contra partem rationalem, non quod eam ab intellectu seiungat, sed quiaappellat intellectum partam rationalcm, ut ad alia in mora attendit; syndcresim vero, ut ad maiora. Unde ait hanc in ar- syndere
ce animi residentem praui, &recti sis praui, iudicium exercere Nis; obstat,quod & recti tu
Aristoteles tib 6 Ethicor cap. 3. non dicatri B fecerit expressam mentionem synde- resis inter alios habitus intellectuales.Non enim ibi omnes nominatim
recensuit: cum nullius omnino habitus praetici,sui circa principia versetur, meminerit, eis cunctos sub nomine habitus complexus fuerit. Ceterum D. Bonaventura in 1. dist.39.art. . quaest. l.& Alensis 3. P. Qui ij mq. 27. membrΟ Σ .arti . 3. arbitramur, deresina
synderesim non intelli tui inesse, inesse v C sed voluntati. Quo etiam inclinat Iuniatico
Henricus Quod libeto r. quaest. I 8. tendant. I'otest q. id cx eo probari quia pro- Potior Septii munus Syndere sis est ad . telia eam Muni instigare, collat autem honum, in inteli qua tale. non ad intellectiam, sed ad diu constivolunt alcm pertinere. Amplectenda tuit . tamen elt contraria sententia, quam plobat D Thomae rat o superius adducta; sequiturq. idem salicius D ctor non solum a. pari. loe cit. sed D etiam in prima secundae quaest. 94. articia. & saepe alibi. M. Alibertiis in summa de homine, traei. de synde. Undere sres,q.i &y.aliique ani ex antiquis, scintillara quam recentioribus no pauci . Idem tionis, de etiam lentit D Hieronymus loco ci- iudicis natato, ad caput primum Ezechielis, turale a pax bi synderesim vocat superiorem tribus u scintillam rationis; & eandem com catur. para aquiis, quae ceteris auibus acu. Curscintili: us videt, atque altius volat. Ean Iam dixe-E deniqlioque D. Basilius homil. I. in rit lege a-l'roiitrbia;& D. Augustinus lib. a.de pudor h. libCro arbitrio c. 2 o. vocant naturale in 1. diltiiudicium , quo discernimus bona a 34.q.3 artim alis: constat autem, iudicium ad in- 3. ad F.&tes lectricem vim spectare. Rursusq. d. 39. q. 3. idem D. Augustinus lib 11.de Trinit. art. i. & de capit.2. ari, videri synderesim,& ra- Verit. q.16. tionem idem este. Aduerae tamen ,ab art. I. ad y. his Patribus non fuiste acceptam syn
356쪽
num, nisi sub ratio. ne veripractici. Cur instigare& coqueri dica
mderes in pro habitu intellectus A
sed, ut interdum solet, pro ipsa intelligendi facultate,seu naturali lumine,Quatenus ostendit, bonum esse amplectendum, malum vero declinandum. Ad rationem pro contraria opinione exi stimantium. yiideresim pertinere ad voluntatena,r
spondendum est , syndere sim non tendere ad bonum sub ratione boni, sed sub ratione veri practici, quod sub obiecto intellectus continetur BDicitur autem instigare ad bonum , .&de malo conqueri, ac submurmurare, propter verissimas , & i ncommutabiles regulas , quas proponit voluntati,&,ne eas violet, perpetuo admonet, coargui tque violatores , quantumlibet profligatae sint vitae. Lege D. Thom quatit. II. de verit.
Vtrum per intellectiouem Nembum producatur , ,
ARTICULUS I. I E V s ARGUMENTIS
conabitur aliquis hisce arguinetis suadere. Primo Si per intellectionem produceretur verbu, intellectio esset veta actio: sed noni est, quia omnis vera actio eIl coniusti cum motu, ut constat ex s. Phys. Ditur per intellectionem non pr
culcitur verbum. ESecundia Peractiones immanen tes nihil essicitur; sed intellectio et tactio immanens; non igitur per eam ver m gignitur. Maior probatur ex Aristotele Iib.6. Et hic.cap. 4. & s &Lb. i. Magnorum Moral. c 33.&lib.
' Metapn.c. 9. text. I 6. id di lcri min is constituente inter immanentes, &Canseuntes actiones,quod pep transeuntes, aliquid essiciatur, ut per calefactionem calor; per aedificatione
domus; per immanentes vero nihil; ubi etiam addit. immanentem actionem esse extremum ipsius operationis,transeuntein vero minime, siquidem domus ρolterior est aedificatione, at si per intellectionem gigneretur verbum, certe id necessario esset intellectione posterius, cum generatio sit quasi via ad id, quod gignitur. Confirmaturq; rursum huiusce argumenti vis, quia teste Aristotele i . Et hic.cap. I .cum per opera tionem aliquid fit, opus ipsi in operatione nobilius est. Quare, si per intellectionem verbum producitur, utique id intellectione praestantius erit, quod tamen a veritate abessi inde probatur, quia felicitas, ut ideI . Ethic. cap. 7.& 8. ait, sita est in immaterialium lubitantiarum contemplatione in qua tamen consistere non posset. si quis actus ea nobilior ab intellectrici vi ederetur. Tertio: si intellectio ex sua natu- 3 MP.ra, uti quidam volui, productio verbi esset; nulla posset intellectio constare, per quam verbum non gigneretur, sicur, quia omnis calefinio productio eli caloris fieri nequit, ut ulla calefactio detur, per quam non efficiatur calor; atqui multae sunt intellectiones, per quas verbu non gigni runno ergo intellectio ex se productio verbi est ; probatur assumptio; Primu quia Filius , & Spiritus Sanctus perluam intellectione non gigitur verbum. vii fides docet. Deinde, quia neque verbum producuntiab:tantiae separatae,dum se ipsas in telligunt; id enim superuacaneum omnino semissiquidem verbu em nitur ad exhibedam intellectui praesentiam rei cognitae, eiusmodi veris substantiae se ipsas proprio intellectui intime praesentes habent. Irea teres,quia multo minus id videntur producere beati per in uitiuam diuinae essentiae cognitionem. Nam si in eis non datur .ecies impressa, per quam Deum videant,quia nulla pintuit dari imago, quae ad diuinitatem: clat repraueatandam. idonea sit; p
357쪽
ri ratione neque i mago expressa dan . da erit; praesertim cum haec distinctius,&clarius, quam illa, rem ea- primat. Adde,quod clam intellectio primo terminetur ad verbum, deinde ad obiectum,sequererur, visione beatam non ferri primo in Deum, quod admittendum non est stam nim inter beatos, & diuinam essentia non esset tanta coniunctio quanta esse oportet in summa illa felicia
4. Argum. Quarto; principaliter arguitur a Cum verbum,&intellectio habeat inter se ordinem; si in intellectione
daretur verbum I aut verbu esse pro
pter intelluetionem, aut intelleotio propter verbum. Primum diei non potest,quia ad intelligendum sum cit pecies intelligibilis. Item quia, si verbum ad intellectionem promendam necessariu foret,sequeretur, Intellectum, postquam est obsignatus ecie intelligibili, adhuc manere in potentia ejentiali ad intelligendum,quod negat Philosophus libro
supeliori cap. I. text. s. Consecutio probatur. quia adhuc intelligelli facultas egeret noua quadam forma nimirum,uerbo producto ad intellige-dum. Quod vero secundum admitti nequeat, ex confirmatione seeundi argumenti super us adducti collat, ubi ostendimus, intellectionem esse nobiliorem verbo ; atque adeo non
posse verbu intellectionis fine esse. s. Argum. Quinto si per intellectione produceretur verbum, etiam per atisonem sensu tim tam internoru, quam externorum gigneretur aliquis ter
minus,qui proportione verbo respodei et, dicereturque notitia expressa rei sensibilis; sed no ita res se habet: ergo, &c. Probatur minor; quia,ut Aristoteles docuit L huius operis c.
.lex. 9. vi sile, teli in rebus terminat visionem .itriclligibile veris,non
nisi, prout est in intellectu. At si peractum videndi efficeretur praedicta
notitia, ne res per eam vita esset inpotentia videndi, non aliter acrcs
intellecta in ipso intellectu. . Argum. Denique; Per actione voluntatis nullus terminus internus produc,
i tur ergo neq; per actionem in elle ..ctus. Probatur asIumptum, mi inum. quia, si quid produceretur, id ei et amor: at amor est ipse adi us amandi, non autem terminus per ipsum edistus.Secund6; quia beneficio eius te mini res amata esset in amate: quod falsum est,tum,quia nec illic residerper suam essentiam, ut patet, nec per similitudinem ; cum similitudo non ad voluntatem pertineat, sed ad in-ι tellectum; tuin etiam. quia la amans m n esset in re ainata ,sed potius res amatam amante .culus oppositum celebre est apud Theologos ex D. Dionysio asserente .c.de diuinis nominibus,amorem facere eclla sim, id est, ponere rem extra se,scilicet.in re amata:&ex D. Bernardo intract.d praecepto, R dispeia satione, quo loco ait,animam verius esse, , di amat
quam ubi habitat vel animat: iuxta 2 illam Chiitti seruatoris nostri sentcitiam apud Mauh.eapAE. Vbi est Thesaurus tuus,ibi est de cor tuum.
ARTICULUS IL DRo explicatione propositς dissi. Uet nursi cultatis nonnulla praenotanda tiplicitcσsunt. Primu sit vertriam,iatine;λογος accipi. o Graece,multiplice habere viain, varieq. a Theologis,de Philosophis accipi,ut videre est apud D. Athanasiis hi ita statu de definitionibus, olla situ in primu caput Ioannis, D. Gregorium Naaianaenu lib. sus Theo logiae, Eusebium Caesariensem Ii
eontra Marcelluin .D. Damascenu li. i. Fidei Orthodoxae,ca. 17. D. Augustinum Is .de Trinitate, c. o. 8c Il.dein lib. de cognitione vers vitae c. I .E D. h .l.Par. q.34.art. l.&alios. Ce- Uerbucortoris tam e verbi notionibus in prae, poris . da sentioinissis,uer ni duplex est,nin cordIS. e cortoris.& cordis; sis votale, &mentale,quod D. Aug. 1.de Trinita. te loco citato hunc m modum expli- .cat. In nobis duplex est OS, unum
corporis, aliud coidis , ut con stat ex Duplax osyerbis Chtilii Matth. as. Non,quod in hom, lauat in os, tuquinat homine, via ne.
358쪽
agitur de ore corporis ; sed, quod A Cun apparuerit, similes ei erimus.
Procedit ex ore, hoc coi noui nath quia videbimus eum,sicuti et Lminem; quod intelligitur de ore cor- His ita constitutis, ex x. hypothesidis;& infernIs; in corde exeunt eo- habemus, ponendas esse in intellegi tationes malae. Sicut ergo est d, ctu species intelligibiles , quae sint elo os,ita & duplex li qui,atque intelligedi principia ex s.&ε. daadeo & duplex verbum; unum vocis, dum me verbum mentis;quod hunc aliud mentis . cum Ioqui nihil aliud in modum concluditur. Qua libet Probaret, si, quam proferre. Uerbi autem adi intelIectio non solum requirat obie- dandu esse Pellatio magis proprie cadit in ver- ctum praesens,sed ei assimi latio qiret verbumbum mentis. quam vocis quia hoc clam inter potentiam intellectit cena, mentis. eatenus verbum dicitur,quarenus I. B & rem intellectam; haec vero assimi- Pthai, Iius index est. latio consistit in exprimenda, di re. Secundu sit;omnem operationem praesentanda re cognita, de taIis exoriri ab aliqua forma, ius interum pre illo fit per verbum mentis, quod tu operans in actu constituitur , ip- nihil est aliud, qtiam species expressamque promit actionem. saret. Igit ut Per quamlibet intelleis Adeogni- Τertium sit, ad qtiam libet cogni- etionem gignitur verbum . Atquetionem re tionem ne larium esse , vires cois hoc potissimum ducti argumento quiritur , Vita potentiae cognoscenti prae- arbitramur , nullam omnino dari vites co- sens sit , non solum ut principium posse intelletiionem,esto, feraturi agnita po- fui actus elicitiuum, sed inesse quo- rem praesentem . & fecundum esse teria prae- que Obiectivo, ac terminativo. Id C reale intime coniunctam, per quam sens adsit. quod patet primum in cognitione non producatur verbum;cum intel- sensuum externorum , quae realem ligere ex laamet natura, &essentia
exigit praesentiam eius, quod perciis nihil aliud fit, quam rem in seipsopi . Liquet etiam in ceteris poten- inteIligibilitet estormare, Si expri-tiis cognoscentibus , siue internae mere,quod fit per notitiam genitam, sentiendi facultates sint,siue intelleis seu per verbum. Unde D. Tho. I. p. q. etus ; nemo enim quicquam imagi- ετ .art.t .st,cum quis intelligit ex eo, natur,aut intelligi , quin rem cogni- quod intelligit, procedere aliquid
tam sibi interius proponat , atque intra ipsum, quod est conceptio rel iaciat. intellectς idemque repetit de poten-Cognitio Quartum , omnem cognitionem D lia,quaeit 9 art. s. assimilatio ex communi Philosophorum sensu Deinde: quod praesentia obiecti, heli inter re assimilationem quandam esse inter ouantumlibet intima sit, non impe Praesentia cognitam, rem cogit iram,&cognoscente, quod diat, quominus per intellectionem obiecti ni .& cogno- ex eo lane prouenit, quia cognitio verbum gignatur. suadetur. Namque hil prod scentem. oritura similitudine impressa, inde essentia diuina summe praesens eli ctione vetest enim, quod per cognitionem pro- intella tui Paterno, & tamen Pater bi imp ducatur similitudo expressa rei, idq. eam intelligendo producit verbum: dit. fgnificavit Aristo t. hoc in lib.cap. 4. ergo ex eo capite nihil impedit ver- δ ex. I S.&capite 8. text. I .&38.cum bi productionem. Tettio probatur dixit, intellectum in actu idem proin institutum hoc modo. Non magis nunciat de sensu esse rem ipsam,quq E repugnat,dari calefactionem sine ca- intelligitur,non enim intellectus fit lore, quam intellactionem fine veris secundum esse reale res ipsa, quam bo , sed illud ita tepugi at, ut neuti- percipit , sed secundum quandam aD quam fieri possit: ergo & hoc. Pi
similationem, atque expressionem. Datur maior,quia, ut calor terminus
Huc spectae, quod D. Augustinus est calefactioni iii trinsecus . ita&
licet, lare perfectani Dei similitudi- ctio ex sua natura,&essentia est prinnem in mente, cum fuerit perfecta ductio caloris, ita intellectio est g Dei vi sio, irata illud secundae Ioa.3 . neratio verbi. i. ny L O Clarunt
359쪽
sunt qui aliam quoq; afferant ra- No placet. tionem ponendi verbum in mente; qui dic ut, nimirum, ut intellectus in ipso tan- verbii pro- quam in imagine iii tueatur obiectu. duci. ut in Putant en ini,verbum non solum esse eo, tanqua id, quo res per ipsum expressa intel- in imagi- ligitur; sedi plum quoq; verbum prisne.conspi- mo terminare intelleatonem 3 quae ctatur 'ta videtur esse sententia D. Thomae , lectit in . tum aliis in locis. tum in quςli. de poIt .i D. Th. tentia M. 9.art. . Idem'. sentire nobi- Plisc. I . lin res Ino milias, olludit Turrianus Zec everat. iii suis cCmmentari; s de Trinitate ad'. q. ar. 1 8e art. . q. 27. D Iliona d. sp. s. Sed hoc I. R. q. I. ar. placrium reiicit communis Schola s. ad 1. & Dialecticorum , alentium, neq; spe-4. contra ciem, neq, conceptum percipi a no-Gent. c. is . tiro intellectu, nisi peractum ci fisCapr. in i . xum. Itaque conceptum esse dunta- d. 17. q i. xat signum formale, esseque id, quo Ferrar. i. rem obiectam percipimus,ipsum ve-eoni. Ger. ro per se intellectioneni directam
4. p. IVt autem pateat, perquam actionem producatur verbum, haud ignorab:s, Scotum lia r. sententiarum L 2.
q. vlt &d. 27. q i.& in Quodl. q. I. arbitrari, nostrum intelliniim constitutum in actu primo per speciem intelligibilem , duplice edere acti nem, quarum prior vocatur intelligere,nec eIt alicuius termini productilia: posterior vero nuncupatur dicere, L per hac ait produci verbum. Quod probat, quia, cum intelligere, sit actio immanens, atque adeo peream nihil producatur, utique actio alia da da erit, qua verbum gignatur, Alici Thm nimirum dioio. Quidam etiam Thmmis ae tres misiarum costituunt in nostramen- enumerat actus: actionem intelligendi, actiones. notitiam, & verbum mentale, ita,ut per intellectionem producatur iam titia, per notitiam xerbum. Nobis tamen neutra harum opinionum videtur vera. Non prima, quia multiplicat res sine neces state, ponitque actionem intelligendi, per quam noproducatur verbum, quod paulo ante resutauimus. Non secunda.quia si per notitiam intelligit conceptum, non recte eam distinguit a verbo,
cum idem omnino st: si vero aliam fgnificat intellectus actionem, A dem laborat vitio, quo prior sentenctia , dum ponit intellinionem sine verbo, eam nempe, qua fingit. notitiam produci. Praeterea, facit unam Vna acti, actionem terminum alterius, quod a non est tetveio abest. Quatella tuendiam est , minus M. verbum produci per quemlibet a' terius. etum intelligendi: tametsi eiusmodi actus, prout habet ordinem ad verbum,quod per ipsum gignitur, peculiari vocabulo metio nuncupetur. Porro autem verbum diuerss no Verbum a minibus a D. Thoma significatur; D. Th. ii ire nunc enim dicitur intentio rei intel- tio rei imisae, ut primo contra Gent. cap. sq. telicos &nuc intentio intellecta,ut .eiusdem intelio in- operis,cap. I I .alias conceptio intel xtellectatu lectus, ut eodem lib. p. ia. uinque cupatur. autem sunt ad rationem verbi perii. Quinq; adnentia, ut colligitur etiam ex D. Tho rationem ma de veritate,q. . &in I. par t.' 3 . verbi alu-art. 1 . In primis enim verbum eli ali. nere. quid in mente. unde D. Augustinus I . de Trinitate cap. al ait, Per corporalia signa verbum, quod mente gerimus, ita notescere. Sccedo; verbum aeli aliquid genitum ab intellectu , quasi proles, genitum, inquam, pera-tiioncm intelligibilem qui est actus dicendi: Unde illud D. August. . de
Trinitate, cap. 8. conceptam rerum veracem notitiam tanquam verbum
apud nos habemus, de dicendo intus gignitur, nec a nobis nascendo discedit. Tertio; Verbum est similitudo arei,d eius imago, vitellatur D. August. a s. de Trinit. cap. 12. Verbum, inquit, est simili mum rei notae, de qua gignitur,& imago eius auario; Verbum est expressi Lurei; sicut enim teste D. August. t D de Trinit. cap. 2. verbum, quod soris sonat pandit verbum, quod intus latet, ita verbum, quod inius latet, declarat rem, cuius est verbi. Vbi aduertes,verbum sor- maliter importare duplicem relationem; alteram express,alteram signi;
illam principaliter, hanc secundarior illam ad dicens, hanc ad obiectum fgnificatum. Quinto, Non manet s
360쪽
soluitur primum argumentum σπιιισquastionisproposιum,S Iratui ur,in- reluctionem non es qualitatem .sed ue m yropriamque actionem.
Iulio I. TIRO expIicatione primi argumeti Arg. 1 eorum , quae initio quaeitionis
continentur, aduertendum, controis
tretur, in- hos esse, num intellectio sit vera tellectio- actio, vel potius qualitas. Nam quod nem esse sit qualitas , arbitrantur Henricus qualitate . Gandauensis, Quod l. II. q.3. Scotus in I .dist. I.q.6.& Qv I. II. arti c. 6. eius'. sectatores; Durandus in i dist. a 7. q. . Ochamus, &Gabriel q. t. Capreolus in I. dist. I. q. 2.1r.3. ad a. Hemaeus Quod I. r. q. 8. Aegidius demensura AngeIorum, q. IO. Ferrariensis lib. I. coni. Gent. cap. 9.&82. Caietanus in commentarus I. pari. q. 79 art. 2. Soncinnas Itb.9. Metaph.
q.2I. IauelIus ibidem q. 7. quibus fauet primum illud argumentum. AristoteID Contraria tamen opinio statuenricum eli,ea intellectionem,aIiasq. actiones im- esse actim manentes non esse quaIitates,sed v DLm - ras actiones, & Aristotelica, & vera est. Nam Aristoteles lib. Io. Ethic. P.3 .doce operationes virtutis,&felicitatem non esse qualitates. Cum igitur eodem lib. capit. 7. constituat felicitatem in contemplatione, quae intelIectio est, plane sentit, intellectionem non esse qualitatem. Praet rea, alijs in Iocis numerat intelIectionem inter actiones , ut hoc in
die, dari in nobis aliquam actionem
a corpore absolutam. Acced i communis sensus Interpretum, qui in categoria actionis diuidunt acti a nem in transeuntes,&immanentes, e quarum numero sunt intellectiones omnes, & volitiones. Idem ea ratio confirmat, quia actio nihil est aliud, quam actus agen iis, ut agens
est. Qisod non videtur, quo paelo Iari possit, actionibus immanen- tibus conuenire. Igmir ad argumen- Non olum
tum pro contraria sententia,conces- vera actiosa maiori, neganda est minor, de ad nem esse eius probationem dicendum , non coniuncta omnem veram actionem esse con- cum motu. iunctam cum motu; siquidem illuminatio momen tanea est vera actio, neque tamen est coniuncta cum motu . Itaque id solis actionibus successivis competit: siue eae sint actiones physic ut calefactio; siue non, ut a-B ctiones illae, quibus habitus spirita-Ies interdum a nobis per actiones continuas , & succestiuas intenduntur .
Quod vero attinet ad verbum , Verbuesse communis est Auctorum sententia. qualitatet . ipsum esse pro trie qualitatem, vi deIicet, dispositionem: quia bene, vel male subiectum assicit, Se ex sua natura vendicat sibi causas facilis depuIsionis; adeo, ut cessante intel-C Iectione, qua producitur, confestim
evanescat , ut ad calcem superioris atticuli,ex D. Augustino asseruimus.
Diluuntur cetera argumenta primaniculi.
AD secundum eiusdem articuli Dilui. . ar
argumentum respondenta est, gumenti. D per actionem immanentem nihil Lege D.
produci ad extra,hoc est,nullum exis Th. I. p. q. ternum opus effici. Itemq. actionem 87.ar.3. Scimmanentem dici v Itimum operaia Caiet. I.pωtionis, tum quia non est gratia eius, q. 7. M. ι
quod perea isoducitur, sicuti actio
transiens, ea praesertim, quae factio dicitur, ut edificatio. Non enim intellectio est propter verbum . sed econtrario verbum intellectionis pratia. Item vero,quod Aristoteles lib. i. i Ethicorum talpsit,opus esse operatione nobilius, non de omni acti ne, sed de sola transeunte, S: de factione intelligi debet. 'Ad tertium concedenda est maior Di Iut 3.ar propositio, neganda minor, &ad gum. quo
primam eius confirmationem dicen- ad prima dum, per intelligere diuinum essen- eius confirriale, hoc est, per intellectionem diis malion ullaam , ut communem tribus personis,