장음표시 사용
211쪽
gninibus Pauli im & leti sinn,pro inferendis pnNoreionibus velocitatis 3 tarditatis:
nam Rogi lxyroportionis motuum, eae virtute motorum &res stetitia eliciuntiir.Et Ratio demum id Mnfitiatur saer Arist. iii 2. Phyia coni. s. dicentem, tendere sursum,cta petere Igna natura, & secundum naturan . Natura autem Ignis,sorma eius est,qua reper propriam serinam mouetur, Je iure nam motus Elementorum est actus secundus eorum,aetus secundus ex primo prodit,quisbmaa est,adebqubd ut Homoliaet per formam suam, ita Ignis i ii sui r tendit per suam foranaim; generans non proxime produeit latiuusmodi opera, sed per formam mediam. Nec asserere valemus, quod sormambuens sitiit strii mentulit gerierantis. Primὁ,qilia forma est per ic natura,qua repet soprinelpium motus. Secundo, quia generas & genitum sitiat eiusdem speciei, &Qrma unitis speciei sion operatur ut instrumentum alterius, S si quis dicat,& generana esse a Ium, tunc formae erunt caiisae sectuidae,& propriae, non autem instrum Cnea,uteum Sol;&: Homo generant Hominem. Sic itaque rem Scoriis in a.Set. Dist. Scotum l . q.lo.&Greg.Arim. in a. Sent. Dist.6.q. I. asseruntgrauia& leuia a sua forma mo- M in aueri Arpfollieulione notitia ciniimaduertendum est,quod moueri a sua sorma,coiitin sua formattit duplici aer, vel itaὲvrea sorma cum resistentia intema per propria instrumenta, de duphcuer. ad libitum molieat, uel ita,vr solum resistinisa sit extema S: forma necessarib sequa- eur motus stela tenta non moueIrtur a propria forma primo modo. sed secondo. Hoc ostendit Mist. 114 8. Phyli post contaa 8 tibi osteiudit ea non ita bueri a seipsi nam eo modo ex se indirert,est proprium uitientium, ut dicitur in a. de Coelo , de asseritur a Plar. in Plia dro eo iramque moeo solumox se illa morientur,qua prεdita sunt instru . mentis morti in seruientibus&Cognoscuiu: Llis mouentur&quiescunt ad libitum: gratita anteiri & leiva solum ex se mouentur,qui, mouentur per suam formam ita ta meri ut eam necessario sequatur motus, remoto impedimento. Hinc norinunqua di-euntur habere principium motus solium patiens, non efficiens, ut in 8. Physic.3 a.quatenus ita mouentur,ut per nariirain diriguntur.& non d libitum, nec per instrumenta motius. Ea quae primo modo se mouent,uia ex se moueri dicuntur, & absolute di-euntur praedita principio mouentcrea auteni quae secundo modo per serma moves . tu comparata cum primis,dicuntur moueri ab alio, quia i ammtentur ut per instimetima & impetiam,& propension*m naturae seruntur. Hinc prodistinctione a primis propria eorum forma dicitur latio per quainnia mouenturinoe docuit nos Aristotcles in octauo Physicorurn trigesimhsecundo, inquiens, Ratio ob quam grauia serumtur deorsum,est,quia sunt grauia. Nam air.quare ad suum Iocum inouentur leuia, &grauia,causa est, quia sui natura apta sunt aliquo, & hoc est ipsi graui & leui ess hoc quidem ipso sursit id autem ipso deorsum definitum. Idi pruna eniinciat quarto Celi, et q. Constat itaque grauia & leuia proxime moueri a suasorma, & prodistin-- cinisse. De a motore interno magis proprio, eam formam dici rationein,ob quam ita mouenriir Ratio autem es brina Sc causa.
Ereplicatio sicunda conclusi squod sis sit posita in verbis.
illae Vamuis putatos grauia de leuia moueri a sua forma & a generate simmoperi inter se pugnare videantur,tamen si re 3e Sententia accura- ciciliam.
' tὶ perpedimus,facile inspiciemus uniuersa lite posita esse in verbis.
Et ' hoc diccre cogamur, patet primo, quia viritq; dicitur ab Arist. . nam -- inquit moueri a propria sorii a vi retuli: nonnumquam etiam ait moueri a generante,ut in octauo Physicorum .in are si fiscinuicem pudiarent, Aristoteles pugnantia minciail id Pilterea omnes consentiu Pars Tertia. 1 ea
212쪽
ea moueri a geocrante ioediante se a i quare omne4 concedere coguntur proximhmoueri a serma,adeo v t generana & sutimnesine atritio moueantur Qq D. bd. id concedat,patet: qui1alle est qui ait, iis Drmani dat sequetitia sermam,quami Pet,' Ure tetur motum prorsim equi mrmam Hocluce clari iis c plicat ut Petriis Verniasvi iacnias. sequem D.Thom sitauit expositionem D.Tbpips talarorum de Coelo,vi in d 'lo,a s. inquit; generans est id, qii mouet gravia & levia , ad x men quQd pro Aensun me mouet, est grailitas & leui tas,di niuita addit per qliae adipsit in cobrinat. Dydiuvquoq; cogitur id ipsum lateri: inquit enim,quod uasuru grauis est ratio,qua generas. mouet grauia: At asserere hoc,nil aliud est,uisii dice- θ proxime aiisa serina di m citra moueantur, ni Ratio non est in strii metuum,vel Maturia, sedc stiei serma, quae actionu est principi uin,iit ratici quod Homo rideat,est,quia est capax Rationis, nari simplicit plicius qiloque,qui in 8. Pitys ait, Elcinoiria naui ri generalitς, in ε. de Coeloe .
conspicue fatetur proxime moueri perat ternam solivam,nam ait,qnae secundum cum mouentur in seipsis habere uideliturprincipiuinaransdux hic sim uitate deleuitatem , nana graue & leue dii in nruuenturi in seipsis hincat priticipium motus um M'. Philoponus, .Physic. in digress .de uacuo,inquit gr uit/temesiste usaiugis cicu ten motui deorsum,do leuitatem causiam scientein motus sursunt. Similiter licu'm a The Ah nisestauit Themistius, inquieti generantem se habete ad motivn,ut se habet doco ad contemplatione addi nil at doceus est causa remota, habitus addi entis prs xima. Fateatur itaque Oinues, Elemeritaeordine quodam a generante de propriaeser- cicia a. ma ininstri. Ex his colli comprobationem tortiar Conclusioni ,quae cra iiii repugnare, quin diceret valeamus, grauia di 'leuia a varijs moueri, nam volaonsiderantunia potentia riuncita & essentiali, vel proximar si in potetia remota,quae est ad actu primum, sic proximεiuouentura taetranis, Dum autemstiarint in potentia proxi ma, uel consideramus moliarem per se, uel pκ accidcuti: moturex accidenti est rein uens impedimenta. Motor per se isel moti per Metaphorasn, vel peoprie: per Me taphoram mouet Finis,huiusmcidi estiseusi Moucitu propri , et est extetmi,uclia triniim: extemitin est inedirum ineqi, grauia & leuia non rnouentur,& per quod a tergo repelluatur: inurrausia est parapiria iamaa,quae proximh instrumeato gx uitatis . vi leti iratis motu efficit quael ab Arist dicitur ratio per quam ita mouetitur, ueluti in secundo Posterioru medium demonstratiotus dicitur ratio, c causa ipsius passionis.
n.; ia, . Miu e dubitabit aliquin si conseruiunt,quoivddo tam acriter inuice pugnant, diras. .ii. ri ib.varijs inter secum: adur. Respondeo, dualiquid reperitur,quod taediat,& obscut dioeunute, ac ambigue aliquid catinet, sine coiitradictione dicere possi unus qδid c5tineat & no contineat, vi s stirpanimalia sint,&.noth sint Animalia, quM dilui culusit,&. non iis dies; similiter se habet de istinae auium&leuium,e non ita in net ut Anima Antimali nec Elementa resistentiam habent internam laec ex propria
cognitione de electione habetit, ut ita moueantu nec mouentur, rei si praecurrat mortus aliquis, ideis absolutE non se movete dicuntur, sed moueri Je dirigi ab alio, in re itaque ancipiti, nonnulli inspexere principale dirigens antecedens, alij proximEexeqiiens,& inde orta est pugha; dum tamea Arist.inspexersi utrilinque, de viriq; dederit quod eius est propriuin unum nuncupauit principium motus aliud R ationem, mos De per quam proximε ita mouentur; Exemplo nobis esse possitnt statuae Dedali, de
quibus, ait Plato in Menone, quod niti fuissent ligatae, fugiebant, illae dum iu-:giebant, dicebantur quidem moueri a Dedalo, qui principium motus inseruerat, proximὸ tamen ab inserto principio mouebanuar. I)ipstii dicenduin est Duod . . de generante& serina insita, in motu Eleuientoriim. Sed duo se osserunt dubia. bia, primum cst, si utraq- sententia est vera absistute, qui rectius loquantur, num qui dicunt moueri a generante , vel potitus, qui a propria serma Alterum est, dum dicimus moueri a generalite', nomine generantis . quid iiitelligere
213쪽
debeamus,mim proximum, xImmune,quod est Coelum De prima difficultate di co,dum interrogatio est militiplex,utendit in est distinctione, & qilictique sine distinctione absolute responden aberrant.Cum itaque illi respondeantsne distinctione, non revi respondent. Aristoteles in 8.Physi. 3 a. recid respondet, utens distinctionepotentiae ada in primum,&secundum;infiiper distinguetis absolutum& propriumotorem a ration nam propria forma est ratio, per quam ita mouean tiir; generans
est causa priodat serma est causa proximior & magis propria,cum sit natura;ideo faetii c5paratione,illi recti taloqiiuntur,qui ininta suaserma moucri.Quaerebatur secundo,qmd per generans intelli re debeamus. Iauellus censitit denotari Coelsu Al
.uemias complens expositionem D.Tho. librorum de Celo, putauit denotari piinxi niugenerans. Responde sententiam Aristotelis esse ueram de omni generante, ut generans est,& ut est generans,ita est mouens, si merit generans comun est moves coininime, si generans proprium, mouens proprium. Aristoteles tamen prieserrim ouuriis proximum denotauir,ut ignis mouet Iignum smrsum conuertendo iIlud in ignem . teιων η i At instabatur in praecedentibus,quia inter particularia eitisdem speciei selum estor -ηet edo secundum accidens, & unum non operatur uirtute alterius. Responde aliud est . ioperari uirtute alterius,& operari uirtute propria,recepta ab alio, ignis aseendes sursem,cum ascendat per propriam sermam,& natur. dici riir as dere uirtute propria, recepta tamen ab alio.Insuper quamliis inter duci definita particularia sit ordo secundum accidens,tamen dum vnii terse & indefinitὸ sumuntii si ordo est essentiali ut dicendo cum Aristotele in secundo Physicorum 2 6. Sol de Homo generant Hominem. Similiter Coelum & Ignis generant Ignem. t
De modo,pra Hementa mouentur. Cap. XXI itam apparuerit Elementa & a generante & a propriasirma moueri,de mo
do,quo a propria serina moueantur,no leuis est dubitatio, & varis varia
dicunt.Cum enim Elementa sint corpora consimili instrumentis & interna resistentia destituta,non apparet quomodo per fiam se am moueri valeant, Se praesertim quia Arist.in 8.Phys. 3 2.ait, ea non esse praedua interno principio esciente, sed solum patiente.Averr.3 .Coeli 28. propε calcem,asserens luc se modum patefacere a se approbatum inquiti In Elemento, se aut serma agit&mouet,ut autem est in materia,mouctu & oim non veseat in se agere quia Elementum, non diuiditur in motorem & mobile ei resistens, ides consideratur hic ordo. Primis,Elementum ex potentia essentiali mouetur a generant siue ex potentia acci . dentali graue mouetur ab eleuante,aut a remouentei inpedimentum. Secimdb id graue ita motum mouet medium.Tertio per motum medis ex accidenti mouetur id graue,aded ut moueat se ex accideti,quia non in se agit sed in medio.Cuius diuisonem sequitur descensus grauis,& . li 2 2.utitur exemplo Nauis, qui se mouet mouendo Nauim. Hinc in uacuo Elementa non possem se mouere,ut ait ε.C Ii,22.3.CONIi,2 8. . Physi. 7I.&alibi.Zimara in sua quaest.quae circusertur manu scripta,ita'retulit sententiam Averrois,eamque approbar,& defendit,&profecto recte eam retulit. Quam tamen approbandam non puto, & ratio est: qnonia lapis eleuatur dum incipit descendere,vel primo ipse mouetur,vel primo incipit moueri medilimon medili, quia id diuidituri, mouetur a graui descendete, coipus aute non mouet nisi moueatur, quare primo id quod mouetur,est corpus graue, quod cii primis origine moueatur quiro a quo proximὸ molieatur,no ab alio, quia no adest alius proximus motorqlio a seipso,quare primo origine a se & sua serma mouetur. At inquit Zimara,' primo incipit moueri ab eleuate illud,uel a remouente impedimenta,quet solutio no est vera,quia remoues impedimentsi,sue eleuas,est motor ex accidenti,ut inquit Arist. omnis aut motor ex accidenti requirit motore proximu & per se.Prstes a imaginor
Pars Tertia. α 3 aliquem Diuiti od by Coos le
214쪽
Elementa primo exhinoueri. Quomodo
aliq in radem mami elausi'cae,ni mere lapidem de ignem. du mamma aperiistitam
graue descendet ignis a cudet, qmero ZquOpsOX in cita. tiariis moribus moueantur non a mam,quin manus apertae non mouerit inti dCredi liquit ea suae'naturae, nec, in ea agit,quare a fila prepria natura incipitat morieri;quod confirmo quia imaginor
lapidem filo suspensum & alligatum,qui pωgrcitu teporis filum frangat,prosecto Llum figngct sua grauitate, suoque motu de orti im,dc tam*ὶ tunc abest, de inciatis,&remouens impedimentit m, nam elotans dc remoums impedimentum solum disp nutat lapidem, ut valeat moueri,non autςm mouent agmido in mobile,hoc ipsim patet exemplo ignis in medio Aeris geniti, qui stat hia per suam lenitatem moueturiarsum,& lapidis proiecitisursum,qui evanescente violentia per Bainforma incipit d stendere. Hoc confirmo ex inplo Nauta quo vittiti Morroes,qui nimiendo navim mouet w;at nauta ita mouet navim,ut ipse lit ili primo moueatur, lirare etii graue ita ex accidenti mouetur Rer diuisionem mcdij ab eo laetam ut primo origine ex se moueatur. Praetςrca, si Elementa solum se mouerent ex accidenti, citia sermis eo. rum non competeret desinitio naturae,definitur coim natura,quod sit intemum p cipium motus, non ex accidenti,ut Medicus se quran sed secundum se vidicitur ab Aristotele in securula Physicorii in 'Praeterei, si Elementa se movereat solum ex M. identi, riinc eorum motus non esset secundum naturam, sed violentus,quoniam pendens necessario&essentialitera violento,uiolentum est,ut quod pendet a se a casu,diciturcasii fieri a . Physic.co m. at ex Averrois sentςntia motus Elementorii mnecessarid & essentialiter pendet ex motu violento, nempe ex diuisione Aerix , P. eviolenta est,quare motus inde prodiens violetus eri Colligamus itaque dum graui ivelleuia extra suum locum ablato impedimento incipiunt molieri,quod primo origine eamet Elementa sint,qtiar proκima per suam sol fiam molieri incipiat, Stob id moueatiir mediti in s diuidatur adeo ut nisi medium resistens adesset, uti pertinet ad res stentiam medii nulliunt posset assignari tempus iniquo in Ouerent tir, ut dicitur ab Arist in . Physico. Ita dico autem primo origine incipere moueti ex se, quoniam si tempus inspicimus, simul tempore mouetur graiae, & scindi tur mediu, at non scissiomedij est causa in otiis gratiis, sed viceversa. Verum citin primo Elei Denta sem ueantur, hoc apprime dubium cs,quo modo id eis copetere ualcat, nil enim mouet se nisi diuidatur in motorem Sc mobile, ut ostenditurin 8 Physic Eleme.ua non ita diui chmtur,qitia carent instrumetuis,& materia cuin sit potostat no est ea, quae possit resi stere formς moumti,Scotiis in a. Sent. Dist.2.q. Io. inquit,sat esse, ut inter motorem & inotii in sit distinctio rationis,& haec seruatur in Elemento, qtiod primo ex se molietur,nam totum mouet tota petr Grinam, mouetare quia formatu, velitii etiam
Angeli per solam distinctionem rationis ex seniouentur. Utitur etiam Scottis distinctione essicientis in viiii iocum de pquicum: agens uniuoctim necessarib agit in aliud, ut calidum calefacit twn sinuerim aliud,similiter frigus 6c humor. At agens aeqitiuo eum valet in se agere,vr intellectus intelligens, sensus sentiens,in se producunt actini intelligendi & sentiendi. Ratio est,quonia aditis virtutis producendi, & potentia ad formam prodiicendain,non inuicem pii gnat, ita aqua calida semetipsam refrigerat. Et hac distinctione etiam utuntiir Gandauensis, de alii multi. Uerum haec opinio &Aristoteli de rationi aditeriatiir: Ari stoteli primori iii in octauo Physicorsi, post coni. quadrages msi, latissimὰ ostendit hoc isto modo aliquid ex se moueri, ut costet ex parte moliente dc parte mobili adeo ut non sitam cost uuat distinctionem rationis, sed absolutam,& ex natura rei .P terea, nisi repugnuo dari motu, in quo motor a mobili sela ratione distingueretur, ut de motu Angelorum de Elenae toru inquit Sc.-tus, tunc Ari stoteles in octavo Physeorum sitis rationibus non asscipieretiir id quod cupit,nam sibi ostendendum proposuit in moue alibiis 3c mobilibus esse deiientcndu ad primum,qiiod ita ex se moueatur,ut constet ex motore immobili de parte mobili
at s aliqui sola distinctionς rationis posset ex se moueri,dicerem in luna aeteriri II,
215쪽
3cingenitum ita ex se molieri, sin alio immobili inotore,& praesertim quia mouens
in otii locali, si motor aeqtiniocus. At res ia dct Scotus, decu meo Gaius aliensis Solutio. sat esse Philosopho malit se stare motum Elementorii in necessario praesupponere motum alium, nam eκ potentia essentiali mouetmir ab alio. Verum haec solutio non satisfacit, 'imnram si aliquid ita posset ex se moueri, tunc non praesupponeret necessario imo una alm in praesertim, quia dicerem priinum mobile esse CoeIum aetermina, qtutdsen,perita motum est. Praeterea hoc patet considerando Ostensiones Aristotelis i nam osset dit nil mouere se, alioquin sequeretur, quod idem relatum ad idem, esset actu Sc potentia, haberet id & non haberet,& idem alterabit, &alterabiriir,docebit,& docebitur, sanabit, & sanabitur, quae dereIiquit ut conspicue absurda. At respondent Scotus S cum eo Gregorius Arim.in secundo Sentent. S.Atio . distinet. 6.q. I. artic. 3. Aristotelem loqui de motore univoc non desquilioco, quod colligit latex Aristotele in octauo Physicoriim coni. o. dicente, qliod ii aliquid se mo . ueret,idona erit liduin, & non calidum, similiter de alijs quorum necesse est motorem esse 1 uiu um,&c Contrahit ita lite I)hilosephus suam sentetiam ad motorem uni vocum, Dolor autem Elenam tortim dum ex se moventilicst aequivocus Maec eua. inanis est. l rinis, quia /i lententia Aristotelis esset vera solum de motore inium Euersiis. co,quia mouon ς secim trini locum est motor aequiliociis, in m esset vera de latione, &xanaen Aciliorelos et: am de latume mentionein facit, inquiens: si idem moueret se, tunc idem ieret & scrctiir cadem lationc. I in motunc inanis redderetur uniuersius progressus Arist. in ociauci Pitysicoruna:nalia Aristotcles nos dediicit ad motorem immobile loquendo du i ii otio, at nisi ctiam de latinns esset ucrum quod nil valeat moti re se,& quod solum sit fatis distinctio secundum rationem, prosecto Arist.nil nccess rio colligeret, quia se in per dicerona cum Scoto in latione esse satis di linctionem ra tionis. Praetoreac si uonspicua sententia Arist.in primo de Ortu&interitu quo loci disputans contra Democritum asserentem Atomos descendere,inquu:uel diuidimitarita motorem lambile,& ita non erunt Aromioiel secundum idem contraria ipsis ineruat, quaeras Η, inλniscsset , si sat esset di iti iustio secim dum rationem. Prsterea, motor aequivociis corporeus non in si , sed in aliud formam producit, ut Piper,& Zinaiber non se calceiciunt, sed aliud, de Aqua quomodoe calefacta refrigeretur, alibi patefeci, & praesertis ii in lib. dc. Actione Sc passione.
Quomodo Elementa primo origine cum genita fuerint ex se m Beotmr, opinio propria. Op. XXIL
Viri apparuerit Sententia Scoti, Gregoris Arim. &G. ind. retensi de modo quo Elemcnta ex se incipii me moueri satis dubia, ideo clico Elementa Ο Φcx potentia accidentali proxam h per propriam sormam moueri, S laoc consentio cum Averror. Addo siccundo, ea primo origine ex scat ouem, Sc per cor. iin motum diuidi modium, de hoc dissentio ab At ferro consci tio cum Scoto,&Grogotio. Dico tertio, Elcmenta non ex se moueri per s.lain distinctionem rationis, scd pcressentialem distituitionem Originis actionis passi
ni S,RAMCorpuS graue totum mouet, totum n ouetur ita tamen ut orgines. & primae rati in exagendi& patiendi sim distinctae: iram quamuix Iasoima, non moueat, est tant ii stri ina&integraratio agendi. Similiter quainiris sola materia non mouexitur,cst tamen integra ratio patiendi, S: ita non seqisitur absurdum, quod idem res tum ad idem,si t achi & potentia.Hoc non valui t dicere Scottιs: quia capiebat sertiam pro motu Angeloriim,qubd etia simplcx possct inouere se,at si Arist. irotiisset Angelox mutare loci im,dirisset ut de Hunaana Mente,S de non aptis molieri quod sint& non sint alicubi sine motu, de transilinitatione, ut climn in primo de Coelo de non aptis
216쪽
aptis gioni & interire dixit,qiiod sent,&non sunt sine ortii fle interitu.Addamus d
mum Elementa dum habent requisita pro motu, semper moueri,ac ita imitari separatas si ibstantias,qitae semper agunt, ut dixit Arist. Requisita autem pro Hotu eorum quattuor sunt, propria rina, medium congruens,distantia a proprio loco, & absentia impedimensi. His explicatis, dito si persunt diluenda diibia. Primum, cur Aristot. in octauo Physic. dicens omne moueri ab aliquo, suam sententiam per moto rem uni vocum conlaxit Altera dubitatio est, cum motus Elementorum sit secui dii in naturam, per quod principium dicitur esic fecitndum naturam, num per agens
vel per patiens De prima di Eeultate loqitutus sum in libro de Actione,& passi
ne, idco nunc breui biis dico a varijs vario modo Sententiam illam explicari. αtierr. ait denotari motum v niti una i)est proprie sumptum,non aequiimcum,ut est actus intelligendi, de quo nomen motus aequi uocὸ dicitur,& idem ualet se intelligere. Simplicitis dixit denotari motum per se , pro excludendo motu secutulum accidens, quo aliquid sc moirere valet ; haec quamuis sint vera, non tamen uidcniur praesertim conducere pro institillo Arist. eo in loco. Idco dico Aristotelem id addidisse, quorum necesse est motorem e:sc uni uncum,ut indicaret suam sententia viaiierse esse umram dc mouentibus se: nam dum idem est mouen & morum serens, 5 latum, calc-saciens & calefacium, motor est viiiiiocus, idcci Atilior. rcddens rationem suam unia uersalem,ait eam vim habere, S: ea absurda sequa de omni praedito motore univoco, hoc est de omni mouente se,non autem id dici t ut veli t concedere motorem aeqt Iiu cum mouere se, it pittamni Scottis, Gregorii is, Gandati. & alii multi. De alia dissi- euitate inquit Scotus secundo sunt. dist. a. quamuis Elem Ela I sita forma moueantur, tamen in 8. Phyl. 3 a.dicuntur habere instium motus in se non iniurim, sed passi titim, quia motus solii in per prinei pium passi mim dehct dici naturalis. Haec sententia non est approbanda. Primo,quia Aiis . in octauo Phi sic. a. non inquirit per quid motus Elementorum dicatur natiiralis, de hoc enim uerbum non facit, sed a quo moue tur. Praeterea, si Elementa mouentur per propriam formam. prosecto per originem actionis erit naturalis, nempe per sormam , qt1 e est natura eorum non per originem passioni quae est materia, & ev sc ad cum motum non habet propontionem. praei rea conspicua est sententia Aristi, telis in octauo Phylleorum, a .asserentis totum Animal,quia ab Anima interno principio mouetur,moueri scomduli naturam,qtiat iiis corpus contra propriani naturam moueatur, ait Philosophus motum Anii natiuesse Physicii in ratione nautoris. I icantu itaque motum Elcmemoritur praesertim dici szctuadimi naturam:qu;a prodit ex propria corum forma,quae natura est,& inte num principium principale morus.
quasi resi lentia ' motu Elementorum, per quam mouentur desisto tempore. op. XXIII.
Ecursis caeteris attinentibus ad notitiam motus Elementorum , superest, ut id explicemus de quo in parte postrema disserendum propoliti,nc pe inade oriatur resislctia. Duplex cosideratur resistetra, una interna, licra externa. In motu Elemetorii Atrer. Achillinii Zim.Gad. -& alij multi salirm aiunt reperiri resistentiam cxternant, qllarat ἴdia i io tur penes den si talem,& raritate medii iron autem internam, & Arist. te ni illa alia vi μ. - mentionem secit,& regulas velocitatis tradens, solam inspexit rcsistentia med ij, nunquam alia. quod pila sertim patet ex quarto Phvs.7 I.72.& 73. Confirmatur,quia intrinsectis in Elcitidio nil repugnare motui potest,no forma,qtii anil 5bi repug rat; non materia eontradistincta a silina, quia est pellitus potentia, qtiae non resistit; nec Pars na resisti zalieri,ut in minuati, quia partes Elementorum sunt consiimiles, quare Resistent a
217쪽
uniuersa resissentia ex medio pendet. Haec opinio adueratur rationi,& experien Euersio. M.Rationi primis,quia dempta per imaginatiqnem omni resistentia medij, veluti c5tingeret in uaen adhuc motus deberet fieri in repore, non mometo, alioquin silmiltempore minum,medium,& finis rei mobilisessendin etide loco , dc ita initium esset eum fine mobili quod conspicuam includit pugnam. Praeteres, si imaginemur eum Ptolem & Zmarcho,quod Elementa per naturam mouetatur in orbem, pm linibis tunc non haberent medium impediens, nec propterea sine tempore moueretiir, vesuti etiam Cclum quamuis sit procliue ad motum in orbem, & eareat resistetia medii,tamen mouetur in tempore. Priterea utor alia rati dii inutebatiar Auempaces,&resertur ab Auertoe in Phys. 7I.& est, quoniam sic tinuatio motus Elem et nim solum prodiret ex resistentia medii, tutic motuseorum solium esset in tempore,& esset motus per impedimentum ex medio prodiens, esset motus eoru ex accide ti, cum teres sit derequisitis pro motu, quod apprimE est absurdum, ita enim moti eorum non constitueretur perattinentia ad motorem & mota nee posset dixi secti dum natura. At Respodit Auermes,falsum esse quod medium impedietinam mediii Sobuio. constituit non impedit motum,& dicitur coducere tribuendo ei seccessionem, Madadit quod si medium impediret. & Elementa sinbresistentia medii possent moveris
inviduin naturain sine impedimento, seqii eiulat quise darenti irinoriis naturatos qui nunquam reperirentur in Universo,cum detunuae m. lutio Averrois Sticiscit. Privi, quoniam requisita pro motu resaea ab Arist.in quirim Phys sunt quium
nempe mobile, to terminus a quo ad qudin, fle toripus: medium autem resistens non numeratur inter requisita pro motu, sed mimprima quinque costituant motuiri, resistentia medii solum uidetur impedire. Praeteres,si,medium requiritu ro conta. tutione morus naturalis , quia permota naturalem appetunt gravia citissimhassequi finem, ideo selum medium rarissimum costiolaret motum naturalem, id autem quia densius erit,sua maiori densi teno necessarii olum impediet motu natiuale. Instia ala Anermis diluitur quia solum Coelim est pnmune ab omni impedimento, & uic lenti Elementa sempet dum mouentur, iuncta habent uisentiaaliquam dispositionem praeter naturam idcis ut non inueni ut in uniuerse sincera & pura,ita eorum moreri non uuaenitur sinealiqua uiolentia, fle praesertim quia repugnat dari uaevum ratione ordinis Universi,ideis repugnat dari eorum motum aliquem sine impedimento medij. Praeterea, ad principale redeundo, ea opinio,quhd omnis resistentia perudeat ex medio,aduersatur experientia nam lsic velocitas motus abselut E sequeretur rationem grauis ad resistentiam medii, adeo ut corpus qua ratione esset grai inius, ea vitai. . moueretur in eodem medio uel bcitis,qui,d experientis aduersat nrtham si duet Armetur pilς eiusdem molis,una ex ligno, alter*-Plumbo, plumbea erie grauiorratione plus quam qilianipla,& tamen in descensu nedum no erit quadruplo hielocior,immo nec duplo ut experientia patefacit & innumerae consimilex instatiae possentitam. Propterea dicamus,resistentiam in motu secundum naturan esse duplice, una NNnam &aduentitia, prodeuntε ex medii qua concedunt omne altera interna. Q interna resistentia est duplex Vel prodies ex corpore mixto, Praedito alia propensio- δε haec competit animalibus no autem simplicibus corpo ibi ut Uel prodi texe6munibus internis requisitis pro omni molli,de sunt mobile, dc duo ternalia, nepe locus quem desierit,& locus quem acquirit. Haec triacum sint continua,non possulit λ econtinitatione & tempore uariari, alioquin idem mobilesiuml esiet in locis distin& distantibus, & principia mobili esiet simul cum fine. Ideo horae repugnatia &conditio requisitoriim promotu,parit consinuationein, 2 dicitiir resistentia iii terna, qtia cogitur etiam concedere Arist cunmin secundo de Ortu& interiti μ .dacaedi e .elnutis autem est motus, utrum quia quod mouetur, continuum est, an in quomove, tu voluti locum dico aut pasi nena manifestum,quia id quod movetur obnitia
est,quomodo enim continua est affectio nisi uia res cui accidit cotinua est:si autem
218쪽
motus est eontinuus,quia id in quo est continuἡ, soli loco hoc e lenien magnituadinein enim aliquam habet,&c. conspicue Philosephus ait motum esset eoiuinitimi ratione mobilis; quod autem sit continuus etiam ratione eius ad quod tendit, selimicompeti tmottii secundum locum, quia locus coutinuus est, non aut ait esse conatinuum necessarib ob resistentiam medii. Similiter in sexto Phys dixit motum inbe5tinuum,quia mobile dum mouetur, partim est in termino a quo,Partim ad quem'; S 'tiis in motu grauium, etiam resistentia interna cst concedenda. Nonmilli his ' Midunt pro causa successionis motus linutationem agentis narii ratis 3c finiti, nam motor finitus limitatus est ad definitum gradum uelocitatis, ut dicini r in calce oest
ut Phys & llaec eaula etiam a Philosopho in digressione de vacuo assignatiir 1 At hie
ad rem non secit, quia modo sermo est de resistentia, agens autem non sibi resistit. Praeter , limitatio agentis potius constituit desiuitum terminum formae acquiretiadae,quam definitum temptis assequendi sue producendi illum,ut tertius gradus caloris limitat actionem, ut liltra tertium gradum agere non ualeat, sed tempus non coa. stituit,& nisi continium pugiatiret, sine rein piardilhim produceret, ut Sol sine tenia pore illuminat, quia Lumini contrarium non comperit. Resistentia itaque in motu Elementorum partim externa est d medium pertinens,partim interna,pri diens cueontinuatione & diuisibilitate rei mobilis loci. Hanc liuerium resistentiam approbauit Menipaees, reserente Auer. inquarto Phys 7 I. approbauit Scottis in a. Sent. dist.a.qas . Necnon Philoponus in quarto Pityi . in digretis de uacuo. Vt pertinet ad hanc internam resistentiam,dicendum est, quod omnia lilemcnta remota resistentia
inedij mouerentur in tem aeri& motae tur omnia ae iii Fcrib,nam res stentia eoir.
similis esset, ideo dum consideratur proportio inter mobilia graitia,uencula, mo rum,semper supponenda est se essiOxonsimilis prodiens ex intema resistentia, mox ultra definitam illam remissionem velocitatis,omnis alia remissio maior vel minor AErtum ducit ex medio & ex uarior it dinsitatis eius , & proportionis diti identis, &diuisi,adeo quod si in vacuo essent siinplicia corpora, te in eo mouerentur,aeque citδmouerentur:quia resistineta interira consimili ter se habet: 3e de hoc minus recth pubio sensisse alios nam Democritus referente Simplicioqiiarro Physic. q. putauit αaomos in uacuo no que cito moueri, similiter Au tacottis,& Ρhiloponii a maiori virtute& grauiore mobili putarsit velocius pertrasiti id spatium,quamuis fuerit in neminc non ualuerunt uarias diis It atra solvere,quas mox referam S digbluam.
Proponuntur varia ae cultates attinentes adre entiam, eram
y Es ardua qtio exactins discit titur,& intimius cosideratur, eo apparet, obscurior& diisellior, e cnenit in re de qua agitur,nam primis O currit haec diibitati ors in motu grauisi& leiatu praeter res stentia in dij et adesset resi flentia interna diminutus esset Arist .qui clim alibi, tu psertim in quarto Phys. II. uniuersa resistentia tribuit modio,&dex interna no loquituri Insuper riic EIementa in vacuo moueri possen quolita adessent rmituita pro motu,qtrod tame r ij iiii r in quarto Phys Tertici s d
retur resistetiam rema, tuc corpus finitum a viriti teli si ita definito rcpore moueretur ob interna resistentiam,& pugnam,ne simul sit in locis distinctis. At A rist. in cal-ee octaui Phxs.7ς.oppostii asserit.Quarib diibitatur, ilia si iesistentia in vactio penderet ex distatia paritum mobilis,& rerminori im, tunc na bile in vacuo in sinith velociter deberet mouere, qnoniam ea pugna possct ui tari est duplo gradii veloci tatis, cheripio,& sic in mfinitum,adcὀnt ea succc ssici S tempus sib se iasiim rim caderer. Insi persequeretur, quisdeade ratiniae illuminatio non pollet esse unctiorsa simili, Lumc ii enim
219쪽
enim transiens per medisino posset si in ut esse in principio, medio, fine interitalli. Dubitatur quinto utrii forma rei grauis vel leuis possit reti 1herei motu illius rel. Sextis dubitatur,quoniam de motii grauium 3c levium Arist.varia enuciauit,quae sensiti, J'ε experientiae aduersantur,& resulas proportionis velocitatis, di tarditatis mollisi, tradidit,quae aperte vident tir salts,na dixit corpus graue eiusdem naturi qua ratione fuerit maius,ea ferri velocius,' experinitar aduersatur, non.n. lapis duplo maior iit - dise ab Aplo est velocior,nec quadruplo maior quadruplo est v locior, scd equo cito mare r, dc ristotele . minor lapis per aere descendit, δe qua velocitare quatiator quartae lapidis descecinit seiuncta,eade descendunt conii metae. Insuper inquit Arist.corpus quo fuerit graui ii Seo fertur velocius, hoc aduei saturexperientiae: Nani si duae formentur pilae aequales, una plumbea,altera lignea quamuis plumbea sit longε grauior, no tamen eade proportione est velocior, sed serhaeque velociter videntur descedere, similiter inquit Plii Iosephus, in primo de C lo si in infinitum cresceret grauitas, in in finitu crescctet ire Iocitas, S in 8. Phys. 79.ait si vis infinita esset in magnitudine sinita, nis pollet assignari tempus in quo moueret, hoc esse falsum ex eo constat, quia corpus maius dii fuerit
consimile,non mouetur velocius quam mimis quare si in infinitum crescere t corpus, ει grauitas,noti in infinitum cresceret velocitas. Scpti ind damnandui Videtur Acii l. quoniam hi liusmodi regulas proportioncs velocitatis mortium prodotantes ex magnitudine S paruitate mobilis, transtillit etiam ad Colum, nam in Corit. 6. sccudi dec sto ait celeriorem esse maioris circuli velocitatem, attoni ii ii sentandum, circa idem cetrii;ra costituti, ut enim in alijs maius corpus Velocitis scrtii si propria l. io to, ita in his quae mouentur in orbem, Sec. Haec cum dicat Philophiis uid turcol tumlere ea,quae per suam propensionem dc serina moti eritur, chim his qua' nroti in lupa ira olore separato,quorum tamen disti iusta est ratio,cii in gratria,& l illa moueantur cum
resistentia externa, non autem Celum, imo cum Cςlum sol tan habeat resi si 'ntia internam,& moueatur ab externo motore,quo fuerit maius, eo deberet movcri diis cilius & tardissis,veluti etiam fatetur ipsemet Arist. in code in secudo de C lo,s.loqv xde motu C lorum, na difficilius esse dixit mouere plura quam pauciora, at dogr m bus&lcii ibi is secus se habet, similiter in coni. 7 o. ait maiori cile ii irtut Sc QCmmouere pluribus Stellis praedit quo loci insit Auer. si orbis pli ircs haberet , tollas, lnon moueretii vel non eadem velocitatς t ar haec conspicue piignant cum relatas eκ coni. 6. Octauo inquit Arist. qua ratione medium sucrit d nsius , cadem morti citis
dein mobilis esse tardiorem, quae regula sensi recipit. ir salsa, qua mitis enim aqua sit plusqua decuplo densior aer noli ob id pila plumbca per a te dccupio est velocior, Vt patet mentii rando pondus eius pilae in acre I in aqua. Demum ilhmilli Mathonia Dam'
rici Arrst. damnant, quia videtur errasse nedili in principiis resistuntia , S proportior is motuum, verum insit per in comutatione proportionum na mqtiit Philosi, phus in quarto Phucquod eadem est proportio veloci taris motuum ciusdem coryoris mobilis per distitusta media,qiis est inter densitatos com iii melliolse, ut si a i r est flecti 'orarior aqua, motus in eo erit decuplo velocior; at id essc fallum ira sic dunt si Lapicao .librarum mouetur per medium resisteris dece gradibus rosistetitiae i cmpore virilis horae, si inimi iriir resistentia& sit quinque graduum velocita per regulas Arist. Crit duplo maior, verum hoc proportimii non rei polidet, lilia duplum excedit dimidium ut viginti,dE m per mcdietatem sui ,exccdit autem quinque, hoc est quartam pia rictnon per duas partes sui,adeo ut consurgere dcbeat motus duplo vest,cior, sed per tres quartas, de proportione quadrupla,quale motus deberer ostenct duplo, sed triplo ve locior quoniam ex excessu consili rgit veloei ras .F cc prosccto adeo sunt ardua conspicuh patefaciunt regulas Arist esse falsas, vi valde sit arduum Arist a calumnia Ardua vendicare: de origo erronim id esse videtur,quia Arist. solam in motu gratitu Gelcui si assignauit resistentiam exlcmam,ex medio sumptam l . sh.cupiens Arist. dcteiidere 'se' .
in attinciatibus ad resistentia,dixi liquod Arist. in quarto miyi .ino absoluth ait onanε resistentiam
220쪽
resistentiam prodire ex medio,& smeca moueri grauia sine rempore, sed sollim euertit sententiam veteriim assercntium adaequatam caulam inotuit m esse vacillim, deii ne eci non posse darinioluiia,S idipsum dicitur a scoto in a. bctu. distinc. I q. p. Ve runt haec deIensio est inanisi Prim quia non putabant Vctcres vacuum esse adaeqii tam causam velocitatis, sed eam prodire ex Varietate Atomorum,quaru in lac nnullae magis, aliae minus csient motui accommodatae, ut resert Simpl: citri; hinc Animain dicebat constare ex Atomis valde mobilibus,inii: per Arist.in Phys 71. conspicu ex propria sententia ait velocitatem, dc laiditatem oriri, vel er: varietate medis, vesex varicta te mobilium, magis, dc minus graili utra . Et confirmatur, quia τbiq. Arith dum hac de re loqititur,id ipsum enunciat, ut in I. de Celo. I. S I. inquit, maiora se. M. vclocius,&Vtcrcscit grauitas, ita Vc Ccitas. Propterea. couis addit Aris . per refistentiam med ij d notasse omnia, quae concucunt pro rcflleluia, S anteccc urit Euersio. adeptionem formae,& termIni motus. At errat,quoniam Arist.lai plum declarat, iii quiens in vacuo non inuenire aliquid quod rcii stat, & sit causa succcssionis motus adeo ut contra vetcres inducentcS Vacuum pro motu dixerit, si darotiir vacuum,noudaretur motus,& in coni. 7 I. dc 7ψ. se declarans,quid denotet per mcdium resiliens, solum hoc retulit ad densitatem, dc raritatem cius, adeo ut per horum dicta Atili. acalumnia non vendicetur.
Explicatur sntentia propria pro diluendis instanti s aduersus sententias Aristotias, de proportionitus motuum.
Rosectd qui diceret Aristotelem nunquam errasse Aristotelem redderet non Aristotelem, sed Deum, Homo enim omnis est mcndax, nec proprijs viribus valet semper veritatem intueri, sat est pro Arist. praei antia afirmare, illum inter Mutidi sapicntes suna inopere resulsisse. Ac vi pertinci ad propolitas dissicultates, ut partitii Aristotam tueamur, partim Ca seruemus,qirae setasii & experientia constant, dissesiam. co primo,praeter rcsisteiatiam medis dari in motu grauitim, etiam rosistentiam internam, a me eXplicatam, perquam mobilia consimiliter moueantur, adeo ut varictas superadditae tarditatis ex sola resistentia medij prodeat,3e Arist. ex resistetitiis hanc solam ternam inspexit,& eam inspiciens regulas tradidit,& iure profestis. Primo, quia ea est sensu notior; secundis, quia ea sola variatur, non autem interna; tertio, quia nunquam fit motus in vacuo, adeo ut apparere valeat, quae sit velocitas cx sola interna resistentia consurgens; quarto. qilia Arist. interuallum distilicium a corpore medio non concessit: ideo considerando diuisionem 3e partes intcrualli, per sita sun-cis modo damenta nil considerare valuit nisi attinentia ad corpus intermedium. Hoc praeas Arast νει sumpto. Addo secundo Arist.dedisse regulas more Mathematicorum, qui unum 'IMu GD pe considerant,non consideratis alijs, cum iunctis: ita Arist regillas dedit prodeun μ' tes ex proportione externar resistentiae,& grauitatis,csteris imaginatione seiunctis,& quoniam dum ad actum rediguntur, connectuti tur cum aliis, por qtiae variantur, hinc oritur,' quamuis illae regulae ex se, ut traduntur, sint vere, taliam dum ad acturn rediguntur,ob nexum citin materia,& alijs,apparciu falsae, ut patet de sphaera qrram Et fetis. Mathematici dicunt tangere planum in plincto. Dico tertiis, re regulis ab Arist. tr iis ditis depromptis ex gradibus facultatis motoris, & ex ter e resistentiae posse elici re eras elia gulas omnes rectas velocitatis motiuae,pertinciatis ad alia,st sed ut Aristoteles breuibus virtute & facultate cuncta dixerit ad hi illismodi proportiones pertinentia,nam consimiliter assignari possunt regulae attinetes ad omnia,per quae variatur velocitas. Addo quarto lac velocitates motuum per multa v ariari posse, nam cum per ibi ana