장음표시 사용
391쪽
IN III. LIB. AItas T. DE ANIMA
Probat I. quaest.2s. art. r. Qubd igitur appetitus etiam hac limitλtione sumptus no recte dispertiatur in sensitiuum,& intellectivum , hisce rationibus videtur ostendi. Potentiς distinguu-tur per obiecta; atqui hi duo appetitus in idem obiectum feruntur; non sunt ergo potetitiae diuersae. Probatur minor; quia vie q. est inclinatio
in suum bonum,eoque adepto simi-x Iiter delectationem capit. Secundo ;sicuti apprehensionem sequitur appetitio , ita appetitionem motio ad locu in : i d facultas loco mouens non est diuersa in ijs, quae ratione carent, SI quae ratione praedita stant; 3 ergo nec facultas appetens. Tertio IVis cognoscens nec appetulis sensiimus est. nec intellectilius; & tamen est appetitus: et podiuisio illa non est perfecta. Probatur minor: quia perturbationes, seu passiones animae iunt propriae appetitus,& tamen hae ad cognoscentem vim spectant: nam aegritudo, teste Cicerone 4. Tuscia lanatum quae litonum, definitur Opinio recens mali praesentis , in quo demitti contrahive animo rectum esse videtur. Laetitia opinio recens boni praesentis .in quo offerri tectum censetur. Metus opinio impendentis mali. Denique ynaquaeque ceterarum affectionum dicitur opinio, siue existimatio; quae, ut planum est, non nisi ad potentiam cognitricem spectat. Adde, quod auctore D. Augustino lib. t a. de Trinit.cap. 42. serpens,
qui primis paretibus peccatum sita sit, adumbrabat,significabatue appetitum sensitiuum s at persuadere ad 4 vim cognoscentem pertinet. Qua to . Admiratio & risus sunt assinio. nes alicuius appetitus; sed non intellectivi. aut sensiti ui: ergo alterius. Quare
distinguendi appetitus, ex alia pauci
Asserendum tamen est eum Ari- Unita as. stotele hoe in libro, capite Io. sertio
text. II.&lib. I. Magnorum moraialium, capit. Ir. & communi schola Philosophorum, duplicem in nobis B dari appetitum it unum intellectiis uum,qui, videlicet, intellectus notitiam sequitur, diciturque voluntas ealterum sensitiuum, quem praeit io- terni sensus cognitio. Probatur autem haec assertio. Primum, quod ad appetitum intellectivum, quia constat, appetia nobis res spiritales &communes, in quas orῆani cor porci facultate ferri non postiumus ἱ cum haec ea tantum prosequatur, qua C phantasia obijcit 3 phantasia vero nec spiritalia, nec uniue alia obiecta percipit. Quare necessario danda in nobis erit aliqua vis appetens , quaeductu intellectricis cognitionis
moueatur. haec autem est voluntas.
Deinde, quod praeter hanc alius sieappetitus . nempe sensitivus , qui in sola fingularia lensibilia tendar, suadetur; quia videmus, brutas anima tes salutaria consectari,& declinare
D iioxia,qus functiones haud dubie ab
appetitu manant. Inesse vero nobix
etiam hunc inferiorem appetitum, planum est,tum,quia naturam lensitivam communem habemus cura bestiis; proindeque si illis,etiam n . bis hςc facultas competet; tum quia, ut Artitoteles cap. Io.argumentabatur, experimur in nobis simu I unius eiu idemque rei appetitionem, di fuissi gamircum,uerbi gratia.appetitus aliquod bonum delectabile appetit, 'oluntas autem id ipsum repudiar, de insurgentem alia ex parte eius appetitionem cohibet qui actus cum ab eadem potentia elici nequeant, euidens eli argumentum, duplicem insidere nobis appetitum, a quo illi
392쪽
distin mi naturas Ueq. distinguantur,facilὸ Λ adumbrata quadam Se imperfectabeeie ain ex dietis eolligi potess, tum, quia
petitu in- vendicant sibi obiecta diuersa. Nam elIestiuu, volum fertur in bonum, tam uni- de sensit, uersale, quam singularet tam mateuum. ria cocretum, quam materiae expers;
ins ei ior autem appetitus in singulare ac materiale bonum duntaxat. Item, quia voluntas est vis immaterialis, appetitus vero selisitiuus facultas corporea. Quae vero huius. modi sunt,in eandem specificam nituram conuenire nequeunt. Nec Ob. stat, quod At illoteles loco proxime citato,tex. scripsit,has potentias esse unum quid, numero autem di,
stingui. Nihil enim aliud iis verbis
indicare voluit,quam eas una communem generitam ve rationem se tiri; nec tamen unam este alteram,.sed duas re ipsa numerari.
Sunt autem inter hos duos appetitus varia discrimina. Nam mimum voluntas rationis ductiam sequitur , appetitus sensitiuus imaginationem, siue phantasiam. Sed obiι- ciet aliquis hoc modo: interdum voluntas contra rationis consilium iucunda sequitur, salutaria declinat, maxime vcio,cum metuS,cupidita 'ceter . perturbatiosa es, quasi venti. tempestes commouent: tunc enim piceisabscondita nimbis nec radios dit ratio. nec vela gubemat; igitur non recte diximus, voluntatemm Iinio. sului ductum rationis. Respoiidcia dum s etsi volantas non sempersese ad virtutis normami compouar, derectae rationis consilium amplα - tu,seinper tamen sequi rationem,id
est, id, quod ipsi intelle s proponi'siquriam,va D. August.libra de
Trinitate, cap. I. ait, nihil volitum, quin cognitum.
a. Discri- Secundo differiant, quia actionravien. voluntatis sunt simpliciter Iliane,
Obiecti . liberiale, de communicata aliunde, videlicet , ob coniunctionem cum voluntate, quam libertatem proinis de appetitus inserior in solo homine sortitur: non in brutis animantibus,quae non sponte, sed naturae impetu,ac necessitate operamur. Itaq; volutaris reprasentato obiecto, integrum v libertas cie luntati est, nolle, aut velle, vel sal- ca obieetu. tem actum suspendere, nisi id si e quod non. B summum bonum elare vitum, quod est summulta ad se rapit, ut voluntas appetitim bonu cIaienis,& amoris actum neutiquam in. vi sumis hibere queat: at brutorum apPciliatus,quamdiu ei phantasia rem ut i cundam,&appetendam obi; cit, necessario in eam sertur, ideoque bruta, ut D. Damascenus lib. 2. Fid.orthod. c. 27. inquit, potius aguntur, quam agunt. Adverte tamen,quosdam effractus voluntatis,quos Theologi vo-C cant primo primos, qui tametsi non nisi praeeunte cognitione exerceanis riar: quia tamen non liberum, sed suis bituita, ac necessarium rationis iudiacium sequuntur, liberi non sunt, ne
que in nostra potestate est , eos ni . spendere, quod fimiliter dicendum est de iis, quos pueri, & amentes, aGceteri, quibus rationis usus impeditus est,administrant. Sed & hos aliquid oblinere libertatis, nonnulli D putant,qua de re alibi. Tertio. Voluntas est potentia im- Disci
materialis in ananiae substantia insi. men. dens: appetitus sensitiuus est facultas corporea inhaerens in materia; quo fit, ut voluntas reflectatur suprasitos a s, quia vult se velle: appetitus vero sensis tuus non item equemis
odum& alibi de intellectu, &internis sensibus dicebamus; ille. n. Hbclieconuertere supra seipsum potest; hi q. I .art. v. E autem minime, videlicet altioris nogo iij est haec reciprocatio, quam via re materiali fieri queat. Quarto . voluntas, uti diximus, ε. Distri latiue tam in fingularia , quam in men .eommunia: tam in ea, quae materia Vacant, quam quae in materiam sunt demersa; appetitus autem sensitiuus, in singularia, & materialia tantum nrudos patet hoc ex ante dis λα-
393쪽
siniimum Appetitus enim sesitiuus, Acum organo corporeo inhaereat. ne
quit ultra singularitaten concreti anemve materiae sese attollere, sicuti nec imaginatio, quam praeeuntem sequitur . . Discit- Quinto. voluntasper se,ac natu, mea. ordine mouet api titum sensitiuum, iuxta illud Geties. 4. Subter te Tribusmo erit appetitus tuus, Sc tu domitiab dis volun- illius;quod trifariam praestat votas mouet Iunias; uno modo interuentu notitiς Bappetitu. sensi tuae, imperando,videlicet,seni sui interno, ut ea apprehendat, quae hunc illumve assectum in appetitu
commouere queant; v.g. vi de mone cogitet ad timorem excitandum, veὶν de re iucunda ad cupiditatem se do i inperando immediat: ipfi appωtitui, ut cιrca obiectum ei proposi- tuin eliciat,conti nitet,cohibeat ve aiscium. Quo pacto vir fortis, ut docet Aristoteles lib. . Eihicor. dum se ad sorti ter pugnandum excitat, appetitui praecipit,vt irascatur. Tametsi arpetitus non semper voluntati oba emperat, sed ei interdum renititur,
iuxta illud D. Pauli ad Romanos 7 Video aliam legem in membris meis
repugnantem legi menti Smeae. Quisivi rei causam explicat D.Thom. I ιD
lio Iei. Politicorum, c. s. quia vo
Iunias non dominatur appetitui d spolim herilive dominatu,sed regali. ac politico, hoc est, non, ut serui, qui domini mandata nodetrectant,na ut ciues, qui nonnunquam re 3 nuunt. Tertio, mouet voluntas, ut quidam volunt,appetitum per deflvixum suendam, siue redundantiam; .cum scilicet ex aerimonia actus vo Iuntatis redundat in appetitu sensiatiuo consimilis motio circa eandem, rem ob coniunctionem,& ordinem, quem hae duae potentiae inter se habent.
Quin vero non solum voluntis appetitu movet, sed reliquas etiam vires inluae obedire aptae uint, nimia, rum, quia in omnibus potenti jsactivis ordinatis,ea,quae uniuersalem, finem respicit excitat eas, quae circa, Particulares vectantur, ut iam in naturalibus,qtiam in politieism-bus videreiat.Nam corporacfeltia. quae communem sublunaris munda conseruationem procurant,cienti feriora corpora,quom unumquod propriae species, atque indiuidui tu, telam ac salutem quaerit:& Rex,qua in commune tot iuxregni bonum incumbit. Dynaltas, ac ciuitatum prinfectos imi rio suo mouet. qui ril
sum iis, quos sibi subiectos habent,
regiminis curam impendunt : obi etiam autem voluntatis est bonum , ae finis in commune, siue in tota sua amplitudine;qu libet veto potentia tendit in aliquod bonum particul re sibi conveniens Quare voluntati Serit excitare reliquas potentias ad suos actus. praeterquam vires animae v ctantis, quae nostro imperio non subduntur. His adde potentiam mvρ Quae portativam, prout actum suum exercet in ii a volu- corde,&arceriis: non enim hic mo- tatis impetus a voluntate pendet.Lege D. Tho- tio sint mam I .par.q 81.ari. de de Hrit iste, exempta .
NVnc primi Meticuli argumentad lvamus. Ad primum cocella Ad priminmaiori propositione, ne aest mianori& adcius probationem quid diacendum sit,patet ex dictis. Ad secundum a sinittenda est ma- Adsecudil. iot; ad minorem dicendum, in homia ne duplum esse facuItatem motricem et unam organicam inhaerentem musculis,umn progressu patebit: ab teram piritalem insidentem n su, . stantia atrimae, qua anima a corpore lucta se ipsain loco moueti Qui quid vero de priori virtute sentim iam sit,quod iam alibi exposuimus saltem hanc posteriorem constat diauersam eta specie abea, quae beluis conuenit, cum spiritale. de materi te in specifica in naturam conuenire
394쪽
Ad tertia. Ad tertitim respondemus, illas Aperturbationum definitiones non esse Peripateticas, sed traditas a Chrv-sippo, ut refert Galen. lib. q. ded 'Ex ion. cretis Hippocratis, & Platonis, neexiit definia a nobis probari, nisi ita intestigantiones pas rur,vt,verbi causa,aegritudo, seu tri- sonu tua ,stitia definiatur opinio recens mali' aea Cia praesentis, id est, affectio animi orta cerone. ex apprehcsione mali prssentis,&c. Similiterque laetitia opinio recens bona pis lentis, id est, animi a fleetio Bnata ex cognitione praesentis boni,Sc. Qita de te lege D. Dania scili. a fidei orthodoxae. cap χχ. N D. Augustinum lib. I . de Civit. Dei,cap. s. Quod veto spectat ad similitudinem inter serpentena, & appetitum, dicimus , assimilari appetitum serpen ti, quia, ut Serpens Euae, Eua Adamo peccatum suasit; ita appetitus sensitiuus rationem in seriorem, ratio inferior superiore in ad voluptatis co- sensum perirali: t,quod tamen appetitus non facit,adductis rationibus;
id enim in te I lectricis facultatis e si sed quia vehemeas illius aflectio in-
terdum mentis arcem occupat, essiciique , ut intellectus amplectendum esse iudicet, quod ipsi appetitui Gratum, iucundumque est; si quidem non raro accidit, ut, prout quisque asscitur secundum appetitum, ita dere Praesenti iudicet. ut testantur illa DPlistotelis verba lib. 3. Eth ccri m, cap. q. Ac , iro quidem bono id bo- Num, quod vere bonum est; implobo, quod occurrit,videtur. vi corporibus probe assectis salubria lunt ea, quae re vera lunt eiusmodi ; quae autem in morbis sunt . alia. Ex dictis Patet, non coli gi ex piadicta inter appetitum,& serpente similitudine, appetitum esse vim cognitricem scum appetitus non Esii adeat rc praesciat ando inteli gibiliter obiectu ni ; aut
ponendo , sed modo sit perius explicato.
Dissolui ur prior pars quarti argumemι
O Ccasione ultimi argumenti eo- Vnde pro
rum, quae primo articulo pro- uenia d- posuimus, disterendum a nobis hoc miratio.
Ioco erit de admiratione, & ritu, Lcge Ari. quorum stape in Philosophorunt l. Metaph. scholis fit mentio. Ac quod ad pri- c. 2. D. Danium attili et cum admiramur,occur masc. li. 2.rit obiectum aliquod insolitum, S fidei oria
nouum,scia quasi nouum. Interuenit thodoxae etiam ignoratio causae eius d rei, c. I D.Th. vel conditioia is alicuius,aut circum' I. p. q. los. stantia ad eam pertinentis: ut, cum art. 7. S inquis eclipsi in Lunae aspicit, neque a. u. I 8. q. eius causa in tenet; vel cum aliquid l. art. 3.&sii pia naturae ordinem scri videt, ut in disputa mortuum reuocari ad vitam. Vnde, iis, quast. quae hoc modo fiunt,ab admiratione demiracum iracula d: cuntur; licet enim a di- lis art. Σ. vina virtute seri sciamus, tamen Miracula pei secta diuinae virtutis cognitio, ab admirade eius in operando modus, excedit tione no- captum nolim intellectus. Tertio, men accedatur simul fixio quaedam mentis , perunt. id est, fixa, & intenta cons deratio Admira- talis reicii m suspensione animi. Sitio consi- autem petas, in quonam horum pro- sit in m p r: u admiratio consiliat. Respon- tis fixio-denius, videri consistere in illa fi- ne,c6no xione mentis con notando suspen. tando su-sioncm ; licet, praeter ignorationem spensionusti petius explicatam , annexam in- animi. terdum habeat inquisitioncm latentis causae , vel conditioni&; aut cita cum stantiae, quae adrina si celet, inde enim eli, quod Philosophia ab Philoso admiratione ortum habui illa dicitur. phiae ini- nimirum, quia intuiti sunt homines t tu dedit cflecta, quorum causas cum nesci- admirati rent, primum suspens tantii per fuere. diim eiusmodi causas indagarunt, quod non est aliud, quam philosophari,s c. Cbij cies tamen, non videri obici obiectio. eluin admirationis rcciὰ conuitui aliquid nouit in , Se in sol um, quia in Christo Seruatore nostro fuit a. miratio: siquidem, ut constat ex c. 7. A a Mat-
395쪽
π, 'IN III. LIB. ARIST. DE ANIMAI
Natthς ,miratus est Centurionis fidem;&tamen Christo nihil nouum,
occultum ve accidere poterat.: Dilutio . Huic obiectioni occurrendum,li cet Christo secundum alios modos. multiplicis scientiae,quam habebat, non potuerit esse aliquid nouum; potuisse tamen esse secundum scientiam experimentalem, qua id, quod iam ipsi alioqui erat nolum, experi mento conrperiebat, atque hoc pacto fuisse in eo admirationem . .easte tum ob id potissimum Christus assumpsit, ut nobis mirandum esse significaret, quod etiam ipse a amirabatur, ut annotauit D. Thomas 3. pari. quaestione G.arti c. 8. ex D. Augultino I. super Genes. contra Manichaeos. His ita constitutis respondendum . est ad priorem partem argumenti, cuius gratia haec disputauimus , δει. mirationem neque ad voluntatem, neque ad appetitum sensitiuum pertinere, sed ad intellcctum, ut ex dictis constat . Neque ossicit, qu6d D. Damas c. lib. et fidei orthodoxae, cap. a s .definiit admirationem metum ex imaginatione veheinenti; metu I vero affectio est appetitus : sumpsi enim eo loco admirationem paulo. Quo sesu latius, sicuti&Aristoteles . Et hic. admiratio c. I. cum ait, magnanimum non essed catur admirabundum; vel dictio, admira- .m tus. tioncm propterea dici timore, quia admirans rei nouae , & insolitae magnitudine oppressus considerationem timet, ac refugit, ut D. Thomas 2.1 q. 4 I. ari. q. ait. At dicet aliquis: qui fieri pol sit . ut, qui admiratur,
considerationem fugiat ; si consideratio philosophica ab admiratione orta est Respondet eodem loco D. Thomas admi rabundum refugere in praesenti considerationem iudicatricem, id est, nota audere ferre iudicium de eo, cuius admiratione tenetur, quia sententiae sua desectum, dierrorem timet; dis 'uircre tamen, Nindagare, ut postea,re inspecta,iud Lcet, atque .hoc modo admirationem
principium esse philosophandi, ut paulo ante diximus. Cusri etiam solet,cum admiratio coniunctam habeat ignorantiam , Cur adtrii
iit fiat,ut,docente Aristotele primo ratio sie Rhetor. c. II . admiratio delectatio- causa deseiris causa sit Huic quassioni respon- .ctatioris. det D. Thomas I .R. quaest 3 1 artic s. h: sce verbis. Est aeui iratio desd
rium quoddam scienda: quod in ii mine contingit ex hoc, quod videtest e tum S ignorat causam; vel etiae x hoc, quod causa talis effectusexcedit cognitionem , aut facultatem ipsius.& ideo admiratio est causa de- lactationis, in quantum habet asiunctam spem consequendi cognitionem eius quod scire desiderat; Scp: opter hoc omnia admirabilia sunt delectabilia: sicut, quae sunt rara, de
tiam , quae in se non lunt delectabius , gaudet enim anima in collatione vidus ad alterum . quia conferte unum ait cri est proprius,&connarii rat s actus rationis , ut I)hiloso-hus d scri insita Poetica:& propteroe etiam liberaria magnis pericu-
Iis magis eli deicetabile quia est admirabile: id citur in primo Rhetoricorum. Haec D Thom. qui,ut vi. In semendes, admirationem constituit in de- tia D. risiderio sciendi, quod tarnen supra admiratio mimis probauimus;etsi sortassis non aetinet ad multum reserat, hoc ne, an illud di- appeti iuxeris. Iuxta hanc D. Thomae sen- intelliai, tentiam dicendum erit, admiratio- uum. nem so aliter pertinere ad appetitum intellectivum,licet inuel iratio causae illam concomitans spectetadivim intelligendi.
innii ; disputatio de risu. V Eniamus nunc ad alteram eiusdem argumenti partem, ius discutiendum nobis exhibet,quidnam risus si, aliaque ad elim attinentia. Quaestu certe minime ridicula, & Pulchra, quae Philosophos non parum exer- ocus Cicet, de qua est illud Ciceronis se- cer. de ri.
cundo de Oratore. Quid sit ipse ri- su .sus, quo pacto concitetur, ubi sit,
396쪽
quomodo existat, atque ita repente A dam animi ex re iucunda motiis, adi mumpat, ut eum cupletes tenere ne
queamus, & quomodo simul Iatera,
OS, venas, vultum, oculos occupet,
viderit Democritus. Neque enim ad hunc sermonem hoc pettinet.& si Pertineret ue nescire me tamen id non
puderet, quod ne ipsi quidem illi sci-
Circa quae rent qui profitentur Hqs ille. In pri- excitet xi . mis autem quod spectat ad obiectum lasa. risus siue ad ea, quae risum mouent, sunt, ut explicat Fracastorius in lib. V
pentinae, leues,ac ludicrae, habentes argutiam quandam, ia concinnitatem ad aliud a quales habemur facetiar, &quae a nimis, seu personatis repraesentantur,& extranea qusdam subito,ae concinno quodam calu facta .vt,si quis edeganii gress8, 3c quasi per numero S incedens. in lutum ι
Destri U-- Gignitur autem risus hoc modo. Cturmodus. Osteren te se nobis re iucuda, & quarquo risus risum excitare queat, persunditur a- itur. - nimus gaudio ,&Iaetitia, qua ais et um cor, morae impatiens sese dilatat, imagnaque sanguinis esseruescenatis ,& vitalium spirituum fit dissuasio, ad suam musiculorum thoracis, . ac praesertim di aptit agmatis motus sequitur: est vero diaphra a m branuli quoam partim cornea, partim neruosa, praecordia a visceribus Dioniungens, quam Aristoteles tertio de parii bus animalium cap. l.succinis cturam vocat,eiusque munus esse putat, impedise,ne vapores, ques e ventriculo artol Iuntur , cor lkant ad dlaphrarmatis autem agitationem, , T porrectio item extenduntur simul. musculi, qui a lateribus buccae sunt, geliusque ille oris fit, qui risus vocicatur , quo animi gaudium . & laeti. Causa pru ita exprimitur. Erit igitur causa eLci Palis, de ficiens risus principalis quidem ani- instrumea mauia si tumentaria appetitus & vi talis risus: tus motum exequeas , simulque essu sio sanguinis; & spii illium, qui sunt quasi ante ambulones risiis: finis gaudij, seu laetitiae expilaatio: forma ipsa oris, ac faciei diductio. taenitur Ita vero hunc in modum risus deis
conceptum intus gaudium explicatidum, quo thoracis , S oras musculi impetu quodam mouentur. Sunt autem quidam ad rillim pro- Qui ad ria cI ues, alij letters. Nam cum obie- suin pro-ctum risus sit res noua: i I , qui huS ni,quitaret
quidlibet nouum videtur, ut pueri. di.& plebs , ex causa hac facile rident: non ita senex,&philosophi. Iiem, quia obiectum ritus est res iucunda .&laeta, ducuntur assidue in tium ijoqui suopte ingenio hilares sur, quales sele em forent qui plurimum ha ibent sanguinem.& eum dulcem non bilissum,aut melancholicum. Hispositis, addubitationem,cu- Rliu quo 'ius illustrandς gratia hsepiaesiti su- ad gaudiumus,dicendum est .risu in quo ad gau esse in ap-dium &delectationem, quae illo si- petitu, quagnificatur, pertinere ad utrumlibet ad gestus appetitum; quia audium proprie ad poten- in voluntate,delectatio,etiam in in- riam m seriori appetitu cernitur; quo ad i in tricem percsam vero oris & iaciei diductione, tinere. in qua risus sormaliter consilit,immediate oriri a facultate motum exe uente, sicque ad eam, ut proximum lius effectum, spectare.
E ere. qui voluntatem, & intel- Consulani inlectricem potentia, quasi duas tur, qui msorores eodem partu editas , quam utriis pariq. nobilita de insignes purarint . que des
Sed hos refellit Aristoteis, di alii in riint nobi. rumi hilosophorum commune pl-- litatem. ci tuiri, aientium,species esse tanqu1 numeros, quia. videlicet. yt duo nu meri unitatibus pares esse, neque ut
397쪽
3 a IN III. LIB. ARIST DE ANIMA,
sed quilibet ceteris maior. minorve est;ita duae inueniri species non possunt, quarum una dignitate naturae alteri par sit. Nec tio bis aduersatur D. Augult. lib. t O. de Trinit capit II. . cu n ait,memoriam, intelligentiam,
de voluntatem inuicem sibi aequales esse. Non enim id asserit dea: qiiali rate perfectionis, quam quaelibAlia tam potentiarum in se habet, sed de ea, quam ex parte subiecti omnes sorti uiatur : quae haud dubie par est,
cum omnes in eadem a .rimae si ib. Itantia, ut in subiecto, haereant.
His ergo om ssis, Id mricus Quo d. lib. I. q. I . Scotus in .disi , 9 q 4. eiusque magister Alexander Alensis
3. pari. quaeli. 8o. membro primo, S quartapart. quae it 92. membr. 2. art. Albertus Magnus in I dist. l. q. I . D. BOnaueatura, Aegidius, Gabriel, Malor, Argentinas in . distinet. 9. Aureolus apud Capreolum in i .distinet t. q. t Ocha nus ibidem qil st.2. ad lecundu in principale, aliique nonnulli arbitrantur, voluntatem
nobiliorem esse intellectu. Qilaeo rinio neque paucis , neque leuibus innititur argumetis, hisce nimirum. Ea potentia natarae dignitate alteri praestat. cuius habitus,aetus,&obi Geta nobiliora sunt; sed ita se habet voluntas, eli igitur nobilior, quam intellectus. Maior propositio conspicua et trassumptio membratim Ostenditur, ac primum quo ad habitus, quia, ut D. Au uit. lib. I 4. de Trinit. c. i.& Aristotes lib. 6. Ethicorum .c. 7.inquiunt,sapientia eli praestantisti. mus omnium habituum , qui ad intellectum pertinent: at charitas,quae est habitus voluntatis, tum sapientiae, tum ceteris animae ornamentis, ac donis excellit, ut testatur non solum idem Doctor is . de Trinit. capit. I9. sed etiam D. Paulus primae ad Corinth. II. &ad Colo13. Item, quia D. Dionysius 7. capite coelestis Hierarchiae, choros Ang lorum dignitatis ordine componens in supremo loco statuit Ser phinos, quia a charitate nomen habent, & infra eos Cherui os, quia
De inde; quod voluntatis actiones melioris notae sint, ostenditur ; quia
persectius eli mouere, quam moueri, voluntas autem, ut stipra ostendimus, docetque D. Anselmus de costisceptu Virginis, cap. . tanquam Redina mouet ceteras potentias, dein
hanc, atque illam partem pro arbitrio suo flecti t; solaq. de se pronunciat; sic volo. Sic iubeo, Sit pro ratim I. confinne voluntas. Et vero neque ipsas B ratio dominium voluntatis subterrifugit, cum eius ductu ab una re ad a. Ilam cog: rationem tran ferat. Unde D. Bernardus in libro de libero arbitrio ratio rem pedissequam voluntatis appellat. Secundo probatur ide L. confitias sumptum, quia id, quod possidentem si inpliciter bonum reddit, plabilius cilco, quod non reddit simpliciter bonum: at amore , qui est actus voluntatis , redditur ho-C mo simpliciter bonus , non autem cognitione , quae est actus intellectus; ut enim Diu. August. I l. de uitate Dei, cap. 23. sapienter ait,
Vir bonus iron dicitur, qui scit id, quod bonum est, sed qui diligit: vnde concludit, in hom nibus, qui recte amant, magis amari amorem idisum. Rursus idem suadetur, quia in s.constiiIs bonis,quorum unum in alio non continetur, id habetur praestantius, I cuius oppositum peius est, ut docet regula illa Topica ex Aristotele lib.
7. Ethic. c. io. Ea sunt meliora. quorum corrumpetia deteriora sunt op positum vero amoris peius ell, magisque fugi edum , quan Oppositu incognitionis, ut patet in odio Dei, Scciusdem ignoratione:quippe multo detestabilius est Deum odi isse, quam ignorare. Quarto idem corro ra. q. confir tur, 'uia actus amoris animam Deoi magis unit, quam cognitio; unde Diuus Dionysius septimo cap. cceis rIellis Hierarchiae, amori, nonc gnitioni, attribuit vim vnientem, 'de transformatricem amantis in rem
Postremo; quod voluntatis obie- 3. ANu. ctum perfectius si . ea ratio pro- nobilitatebat, quia id, in quod volantas sese obiecit.
398쪽
mus finis i obiectum autem intelletius est bonum quoddam particul Oe pM re, nempe vetu. Deinde,quia si obietur ratio chum intellectus esset nobilius, ob Adueis, id forte esset,quia, ut aduersariae par Tiorum . tis auctores contendunt, abstractius est; at quod lisc ratio nullum habeat momentum, ex eo planum videtur, quia quantitas Mathematica abstractiore it, quam substantia sensibilis, cum haec cadat sub sensum, illa sub solum intellectum, & tamen constat, substantiam sensibilem multo esse quantitate nobiliorem. Item,quia
virtus quanto minus alligata, tanto est eleuatior, voluntas autem minus
est alligata, cum eius actio non poscat recursum ad phalasma, ut actio intellectus.
bilurem esse, simulque arataersaria
LIcet ea opinio, pro qua proximo
articulo disseruimus, admodum fit verisimilis, nos tamen contraria, vi veriorem,ac Peripateticae doctrinae magis consentaneam, amplectimur cuin D. Thoma tum al0s locis s
no ibidem, Durando in A. dist. 49. u. q. Paludano, qu st.3. Heruso Quo Iib. 8.quaest. 9. Capreolo in I. distin. a. quaest. x. & dist.3. quaest. 3.artic. 1. Abu Iensi adc. D Matthaei quaest.3 3. Et,ut simul no Itram sententiam confirmemus, & Αduersariorum refellamus argumenta, idem, quod illi, texamus probationis filum hunc in modum. Ea potentia nobilior cen- seiada est .cuius habitus .actiis,& obiecta excellentiora sum: ita se habet osteditur intellectus, si cum voluntate compa intellectu returseil ergo nobilior. Probatur alia voluntati lumptio quo ad habitus; quia, si eos, praeliare qui vi naturae acquilui tiir, expen-
quo ad ha damus, nobiliores sunt habitus inia litus . tellectus, v. g. sapientia, re pruden-
A tia, quam iustitia , ceterique habitus
voluntatis ; si autem supernaturales spectemus, quanquam hic, ut recte ait D. Thom. non quaerimus de anima,quoad e quae supra ipsam sunt excellentissimus omnium, qui intellectui a Deo infunduntur, nempe lumen gloriae, nobilitate vincit excellenti auim eorum, qui volutati d nantur, videlicet, charitatem. Nec obitat,quod Seraphini ab amore amB pellationem habent: non enim eam accepere a nobilissimo dono supernaturali,quod in patria obtinet, sed a praestatuissimo nabitu operativo, quem in via habuerunt, id est,a charitate. Secundo.quia dici etiam potest, inditum eis fuisse hoc nomen , non a nobilissimoi piorum habitu, sed a propri)s esketibus, quos erga alios exerceat; est enim peculiare Seraphinorum munus ita inferiores C docere, ut eos per illustrationem, admirabilemque doctrinam ad diuini numinis amorem singulari ter inflamment. Iam vero,quod actiones intellectus sublimiores sint, ostenditur, quia, tametsi voluntas alias potentias, ipsamque vim intellectricena quo ad exercitium actus moueat, & hac ex parte pLxcise spectatus intellectus voluntati cedat; tamen intellectus alium mouedi mo- D dum altiorem sibi vendicat; cuiusnaerito voluntatem sibi si ibi e lain habet, eamque simpliciter digni late
vincit. Mouet enim ordinando, regendo, imperando, ita, ut si quidem voluntas Re*ina, sed caeca, intellectuali egens luces ipse vero intellectus sit Imperator, qui voluntati le- aes figit,atque refigit. Adde,quod vosuntas in nullam rem ferri poteli,nisi mota ab intellectit; quia nihil vo-E litum, quin cognitum; & tamen intellectus ad suum primum actum no
praeexigit voluntatis motionem: vnde. ut Angeli, qiii coelelies sphaeras volvunt, sunt secu duin Deum primi motores hi liusce mundi corporeis ita intellectus in paruo mu io, id cli, in homille, cit prunus post D ii motor,
a quo voluntas, cappetitus, vir uique motiva, landem membra cot-
399쪽
'In actu intellectus . consistere felicitate. Cognitio
praestat amori ingenere eatis. Probaturi n. iii tu , quo ad O. lectum.
poris sentur; uti D.Thomas I. contra Gent. c. 2 s. edisserit. Deinde suadetur propositum; quia actus intelligendi ex immanentibus omnium est magis intimus, voluntas enim, dum operatur. quodammodo forasse dat; ouia rapitur ad rem amatam rat intellectus intus manet , quia trahit ad se rem cognitam; multo vero prς stantius est,ut annotauit D. Thomas q xv. de veritate,arti c. II. Vnum
A stantius sit, quam verum ; siquidem praestantulima causalitas finis fun. datur in reais, nitate, licet item bonum, & verum, quo ad mutilam inclusionem paria snt,propterea quod utrumque materies iter sumptu lubaltero continetur, quia , ut iiii est Juoddam verum, ita vetu est quodam bonum, simpliciter tamen ratio, veri prςllantior est,quia est quid diuinius,&abstractius. Etenim actu
quodq; habere in se id, unde perfici. B perfecto nihil voluntas appetit.nisitur,quam ad illud nuaerendum foras vagari. RursuimIlle actus est nobilior , in quo hominis felicitas consi- sit, ut Amat Aristoteles lib. Io. Ethic. c. . sed haec cosistit in contem latione subilatiatum separatarum, ut docet ide Aristotelesti. io. Et hi c. s. ubi legitur: actiones intellectus
nobiliores sunt, qu am voluntatis. ἰeque ii s ossicit,quod D. Dionysius cum ordine ad existentiam, aέque . adeo concrete, cum bor. v iduo optetur, ut post ideatur. In vero aulcm aliter res se habet : intelligimus namqῖ rem secundum suam ciuiddilatein, ipsumque verum pei secta cogniti ne penetramus; ello, Mihil de illius concretione , & existentia cogito. mus. Quod autem aiunt, ex maiori abstractione inon argui ampliorem
vim viritiuam, ad quam debet perti- C rei nobilitatem, ut iis quantitate Na stractione nere beatitudo,voluntati non intellectioni tribuit. Loquitur enim ibi de unione effectiva, per quam in ania ive,& amato euidem velle, S: nolle, non autem de unione assecutitia,&comprehensiva an qua consistit beatitudo. Nec item osticit, qubdamore, non vero intellectione redditur homo simpliciter bonus; id enim tantum probat, actum amandi thematica.& in substantia selisibili
planum videtur;daeimus cum Vale. lano prima parte. q. 82. art. 3.ceteris paribus, nobiliora esse , qtiae magis sunt abstracta; non esse vero cetera paria in re proposita,quia quantitas
est accidens ubstantia veto sensi bilis est substantia. Cum item collia gunt, intellectum minus esse eleu' rum, quia est alligatus phantasmati
abilitas. in genere moris praestantiorem ess D .bus, non recte colligunt; In primisse; non autem in genere naturae, de quo nostra disceptatio est. Ita oue dicimus,actum amoris reddere nominem simpliciter bonii, quod ad mores attinet; cognitionem autem redis dere illum meliorem, id est , pers etiorem in senete entis, atque his etiam congruenter dicimus , licet amoris o*positum, quod ad mora- Iem rationem spectat, deterius sit, quam oppositum cognitionis; tamen in genere naturae, siue entis deterius esse oppositum cognitionis, quia aduersatur rei nobiliori, quae .cst cognitio. Ad extremum,qiiod obiectum intellectus obiecto voluntatis natui aedignitate excellat, ex eo probatur, quia, licet bonum, si expendatur secundum rationem causalitatis prae- enim haec alligatio non omni conuenit intellectui, sed humano duntaxat; nec idem in omni statu, sed ut superius exposuimus. Nostra vero disceptatio est de intellectu absol te sumpto. Praeterea,cum voluntas non nisi cognitum appetat, sicuti tel lectus. dum hoc corpore tenetur, eget phantasmatibus ad intelligendum ; eisdem, et si remote,i ndiget etiam voluntas. Postremo; Dependentia noliri intellectus a phantauraratibus non tolli t maiorem allam, Quam diximus, simplicitatem,& a stractionem obiecti intes lectus, qua pol stimum eius nobissitas, S prae
tum manet, obiectum in tyleciticis facultatis abs blute nobilius esse, quam obiectum voluntatis;& quo-ariana Depedenistia a sensibus nihil derogat i-tellectui
400쪽
niam speciora argumenta non m do sententiam nostram confirna runt,sed oppositς partis rationes diluerunt, ut facile perspiciet , qui a tenderit,non est, cur ad ea separatim
QUAESTIO IIIo Irarum uoluntas re ipsa differae
ab intellectis an non .. ARTICULUS, Indibus argumen ris pars negatisa qua, Itionis offendi videatur
. urandus in I. dist. 3. q. .arbi iratus et , voluntatem.& in- Ctellaetum non esse potentias te ipsa distinctas sed unam eandemque entitatem absolutam,quς tamen propter ordinem, & relationem adidi itersos actus,videlicet, ad functi nes intelligendi & volendi, dirarum
potentiatum ratione sortiatur. Hanc. r.esgum opinionem, hisce sero argumentis, confirmare nititur.Virtus cognitionis expers fertur naturat impetu, ω
nolibete in suum obiectum; sed vo. DIunias agit liberesnoireti igitur P tentiae cognitionis expers; atqui in superiori animae parte, ad quam volun tas specta nulla stur viscogno scens prper intellecitannergo in l- lectus; oc voliantas sunt una eadem que potentia Maiorem sbadet; quia oportet omne agcnslibetum de actu suo iudicare alioqui neutiquam ipsi imputaretur ὶ debetque pereandi mpotentiam, qua liberum est', tale iu- Sdicium exereete . Nec enim OOt ita libertatem habet ,.qia b. i inhaereat in supposito libero , quia si ita se rcs, haberet , uniuersae hominis faciuta testi iae Grent; sed idco luppositum liberum est,quia liberaui habet potentiam ι .ergo si ad rationem libertatis pertinet habere actus si, iue
sicium, accelle est, ut illa puteali ν,, per quam homo liber est, sui actus
iudicatrix sit; quod non nisi faculi ti cognoscenti conuenire potest. Secundo; Non repugnat, actus 1. Argum
subordinatos ab eodem principio activo oriri, siquidem ab eodem Solis lumine, & aeris illuminatio, &ealefactio proficiscitur, scd cognoscere, & appetere sunt actiis subo dinati citin nihil nisi antecedente cognitione appetamus; possunt igitur ab eodem absoliato principio nasci ,,
atque adeo una,&eadem res erunt voluntas,&intellectus..
Tertio: Si intellectus. & voluntas 3. Argum essent diuersae potentiae, posses diuina virtute elici actus voluntatis siue actu intellectus; sed non potest, quia nihil ni si cognitum amatur,ut docet D. Augusti ii iis s de Trinitate cap. . Non ianr igitur potentias diuersae. Maior probatur, quia, si hae faculi tes distinguuntur, non alia erit d pendentia actuum voluntatis abactibiis intellectus. nisi via causa partiali estectrici; quia nimirum intellectio partiatim concurrit cum volun-- rate ad ilius actus: Deiis autem supplere valet omnem causalitatem efficiemium mularum ergo,&G. QuariS; Illae potentiae non dissim q.Argum. runt re absoluta, Quarum obiecta re absoluta non diffident; sed obiectum intellectus eii ens, & obiectum voluntatis bonum; quae inter se reciprocantur, & inean clem realitatem incidunt; ergo & ipse intellectus do
l)ostremo; quod hac fuerit Phils vlia. aT.. sophi mens, probat Aureolus apud Capreolunt in I. diit 3. quaest 3. quia Aristotelestibio 3. Ethicorum capis
e terti x, electio ueni appellat deliaberativam rerum appetitionem, declarius tib 6. eius lena operis, cap a. asterit , electionem perimere adappetit una intellectivum, vel ad intel-- , lectum appetentem; quibus vctbis indicat, intellectum, & voluntat cm eandem esse in ae vim . ia. MAM