장음표시 사용
91쪽
fi et ne tactu Igitur 'qui in naturalibus ideterminatum st, hoc niodo.
De ipso autem facere, &. pat' dicendum conlequenis
suscepimus,enim a Prioriis bus subcontrarios ad inutis
s Multi enim coeorditer hoc. dicunt, quod simile quidem a simili omne asinallibile est;
a pr6pterea quod non magis' Mi iuudi , quatri passu uin litalterum altero: oinhia eniti similiter existunt eadetnsiis milibus.
his patet necessitatem contactus ex raritione actus, & potentiae oriri , adeo ut eum aliquid, ut actus aliud respicit, ac mouere proximε potest , illud necessario tangat, cum vero aliquid , ut potentia ab alio respicitur, aptumque est, ac determinatum ad suscipiendum m tum, ex necessitate ab eo tangatur. Atque haec de tactu,qui naturalibus,&corruptibilibus inest corporibus deta nita sint. Consequens iam est vide actione & passione dicamus, quandoquidem ut actionem, & passionem contactus, sic mixtionem pωcedant actio, & paLsio. Atque ut consuetum seruemuS o dinem, antequam propriam de acti nis,& passionis natura proferamus senatentiam , quae a Veteribus hac de re minus probe sunt dicta refellere oporutet. Duas igitur a i maioribus nostris quodammodo inter se oppositas sententias accepimus. 3 Etenim pleriq; in eo consentiunt, ut simile a simili pati nihil posse dicant, &actionem, ac passi nem inter ea fieri posse negent, quae tamilia sunt. Sic autem arguunt. 6 Ne trum eorum,quae similia sunt magis autero activum,aut passivum est , cum ea.dem omnia similibus aeque in sint, qu niam igitur in similibus determinatum agens,aut patieuS non est, nec ulla por
92쪽
fieri actio, aut passo. Hinc Uero quae dissimilia sunt,& differentes habent formas aptissima esse, ut mutuo migant, di patiantur asserunt. sit isd si quis dicat simile pati a simili,propterea
quod maior ignis minorem absumat,ac deuoret: respondent id ob contrarietatem euenire,quae inter magnum,ac paruum inest. 3 Democritus autem solus prae ceteris non nihil proprij attulit. Nam agens, & patiens idem , ac simile esse asserit, fieri haudquaquam posse existimans, ut quae dissimilia sunt, differentesque obtinent formas agere 'icissim,
ac pati queant Quod simquese pro prijs discrepant formis,quippiam in se
mutuo agant , hoc illis euenire censet,
non quo ab inincemdifferunt, sed quo eadem, ac similia sunt. A i Atque has v eerm de actionis, & passionis natura proferunt sententias. hil se in Pi At qui sic aiunt partim vera, partim falsa enunciantes quodammodo opposta sententiat dicunt. Condradictionis vero causa haec est. Nam cum tutum ipsum considerare debuissent, nempe materiam, & formam eorum, quae agunt, & patiuntur, de alia , a que alia dumtaxat parte loquuti sunt.
Alij enim agentium, ac patientium spe- lctante. formas, quae agunt, & patiun- l.li tur l
s Dissimilia autem, digerentia Beere. & pati ad inuicem nata sunt. s Etenim quado mInor ignis a maiori corrupitur, propter contrarietatem hoc inquiuipatir contrarium enim esie multum pauco.
Tex. 4fI Democritus autem vhra Nilos proprie dixit solus: in-luit enim idem,νsimile esse aciens, di patiens, non enim contingere altera,&differentia pati ad inuicem. x sed si altera existentia fataeiunt aliquid ad inuicem,nsi secundum quod alterased se eundum quod ide aliquid in existisilie accidere hoc ei .s Quae igitur dicuntur haec:
Tex. 48. I Uidentur autem hoe modo dicentes sub contraria apparere dicere. 2 Causa aute contrarii sermonis est, quoniam cu oporteat aliquod totum inspicere,partem aliquam dicunt ambo.
93쪽
indisserens rationabile est nopati a limili aliquid.
Cur enim magis alterum rit activum tuam alterum
3 Ato; si . simi ili pati aliquid
eoisiuile est,ta ipsu a seipio. ε Proinde his ita se habentἐ-bus,nihil utiq; erit aut ineo ruptibile, aut immobile,si simile,secunduin quod simile,
ν Ipsuin enim seipsum mouebit omne
IVM 4 et Et omnino alterum, & nulis latenus idem similiter. x Nihil enim patietur a lbedo
a linea aut linea ab albedine, praeterquam secundum accidens , puta si accidat albam, aut nigram esse lineam.
tur dissimilia esse dixerunt, cum dissi miles formae dissimiles efficiant actio
nes. Alij vero agentium, ac patientium materiam considerantes, ea similia esse affirmarunt, cum inter ea existat actio, qus circa idem versantur subiectu, communemque materiam habent. 3 Et quidem certum est ea, q uae & in mat
tia , & in sorma similia sunt, mutuo a gere, ac pati nullo modo posse. Quae enim assignari potest ratio, qua alterum eorum sit potius activum, quam passi-uum Θ s Deinde si actio similis fieret in simile, atque similitudo actionis causa eslat,quq similiora sunt, in se promptius agerent, at alteri nihil similius est, qua idem sibi ipsi, ergo idem in se ipsum
maxime aget, &a se ipso patietur . si His vero sic se habentibus nihil utiq; incorruptibile, aut immobile erit, si quiadem simile, qua simile essiciens est. γNam se ipsum dis luet, ac destruet v-
numquodq; cum mouere se,ac transmutare quod uis aptum sit. 1 Praeterea nec similiter ea vicissima gere, ac pati queunt,quae omnino dissimilia sunt, & penes materiam, ac la mam diiserunt . Neque enim fieri potest, ut linea, & albedo, quae commune haud obtinent materiam in sese mutuo agant, & patiantur, nisi secundum a cidens ex eo, quod alba, aut nigra fue-
94쪽
rit linea . Manifestum autem est quae prorsus diuersa sunt, mutuo activa , di passiua non esse. Nam ea, qua diuersam
habent materiam contraria non sunt: 3 atquae nec contraria sunt, nec ex cim.
trarijs constant se inuicem depellere, atq; e proprio statu dimovere non student, quae igitur penes materiam disserunt, ac prorsus diuersa sunt tuo agere,ac pati nequeunt. i i ,
Sed iam controuersitam hanc di Luere, ac propriam constituere sente
Quoniam igitur quaecumque vicissim agere, ac pati apta non sunt, sed ea
solum,q uae aut contraria videntur, aut quoquo modo contrarietatem habent, nec cile est agens patienti genere quidem,ac materia simile, atq; id evila, mcie vero , ac forma dissimile, & contrarium . Clara autem inductione patet gens, ac patiens eadem genere,ac mat ria est e. di a m corpus aptum est a cnTPOre,cum quo undem obtinet materia
pati,& sapor a sapore,& calor e calor & quodcumq; materiam habet ab eo, quod praeditum eadem materia est.M teriam vero haud omnium primam in telligo,quae suapte natura informis est, sed eam, quae aliquam habens sormam in proxima ad aliam suscipiendam ' tentia constituta cst.
a natura qMarcumque neque e latraris, neque ex Contra. xijssant.
πια φαr Sed quoniam non quodcu-que natum est laeere,di pati. sed quaecumq; aut contraria sunt, aut contrarietatem hahent,nec ste est 5 patiens Licrem genere quidem simile elle di idem. specie autem diiIuiali di contrarium a Natumen in estgorpus qui em a torpore sar rauic a sapore alor vero a calone patis omnino autem,quod riisdein generis ab eo, quod ei videlis gentris.
95쪽
-. si . t Huius aute causa est, quod contraria in codem genere sunt omnia, e faciunt autem,& patiuntur contraria ad invicem. 3 Quapropter necesse est, aliquo quidem modo eadem esse,& faciens,& patieris,aliquo aueein modo altera , &αissinulta ab inuicem.
patiens genere quidem ea.dem. & similia, specie ver diiIintiuia, a Piativo As talia autem contraria, s manifestum est quod acti-ua , de passiua ad inuice sunt
S coi ruptio in his. C ιη Ideo, 8d rationabile iam ignem calefacere, di frigidua a frigidare, de omnino activuasIimilare libi ipsi patiens. y Faciens enim,di patiens co-
omnia contraria in eodem continentur genere, atq; eandem participant mat riam , quam ut possideant continenter bellum gerunt, I pcdic vero, ac forma diuersa uni: at quaecumque vicissimagunt, & patiuntur contraria videntur,
etenim in physicis dc finitum est haud a quouis pati quod uis, sed ab eo, quod
certum, ac determinatum, & contrarium est, ergo agens patienti genere, ac materia idem,S simile est. 3 Quamobrem necesse est agens, & patiens ea dem quoquo modo esse, quatenus habent communem materiam , quoquo modo autem di uersa inter se, ac dissimilia,quatenus oppositas obtin ent id mas. 6 At vero quoniam agens, di patiens ' genere quidem, & materia eadem, ac similia sunt, specie autem, ac forma dissimilia, s atq; huiusmodi contraria videntur, si manifestum utiq; est ea, quae vicissim'agunt, ela patiuntur contraria, avi media esse .f7 Praeterea omnis generatio,& interhus in contraririjs versatur, at actio, & passio generatio, atq; interitus est, ergo actio,& paLsio in contrarijs vertatur . y Quam brem rationi consentaneum est ignem
calefacere, & frigidum frigefacere,&Omnino activum id, quod patitur sibi simile reddere. β Nam agens,& Patiensi com
96쪽
eontraria sunt, ιο omnis autem generatio in contrarium tendit, eaq; patiens opposita ei formam acquirit,quam n dum patius habebat, necesse ergo est, ut patiens in id mutetur, quod agendi vim obtinet. Sic enim generatio in contrarium erit, per eam genita forma,
quae agentis formae similis est. Quare a- gens id praecipue intendit, ut cum agat sibi simile patiens reddat. Ex his iure patet quomodo Veteres oppositas proferentes sententias ve ritatem quodammodo attigerint. Etenim quandoque subiectum pati dicimus , cum eX una qualitate in aliam oppositam mutatur, quomodo sanari hominem,& calefieri,& frigefieri, aliisque sitnilibus assici asserimus. 3 Quandoque vero oppositam pati formam diacimus, cum altera adueniente forma recedit, quo modo frigidum calefieri, di sanari aegrotum a firmamus. ' Atque vera quidem utraq; loquutio est. s Eoudem modo,& in agente contingi qua-doq; enim calefacere hominem, quan doque vero calidum asserimus. si Nain partim quidem patitur materia', Pa tim vero opposita in subiecto existens forma. Iam vero quoniam tum agen S, tum patiens materia, & forma constat, eademque in ambobus inest materia ,
atque dissimiles , oppositaeque formae,
tiens in faciens transiuutkr .ax Sie enim erit in eontrariugeneratio.
r Et secudum rationem quo aenon eadem dicente, an bos lamen est tangene nnu-
L Dieimus enim pati quadoque quidem subie hin uariat ri hominet S calefiuri M& instig dari Miti alia eodem
s Quandoq; autem tale seri quidem si igidiim pari au
4 Ambo autem sunt vera Eoctem 1Adb,be de lacte te,quandoq; enim hornisἐni calefacere anci uim us,quado - que autem mureni.6 Est enim ut materia patitur est autem ut contrarium: '
97쪽
r Ad illud igitur respicietes,
x Eandem quoq; ratione ex stimandum eli de ipso faeem , di pati , quam & de ipso
a Dupliciter enim dicitur flem uens,in quo enim est prin lι. cipaum motus hoc mouere, 3 principiu enim prima cau
4 8c rursus ultimum ad id, 'quod mouetur,& generati
ciente. Etenim medicu sanare dicimus
a Primum igitur mouens ni hil prohibet in motu quide immobile esse,s in quibusdam autem neces
qui materiam dutaxat considerarunt, activa, di passiva eadem quodammodo,& similia esse dixerunt: qui vero ad ipsam tantummodo respexerunt sormam , activa , & passiua oppositas, ac dissimiles habere formas arbitrati sunt a, Habemus ex his quaenam activa, &passiva sint , quae vero activa, cum a gunt repatiantur, in p sentia determinandum est. 5 . - Notandum ergo est agere, ae pati, quemadmodum & mouere, ac moueri dupliciter contingere. Nam mouens duplex est.Aliud quidem,in quo primu principium motus inest , quod vere, ac proprie mouens dicitur , 3 etenim mouendi principium causarum prima est, quae insitam, atque radicatam in se m uendi vim habet. 4 Aliud vero mouens est, quod ita mouet, ut post ipsum id tantummodo sit , quod mouetur,& gmnitam suscipit formam iau Atque codi mmodo agens alterans duplex est, si aliud quidem primum, ut medicus, a quo sanitas, ut a prima causa dependet, I aliud vero ultimum ut vinum, quod proxime aegrotum assicit corpus, & ad sanitatem alterat. - 1nimum igitur m uεsita mouet, ut ab eo, quod mouetur haudquaquam moueatur. u Atque si de primo omnium mouente ab Omm
98쪽
secreto materia loquamur, prorsus immobile ex necessitate est. λο Vltimum Uero mouens ita mobile mouet, ut ab eo vicissim moueatur. M Idem & in actione contingit. Primum enim agens haud repatitur ab eo, quod transmutat, ultimum autem ex necessitate patiens est. 3 Clara huius rei patet ratio ἶ; nam ea , quae communem cum patiente materiam non habent, citra passionem agunt, ut medendi ars, quae in
cit in animo, & primum sanitatis essi,
ciens est. Ea vero, qua communem cum patiente materiam obtinent, agunt
simul, ac patiuntur, quemadmodum cibus, qui aegrotum afficiens, atque immutans corpus ab illo vicissim patitur, di immutatur . . si Aut enim calefit,
aut frigesit , aut aliud quippam simul
agens patitur .: si Est autem medendi quidem ars primum principium motus, cibus vero ultimum, proximeq; adhaerens et,quod patitur. Quapropter manifestum est qua cumq; activa Drmam habent in materia, pati posse, dum agunt, quaecumque vero non habent, pati non posse. Eandem vero, ut ita dixerim, oppositis su hi j ci rmis materiam asserimus, quatenus ad eas relata, a quibus ad varias contrahitur species,quandam genericarii milem unitatem habet. 3 Hinc veroni M a acci-io Vltimum autem semper
at In actione autem ptimum quidem impassibile est,
12 vltimum autem, teipsum patiens est. 1 3 Quaecumq; enim non ha bent eandem materiam Δωeiunt impalsibi. ia existentia. ut medicativa, ipsa enim saaciens sanitatem nihil patitur ab e qui sanatur, si
14 Cibus autem faciensac a se patitur. is Aut enim ealest,aut in frige datur,aud aliud quid patitur
simul faciens. 6 Est autem medicatiua quidem,ut principium, cibus autem ultimum est & tangen Tex. I iauaeeumq; igitur activorunon in materia habent foemam, haec quidem impassibilia sunt, quaecumque autem in materia,passibilia. x Materiam enim dicimus tam iliter eandem, ut ita dies, este cuilibet oppositorum,ut genus existens. 3 Potens autem ealidum este praesente calefaciente,& ap -
99쪽
est, factivorum haec quidem. impassibilia liaee autem parusibi Ii si Et quem modum in minis . eu 2.Miu modares sese lα. ties in istasis. ltis o 36 IIlio enim primum in uoi- ita est, & in factitas primum iaciens impassiuale est.
. x Est enim esectiva cauia,ut ' utule prinippiuin motus cuius autemgratia non effecti-
23 Ideo sanitas non est effecti ua nisi steundum translatio-
aecidit, ut eadem oppositorum existente materia frigidum, quod fieri potest calidum, cum admotum fuerit id, quod calefaciendi vim habet, caloris induat formam , & sic in alijs omnibus conti gat.ε Quamobrem ut dictum est, activorum haec quidem minime pati,haec vero pati queunt. Et quemadmodu in m tu, sic & in actione, ac passioneeontinagit. ' Etenim in motu primum mouens immobile est,quare & in actione primuerit agens passionis expers. Ultimum namque & proximum dumtaxat agens
in Quaeres cum dc finis, de essiciens eamia moueat 3 quo modo ab inuicem dis,
. Respondeo causam essicientem esse, unde motus principium existit, id ero, cuius gratia aliquid fit, causam escientem non esse. Quare sanitas haud proprie,sed translatione quadamessiciens dicitur . Manifestum autem
3 Etenim facaente, cum Ine-i r'generatur aliquid paues.
4 Habitibus autem praesentiis bus non an sitis generatur, sed est lair . M Formae autumac sinas lata
est finem effetentem causam non esse. 3. Nam quousq; essiciens actu causa laei rit, sem per aliquid in patientesinat cum adest finis generatio cinae, atque immis utatum iam patiens est ; ergo finis causa effciens non est. Minor patet,l ' quia forma, & habitu existente nihil praeterea fit, sed iam est, s serma v ;bro, di finis idem numero sum, atq; cumit . i. a in
100쪽
In eo,quod fit inexistant, ipsumq; per
ficiant, habitus vocantur, si materia autem,qua materia patitur, ijsq; subiiscitur,ergo existente fine cessat mutatio transmutato iam eo, quod patitur. 7Quoniam igitur ignis in materia existentem calorem habet, dum agit,simul patitur.' Quod si a materia seiunctus esset calor, is utiq; pateretur nihil,dum ageret.' Verum fieri non potest,ut naturales, caducarque formae ab omni seiunctae materia existant. o At si aliae amateria solutae consistunt formae, ut quae caelestes perpetuo orbes cient motu , haudquaquam patientes agent. Ex his igitur manifestum est, quid sit agere, & pati, q uaenam activa, & passiua sint, quam ob causam in sese agant, di patiantur , & quo modo agen S agat, patiens vero patiatur. Etenimbagere ad passibilemi qualitatem mouere est, pati vero ad eandem moueri, atq; activa,& passiva sunt, quae communem materiam, oppositasq; habent formas,&vicissim agunt, ac patiuntur plura ob eandem,quam Obtinent, materiam, Oppositamq; agens cum expellit formam,
sibiqi simile reddit patiens,agit,atqI patitur patiens, cum oppositam suscipiens formam agenti simile fit. ri 1 a Iam vero quoniam actionis,& passionia modum in uniuersum, ac leuiter
c materIa stulem neundum quod materia passuum.
et Ignis igitur habet in matriria ealiditatem. a Philo M. 8 si autem aliqua e siet separataealiditas, hare nihil uti quo pateretur. s Hane igitur fessati impossit bile est leparabilem esse. Io si autem sunt quaedam talia, in illis utique erit, quod dieitur, verum s
II Quod ititur sit laeere . Se
pati, A quibus insit , di qua. re ,& quomodo determina. tum sit hoc modo.