장음표시 사용
51쪽
o Elementa ''. 39. Secundo e spatium est indivisibile. Id autem nolim ita intelligasi, quatenus Spatium nullam habeat partium distinctionem V repugnat enim extensio sine partibus n. 18 hinc alia etsi spatii pars , quam occupat Mediolanum, alia, quam occupat Roma . Est itaque spatium indivisibile , idest insectile, quatenus ejus Parte S Se- Parari nequeunt, adeQut una ad sinistram , alia ad dexteram plagam abIre possit; id porro ex
ejus infinitate consequitur , ut manifeStum est. I o. Ex eadem spatii infinitato oritur ejus immobilitas, cum motus soli enti finito, ac limitibus circumscripto possit convenire. Adde m tum esse translationem de loco ad locum: at spatium non occupat locum . sive non est in loco; alias daretur locus loci, & sic in infinitum, quod repugnat, ergo spatium immobile est. I 4 I. Tandem spatium est aeternum , &improductuin . Si enim illud in tempore famim suis se cum Mus schembroeyto dicas , jam , cum creatum a Deo fuit, alicubi collocari debuit .
P. Opterea Spatium spatio prae extitisset. Seeundo e si spatium fuit a Deo creatum, Poterit ab ipso an nihilari cum toto mundo : at pust quamcumque annihil ationem, adhuc mens concipit dimensiones , distantias ab uno imaginario puncto ad aliud ; ergo, vel non erit spatium annihil atum contra Kypothesim , vel dabitur spatii spatium, quod implicat. Tandem
Potest Deus alium mundum, Praeter hunc creatum, condere; hic novus mundus, Vel tange rex nostri convexitatem, vel non: si secundum ; jam existe t inter utrumque improducta distantia . Si primum , cum sphaerae. in Puncto se tangant , adhuc erit distantia , sive spatium improductum inter utrumque mundum, ergo spatium est aeternum , ac improductum . 161. Corollarium I. Loeus est illa spatii pars. quae a corporibus occupatur, Nunc corpus quod.cumque est in spatio sibi aequali. quod tota sua dimensione replet; cum igitur locus ex comi-nj Pby icorum sente otia sit receptaculum, in quo
52쪽
nysicar GeneraIἰς. 49 corpora continentur , erit consequenter corporis locus ea Spatii pars , in qua recipitur. I 43. Corollarium II. Falluntur Scholastic t , &Cartesiani, cum pro loco assignant superficiem corporis continentis n. ias): ac Leibnitiam , qui spatium definitant ordinem simultaneorum quatenus cuExistunt . Nam, quod proprie a corporibus occupatur, est eXten Sum spatium s n.
1 1 . Deinde in hac hypothesi totus mundus non foret in loco , atque destructis omnibus corporibus praeter unum , hoc superstes in lo
et 44. Opp. r. Haec extensio spatialis, vel sp ritus est, vel corpus, quodlibet enim ens ad
alterutrum referatur necesse est : at non est
Dpiritus, cum Partes habeat distinctas s n. IIs
non corpus , cum solida non sit, ergo &c. I 43. B. Hoc idem argumentum aeque militare Contra Vacuum, quod tamen dari Becentiores pene Omnes fatentur. Sed directe extensio spatialis neque spiritus est, neque corpus, Sed capacitas & spiritus , & corpora recipiendi, eiusmodi etiam sunt tempus, di umbra, qua neque sunt spiritus, neque cor s. , 346. OPP. 2. Uaec spatia li4 extensio est aeterna, immensa, improducta, independens: at haec attributa soli Deo, qui est ens a Se, POS-βunt convenire, ergo Sc. I 47. R. Cum spatium sit pura capacitas recipiendorum corporum , sive simplex negatio Cor-
PoriS , corporearumque dimensionum , quod propterea a D. Augustino s Lib. g. cons. cap. I. ) ιμ-tiosum nihil appellatur, hinc Dei unitati non Officit, quod aeternum , immensum improductum dicatur , implicat enim existere Proeter Deum ens .cornum , & improductum , quod sit PositiVum , non Vero quod negativum sit. 148. Inst. Vel haec extensio spatialis est Purum nihil , vel aliquid reale positivum. Si Pri aliteri Phil. T. II. C mum .
53쪽
so Et menta muni, jam corpora in spatio, erunt in puro nihilo, quod implicata imo destruetur spatium
ad creationem corporum, cum privatio omnis tollatur ad oppositae qualitatis creationem, eritque spatium ens Pure imaginarium, sive ab intellectu confictum. Si vero dicatur aliquid reale, jam erit substantia: at substantia inde pendens , improducta &c. est Solus DeuS, er o c. I 49. E. Spatium esse aliquid reale, non hilum ab intellectu, cum Sit vera capacitaS corporum recipiendorum ρ at non propterea est subStantia, cum non sit quid positivum, sed est quid negativum, Sicuti est umbra, quae realis est , habetque figuras, ac dimensiones reales, & tamen e Si Pura lucis negatio, propterea nihiι absurdi elucet in spatii attributis. Atque hinc Patet corpora, quae in Spatio sunt, non esse in puro nihilo , sunt enim in extensa capacitate, siVe dimensione penetrabili , quae, proprie loquendo, non . est ficta ab intellectu, sed tantum imaginaria voς ari potest, eo quod instar
corporeae extensionis a nobis concipiatur .
PROPOSITIO III. Spatium est quid a Des
ejusque immensitate plane diversum .
Iso. Probatur. Dei attributa sunt ipse Deus Nebaph. n. rox ) . Igitur, si spatium est Deus, vel ipsius immensitas, jam Dei substantia erit extensa, quod absurdum est sibi n. Io I . Probatur sequela: Corpora exten Sa commen Surantur spatio: igitur Vel commensurantur Deo,
vel non ; si primum, iam erunt io Deo Pa tes, erixque major Dei substantia, in qua re ei pitur sol, quam illa, in qua recipitur terra . Si alterum dices , quomodo Deus in se recipit extensa λ Forte ne in spiti tu in extenso recipi POSSunt corpora tamquam in vase λ Deinde
corpora cum Spatio compenetrantur , ergo Deus eum materia compenetrabitur ; sed materia habet partes, ergo etiam Deus. Tandem Spatium est extensio iners, & mere PasSiVa, qua
mamque actione expers, ct intelligentia ergo
54쪽
distin qui. debet a Deo ente actuosissimo, ac Per fetiissimo. Satisfi Adversariis. xs I. Opp. Sacrae Scripturae videntur hule opiniona favere . Nam s M. I g. inquit D. Paulus de Deo: is In ipso vivimus, movemur, & Sumus ; ad Rom. II. ex iPSΟ , & per ipsum, ,, dc in ipso sunt omnia. Iobi et . Excelsior cotis
A lo est, quid facies λ profundior in serno, &
,. unde cognosces λ longior terra mensura ejus. A & latior mari . Nins D. Gregorris ho m. S. in ,, Ezechiel ) ait: Ponamus ergo ante oculos mentis, quae illa natura Sit, qNae tenet O D mnia, implet omnia, comple Aitur omnia, is sustinet 9mnia. Nec alia ex parte sustinet, , atque alia Super excedit, neque alia ex parteis implet, atque alia circumplectitur : sed cir- is cum Plectendo implet, implendo circumplem M tur, sustinendo Super excedit , Superexcedendo,. Sustinet. V Similia apud alios S S. Patres leguntur.
I 32. R. nos is Deo vivere. moveri, & esse non quatenus Deus Sit 9patium, sed quatenus sua immensitate cuncta impiet, nobis dedit vitam . quam Conservat, nobisque suo immedia- eo concursu est continuo praesens ; hinc subdit Apostolus : siaut O quidam vestrorum postarum dixerunt , ipsius enim O genus sumus . Per quae patet aliorum textuum explicatio , eo enim omnia
tendunt, vel ut Dei immensitatem sub simili rudine corporalium nobis Ostendant, vel ut nos doceant omnia a Dei virtute produci, conservari, durare , operari. Audiatur D. Thomas in citatum Iobi testimonium. Dicendum, quia sacra Scriptura tradit nobis spiritu Ita , O divina subsimilitudinibus eorporalium, unde eum trinam dimen sionem Deo attribuit, sub similitudine quantitatis corporem quantitatem virtualem ipsius designat : utpota per profunditatem virtutem ad cognoscendum Occulta . per altitudinem excellentiam virtusis super omnia: Per
55쪽
32 Mementa Iongitudinem durationem sui esse : Per latitudinem effectum dilectionis ad omnia .
. PROPOSITIO IV. Spatium omnino Vacuum
33. Probatur I. Vacuum est possibile, si vacui idea sit plane diversa ab id ea corporis, nullaque sit inter utramque necessaria connexio : res ita se habet, ergo &c. Major videtur certa : si enim spatium idem non sit cum corpore, jam poterit spatium esse Sine corpore. Minorem vero probat Lohius ex ipsa contro versia, quae inter Philosophos fuit semper de existentia vacui ue nisi corporis idea , qua imbuti sunt, aliud quid in se contineret praeter . nudam spatii ideam ; nam tunc dubitando de universi plenitudine non minus absurdum foret quaerere an Spatium sit absque corpore , ac utrum Spatium sit absque spatio, aut Corpus absque corpore, cum haec ejusdem ideae nomina tantum diversa sint. Et certa idea spatii extensionem refert penetrabilem ; idea autem corporis extensionem solidam , ergo sunt penitus diversae . Quod vero hae duae ideae nullam necessariam inter se habeant connex nem, patet ulterius ex diversa utriusque origine, idea soliditatis a nobis acquiritur ope latius ;idea vero extensionis ope visus r igitur, si numquam corpora tetigissemus, ideam haberemus extensionis, non Vero soliditatis , erg' nulla inter istas eat necessaria connexio. Id porro ita libet illustrare . jecti cavo speculo re praesentati imago quandoque extra speculum cernitur extensa, & penetrabilis, Si quis ergo nihil vidisset unquam praeter haec Penetrabilia idola, is certe haberet ideam extensionis, non Vero soliditatis ι ergo hae duae ideae sunt diversae , nullam necessariam inter se lconnexionem habent, possuntque idcirco separari; ergo vacuum est possibile. 134. Probatur 2. ex annichilatione. Deus p teat, Vel Partem materiae, vel totam redigere in. ' o ni-
56쪽
PhysIeo Generalis . S 3 nihilum . Destruat igitur omnia corpora, quae clausum cubiculum replent, remanebunt cuDI culi dimensiones, cum muri quiescant, & cuicumque extraneo corpori ingressum prohibeant tergo dabitur vacuum inter ipsos. Rursus destruat Deus totum mundum, vel mundanam a teriam in tres sphaeras redigat; hae tres sphia rae Vel Se tangent, vel non. Si primum : cum in puncto se tangere debeant, remanebunt inter earum convexitates vacua intervalla : si s cundum , erunt inter ipsas distantiae, vel di mensiones vacula ; ergo Saltem Dei virtute V a cuum est possibile. I 33. Respondent postremo argumento Cartesiani, in allata cubiculi vacui hypothesi parietes se tangere debere: nam illa se tangunt, .inter quae nihil mediat, sicuti contingeret destructis mediis omnibus corporibus . Addit PaGerdillus, si hypothesis est possibilis, in hoc
vacuo cubiculi spatio transferantur tot vacua extensionis pedes, quot spatii vacui dimensi continet r haec addita dimensio vel primam a gebit, Vel non: primum implicat, cum Parie tes ponantur adamantini, & immobiles; sivero alterum dicas, jam vel in determinata dimenSione, puta octo pedum , continebuntur IGpedes dimensionis, quod repugnat, vel tantum erunt 8 quod est contra hypothesim penetrationis utriusque dimensionis. Quod si loco Vacuae extensionis transferantur totidem pedes solidae extensionis, jam I 6 cubici pedes extensionis occuparent 3 pedes dimensionis, quod
156. R. cum parietes ab intermediis corporibus non pendeant, ut existant, Profecto non video, cur his ablatis, ad contactum ruere de . beant, nisi dicamus extensionem eSSe corpus, ac propterea destrui una cum intermediis corporibus, adeoque supponamus, quod est in quaestione . Igitur in hypothesi, inter parieteS remaneret capacitas recipiendorum cor Porum, quod sufficit, ne se tangere dicantur . ,
57쪽
x, Gementa 137. Ad alterum: translatio spatii est ,- Possibilis , cum spatium sit immobile s m. 14o , unde Gerdilii hypothesis falso laborat suppvsit Deinde implicantia , ut Io v. g. exsten Sion iS Pe deS ad 8 redigantur, oritur a soliditate : igitur ubi haec deficiat, nulla repugnantia est, ut infinitici iam materiae pedes ad punctum occupandum transeant. Et certe nonne duo corpora per Dς, Virtutem penetrari possunt , sicque ambo occu Pare spatium , quod unum eorum Prius repleuat ὸ Cur ergo absurdum erit, ut duo S lid. materiae Pedes recipiantur in duobus vacuae extensionis pedibus, atque ex his 4 duo tantum habeantur pedes solidae extensionis PROPOSITIO U. Admitti in natura Abest vacuum
38. Negato vacuo quocumque , foret impOS-ribilis motus localis . Nam , ut corpus movea 'tur , necesse est corpus mobili contiguum ipsi 3Oeum cedat, in quo mobile recipiatur οῦ nequit autem hoc secundum primo locum cedere, ni
si ipsi detur locus ab alio sequenti sibi prox, mo : Sicque deinde ; ut , ubi omnia sint Plena,
fieri nequit . ut unum corpus alteri locum cedat: finge enim omnia mundana spatia i illorum fragmentis repleri, adeout nullum vel minimum inter ipsa vacuum existat, Se sessu ProPterea arctissime constringant, certe nullam 9.terit aliud e loco pellere, ipsiusque locu occupare , cum nullum sit spatium inane, in quo quod pellitur se recipiat ergo negato vacuo 'impossibile est motus.
dam subtilem materiam, sive quemdam aetherem, Cujus existentiam probat Gerdit lus, ex eo quod in Viscuo P neumatico recipiente , extractῖ quant m libuerit aere,quadam animalia diu vivant,ac C n-Fequenter sanguinis gaudeant circulatione,quam Rbsque compressione at mos erae fieri non poSyae
demonstravit D. Drahe i cumque aer ibi amplius
58쪽
physica Generalis . s non habeatur, saltem crassior, aptusque ad sanguinem in venas propellendum, sequitur sub tilem cartesianam materiam ab aere diversam ibi hospitari. Igitur haec subtilis materia corpora quaecumque circumdat, ac vorticoso motu cie tur , Propterea recurrens ad mobilis terga eodem instanti quo corpus movetur, motum in
Pleno efficit possibilem . Id confirmat Gerdillus
hoc experimento: si in phiala aqua plena glombus plumbeus immittatur, & exacte clausa phi da inVertatur, globus per aquam movebitur : ac aqua comprimi nequit, ut experti sunt Floren tini , ergo motus ibi habetur absque vacuo . Isio. At omissa subtilis materiae existentia, quam noc probit allatum a Gerdillo experimentum , in quo major tribuitur vis aetheri, quam rarefacto in recipiente aeri contra carteSi auRPrincipia, juxta quae aether est levis, & cauSSa raritatis corporum , adeoque nullam Potescin corpora exercere sensibilem vim; hac certo subtilis materia partes habebit extensas, iner teS , ac Solidas , proinde in pleno ejus motus Pari modo repugnabit, ac motus corporum cae t Urorum , neque enim circularis etiam motus est Possibilis in pleno; nam finge rotam Pilis ferreis immobilibus compressam, haec certe admotum agetur numquam . Igitur vorticosus materiae motus, ac regressus ad mobilis terga ex
plicabit quidem motus continuationem, non tamen initium motus . Quod si dieas cum Hob-bio, & Genuensi , nullum haberi motum ita
natura Sine altero Praecedente. reponam tibi motus corPoris spontaneos , quos certe nullus Praecedens motus determinat, sed tantummodo animae imperium.1 Si. Ad exprimentum dicimus: aquam com-
Primi aliquantulum posse , ut probabimuS alibi , unde patet cur plumbeus globus moveri Per aquam, in phiala clausa possit, comprimit enim vel aquam vel aerem in ejus poris hospitantem, unde motus ejus fit ratione vacuOlorum inter Spersorum .
59쪽
Alterum argumentum ex corporum rarefactione, O condensatione .
I 62. Eadem materie quantitas potest nunc Per compressionem minus occupare Spatium, nunc vero majus per dilatationem et sic aer V. g. Ope aquae in glaciem densatae in spatium I 83d minus, quam antea reducitur, ut observa VitHalesius; ope autem raraactionis spatium 4oCodi multo etiam majus Occupat teste Mus schem-broehio . Quomodo autem explicari haec poterunt , nisi vacui pori admittantur , quos in condensatione ingrediantur particulae solidae corporis, latus Vero pateant, cum in dilatatione Particulae ab invicem recedunt 'I63. Idem argumentum fiet clarius hoc geometrico ratiocinio . Si sphaera diametri T i dilatetur ad diametrum ' Σ, erit rarefacta Sphaerae superficies ad superficiem compressae, ut quadrata diametrorum s Geom. n. 272 et nem Pe I moles autem , ut cubi diametrorum Geom. m.
274 et sive g. i. Jam vero subtilis materia , quae in rarefacte sphaere cavitatem internam ingredi tempusculo dilatationis potest, erit Superficiei, quam abit, proportionalis: sed ratio Superficio est multo minor soliditate, sive interna implenda capacitate, ergo portio aetheris 6 phaeram dilatatam primo tempusculo ingredientis non est sufficiens ad ejus implendam capacitatem , ergo aliquod ibi vacuum existere debet . Redeat nunc rarefacta sphaera ad primam compressionem , aer ipsi intimus egredietur tem Pusculo compressionis in ratione superficiei, quae fit A 1 r sed intimus aer replebax totam capacitatem, ' 3, ergo compressionis tempuscuIo intra sphaeram remanebit aer ' γredactus ad spatium T r, quod cet te absque spatio nequit intelligi , nisi dicere velimus aeris particulas se Penetrare . 164. Reponunt Cartesiani, contingere materia: Condensationem absque vacuo per solam e PuI-δionem fluidissimi aetheris e poris, quos Prius
60쪽
Physicoe Generalis. SI occupabat; rarefactionem Vero per ejusdem materiae intrusionem in Poros, qui dilatantur et sicuti, inquit Genuensis, aqua, Per suam intrusionem in ejus PorOS, rarefit, & congelat; Per expulsionam Vero eorumdem ope caloris factam solvitur, & denSatur. Argumento autem geometrico respondet P. Monteiro negari posse hypothesim, Vel dici posse materiam velo eius ingredi per dilatatae sphaerae Poros . 161. Miramur hisce figmentis doctos etiam viros haerere. Si enim rarefactio fit per subtilis
materiae intrusionem , condensatio vero per ejusdem expulsionem, jam corpus rarefactum majorem obtinebit materiae quantitatem , adeoque majus pondus, quam corpus densatum, quod experientia falsissimum demonstrat. Addo: de nac subtili materia quaeri posse, num rara sit, num densa; si rarλ, erunt ergo ejus pori dilatati, adeoque alia Subtili materia re pleti, de qua rursus quaeri poterit, num sit rara, num densa usque in infinitum procedendo . Si densa, profecto major eius copia rarefactionem in corpore non producet.
166. Ad paritatem a Genuensi allatam quod
attinet, quaerimus ab ipso, cur omnia corpora tam
firma , quam fluida , excepta aqua , frigore fiant
densiora λ debcrent etiam aeque fieri rariora, si ex intrusione salinarum particularum tantum modo orietur glaciei expansio, cum frigus in omnibus corporibus a salinis particulis pendeat, quod alibi demonstrabitur; ex adverso cur Omnia corpora caIoris vi dilatentur λ Itaque expansio aquae in glaciem concretae Oritur ab effervescentia, quam in ipsa excitant heterogeneae particulae, ut in loco dicetur. Nunc advertere sufficiat aquam, dum congelat, vix Ia sui voluminis parte dilatari; quandoque nullam subire dilatationem, unde rulla ipsius comparatio cum ingenti expansione corporum rarefactorum, ac Praecipue aeris n. r 62 . 16s. Si Porro negetur hypothesis sphaerae se dilatantis ad duplam diametrum vel se conden-