Elementa philosophiæ in adolescentium usum ex probatis auctoribus adornata a F. Laurentio Altieri ... Tomus primus quartus Tomo secundus. In quo traduntur philosophiæ prolegomena, elementa logica, & elementa metaphysicæ

91쪽

ra Mementa

243. R. Inertiae vim inter ea materiae attrei Futa posse recenseri, de quorum existentia certi ab experientia sumus, essentiam vero ignoramus. Quid sit materiae impenetrabilitas, quid extensio, aliaque plurima attributa non explicabunt Ad ver sarii , licet eorum existentiam nemo unus, Praetor Ideat istas, negare audeau . Itaque Puta dum est inertiam esse vim primitivam materiae , cujus Sutficiens ratio est in materiae ut e -- mentis : quia vero elementorum determinationes intrinsecas ignoramus, idcirco non mirum, Si occulta nobis sit phystea inertiae natura . Quemadmodum itaque Deus materiam ita creavit ut ex intrinseca sibi vi impediat, ne alia materia suum Occupet locum, ita eam vi quadam

ornavit, qua re si Stit, ne a suo deturbetur statu, quaecunque tandem Sit hujusce vis essentia Neque impli eat corpus agere in seipsum securis dario, nem Pe conservando Suum motus - , Vel quietis statum', quem ab extrinseca caussa ac cepit. Atque hinc patet inertiam non esse occultam qualitatem corporibus superadditam, sed quamdam vim a materia elementis profluentem, . sive qnamdam vim immechameam, quam tamen .

si oce ullam qualitatem perfracte velis appellan dam, non multum de nomine disputabo, dummodo occulto qualitatis vocabulo intelligatur no-ti effectus. ignota cauSSa . 146. Hinc patet ad Cominalis argumentum responsi I. Ab inertia habet corpus, ut non PO-lius motum , qtiam qui e m eXigat, Sed tamen, . dum in motu est, motum conservet : dum est in quiete, quietem retineat', unde i ta corporis indifferentia est ad initium motus, Vel quietis, non autem ad conservationem tum m tus, Vel quietis . Hinc intelliges , cirr ex eademi vi motus haberi possit, ac quies prn diserso corporum statu : nempe ab eadem vi oritur congervatio. motus, & quietis, non vero initium motus, &quietis. Concipe pilam marmoream ; haec Certe Iniam figuram Sphae Meam tenaciter Servat: in ἡ

92쪽

Phys in genera A . 'ducatur in eadem pila ab artisce fgura cubie A. hanc quoque marmor constanter retinebit: num implicat idem marmor servare figuram sphoeri eam, & cubicam λ Minime certe , cum illam tantummodo conservet, quae ab extrinseca causa fuit inducta: pari modo de motu, acquieta ejusdem corporis loquendum est; utriusque enim conserVatio Spectat ad statum corporis , ad quem retinendum ab inertia decerminatur. 247. OPP. 2. Per solam passivam corporis indisserentiam ad motum, & quietem intelliguntur inertiae Phaenomena . Nam , si corpora quie mentia sunt ad motum indifferentia, nequeunt motum in seiEsis producere; ergo semper qui scent Si in motu posita sunt' ad quietem in differentia, non poterunt motum extingue robadhoque in motu perseverabunt , ergo &C. 248. R. Licet per solam passivam indigere n. tiam explicetur conservatio motus, ac quietis in corporibus , non explicatur tamen Positiva resistentia , quam in utroque Statu em rcent, . ne ab illo deturbentur cum haec . nonnisi a P

sitiva vi possit diffluere n. et o ).

Alii eon;ra inertiam serupuli infra opportunius . acutientur . .

9. Trionitio . Vis attractionis est conatus cor I porum accedendi ad invicem. Hine gravitas pondus, O υἰς centripeιa idona fere 1m

Portant, ac Vi . attractiva . -υtonianum Attractionis Systema'. 2So. Quamυis attractionis . vim antiquis etiam. Philosophis aliquo modo suboluisse eert sm sit , uti demonstrat Iuvenccensis Prosul Ortandus in noluiis ad

93쪽

so Elemensa perimentis , sie egibus celebrem reddiderint . . Qui A mrro sit hcic ait Ucclio , sive quoe ejus cietis caussa , non ita focile ex Ne 3ontanorum . mente potest deter minari, dis renitentibus a noeceptore Dιscipulis. Ne-eonus incientem attracctionis caussam 4e ignorare fatetur plurishus in ιocis , prstc pue ι. I princ. schol. ad pro p. 6u ubi hic habet : vocem attractionis hic generaliter rasurpo Pro . cor Porum conatu quocumque accedendi da, invicem sive conatus iste fiat ab actione corporum, vel Se mutuo petentium, . Vel Per Spiritus emisso Rse m tuo agitantium, sive. i S ab actione aetheris, aut aeris , mediique cujuScunque , . si V e corpore i , Sive incorporei oriatur corpora innatantia in se invicem utcunque i in Pellentis . interius, eum at

graetionis Nires expendit, se matbematice loquὶ a vero , O physico rerum stat I abstrahendo, fatetur ingenue hisce verbis s initio sec. ir , l. y qua de caussa. jam pergo motum. exponere corporum sei mutuo. trahentium , con Siderando Hres cenis .tripetas tam quasi attractiones; quam Vi S. sorte, . si physice loquamur , verius dicantur impulsus. n. mathematicis enim jam Versamur; dc propter ea. missis disputationibus . physicis fami Itari utimur' sermone , quo pῖς simus a letioribus

mathematicis i facilius intelligi : dc s sub finem

sectionis 8 ): Vocem autem attractionis, impulsus, vel Prvensionis cujuscumque in centrum , indigurenter , & Pro , se mutuo promiscue risur Po: Rc vires non physice , .sed. mathematice tantum CDnsiderando. . . . . unde Caveat

lecto t., ne per hujusmodi voces cogitet me spe, ciem, . vel modum actionis, caussamve. aut rationem physicam alicui definire , vel centriss quae sunt. puncta mathematica.) vires vere Sphysice tribuere: si forte aut centra trahere ,

aut ., Vires centrorum esse- dixero . III. Multo aliter opinantur Ne tonL Diseipuli , ex quibus plerique cum msschembroehio , ejusque. Commentatore fs. 49 I) censent attractionem dies SD universalissimam materiae pio prietatem exiguissimis, M. minimis corporum elementis initio ab au-- ctor

94쪽

Hysieci Generalsi. syctore natura: largitam, quemadmodum est extensio , Soliditas, dc. vis inertiae, ab eaque elementorum attra Ei ne, .compositorum inde corporum attra monem pendere . Alii tandem occasionalistarum Systematis fautores Metaph - n.

262. P tant massam . materim , ejusque. variam distantiam esse occasiouem a Deo stabiιitam ad ordinem in mundo. conservandum, ut eomarum approxima

tionem ipse producat immediata sua actione t Mentor moderne disco urs 16. de Μon. Adisson dic.

,, 252. Nunc de praecipuis attracti mis legibus

is pauca . Prima est : ut corpora omnia se attrahant ,, in ratione directis massarum . Cum enim Particuis lae omnes se attrabant , jam, integra cor PQ- ,, ris, at dractio oritur ex numero. Particularum is e quibu4 Coalescit, propterea attramo eritis ut massa . . Hinc . compertum experientia est, , corvora densiora, minusque porosa se for- ,, tiuS attrahere: - sic particulae salium, quo,, Sunt densiores, & Plana metalica . ac mar- ,, morea , .cum eorum Pori aliqua Obstruuntur is materia, Se vividius attrahunt. D 233. Altera attractionis lex eSt, ut corpora

,, w attrahant in rasione inversa quadratorum di- ,, stontiae ἱ minimoe vero corporum partes in ratione,, inVςr a Plusquam duplicata, idest rriplicata, vel ,, quadruPIicata distantiarum, Igitur si duo corpori ra Α, .& B, di tent ab in Vicem intervallo 4, . H. alia Vero duo. C, .& D'intervallo 2 , erit at- tractio primorum, ad attractionem secundo,, rum A: 16. St. Vero. A, B, C, D sint minimae. A materiae Particulae, eriti, attramo primarum ,, ad attractionem secundarum , ut 2: 64, Vel ,, I 6: 2 6 s ad ith. nia D 6, I U7.Geom. nil I94 . Ra- tio primae p*rtis hujusce legis patebit, . ubiis de gravitate . Alterius vero partis ratio hae ori est: - si a tractio minimarum, particularum fo- is rei in ratione inversa, duplicata I dii tantiari rum, Sicuti attramo corporum, jam vis atri tractiva minimarum particularum foret sensi-., . bilis etiam extra contactum, quo Pacto gra- , D Vitas

95쪽

, ,' Elementa I

is vltas sive attractio corporum etiam In ali ,, qua a tellure distantia est eadem, quae in contactur sed minimae particulae. extra contactum is non exercent sensibilem attractionis vim , ,, ergo earum vis contactu multo magis creab, Soid, quam minuantur distantiarum quadrata . D 2.34. Praeter attractione mi etiam vim repetis,, Ientem qua corpora se fugant S agnovit Nevvri tonuS, eamque kb attractione Omnino inderi pendentem: hanc porro vi. m ait exercerio,, corporibus in distantia positis : nempe ,4 cumis attractio ad certa intervalla pertingat, jam is deficiente attractione succedit vis repellen S, , sicuti in algebra evanescentibtis quantitatibus mdi. muti vis incipiunt negativs s in site Opt. ) . At, , NevVtoniani plures vim repulsivam ab attra- , , ctionum inaequalitate derivant; aquae e X. gr. ri particulae , inquit orta dus ad s. 3II Phys. Nus, M sediemb. ), si majore se vi attrahere ponam is tur, quam eaedem attrahant Olei Particulas, is tum olei particula: majori quoque vi se imVicem petere sanam tur, quam aquae Particu las petunt , aqua, & oleum invicem commix ,, ta a se mutuo semper: Separabuntur, aquamis innatante oleo. Quid simile fortasse accide, , re Poterit in caeteris repulsionum phaenomeri nis , quini ad repulsionis vim, & principium

is confugere sit neces ge,, 233. Haec de attractionis systemate sume iant: is erit enim de pluribus ejus phaenomenis fre- is quens disputandi, locus . Illud nunc adnotabi- ,, mus, ait monem, quem corporibus tribuitis NevVt Onus , etiam ad ideas, ac spiritus fuisseri a nonnullis extensam, ut legere est in libello,, ita lice edito Neapoli anno i 747; In quo auctoro pseudo monimus De Ia muri totus est, ut ex memoriae phaenomenis ,& veritatum evidentia extorquente intellectus assensum Inu tuam. ide- ,, rum Ri tractionem, ac veluti . magnetismum D eVincat . . M 236. Corol. I. Attractio, prout a Neo tono Pro Ponitur , diversa. Omnino est Ab occultis I M. ShO-

96쪽

,, intrinsecam, ac distinctam ab impulsione. ri caussisque mechanicis n. aso , neque ejus,, caussam etficientem physice determinat, sedis eac quibusdam obsorvationibus , ac experiri mentiS Vim attrahentem an natura existere,, concludit, tamquam notum effectum ., cujusis Caussam se ignorare fatetur . Sicuti ergo . si dicerem: magnes attrahit ferrum, cujus at-

, tractionis ignoro caussam, non propugnarem ., Uccustam qualitatem , shd manifesti effectus is existentiam, nihil de ejus caussa asserendo ;is ita Neu ut onus universalem attractionem exi- ,, Stere contendens, nihil de ejus caussa stabi- ,, liendo, de restauratis Peripateticorum Oc-- cultas qualitatibus jure nequit .Postulari. ,, 2 7. Corrol. ΙL.Semine vutoniani, qui ajunt,ue attractionem esse antrinsecum materiae attriis butum, vel proprietatem n. asi ), postliminio,, revocant Occultas scholasticorum qualitates: is solo enim nomine differt attractio hoc sensu ,, accepta R Umpathiis , .& vis . rupellens ab antν- is Pathia Peripateticorum : sive enim dicas fer- ,, Tum ad mλgnetem accedere, aquam ab oleo ,, repelli, quia habet magnes vim attrahentem is servum , Oleum autem Vim aquae repulsivam ' is sive , quiae habet magnes virtutem cum ferro is symphaticam, oleum Virtutem cum aqua antiri potnicam. , idem profecto dicis, novoque solumis vocabulo, uteris .

- is 258ὰ ShOlion. Idem contra inertiam, quam ,, vim materiae intrinsecam diximus , urgere numer. 243) quis PQ Sset. At advertendum ne dum, inertiam certi SSimis experimentis , ac con-- stantibus, ct universalibus nobis es Re explora-

is tam , sed ulterius nullam posse a nobis fingis, eaternRm caussam, cuia nertiae effectus possint ,,- adscribi num. 242 : imo cum haec vis ipsam ,, materia mi immediate afficiat, impossibile videri tur, aliunde oriri quam ab elementis compo-

o Mentibu , quibus Propterea insitam inertiae Vim

97쪽

jure putamus: unde inertiam inter caussas simis ,, plieissimas recensemus, ultra quas non licet ,, ulterius progredi. Verum attraAionis Phaeno-- ,, mena e X Pluribus externis caussis prodire pos-ri sunt, quas ipse Neotonus inQuit n. aso quaein, , que in loco dabuntur; hinc eam a Sserere main is teriae intrinsecam , idem est ac occultas Sch

,, Iasticorum qualitates in Phyr sam revocaro . . PROPOSITIO . μυυtoniana attractis statui nequi

veluti universalissima nasura lex sive communis i materia Proprictas.

Σ. s.' probatur . Naturae lex, ac communis mamteriae proprietas talis esse debet, ut datis cer

tis conditionibus determinatos producat essemIs n r): atqui talis non est attractis: patet hoc

ex innumeris attractionum speciebus inter se diversissimis ex Nervionianorum assertione : nam attraistio planetaria est in ratione reciproca duplicata distantiarum, Sequitur constanter mas sarum rationem , ' neque unquam in mim repellentem commutatur: attractio magnetica est in

ratione recipro ea, non duplicatat, sed quia ruplicata distantiarum , atquu modo est attracti O, modo repulsio, juxta respectum ad eosdem, vel diversos polos: electrica nulli subest legi, vidimus nihilominus eam prius attrahere , deinde xepellere eadem eo ora ἡ attramo , qua vitrum suspendit liquor . in tubis capillaribus, non est

in . ratione massae, sed sequitur. internam vitri

superficiem: attractio cohaesionis in singulis sere corporibus est diversa; alia enim in contactu magis, alia minus e sat trahunt I alia se repellunt, ac universaliter etiam in minimis distantiis attractio cohaesionis est nulla . Haee o mnia sunt ipsis NeVutonianis certissima . Quomodo autem attractiones tam diversae, & oppositis adsectionibus donatae , quarum aliae Sequuntur rati em reciprocam duplicatam , aliae qua druplictatam distantiarum : aliae respondent mas-α is , aliη mPerficiebus: aliae sunt semper attra-

98쪽

Phys ἰ- GemeraIἰs. yyctionesi aliae 'in' vim repellentem commutat crur, quomodo, inquam, hi omnes oppositi eia sectus prodibunt ab una universalissima attra-monis lege, sive ab eadem una 'coaununissima materiae proprietate λχω A Hinc patet falsas esse, leges , quibus in nititur Neotoniana .attractio 232, 233 J. Nam attractio magnetica ex Musschembroekio non est, ut quantitas materiaei; intenditur enim, ac minuitur in eadem massa, cum figura mutat , vel frictione magnes agitatur: attra ctio tuborum eapillarium ad massam vitri nu Iam rationem habet . Non ergo certum eStattractionςm esse , in ratione , directa massa

261. AItera vero lex primo seipsam deStruit, cum Statuat in majoribus corporibus attracti nem in ratione inversa quadratorum distanti in minimis vero particulis in ratione inversa

triplicata, vel quadruplicata n. a33 3. Nam

Sicuti extensia, soliditas , & aliae corporis adfectiones sunt a particulis ipsum. componentibus, ita & de attractione dicendum erit ; ergo quam

servat contavius proportionem attractio P.irtimim larum, eandem servare debet attractio integri compositi , cujus tota sumetens. ratio in elementis continetur ἰ Deinde , observante Bernoville, si attrinio agit in ratione massae, ut seri Prima lex cum .diffunditur in distans . aget etiam in ratione massae r sed massa crescit in ratione cuborum Geom. n. 274 ), ergo semper imminuetur attramo in ratione inversa triplicata, non vero duplicata distantiarum . Tandem Plura sunt corpora, quae juxta se posita nullum exhibent attractionis indicium : alia ; quae attram hunt, cum attrita calorem conceperint . veluti cera obSignatoria , sulphur, colo Phonia, cae mentum, &. Caetera corporae electrica vocata : ali Atandem, quae etiam, in distantia sensibili eoi locata ad se decedunt, veluti magnes, dc ferrum. Est ergo fictilia prorsus secunda attra-

99쪽

metria , ac Anaἰysi prorsus eliminandam , eamque repugnare pluribus ostendit Dissert. de te. --.

I 61. Hisce adde: ex hac universali attractic ne necessario consequi actionem in discans. , quam impossibilem esse nemo non intelligiti, cum contradictionem sapiat corpus agere in lo-oo , in quo non est 4 Id autem contingeret, si attractio foret materiae intrinseca: cum enim dieitur Saturnum pluribus millionibus; leuca rum a sole dissitum attrahi ab .ipso sole, jam supponitur octionem Solis. imprimere quemcian motum Saturno t esd ergo opus solis actio reiscipiatur in Saturno, cum ipsum moveat. Nunc quid est haec solis actio transiens in Saturnum

adeo dissitum-λ Est quid a Sole distinctum Θest corpus est spiritus.ὰ est nihil λ Inquies

cum anonymo Auctore dissertationis contra Ηamsergerum . Solem in Saturnum agere non Premendo , cum haec actio contactum exigat, sed nitendo , seu tendendo in ipsum Saturnum , & Vicissim , Sicuti agunt in centrum gra Ve, in scopum Projectile , in primarios securi. darii, in solem primarii. At bene est ue haec igitur mutua attramo Solis, & Saturni, aliorumque corporum est Purus conatus cujuscumque corporis accedendi ad aliud, ideoque semoVendi, non est ergo corpus indifferens ad . motum, ut postulat inertiae lex n. et O , imis corpus motum in se ipso producet , ut ad aliud aceedat . Si hoc absurdum fatearis , necesse ergo est agnoscas in attractione corporum actionem in distanS. 163. Tandem attractio in datis distantiis con vertitur in vim repellentem, & ex adverso vis repellens in attrahentem, idque in nonnullis tantum corporibus accidit, si Mussehembroe hium audias a suntque hae repulsiones ex eodem Phys leo diversae indolis, nec eandem agnoscunt CguS-sam. Hanc repellentem vim ab attractione omnino independentem reatuit Navvisnuia alii ve-

100쪽

. nysiis coneratis . civr' ipsa attractionum inaequalitate putant ortiam: alta , laudem Idem ajune esse Principium a tractionis, & repulsI 'Mis , ac sola ny ina esse diversa; nempe eam detin caussam modo esse at trahentem, modo re Pellem tem Pro diverso cor Por Is Stadu, Sosciis. ι. mi. J in quarum opinionum varietate PeSSImae caussae Patrocinium auis paret Et sane : SI vim attrahentem ab attra-

ct one diversam dixem, inerit Era O eidem materiae dupleX OpPn Siva Vis , M tractionis , ac repulsionis , ac una in atram Sibi Oppositam, pro sola

distantiarum Varietate, quae corpori estrinseca omnino est commutabiturri, quod quantum a naturae sImPl IcIta e abhorreat, nemo est . quin n videat . SI ab attractionum inaequalitate vim repellentem GrIr I dicaβ , certe non explicabis . quomodo et Iam In Vacuo coriora nonnulla solidas' repellant, quomodo lux apposito obstaculo crepa contactum per repellentem plani vim egre- aiatur : quaenam enim major attractio finai potest In lucἡm, quae Pla. ni attractionem superet λConcludendum Itaque eat, neotomanam attractionem , quomodocumque explicetur, non e&se naturae legem universaelem S communem materIae ProprIetatem . 164. Corollarium. EtSi -Plures existant in natura corporum acc2SSus , & recessus, Sive Vis at trahent Is, ac repellςntis e sectus , sunt tam. adeo varII , dc Inconstantes, ut non ostendant uuam dari u IVersalissimam attractionis legem. Unde concludendum .plura attractionis phaenomena ab extern I aeris pressione .p ndete aut