장음표시 사용
141쪽
tis aquae partim extinguidissipartim exinusitur, hinnor vero remis, partim una eum olore extrudicii partim etiam a fragore codensatur,acriacosvrgit glacies. me nos
docuit Arist.in secundo de partibiis Animalium,cap. inquiens, Sangvis fibris detractis non valet congelari, fibrarum enim ruitura terrea est, quae si non eximantur,cogitur,ut Terra humua frigorere u enim calor exprimitur, humor una trah itur,atque eum porat. Insisper in quinto de Geneti AntinaIium cap. 3 amnis Indurati riuealor, rum frigus,nam euenit ut ab utrisque humor evapore sevieetaealtae per se a frigo re ex accidenti, ima enim cum eatore humor educitur , nullus enim humor fine cali re est,&e.Philoponiis tarnen coni. 3. primi de Gener.inquit, aut quod verius est sex milvo. gustondensans partes aquae, reddit aquam duram;addo ego ut dixi temtiorem liis. Mu. morem eduei,remanentem cogi. Ex his colligo,non agere ultra gradum, sed contrae.
ria inniem piignare. Afferebantur demum instantiae de lapide consimilem fratrugente, de gladio consimilem hebetanto, de oculo vidente consimilem. Respon- μ me deo lapides, & gladios inuicem agere, non ratione similitudinis , sed oppositis
nis. Nam primo mouentiat oppositis motibus, uel saltem unus mouetur, quiescit aLter. Secundis considerantur vi actu dura, potentia fragibilia, ae ita ambo sunt actu, de potentia per actum agunt,per potentiam patiuntur.Sed est dubitatio, cum sint pa Dubina. ria, actio prodeat ex proportione maioris iniqualitatis,quomodo se mutuo supe- - .rant,& franguntur Respondet Clarissimus Boccafid accidere,quia pars percutiens Sorutis agit iiirtute totius. At hin: non satisfacit, tum quia similiter patiens resistit virtute toti iis,hinc maius seriiatur diutius. tum insuper,quia si fiterint duo plan aequa,exteta, A& inuicem se percutientia,se frangunt, ut de duobus speculis aecidit, etiamsi secum dum uniuersam extensionem se tangant. Ideo dicamus, duritiem stangentem supe- sint. rare non duritiem alterius,sed facultatem resistendi,ideo frangit id ut potentia fra mnia .gibile agit;utrumque ut actu durum,sic inuicem agunt, quia ambo includunt actum , di potentiam, ut saeph ait Arist. Ad instantiam de oeulo, dic oculum agere ut colotaratum, pari,flerecipere ut perspicuum. Addo inseper cum Alexandro, recipere non totum oeulum sed partem mediam, quae eum sit perspicua, non habet proprium c lorem,color enim est aedis terminati, non interminati perspicui, sed potitus includit incliciationem quandam omnium colorum,adeo ut ob id omnes recipere valeat tamquam persectiones eiis inchoationis. At de his latius in proprio loco.
Gre rentia quidsit, opiniones varia. XVIL
Voniam pm notitia attinentium ad reactionem, necessarium est praenoscere resistentiam, quae prosem cognitu est difficilis, ideo de ea mihi breuibus disserendum propono. Qiveritur, quid sit Resistentia' a de re operationes quatuor sunt: Vna est Petri Pomponatij in: tractatu de Re actione, parte secunda, cap. 3 Alicentis, Resistentiam si iram. non esse actionem, neque passionem, sed impedimentiun quoddam, Pomm .
Heis inquit , Resistere esse, impedire, vel pentias , vel in parte actionem sentis. Huste sequitur Vi e vincauella in quaestione de Reactiones Inquiunt vinosthi, Resistentiam,&Resistere, congruenter declarari periinpedire, quia minus, Trinc Dionem denotat, quam resistere. Hoc confirmant per Aristotelem, qui in octauo Physic. 3 a. inquit, Pilam non moueri a pariete impediente, de ei resstente; similia ter hoc patet, quia paries sine ulla actione impedit transitum uenti, eique resistit.
Insuper eonfirmatur: quia corpus non mouet aliud eorpus, nisi moueatur, paries r sistens vento, & Pilae non mouentur, quare non agit, & mouet. Hanc opinionem meso.
apprimε dubiam puto,cum enim dicant Resstere esse impedire,adhuc remanet dubitatio
142쪽
De effect.& perphss. operant. per naturam
ratio, clindnain sit Iinpedim Mum acti vel passomam verba vel actionem,ues pastmnem delicitant nec uerbum datur,quod alteriim horti irrnoli significet.Praeterea, 'Impia irritici originem ducit ex materia, uel ex tbrma,sive quod idem est, ilet ortum ducit ex aeti uel ex potentiarti cx serina,& a ,erit actio:s ex potentia de materia,passio erit.Confirmatu quia Impcdire uel est actus primus, vel secundus: non primus, non enim est servi aliqua,& finis alicuius generationis: sed est aetiis secundus,qui se Distotis . cundus actus,ves passi vel actio quaedam ne debet, praesertim tamen actio. At di- -t---aliquis,impedire action non est aetere sed actioni obsistere,& eam euertere. Hoc nullius cit roboris: quia agendo repellimus aetionem aduersam, eique obsistimus, ut
uno contrario repellitur alterum. Confirmatu quia omnis facultas,uel est agens,uel patiens;ca resistentis est facultas quaedam,ac potentia; idct,uel est agens,uel patiens, alia laetultas tertia,qtiae neutrum sit,non reperitur. At conficinabatur aduersa opinio Dili4 ιιιν per Ariti Otelem in 8. Phyc3 a. dicentcm,pilam non moueri a pariete resistente . R riui Asaὐ spondeo, Aristotclein non negare parictem nullo pacto mouere,sed Blum primis,&pens inquit etiam, QuirCmouet impedimentum, est ut moueat, est autem ut non , ut qui columnam mulsit, aut qui lapidem remouet ab utre detinentem illum , s undtim accidens enim ni ct,. ut rcpercussa Pila non a pariete, sed a proij ciente mota est, ct c. Constat Ari stotelem concedere, quddmoueat ex accidenti, nam proijciens pilam,Cam mouet, tum repercutitur per intermediu parietem. Addebatur parietem sine actione prohibere transtitiai uenti. Ic non posse mouere,nisi moueatur. Respondi; id esse uerum demouente prim5,&perse,non demouente accidenti, nam quod paries agat in pilam, S vcn tum, ex eo pate quia si pila suerit vitrea fragitur, insuper agit, lilia est principium quietis, remouens transitu,& actionem alterius. iais x. Altera opinio est,qudd resistere sit pati:nam quod opponitur agenti,abeopatiturere Laesoc sistens opponitur agenti,quam patitur. H. ee opinio deterior est prior quonialia om-riis passo ortum ducit ex materiae resistutiaoritiar ex aliquo actu opposito. εις terea, repellere a so passionear,& pati,opponuinciresistere esti repellere a se passionem: non itaque resistere est pati,na linii quiritq; quatenus resistit,eatenus no patinita Demum si resistere esset patiud quod maxime esset aptum pati maxime resisteret, quod falsuest, materia enim clim maxillae sit apta partinibit resistit. At dicebatur, quod opponitur ageuti,patitiir. Dico quod Dpponitur agenti recipiendo eius actionem,patitur: Dpmio 3. at non quod repellit eam. ia opinio esse inutivdani, dicentium resistentiam csso caualitatem desecuiada specie,nam pro fccunda specie 'tuilitatis numeratur potentia&impotentia; rcs stentia est impotetitia ad patiendtim, S potentia ad obsisten- Euersio. dum. Que opinio c t tauri non est cra,qilia aliud est loqui de adhi secudo, aliii.l de pri ino. potatuta in impotentia striat seriar T,Sc primi actus dubitatio est de actu si mindo,
pr ciuite cv primo,aliud est loqui de principio, ex quo prodit resistentia , de loqui opinio A. de actu resistentie.Idcoinquiunt alii, Re illere. dupliciter surpari ites pro resistetitia
Animalitini, vel pro ea inani n)Oxiliri. Rc sis cibi a Animalium denotat nixum , con in tenti one neruorum,ac ni ulcillorum qim actio es csi flentia verb inanim
mini nil aliud cit nili potentia ves impotentia 'ad patienisu, pcrtinens ad secundam ar/κη . speciem Qualitatis. H. xc opinio letiissima est,primo, quia utrique ille rcs stcndi modus cum Animalibus,min inanimis compotit. Vuluti dum ignis suo calore actionem frigoris repellit, tunc non secus ac Anim;il intentis neritis suo contrario resim t.Sinii . . . I liter initi uentibus repellitur Potenti: &Mi putentia ad patiendiim, ii eluti Mimala u. ea quae sutat du:isioris cutis magis laedontibiis,& aeri ambictui resistulit . filii super, ut
dixi, dubitatio est de actu secundo, non dc facultate, & actii primo. θ
143쪽
T pateat qii id sit resistentia,accipicndima primo Resistcntiam velattinere ad altilia am ves ad corpora. Resistendia ad aliura pertinensi verat tinctalcogi ait tollem, ve ad actionen:; si ad cognitionem, ita ad itersis rationi kdιlpiitado res stiruus opinioni alterius; si ad actio; lac, per hanc dicimur & tentatio:rit,us,constatia resistere,& duro cor de impirationab. Si resistentia attulet ad corpora,eavclcst spiritalis, vel materiata; fi spiritalas ta da cimiis opacum resistere redijs It cidi, Si actionibus visbilium, si materiata,ea est triplexa lyrima est resistinuia simi pia pro repugnantia ex natura, se conditione mi,obotinim lxsistutian dicimus laprilem in vacuo non mori ri momento,quia repugna ut ident corpus sinuit sit ita locis distinctis, & in eode imeo finivit sit principium, nae diu,& finis eius: hoc resistentiae genus a nonnullis concedicii Gabalijsneij cisii qua de redulorui in considerativi ne motus grauisi,& leum : aequia haec non propriὸ est resistemia,nec ad rem facit,ideo dimittitur. Altera resisten, tia competens corporibus natura coirilatari,as,ea est,quae consurgit ex qualitatibusree S subiectum disponentibus pri, rcpellcnda actione agentis, veluti durum dicitur resistere secanti.Tertii in seniis reiis ei uia consiligit ex actione qualitatis repelictis, vel minuentis contrariu filum, te cinula dici potcst resistentia priuatiua, hoc: est minuens actionem agentis,uci penitus illam repellens,altera positivi hoc est miniicns vires agentis. Seonada potest sertiari sine eo quod agens repatiatur,tertia nequaqua, ideo fecitnda locum habot in motu Coeli,non te tria; Secunda magis proprio , icrtiam inns dicitur etcsistentia. Exemplum um usq; est Mile lorica, & Clipeo inimico resistit resistentia secundi generis,cnse vero ei resistit, minuendo vires illius, ressistentia
tertii generis. Et cu multiplex sit resistentia, hi sbii duo postremi modi sunt praesentis considerationis, nam cortoriae sunt resistentiar per Metaphoram dictae. In stiper, sociando consul crandii cst, reb.per natura duo co:T peter primuin, ut se pro facultate tueantur; alterit,ut simile procreent. Ob primu resisti mi aduersis, ob alterum agunt in ea, S: qi initis agendo aliquando resistant, EP resistendo otia agant, tanaceti semper distinguutupraticine, D iustitillo. At qiiarritur, quid primo Se praesertim sarma expecta lium resilirere dc se con cruare,vel agerc,& procreare simileλ Cui dissicultati breuibus respolides,dico,t:' stittitues. duplex, vel uniuersis naturae,riel narii rar propriar; si inspicidinus natura uniuertam, per hfic forma ut directa ab uniuersa natura, & pars eius, priino petit findita comunein,vlteriorem,& praestantiorem, nempe procreare simile, consertiare spreto at per appetitum, & institiuum proprium, expetit finem,ela horiit in pro prict inelnpe saluten , fit conseruatioticin sui. Accipio tertio, resistentia vcl socundo, vel tortii, modo sumptam, semper ortum dircc re ex aliquo actit,id .n.quo d penitus cst potestate, e quatenus est potestate, iton resistit, ut patet depriina materia & iitrepta secto, relistere. n.est pugnare, opponi, adi tersari, repellere,
qιiod non eκ potestate. sed ex aliquo actu ortum ducit. His praeassumptis, tum quaeritur qui Esse testilentia λ Dico res stentia omnem, vel secundo, vel tertio modo sumptam pro abibluto esse actionem, diserre tamen ab ea ratione, instituto . Quod sit actio pater, quoniam id quod prodit eX sorius, actio cst; resistentia ex actu, & formai rodit; quar M. In supcr,resstcro,opponi & pugnare, ad actioni cm pertinet. Quod 1it distiliciat ratione, constat cx dictis, dicitur.n. resistentia, ut rescrtur adsita dispositionis conseruatione, ut vero resertur ad productione na sinitis dicitur actio. Resistentia ab aliis vario modo desinitum ego ita defintcnduin puto. Resistentia cit puana
patientis cum auent ex oppositione prodiens, ut agentis actionem pro facultat repellat, pro sitae costiliuionis conseruati me. Et considerandiim,qil Ad quamuis omnis rosistentia si t actio, non tam e contra,omnis actio est ictistentia, iram rcsstcntia prae
Diuisio resistent Le. Ex iam duplicis resistentia. Rebus per
144쪽
ii. De eff. & perpessi operant. per naturam.
supponit sempers luandam antecedentem actionem, quae antecedens actio, res ste tia non est, adeo ut resistentia sub ratione resistentiae dicatur posterior origine, nota tempore,actione principali,cuius est resistentia.
Diata aduerμs ea, qua de Ressentia Acta Ant. Cap. XIX.
T G,quq de resistesia dicta sunt,clariora reddatur,dissicultates nonuIlς E medio tolledς sunt.Queritur primo tu resistetia sit actio nia Qualitates qtiantu agilnr, tantia resistat Dubitatur secudis,quia si resistetia osset actio, tunc vel daretur agens sine paticte, vel Intelligentiae mouetes Celti,paterentur: cosequentia deducitur, quia Cflucti m ueatur certa quada,& definita velocitate,ctia dicitur resistere,qui resisteria si est actio, vel caret patiente,vel intelligentia patietur,cum aliud pro patiente assignat i non possit. Preterea,Omnis actio prodit ex potentia agente, potentia ages est princ ip1u transmuta di aliud;at res stens non permutat aliud, sed impedit, ne per- es mutetur ab alio. Pro solutione harum, de consimilium difficultatum, considerandu s fit ' primo est,actiones,& iesistentias per notiem presertim uariari posse.Primb,per varietatem na turae Qii itati veluti calor maximh agit, humorti inii pro sui similis pro
ii ii diictione. Secundo,Variari possunt per varietatem extensonis, nam maius vehementitis agit, te resistit. Tertio, per varietatem rari,& densi. aliarto,per varietatem moti, &quiescentis, ut aqua calida agi tata digito magis calefacit. Quinto per uariet rem temporis,nam longiori tempore maior fit actio. Sexto, perconitinctionem vel secretionem partium agentis, partes enim iuin potetius operantur. Septimo, per varietatem distantiae agentis,& patientis. octauo per varietatem medii. Non ,per u rietatem Qualitatum connexarum. Considerandum secundo, Qualitates quo sunt
pnstantiorcs, magisquePraeseserentes forma, eo magis agere M sui similis producti ne,hoc enim principalinimum est,& nature maxim E consentaneum,minus autem di Quati a. sponunt Subiectum pro sui conseritatione, & hoc patet primo de calido, secundo de M p frigido. Exaduerso,Qualitates quo magis sunt materiais ut humiditas,&siccitas, nsi relatae ad reliquas, gerunt materis vices, eo magis agunt, dc disponunt Subiectu, is praeassumptis, me conserens ad difficili rati im solutionein, νὴ isti inj. qurrebatur primo, num talitas quantum agit, tantum resistat 3 Respondeo, O-a litas quantasm agit pro siti consepuation tantum resisti non autem quantu agit pro utas quo similis prodiictione,vel quod idem est, aualitas quantum agit priuation tanti inar ti riit, fistit, non quantii in agit positiue, tantiim resistit priuative, ita seruatur inalitatum quasdam magis agere, quam resistere, alias minus. Instabatur secundo, quia si resistentia esset actio lici daretur agens sine patiente, iret intelligentiae mouentes Cςlum patereritur. Respi,ndeo, qtia dixi, praesertim, propriE de re intelligi de acti ne primarii m Qualitatuari,de qua est sermo. Addo secundo, Coelum esse Corpus actu,& resistere per actirna sinim, quae tamen cum non sit per contrarietatem, non est propria resistentia, sed sol mi late si impia, non enim Coelum mobile formam inest dit morori oppositam. Dico tertio, eam late sumptam res stentiam, esse actionein strandam priuatiuam,qualmus percam mimi itur lielticitas moriis, A cosmatur missi stetis in sua constitutione. Inst.ibatur tertio, quia agens est principium transmutandi aliud. Respondeo, agens desinit tir per esse principium motu uel quietis, ita n tura terrae ost prii cipitum officiens quictis eius. Resisten tia Creli,est actio: primo ut minuens acti non , secundo ut seri ratas in parre suam dispositionem. Definitio ta. men principis ci ficientis primo, cu proprie de principali intelligi debet, de resiste tia Coeli non propriῆ, cum criam non sit proprio actio.
145쪽
I. Ope isserintrab. Atii .nimores Physi ,'quorsi cum imis est mirerra, in mali 'militeri,agendo repati, eluti in secuit dod hyc7 I .& 7iali terti Phyc. An ptinas de ortii,&inrer. 1 3.& sq, in uirto de Gen. libi. . I se:Hentia quoiata per varia3 instantias reddi- tues ἐήςuha , ideo pio eatis. lucidatio ne,pponitur iasiὸeranda. Qua 'r Ide e dupumturusAxplarabo primo attinctia adnini dissicultatis. Reseesse Boi piosinam imitaruictim opinione meani patefacta. Dcimum dubia stura Em tu titia pupusiridissici illatis, accipio prinan Actionis nonae quadruplici-- visi man,prina tactis ciniit adistinguitur ab affectione,ex Sexto moralimn Nι naulumnis secundo, ut dicitur Mosi Qualitatiun ad tertiam speetem attinen tium,sidi gliruente inerationein, terti ut extenditur id omnem materiat lina motu, madui inviti,quati ut etiam extenditur ad actiones spiritales, quas Philosophus in fruundo de Anima, s 7 pose boum nuncupat. Nomen actioius in t ac difficultate non in prima nec tu quarta significationei stirpatur,tion enim ad rem lactinat, sed in secunda S terti in qua significatione a Plii losopho ea sententia profertur:ages aget-do repati, Accipio secundo,aliud esse lauatorem moueri,& Contramoueri, nam mineor eorporeus non moti et nisi moueatur lion tamen semper contramoi retiar ab eo qΤmoue tri patet de Coelo mouentemortalia. Addo tertio, motorem esse duplice,vnsi proximum alterum mino ut M. Dubitatio est de proximo, qui etiam est duplex, uel secundsi se, vel ex accidenti; Dubitatio est de motore secundu se,na ea sunt colliderada, quae suntos sidus Dicoqiiarto, maiore proxima N: secundum se, vel habere cu mObili communem materiam, vel nun, quod non habet comunem materiam non repatitur . Dubitatio itaque est, an omne mouens proximum de secundu se habens mat riam ommunem , dum mouet motu materiato & corporeo, necessario contraira irea ut Ea quae precipia sententiam lita creddunt dubiam,hF sunt. Primo coelestes orbes communem inter se habendit ateriam, & tamen superior mouens inseriore ii5 ntramouetur. Praeterea, si mouens contramoueretur, iec sequeremur absurda,primo actio prodiret ex ptoportione minoris itisqualitatis, quod adii ersatur Arist. in septimo Phys. & idem relatum ad idem, superaret, sit peraretur. Insii per idem mouereriir motibus contrari; s,neinph medium,& extremae paries mouentis. Proeterea, agens nunquam posset reddere sibi simile patiens, qiua ii repateretur,remitteretur,dcredderetur debilius: Tertio experimenta uaria uidentur oppositaim patefacere: primo augens n5 augetunserens non sertur; proijciens non proijcitur; Lapis Herculeus trahens serrum,n5 trahitur; in tersciens,non interficitur; getaerans,non gignitur; gutia vini,&scintilla I is pati uti ira magna aqliae portione,& no agim t. Insuper, agens valens operari per di stantiam quattuor pedum, non re patitur ab eo, quod sol sim per distantiam duorum pedu operari valet, dum magis quam per duos pedes distant. D naum dubitatur, quia dictum est sententiam non esse veram de agente spirital i, & decoquod non habet communem materiam; At de actione spiritali inquit Pomponatius, ulus umis videt alterum, & ἡcontrario, itideriir ab eo, manus una frigida iudicat alteram calidam, & iudicatur ab ea; duo amici mutuo occursu inuicem sic laetitia afficiunt; Lupus videns agnum laetati ili& uice uersa, tristatur asinis . Addit Ludou. ecas. Per speculum oculus dexter videt sinistrum,& uice tieri ab eo uidetur, Addo ego,radios spiritales,necnon spiritale actiones visibilium ab opaco repati, & repercuti. Demum qu3d sit uerum esse de his, qliae non habent communem materiam, ita ostendoromnis Resistentia est Reaictio: omnis motus est crum Resistentia: quare omnis motus est cum Reactione . Maior patet ex declaratis in praecedentibus.
146쪽
De eis. & perpessi per naturam.
proposita difficultate variae sinat opiniones, ego principaliores res rani. Caleula or, Eui vereses aeolratam inati ibant operare uriis
Conclusionibus dissicultat, respondebat, Palfum die i s hae
sunt: Datur Reaetio in Qualitat heis alterairit,is, non pes dimie Intrarietatein, sed per distincta in , ut ignis agons in a sim pei florent,re pati terr per humorem 1 Insuper si Rhaetio appassi si haedem cc,ntrarietatem,id vel est ex accidenti, 'ci limn per easdem partos agentis Se patientis: ex accidenti quatenus Ignis agena in Aquam pereatore, tep rit epet humo rem,quom se illitur remissio caloris. Haec opinio id itersatur experientia rario ii de auctoritari. P in reperientiae, inspicimus. n. dum aqua ferirens cum stigQ diriseritur,quae sol calore, I frigore opponunm utra'; partes remiit coirid pecta 1νω ad . . . mediocritatem redigi,quare satur Reactio, per eandem contra i eradisi .usdam partes' indi in se. Similiter dii in manus duae unastigida altera calida inuinem vi sim sidue eontemperant. Aduersatur rationi: quia conrearimis inatura σέ Miscundum se in Quin eontrarium dum fuerit praeses, oporatu omne. n agen agi diu
contrarium,& a epntrario patitur. Praeterea, uortelaeum, duo invicem quili, noli per eandem Mitarietatena,vel partoria,non dici intur agendore a diis. ruicisntfa, , agens repati,indicamus idipsum repati,quodagit,& per eandem sorii an 'ser iiiD,oiuadnna passio non est a contrari dicitur ex accidenti, ut patet ex AmYs7 Similiter ut est per partem dautem quod est ex accidente,no intinditiir in tegullis, Et confirmatur; quia quam iiis Cpli ut ait Simplicius 3 nitimo sibi 'munera tinxi
partiantur, non ob id repati dicuntur. Demum, adiuersarii rauctoritati: nam aliquie Arist. in .de Gcner. Anim . e. 3 Causa ut motus solliarur est, quia onine agens pati tiir a pati dixi v qtiod secat hebetatur ab eo quod seearu ,quod calefaetc. rvhigeruttir a calescent denique omne mouens excepto primo, mutuo moueturaliquomo
tu, ut quod pellit, pellitii r qiiodili nodo,quod premit, promitur; interdum etiam fit , ut quia agit, magis patiatur,qua agat, Se refiigureturqliod calefacisi ea leseat quod refrigerat,&e. Conspicue philosophus mear dem contrarietatem,& parte conredit Reactionem quod patet in agentibus,& patientibus una sola contrarietate oppo
a priva sitis, Vt aere igne,quae secundum omnem pariem se inu tuo remittunt. AItera opi nio Celebris est Marsilij Palili Veneti, Alberti de Saxonia,Caietani, Iacobi Forolia utensis,& mi)ltori in aliorum, qui inquiunt, qiiattuor primas Qualitates non aeque agere,& resistere, si s ordin m actioni opponi ordini resistet tae, calor enim maxi- Diuoso. me agita secundo, frigus, tertio humor, qliarto, siccitas. De resistentia contrasthmbet: nam siccit. as maxime resistit, secundo, humor,tertio,frigus, quarto,calor. Hi de hoc primo findamento consentiunt, dissentiunt autem, quatenus quidam aiunt, Qualitatem onmen magis agire , quam resistere, alij id negant, & inquiunt, duas magis res sterc, qtiam agere, nempe siccitatem, de humiditatem, reliquas magis agerc, quam resistor &latitudinein resistentiae aequari latitudini actionis addunt id natura factnm fi isse recompensationem, ut siquid eito ageret,& r siceretur, cito etiam ob exiguam res stentiam periret. H inc aiunt Medici, deterius esse, labrin siccitatem, quam humiditatem , qtita ficeitas ob refistentiam, cum disificultate vincitur At eontemporatur. His kictis svndamentis, respondentes diffi- evitati , inqui iure, actionem semper prodire ex proportione maioris inaeqitalitatis uirtutis agentis,ad resistentia: ita ignis quamliis maxime agat, tamen repatitur,quia partim resistit,at si effietem aliquando ita superat patiens resistεdo, ut agendo, tunc agendo non repatitur. Haec otiam opinio approbanda non videtur, primo, quia non 'βε serint rogulam Arist. uniuersalem, quod omne agens proximum habens materiam communem, repatiatur, veluti dum saperat actione,& resistentia. Aristot. autem
147쪽
eat profert uni u ersalem,& quod ita intelligi debeat os&ituri, quia inquit in iviarao de G Animalium, cap. 3 . motum ob id solui, quia agens repatitiir, at hoc est commune omnibusFriterea pueri ni opinionem passio cum resilienti miisenditur, flequod pertinet ad materiam tril tur formeromnis actio prodit ex sorma, passio uero ex materia: ideo si malens patitur, id non habet in una,vel altera Qualitate, is e materia. Hinc Arist.in cot s s.primi de ortu,& interitu,dixit, Si inalitates essent a m
teria solutae,non paterentur.Et in col. 3 .esserui nisi essent ex uno omnia hoc est, nisi haberent communem materiam,non inuicem agerensi& paterclitur.Prsterea experientia constat, saepὸ agens non sit perare resistetitia, & tamen agere pro facultate, ut si luteret euellere coluinnam,vel prosternere pinum,ageremptos ceto, at non superarem. Praetere asserere omnium quatitor priinanim alitatum resistentiam esse ininorem actione,aduersatur sensibus, multa erit in sicca inueniuntur obscurE agentia, &vehementer resistentia, ut serriim, Adamas,& similia. Si dicimus cum alijs,latitudinem resistemiae aequari latitudini actionis, praeter id quod ut dixi experientiae aduersamur,etiam in maiora labimur absurda. Primis seqtietur,qudd cum siccitas sit sum-- resistens,humiditas non si imme agon , siccitas per nullam humiditate.vincetur, neque etiam si esset summξ agens,quoniam nunquam sit peraret resistentiam semina,
a qualem sumi actionis. Similiter contra,cum humor ex horum sententia magis re- .sstasiquam agat,& magis agat, quam siccitas; sequitur, ut magis resistat quam sicci ras, & propterea a sieco maliquam poterit permutari, & pati, quod experientiae a uersatur. Neque abs littὰ dicendum, inalitatum duas magis agere,duas mitrem stere, sed considerando actionem pro sui conseruatione,dicendum est,omnes aequόagere,& resistere. In per addendum,res stentia priuatiua siccum,& hii missum,posti ver calidiim,& frigidum ita agis resistere. -
De Mamorie, opinio pro ia. Cap. XXII.
Vin relatae opiniones apparuerint minus uerae, praetermissa aliarum opinionum relatione,dicoetu Arist. in 3.Phys. 8.nec nonin priso de ortu,&interitu, 7.Composita ageluia,& patientia,ex duobus constare, ex se mantinuum & materia,sive ex potentia, eaqtie per formam, de 'actum agere, per materiami & poten tiam pati; nec aliam praeter hanc esse assignaniadam rationem, cur agantur,&patiantilr. Addos . ndo, quQd alliud est agere, erteram
liud uincere, & superare, Similiter, aliud est pati , aliud vinci, de silperari , unumquodque per serinam aptum est agere, si suerit forma agens, Ac per materiam aptum cst pati,non tamen unumquodque est aptum aliud uincere, & superare, nisi adsit ratio maioris inaequalitatis, sic etiam sermica agit in columnam, quamuis eam non si pere nunquam forma remouet passionem a materi sed Qtam hi let remouere uicto riam . Pro huius confirimatione locus est pulcherrimus in undecima parte Prob. 8.-quaerit Philosophii cur quaedam obstrepunt, mouentumite subito, ut Archae, quae Ilo mouente, quod sensu percipiatur, crepant sic Aere insens bili omnia corrumpunt iu , qtiae tempore percunt simile est hoc sultis, &rapidibus, quas PIantae emcrgentes attolluoti nam ab insensibili actio sensibilis prodit ,adeo ut fateatur riitiqnoditis se a praedit lim posse agere in quodvis praeditum materia, non tamen
seinperti incereris ita opticatur eius sci tentia,dum inqui in es.debere vincere, ut
legitur in secundo Phys&inquat Meteorum, cunt. Io. Confirmatur idipsum per Aristotelem in ealce primi de intu,& interitu,89.dicen emimando miscibilia potestatib.riuatiirquodamodo, tuc trasmuratur utraq: in dominas sui3psius natura, nec fit alteriim,ssed intermedium,&c00amian adeo ut quamuis alterumuin casit mei' A mpta
sinuquoque patitur ratione siue in aeriae. Accipiu terti actionem agςpris esse dupli t tirum.
148쪽
io De eis & perpess operant. per naturam.
eerit,unali, secuMam,sequentein primamVt Sol illuminat,&cal secit: Coeliim mouet, Nealeisci Tormo agitat Rete,&stupore assicit manum piscatoris: Dum dici iniis egens non agere in extremum,nisi agat in medium, ac insuper agendo repati, id veritin est , & in telligi debet de a, ne prima, non de festum is titialia', quia secunda aetiis non seqititur primam, nisi in Subiecto apto ad eam recipiet dam. Addo h super, actione in primam semperesse, vel lationem, vel alte
rationetri, nain craerae semper has praesuppomini. Ideo Plato in Parmenide,&post Platonem Galenus, duos dixere esse motus, larionem, Se alterationem, nam consi-uismodo derarime limplices, Se ideo in his considerati r Reactio, non in alijs. Considero deis duo s.si maen, qutid clim dicatur siccum maxime resistere resistetitia priuatiua, id non omni ex parth verit in inerri in priuatio minus resistit forma quam forma priuationi sicci
tas comparat ictim 'humore obtinet locum priuationis, quare minus resistit. Coi
sim, tr experimitia, nam linum sicci incito,& facilε mersum in aqua humectatur, non diutem ita facile,cuiti fuerit hum restatum, deli canit; quod si multa sicca diu ser uantur illaesa id accidi miia deris S dura sunt, & maximh resistiant siccantis , non autem hii meistanti,dum Minor meam potest per partes eorum . Instantia de Heru co ad rein non facit, quia non est dissaei le Hecticum ut siccum humediare, sed dissicile ciuistisio. reficere, ac resta irare humorem radicaton,& viventi consentaneum . Colligo itaque, it ne agens proximum, per se habens materiam communem, agen actione eo ore ita repati,ut vel contra moueatur, vel disponatur pro opposita Qualita te, di pinone. '
J ersunt diliscndi rationes aduersis, pisa ipstaetia Iumebatur ex or
ib.Csti comune inter 1 e materia habentissi.& no repatientibus,diluitur per tria sundamen in Primu est in Cςlo non reperiri uera materia,
qui origo est passionis, per qlia res posilit esse & no esse. Alterum es,
quod etiξ consideriaci in aterii csipetente orbab. Coeli, illa non peniatus & viri troes est ead6 ,sed solum ordine quodam,& ab uno. Tertiti est,quδd ueram non puto comunem sententiam orbes inferiores duci, de rapi 1 sup Timrib. ut loquens de cito patinet ista intelligentia probria orbis,ur cupiens assimi-
Iarpsuperiori nrotori,mouet motu e simili ei, quo mouet superior. Instabatur secun D, Aticendoad uaria absurd,,&priuid, quia prodiret actio ex proportione nauioris inaequalitati LRespondeo, actio cum 'victoris exposcit maior . inaequalitatem: λ ne victoria ea non exposcit. Sas enim est conditio patientis, ex materia,& potentia prodiens. At instatur: quia etiam pruentius aliquando a debilioresuperatur, ut lapis . , gutta. Respondeo,dum id accidit, non esse comparadam guttam una cum lapide, sed guttas omne singulatim cadentes cum eo,ita .n .exmnitis modicis fit unum istis. Hodin loco ecinsiderandum est iu5d Galenus in quinto de Simplicium medieme toruina sectiliat.c. .inquit: quae I frigore pariter,& siccitate induruere, ea exealefac parite fle madestaeero expia innam sicut opus motretia ea re,& humiditate secu-duin naturalia tot peratis, sed tanto expedit medicamen esse calidius,quanto exu premit frigidit: is tantoque hi nitidius quanito&uicit siccitastita Galenus inquit me Euersio delam debere fieri pere ni rarisi aequales inadli gradii Nonnulli damnant Galensi, dicentes deberi fieti ter coetnaei si potetitis;quia ab aequali no prodit acti Sed errant; quia aboristati prodit acti otii in 'teinperamento,utdixit Aristoteles in primo de OG tuidc interitu, 8s imδ nedum ab aeqtiali, sed etiam minori actio prodi ut patuit; Sutensia est Averrois in quarto Meteorum,cont. I o. Si Elementa haberent Qualitates summas, non temperarentur,&admiscerentur,nam si potentiae essent aequales, non
149쪽
nem una in alteram sibi parem. Laborarunt assectae Averrois psi eo defendendo, Dixit Tmara eam sententiam debere intelligi de aequalitate, non in gradu, sed in Metione,& resistentia.Qiue explicatio uera non est. Primo,quia etiam dum resistentia est maior,agens repatitur. iacundo,quia Auermes eo loci non de resistentia, sed de gradu Qirilitarum loquitur, nam inquit non inueniri in Elementis duas Qualitates in fine,Qu alitas dicitur in fine,dum est in gradu supremo.Confirmatur: quia Averr. caliditatem aeris negat esse in fine, sed eam ignis, id ipsum de humorc aeris, & aquae
afirmatisimiliter, siccitatem ignis negat esse in fine,cum tamen assectae eius asserant summε resistere. Medicendum absolute puto,sententiam Averrois veram non ecse. Addo,errorem prodijsse ex deprauatione sui contextus, cum enim Aristoteles dum Nec putrescit id quod congelatum est,nam magis frigidum est,quam aer calidus, ideo non uincitur, id autem quod mouet, uincit Sc. Verba contextus Averrois haec sunt.Et frigiditas aquae est maior quam calor aeris, & intensior, ideo admiscetur aer cum aqua,& temperaturiat si essent pares, & aequὸ poten tes, ac aequarentur, non admiscerentur, nec temperarentur, dcc ob haec deprauata iterba fuit coactus Auerto
errare,de id non fecit sine suspicione erroris, ided in principio sui Com.dixit, & uult dicere ut mihi uidetur,&c. indicas se dubium. Deducebatur ad aliud absurdum, quia idem moueretur motibus contrarijs, inquiunt nonnulli ea contraria reeipi in medio. non intrinsecus, sed fatis extrinsecus, ideo ut ea qtiae spiritaliter desertitur per mediu possunt esse in eadem parte medij, ita & haec. - 1blutio est salsat quia accidentia necessario sunt in Subiecto; in eodem autθ Subiccto, nullo modo possimi inesse contraria. Quare dicamus, in Reactione Qualitates contrarias, vel recipi in distincta parte medij, vel si in eadem parte recipiuntur, in ea recipiuntur cum remissione, & de liis se habet,ut de aere asitato a contrarijs ventis. Addebatiir insuper quod agens nuquam redderet patiens sibi sinite. Respcmdeo,id non sequi, tum quia agens non semper superatur,& remittitur in gradu, sed frequenter solii in disponitur: tu insuper,quia qua-uis partes proximp patienti remittantur, tamen a distantioribus,& connexis reficiuntur.Instabatur tertio,quia augens non augetur, serens non sertu generans non gen
ratur. Patet responsio,per id quod dixi veram esse sententiam de motu primo, non de consequente,serens deserendo & eleuando onus, deprimitur ab onere: generans per alitates alterantes,repatitur pereas.Afferebatur instantia de scintilla ignis,&gutta itini in mare proiecta; Philopo coiri. I 3 s. primi de ortu, & intericii, de cum eo Ludovicus Boccas. ait in non agere ob paruitatem. At contra ita non seruant regu- Iam uniuersat' insuper aduersantur Aristoteli dicenti,etiam ab insensibilibus inferri passionem .Quare dicamus,ea exigua parum,& insensibiliter agere,&nisi remittant, saltem in parte disponunt partes proximas, quas tangunt. Afferebatur instantia de agente per distantiam quatuor pedum in patiens, ualens ageresbium per distantiam duorum.Respondeo aictionem,& rcpassionem seruari, & considerari in ea parte me- dij per quam fit contactus,omne enim agens agit per contactum.Ini per instabatur, quia Lapis Herculeus trahit serru,& no repatitur, Ambra similiter trahit paleas. R spondet Lud. ccaseos lapides spiritaliter operari, ideo non repati; Idipstim uid tur dicere Alexander secundo natiqq.c. Iq.inquit.n .Herculeum lapidem ad se trahe re serrum,ut obiectiim optabilc. Hsc sellitio non est approbanda, tum quia amo spiritalis no cificit per se motum corporeis, qualis. l . est actio, talis est motus ex ea prodiens, tu i ii super,quia nil in eis assignari pol, quod sparitaliter agat, nec apparer, qu. enam sit ea spiritalis actio. Dicamus itaque, lapidona operati persermam suae substantiae,ut per principilacffectionis, e temperament si, & Qvalitates alterates, ut per in strumentum,quae cum alicrent medium, & ferrum, etiam repatii in tiar, & sens in minutitur: hinc serrum magnum, uel nimium distans, non ualet trahere, & si alio lapis illiniatur, quia permutatur temperamentum, iton trahit semina. Instabatur deinde, Fia etiam de actione spiritali regula uidctur uerta lyco solutioite animaduerteiadum Pars Tertia. L a iii
150쪽
De eff&perpess operant. per naturam.
in actione spiritalia tria coiis letari posse,primo motionesistam in bie secum do iudiciuna obiecti,tertio affectionern ex iudicio prodeuntem. Si consideramus motionein si tana ab per actioncmspiritalena , in ea mptriciar no proptia repas. sio 1 contrario, sed sol repercussio,ita radi j solis,& aetiones rerum visibilium a specula repercutiuntur, soliana seruat imaginem repassionis, quatenus per liendo τ' percutiutur, ut pila a pariet non casmii ita repatiuntur,ut lucidum obs retur, alta denigretur. Secundis,si insideramus iudicium, in m non est repassi quia est sola petas o,non transinutatio cum materia. Si consideramus assectionea sequentesiudici ita iudacia varia, rerum v riarum, vel congruontium. uel aduersarum, uariae in uarijs sequiantur assectioiles fine ulla connexione, & repassione, non.n. laetitia unius agens Di me in alii id,repatitur,& minuitur,& sic de caeteris. Dubitabatur demun quia omnis Resi prostrem stentia est Re aditin anis motus est cum I sitientia,igitur Omnis es cum Reainoum omnem motuit esse cuin Reactione uel positu qua patitur movens,ires priuati υῆ qtia uunuitur actio cius, ει in tempore essiciniri neptiaest de repassione asea Dubitatis ei non de ι minui se actionis . Sed pulchra est dubitatio de Elementis, quaecum rimo ui exitii ν Se Uantiu medium, nedusta agendo non repatiuntur, es minuui,tur u tauia rum P unu a musiciun ut , dc crescit eorum uis, ob quam quo diutius innirentur, eo seruntur uri visa e spondeo,i;a motu graui ima considerari Reactione quatenus gra- uia leuia agendo tu medium,ita repatiuntur, ut minuatur uel citas motus,&qua. medium suetit densius eo magis minuatur, &id quod mouet diuidendo medium,etiam repatitur, quod si eueniar , ut motus reddatur uelocior, idest ex accidenti, iis, quia quo magis mauentur grauia. 8e leuia, eo uehementius a tergo repellantur, M. quia mi Mcὰum ad suum locum extrinsectas,modo aliquo perciuntur. : i
.mose per amnem e lentis gignatur compositum ,π educatur se na, opinanes aliorum. XXIIII. ,
sua. m smJ J Voniam amns propterea auit ut somnam educat,quae est finis motus,
Jc copositum coit,lattrit,i lco ut cosiderationi actionis cogruente imo ponamus sinem, te hoc eius fine tenemur verba faccre, de quo non lem uis est dubitatio Pro curus uotidia Considerandia primo quinque pre- sortim cile modos generationis rerutri Priimis est per comunicatione
quo dictimis l)eu patre generare filuim,& ambos sinuit spirate spiritum sanctum. Alter est per creati Otacila,quo ex nihilo nouu.Daliquid fit . Tertius per spiritalem propagationem, L mi aiati anc,quo ait Pirilosephus in 3.de Antina, Hotnitiem per Avimam seri Oinnia .Quartus per Phylicam generationem. Quinciis pergenerationu artificiosaria,& v olcntam. De primis tribi is non est sermo, non enim simi praesentis considerationis, scd de reliquis,& p sertim de generatione Physica age dum est.Dc qiu upinioncs veterum variae sucrunt. non enim apparet quomodo se Ina,quae nou pror I uix,ON non esse Vansferat irad esse, ideo dixere nonnulli, ut Dem critus, Leitcippus,& Epicuriis generation , &interitum nil esse aliud, nisi conii xionem atramorum de selimctionem. Ucl ur Empedocles existimatiit, connexionem& secretionem quatior Elomentorum. Alij assolueriit,iit Anaxagoras, latere formas
rumin Chaci,& nrateria, S per causam efficientcna in apertiun deduci, ac Iatentes manifestari. Tcrtio putarunt alij, ut Thaio Milesius, Diogencs, Heraclitus, ει similes, generati aem, de intexitii in nil esse aliud, nisi condensationem, & rarefactionem eius Elammati,quod commune principium constituerunt. Quae tres opini Opinis nos lit a Platone primo, mox ab Ari stotcle reiectae, p-termittantur. Quarta opiniori s. fuit Platonis,qui admirabili quadam serie cuncta ex Deo prodire existimavit,inibluabilique caicua inuicem ligari,S: in Deum redire,constituit enim pro rerum gradibus