장음표시 사용
161쪽
semper secunda fortuna uti: magis etiam infelices erunt. Quum enim iis rebus potiuntur,gliscunt in eis affectus & cupiditates naturae humanae repugnantes. Cui libet autem id quod est ipsius naturae vi se otia contrarium, & malum est, &calamitosum. Quia tenm bona vero non tantum necessitate demonstrationum co gendi sunt auditores, sed paulatim etiam in nostri sententiam adducendi, si eos amplecti velis ea quae
de rebus externis, bonis, ut habentur &malis dicuntur: eorum illos commonefacio, quae ante dicta sunt: nec ea quae mala dicantur, esse mala, tametsi cum laboribus & dissicultatibus coniuncta: neque bona propria bona. sed di mala quae putantur,tum oegrotantium medicinas esse, tum valentium exemcitationes. Bona vero & ipsa pro necessitate & dignitate tam accipietium quam eorum quibus adimuntur, dari atque auferri. Nam diuitiae quidem ei
qui recte iis uti potest contingunt, ut dc ipse facilius agitet: &aliis habeat benefaciendi facultatem: &ad beneficia voluntatis incrementum. Improbis vero in poenam & castigationem. Etenim auari per omnem aetatem in congerendis opibus solicite oe .cupati, semper impendente metu, nullum ex pecu
nia fructum capiunt. Qua poena quae iustior de facetior esse possit 3 Luxuriosi autem homines me dicis sunt egentiores: &prae delitiis quidam intereunt, propterque diuitias in maxima pericula devocantur, neque sui ipsbrum pro dignitate curam gerunt: ob diuitias neque boni quicquam di scentes, neque vitam naturae humanae consentaneam
exquirentes di amplectentes. Sic valetudo, scpotentia nocent, maxime improbis: ac partim cam-gandi, partim lciscendi causa tribuuntur, ut assil-ctione perturbationii obsaturati,tandem evomant affectionum commotionem, & iam ad castigatione di purgationem idonei reddantur. Nam curatori animoru id curae est, non ut animae aeriones secundum assectus,sive metu, siue propter alios affectus,
cohibeantur: sed ut ipse malus habitus & praua consuetudo
162쪽
eonsuetudo destruatur. Atq; haee supra dicta sunt copiosius: unde,si cui sit opus, ea repeti poterunt. Ae I I L ctu aduersus eos.qui suis disputationib. Dei prouiden, flior Deum
tiam tollere conantur, satis multa diximus. At ter Use immu-tium Seruatori, veteri consiletudine. Ad tertiam tabilim. igitur disputationem, Seruatore propitio, accedamus quae acesse numina,& consulere fatetur rebus
humanis: sed eadem muneribus oc donariis de stipis distributione a sententia deduci statuit, ut nostrae aetatis homines sentiunt, ut iniusti, auari, rapaces, sint indemnes, si partem exiguam in haec impende- .erint, & in eos erogarint qui ob haec vota se facere profitentur,quiq; exorari Deum perhibent,permit lique facinora eadem, nec dandas esse peccati pinnas. . .
E quibus sunt, qui id bonitate Dei dignit esse dicat,
connivere & dare veniam delictis: in quo non satis explicate, mihi quidem,Sc sentire videntur,&dicere. Quid ergo isti rationi respondebimusὶ Sed cum duplex ea sit, diuidenda est in eum, qui facit iniuriam, de qui accipit: dc consideranda ista quae iactatur indulgentia dc venia, quiddciniustis faciat, dc quo Impuritat3 modo assectos iniuriis tractet 3 Nam si bonum atq; scelerum e utile est iniustis permitti iniurias, neque poenas eos perirιπε dare: fortassis a Deo profici scetur ista indulgentia. miri, Bona enim omnia inde ad omnia perueniunt. Sin id maximo eis malo est. dc adiuuari ad iniuriam. de inon dare poenas delictorum: quo pacto istorum auctor erit Deus, v t omniti bonorum auctor, ita mali ullius, ut multis verbis est demonstratum Z Iniu- a porro, auaritia, luxuria, contumelia, cum affectiones sint,animi naturae contrariae, siquidem ho rum contraria naturae sunt consentanea: morbi nimirum dc probra δc vitia sunt animorum. Quae a
qui sua indulgentia fouet atque alit, nee nedicitia Gρπηpra Hadhibet: malitiam auget scilicet. Idq; si muneribus
etiam delinitus facit: an non mediocribus etiam . . qm 'hominibus deterior habeatur Z Quis enim est qui 'φί
suscepta rei alicuius curatione, ob Iargitiones eam
163쪽
cus, eum qui cibis ω potionibus aliquibus laeditur,
pretio aut precibus adductus, rebus noxiis audacter' frui patietur,&ad earum usum adiutabit Z Num ea quae sectione ustionemve desideranti acceptis muneribus in curata relinquet Z Quod si medicina qua dam improbitatis est vindicta diuina: humana medicina quo pacto deterior eriti iam cum eorum Infuriis osse etiam qui iniuriis assiciunt ii , rationem habere di-rii nonnem catur, curamque suscipere: videamus &hos quo-gligendi. modo tractet, cum iniurios quodam modo&ancitet & adiuuet ob largitiones 8 Age vero quis vel mediocris imperator hostibus ob largitiones prodat exercitu mi Quis oves lupis opilioὶ Quid opilionem dico Z Num pastorales canes accepta laceratarum ovium parte, diripiendum reliquum glegem lupis concedent 3 Et qui non erit impia ratio, quae eo id tribuat,quod & canibus sit indignum 3 Denique ab iniustis Deum seduci, quid habet rationis i Nam a Munera im religiosis quidem hominibus saepe munera Deus piora Deus acceptat, no quod his egeat scilicet.sed quia ita qui-r pudiat. bus offeruntur, ut animis, ita etiana externis rebus ad eum se conuertunt. Quod si munera & improbi offerrent, orantes poenam sibi irrogari, & adhiberi medicinam : fortassis ne ipsorum quidem munera Deus repudiaret. Sin ut deteriores fiant: quae latio
esse possit ξ Nam si nihil aliud peccarent, illud satis
Nos υel ad esset, quod sperant se Deum muneribus corrupta Deum conia ros, quo magis etiam ab eius familiaritate remo- uerti, vela- ueantur. Quae est igitur ista ratio peruulgata illaueris a Deo quidem, S unde oi tum suum habet, quae muneri- non contra. bus & donariis S precibus dc beneficiis & supplicationibus ait a sententia deduci Deum, dc veniam dare peccantibus t Fortassis enim non temere fides ei adhibetur. Videndum igitur, ne si hoc ita simpliciter dicatui,&dictu nefas sit,nec sine scelere proba-ι ri possit. Nam cum eos qui peccarunt,ex animo deliciorum poenitet: ista conducunt ad reuersionem ad Deum, cum sint argumenta poenitentiae; quippe non animo tantum 1ummisso, sed etiam corpore, ' innexo
164쪽
inflexo di prostrato, & rebus externis consecrandis, dc in ea quae Deo probantur impendendis. Neque enim nobis delinquentibus Deus aut auertitur, aut irascitur , aut recedit a nobis: neque poenitentibus nobis, ipse reuertitur, aut accedit nos placatus. Humana enim ista sunt,&a diuina beatitate, ab omni parte immutabili, remotissima. Sed nos deprauati, di contra natura prolapsi, diuinaeq; bonitatis dissi inites facti per iniustitiam , impietatem atq; amentiam: nos inde avellimus. Neq; enim unquam ad omnia pertinentem eius prouidentiam effugere ipolium us: sed tum velut aegroti per illas res impro-Ditatis medicinae, vindictis aditum in nobis ipsis praebemus: nos ad eam prouidentiam & curationem Dei attemperantes atqi accommodantes: recuperataque natura nostra, & ad Dei similitudinem contendentes s ea vero Dei similitudo est. Deismim sapientia duce fieri iustum & sanctum Deum acce- tudo. dimus, & cum Deo coniungimur. De hac autem nostra ad eum conuersione perinde loquimur, ac si Deus ad nos conuerteretur: non secus atque ii qui fune marinae petrae iniecto, quia per illum &seiplbs dc nauiculam ad rupem attrahunt, ob imperitiam -- eius rei non si putet ad rupem accedere, sed rupem paulatim ad ipsos appropinquare. Nam p niten' Paenitὸntiatia, supplicationes, vota, & similia funis rationem non τὸ bo- habent. Per eas enim res avulsis reditus datur; qui fiam sed . fit non dictis, sed factis, cum laesios a nobis iniuria, ab um aut contumelia ludibrioue quouis modo affectos
plicamus, vel ipsos vel eorum posteros : cum odimus iniuriam : cum iniustos auersati, eorum consuetudinem qui iustitiam venerantur, expetendo, nostrietipsos castigamus, donec plane repurgemur. Hac ratione continenter est utendum, nullis intem uallis interrumpenda. ut ipsi in nos vindicemus. ,Σvide's autem argumentum atque affectus est ve 'μ om M poenitentiae, rursus nec eadem committere, nee m 'ρr minora illis. Debemus enim inaequali ineli natione, qmm tto': nquam nauigantes, in contrariam transire par- '
165쪽
tem. Veram autem poenitentiam satis ad pe sectam purgationem esse,constat ex eo, quod &Deus hune omnu easi pingationis finem spectat. Omnis enim castigatio ratio mi ei' di Vltio tam hic, quam apud inferos, eo fine adhi- qui easua betur, ut animam suarum calamitatum pigeat, v tur commὸ, que improbitatem & vitam naturae repugdantem dationem oderit, Utque ultro amplectatur & diligat virtu-roferturi tem. Suntque certissimae rationes, dc mentis pers iones, cum quis ipse sibi fit vindicta. Atque hies ortassis citius rem bene gerit, quod vitio de sua sponte castigat ur. Cruciat um enim dc dolorem animi postulant, qui delitiis & voluptatum illccebris inescati peccauerunt. Quos enim vere delictorum ci peccatoi um poenitet, hi acerbissimis considient laecruciatibus seipsos mulctant: qui magis dolorifici
mordaciotesque sunt quam corporis cruciatus, &consolationem minus admittunt. Haec contra ter
tiam impietatem, trium illorum pessimam, dicta sunto. Optabilius enim est. potius non esse, neque prouidere: quam si sis, dc prouidere videaris, iis insidiari quibus prouideas. Hoc enim est male esse quβm male Malumus autem non esse,quam male esse. In caussa
prorari est quod bonum altius est,quam id quod est,& qua ipsum esse: di quia bonum,eius quod est, principimum est. Quare finis etiam omnium, hoc est eiusque causa sunt omnia Nam dc ipsum esse, tanquam bo-Verari Deo num amplactimur. Qii are cum male nobis est, non sentisita ς se malumus. Longius fortasse quam hoc institu-mirsutis o xum postulat, explicandis hisce quaestionibus sum mnis funda pyOVςctu. , eo quod omnis honestae vitae dc pers men m. ctioni animi principium & finis est ad Deum conuersio, cum & vere de eo sentimus, esse Deum, de consulere rebus humanis, de bene iusteque omnia Summum gubernare: & cum paremus atque ultro cedimus o vnictim iis,quae ab ipso geruntur, tanquam ab optimo con-
animi bonis silio prosectis. Et si enim δέ per sese mobilis est ani- in Deoisil. ma, & sui iuris, & in sese principia habet bonorum& malorum: tamen a Deo ita condita est, ut se ipsa moueret. Quapropter dum suae causae tanquam ra-
166쪽
dici inhaeret,&eon seruatur,& suam habet perfectiaonem, cu qua Deus eam condidit. Si vero sese inde avellerit,& suam quasi radice quantum in ipsa est; deseruerit: marcescit & contabescit, turpis dc infir ma facta,donec de integro reuersa,& suae causiae con- iuncta, persectionem suam recuperarit. Neque vero fieri potest, ut vere tan uertatur, nisi tribus his quaestionibus & mente perceptis.& ipsa vivendi ratione comprobatis. Quis enim aut ad id quod non sit, conuertatur Z aut quod cum sit, nil nos curet: aut quod cum & sit occuret. illam curam malo fine aenocendi studiosusceperit Z
AD vatem accessurus, memento te negotii euentum ignorare: sed ea de causa adesse, ut eum a. va te eo roseas. Luale aute id esset, viis cum venires
sciuisti. siquidam Philosophus fueris. Nam si ex eora.
numero fueris , qua in nostra potesate non stunt: nec bonum esse. nes malum, omnino est necesse. Noli igntur ad vatem asserre vel appetitionem, vel arur sationem,atioqui tremens eum accedes. Sed illud constitutum esse oportet, nihil inter quemvis euentum inter esse: nes ad te attinere eum, cuiuscunt modisit. Licere enim eo recte uti, nes in eo tibi fore quemquam impedimento. Magno igitur animo deos ut consiliarios aecedito. Deinde si quideon sibi datum fuerit,
memento quos in consilium adhibueris: quorum, η parueris. auctoritatem sis neglecturus. Sie aute ad oraculum accipietam accedita, quemadmodu Socrati placebat: iis videlicet de rebus, quarum tota consid ratio refertur ad eventu: in quibu nec ex ratione,
nec ex arte alia suppetui occasiones ad id quod pro 'tum est,considerandum. Cir igitur mel amiem, velpa tria cum periculo defendera erit: noli consulere vat sint ne defendeLZ Na si tibi vatespradixerit,exta ims Ua esse: mortesio caricosat,aut alicuim memmbri truncatione, aut exilium. Sed ratio tamen sub A
167쪽
se eum his illud etiam coniungitur: una eum amico ct patria periculum esse adeundum. Luamobrem ad
maiorem mentio matem Pythium: γι templosiecit
eum,qui amico in vita periculomon succurasset.
Post officia aduersus homines & Deum, decu iusq; ossiciis erga seipsum dicturus: medium quoddam genus esse vidit, quod officium & erga Deum dc erga semetipsum postularet diuinationem. Tri pellita est autem oratio. Nam Sc quibus de rebus intconsulendi vates dicit, dc quo animo adeundi, Ecquo pacto responsis eorum sit utendum 8 Auspicatus autem est a medio, quod ipse primum fortas L se statuit, quo animo sit a de Lindus vates dc appetimo animo tione de declinatione seposita. Nam alioqui trest adeudus mentes accedemus, si appetimus timentes ne id vates. fieri posse neget vates. Sin declinamus: ne id fore praedicat. Quo pacto autem dc appetitionem dc declinationem vitabimus i Si cogites, inquit, externa esse ea, de quibus vatem contulimus. Nam in iis quae nostrae potestati parent, vate non est opus Quis enim thum roget, an res naim re consentaneae sint expetendae , eidemque contrai lar declinandae 3 Si igitur ea de quibus percontamur, pene S nos non sunt: ut, An sit nauigandum 8 An contrahendum matrimonium t An ager emendusὶ Ea vero quae peneS nos non sunt, nec appetenda, nec declinanda sunt: ad vatem nec appetitionem . nec declinationem affetendam esse constat. Quid enim euenturum sit, ignoramus. Id ipsum certe quidem e vate
quaerimus. Sed cuiusmodi id sit, nosti, inquit, siquidem es philosophus: eorum quae nostri arbitrii non
sunt, neque bonum esse quicquam, neque malum, eoque nec appetendum, nec declinandum. Nam, harum rerum periti, signa etiam dicunt, consultorum auiditate confundi. Atq; hoc tibi vatem consulenti ad animi constantiam conseret, quod scis, quicquid eueniat, te fructum ex eo capere posse: eoque
168쪽
eoque maiorem, quo res asperiores fuerint, recte
illas gerendo. Fidenti igitur inquit) animo, & nihil litorum metuens, diuinum expete consilium. Sequitur ossicium aduersus Deum, ut omnino datum consilium sequaris. Qui enim Deo suadenti non obtemperarit, cuinam obtemperabit' Nam quod aruspicum responsis aliquando non obtem peratur illud unuin in causa est, quod nostras appetitiones & declinationes non coexccmus. Quare nec appetentem nec declinantem accedere, non illud modo confert, ut fidenter & absque trepidatione accedas: sed & hoc, ut diuino consilio pareas. His expositis, subiicit, quibus de rebus sint consulendi vates 3 iis nimirum, quarum exitus sit nobis incertus ante rem peractant . cum ex ingenio&arte, ad illas res pertinente,atque experientia, finem animo complecti&prospicere non possumus. Nemo enim vatem consulit, an homini cibo & λmno sit utendum. omnino enim his eget animal. Nec an philo. sophandum sit,aut naturae congrueter vivendum Z cordato enim homini constat haec esse utilia. Neque domus quae aedificatur,qualis sit futura. Ars enim sermam eius antea delineauit. Nec agricola, sit ne plantandum aut serendum Z haec enim agricolae sunt necessaria. Quando vero , aut ubi, aut qualia semina. quales plantae, si haec ante usitata non fuerunt, aut primum incoantur, fortasse rogabitur Vates. Item an nauigandum sit, alieno praesertim &periculoso tempore. Non tamen rogandus vates, an prodeundum sit in sorum, aut exeundu in agrum. Quamuis enim & haec euentus aliquando incommodus sequatur, plerunq; tamen ex sententia succedant : id quod frequentius accidit, haruspicina egere non videtur. Licet enim ex ratione aliqua aut arte occasiones suppetant, ad perspiciendum id quod propositum est: non tamen euentus erit omnino necessarius. Neque enim natura, neque ars, neque consiliam & voluntas in rebus externis nocetiarium habent euentum: sed id quod plerunque
R ibitis de rebus sint. considendi
169쪽
fit,satis causae est cur vate non egeamus. Nam diutis natio de rebus omnibus,timidos reddit&ignavos, dc ut parua magni fiant facit. Illud vero consideratione dignum est: si de rebus nostrae potestati subiectis vates omnino cosulendi non sunt, quo modo sentiendum sit de anima , sit ne ea mortalis an im-ve rerum mortalis 3& an hoc praeceptore sit utendum Z Comn-ςur non stat enim multos veterum de rerum natura consu- t scήm luisse vates quamuis hoc aut illo modo sentire de is corasula' rebus, nostrum opus esse dicamus, dc in nostra Pin. testate esse. Videntur autem ea quae ratione percipi ac demonstrari possunt. ex demonstratione cognostenda esse. Sic enim scientifica parabitur cognitio, si per causam demonstratio facta suerit. Audisse autem ex Deo. immortalem esse animam, fidem quidem firmam parit, uti par est, non tamen rei scientiam. Si quem vero causas etiam edocere dignatur Deus,&scientem reddere: aliud hoc diuinae bonitatis genus est, non diuinatricis, cuius est, exitus actionum humanis ingeniis obscuros praedicere. Quamobrem etsi quidam de rerum natura oracula consuluerunt: tamen hi & rari suere, nec ex principibus philosophoi ii, sed ij qui certo credere ac pe suasum aliquid habere, quam strentia rem comprς- hendere maluerunt: cum probabile sit.velle Deum ut anima per se mobilis, per sese et in verum cernat.
Atq, adeo Epictetus quoque & Socrates illa sciscitari
non percon- vetare videtur, quae anima per se cognoscere potest. r dum. Eum certe non probant, qui roget,an periculi societas pro pati ia aut amico sit coeunda .Recta enim ratio praescribit, discrime illud non esse recusandum. Quamuis igitur dissicilia qusdam praedicta fuerint: nihilominus defendendi sunt. Quorsum igitur attinet de iis interrogare, de quibus constat quid sit agendum Z Illud etiam patet, Apollinem ijsquir
garunt,an supplex dedendus esset, grauiter succensuisse. Quae . n. recta ratio fieri iubet: ea facienda sunt absiq; interrogatione, licet eum molestiis atq; periaculis corporum & fortunarum coniuncta, cum re
170쪽
haec ad nos reserantur. Postquam vero demonstrauit, de huiusmodi rebus non consuledos esse vates, eo quod cuiuscunque modi victim ae fuerint,omnino una periculum sit adeundum: idem etiam Apollinis auctoritate confirmat, qui eum qui amico
cum interficeretur opem non tulissci, fano eiecerit. .
Nam duo Delphos petituri, in latrones inciderunt, Histeria a quib' cum alter interficeretur,alter aut suga elap- Dς bic
sus,aut alioqui non opitulatus,ad oraculum venit, equo eum eiecit Apollo, his verbis: de meis ad tu eadis rem intereuntem Suboeium non iuueris, etsi proxim in eses. Quanquam autem constat eum, quamuis voluisset, utique amicum periculo mortis non erepturum fuisse: tamen periculi societas non fuit deserenda, sed serendum auxilium , licet una pereundum fuisset. Ob eam igitur voluntatem Deus eum pollutum iudicauit, ut qui ex nimio corpolis alnore amicum deseruisset, sicut in alio voluntate probauit,quamuis aduerso euentu. Cum enim iterum duo quidam in latrones incidissent, alter coniecto in latrones laeulo, eo frustratus, amicum percussit& interemit. Profectus igitur ad oraculum; aedem, ut caede amici pollutus ingredi non fuit ausus. Deus autem hos versus edidit: Te cruor haud maeulat: nune purior, ais fusi. Hi occisus enim tibi, dum defendis, amicu . si igitur caede amici non modo non pollutus est, sed purior etiam factus quam fuerat, ob bonam voluntatem: recte facta non in casti atque euentu, sed in consilio dc voluntate possita esse constat. Clon-sderandum autem est,& haec quo modo dicta sunt, di quo ordine dicentur omnia, referri ad medium se
habitum eius qui non nullos progressus habet, di i a philosophia versatur. Etenim haec verba Si quidem es philosophus )in ijs etiam quae sequuntur,