장음표시 사용
131쪽
firmatus, quam maxumum siletilium haberi jubet ne signa quidem ui per vigilias solebant, canere deinde ubi lux adventabat, dei essis jam hostibus et paullo ante somno captis, de improviso 'vigiles, item cohortium, turmarum legionum tubicines simul irinis signa canere, milites clamorem tollere, atque portis erumpere Mauri atque Gaetuli is noto, horribili sonitu repente exciti, neque fugere, neque arma capere, neque omnino sacere aut providere quidquam poterant ita cunctos strepitu, amore, nullo subveniente nostris instantibus, tumultu terrore, formido, quasi vecordia ceperat. Denique omnessus fugatique arma et signa militaria pleravi capta pluresque eo praelio, quam omnibus superioribus interemtici nam somno et metu insolito impedita suga. C. Dain urius, uti coeperat, ' in hiberna; quae, Propter commeatum, in oppidis maritumis agere decreverat:
neque tamen BCOl victoria, aut insolens fuctus sed pariter ac in conspectu hostium, quadrato agmine incedere.
Sulla cum equitatu apud extumus, in sinistra A. Manlius, cum sutiditoribus et sagittariis, praeterea cohortes Ligurum curabat Primos et Extremos cum Expeditis iani pulis tribunos locaverat. Perfugae, ' minum cari et regionum scientissumi, hostium iter explorabant simul consul, quasi nullo imposito, omnia providere: apud omnes adessem laudare, increpare merentis Ipse arm
tu intentusque, item milites cogebat: neque secus, atque iter iacere, castra muttire excubitum in o tas cohortis ex legionibus, pro castris equites auxiliarios mitteres praeterea alios super vallum in munimentis locare, vigilius ipse circi ire, 'la in dissidens ea sutura, quae imperavisset, quam uti militibus exaequatus cum imperatore labos volentibus esset. Et sane Marius,
132쪽
, illa et aliis temporibus belli, pudore mos, uuam 'malo, exercitum coercebat quod inlii per umbitionem fieri
aiebant pars quod a pueritia consuetain duritiam, et alia, quae ceteri miserias vocant, voluptati habuisset misi tamen res publica, pariter ac saevias in imperio, bene atque decore gesta. CI. Ici Tu quarto denique die, haud longe ab oppido Cirta undique simul speculatores viti sese ostendunt: qua re hostis adesse intellegitur. Sed quia divorsi red untes, alius ab alia parte utque omne idem significabant consul incertus, quonam modo aciem instrueret, nullo odidine commutato, advorsum oumia paratus ibidem opperi, tur. Ita augurtham spes nistrata qui copias in quatuor I artis distribucrat, ratus ex omnibus aeque aliquos ab tergo hostibus venturos. Interim Sulla, quem primum adtigerant cohortatus suos turmatina et quam mouine
consertis equis, ipse aliique Mauros invadunt i ceteri in loco manentes a jaculis eminus emissis corpora tegere, et, si qui in manus venerant obtruncare. Dum eo modo
equites praeliantur Bocchus cum peditibus quos Volux,
filius ejus adduxerat neque in prior pugna, in itinere morati, adsuerant, Postremam Romanorum aciem invadunt.
Tum Marius apud primos agebat, quod ibi augurtha cum plurimis. Dein Numida, cognito Bocchi adventu clam cum paucis 'ad pedites convortit cibi Latine nam apud Numantiam loqui didicerat exclamat 'nostros frustra pugnare paullo antomarium sua manu intersectum '
simul gladium sanguine oblitum ostendere quem in pugna, satis impigre occiso Pedite nostro, cruentRVerat.
Raod ubi milites accepere, magis latrocitate rei, quam sido nuncii terrenturi simulque barbari animos tollere, et in perculsos acrius incedere. Jamque paullum ab
133쪽
suo Gemit cum Sulla, proniosis, quos advorsum ierat, Mauris ab larere incurriti Bocchus statim avortitur. At
Iugurtha dum sustentare suos, Et propedan ulei tam victoriam retinere cupit, Circumventus ab equitibus, dextra, suustra, omnibus occisis solus inter tela hostium ita nitidus erumpit. Atque interimmarius, fugatis equitibus, occurrit auxilio suis .inia os pelliciam ucce iterat. Denique hostes undique iusi. Tum spectaculum horribile cum pispatenti sequi, sugere occidi, capi equi, viri adflicti ac multi volneribus acceptis, neque fugere Posse, neque quietem pati 'niu modo, ac statim concideres: Postremo omnia qua visus erat, constrata telis, armis, cadaveribus se inter ea humus insecta sanguine. CII. Pos T is loci consul, haud dubie jam victor, perivenit in oppidui Cirtam, quo initio prosectus intenderat. Eo ''post . diem quintum, quam iterum barbari male pugnaverant, legati a Boccho veniunt, qui regis verbis ab Mario petivere duo quam fidissumos ad eum mitteret: velle de se et de populi Romani commodo cum is disserere.' Ille statim L. Sullam et A. Manlium ire jubet Qui quamquam acciti ibant, tamen placuit verba apud regem saceres ingenium aut avorsum ut BECterent, aut cupidum pacis veheuientius accenderent. Itaque Sulla, cu-ns facundiae non aetati a Manlio concessum, pauca veriba hujuscemodi locutus. Rex Bocche, magna nobis laetitia, cum te talem viriam di monuere, ut Bluluando Pa cem, quam bellum, malles De te optumum cum Pessum omnium Iugurtha miscendo commaculares simul nobis demere asse rham necessitudinem, pariteri errantem et illum sceleratissumum 'Persequi. Ad hoc, Populo δεο-mano iam a 'principio reipublicae visum, amicos, quam semios quaerere tutius rati, volentibus, quam coactis imperitare. Tibi vero nulla opportunior nostra amicitia
134쪽
primum, quod procul absumus, in quo offensae minimum, raraii par, ac si prope adessemus dein, quod arentes
abunde habemus, anaicorum neque nobis, neque cuiquam omnium galis. Atque hoc utinam a principio tibi placuis. set profecto ex populo Romano ad hoc tempus multo plura bona accepisses, quam males perpessus esses. Sed, quoniam humanarum rerum fortuna pleraque regit, 'ein scilicet placuit te et vim et gratium nostram experiri; nunc, quando per illam licet, festina, atque, ut coepisti, perge. Multa atque opportuna babes. quo facilius erraia officiis superes. Postremo hoc in pectus tuum demitte, nunquam populum Romanum beneficiis victum mana bello quid valeat, tute scis.' Ad ea Bocchus placide et benigne istumi pauca pro delicto verba facit sepon hostili animo sed regnum tutatum arma cepisses nam Numidiae partem, unde vi augurthum expulerat jure belli suam actam eam vastari ab esurio pati nequivisse praeterea missis antea Romam legatis, reputium ab amicitia. Ceterum vetera omittere, ac tum, si per Marium liceret, legatos ad senatum missurum.' Dein 7'copia lacta, animus barbari ab amicis nexus, quos augurtha, cognita leg*tione Sullae et Manlii, metuens id quod parabatur, donis
CHl. ΜARius interea, exercitu in bibernis composito, cum expeditis cohortibus et parte equitatus proficiscitur in loca sola, Ob8essul turrim regiam, quo Iugurtha per- suos omnis praesidium imposuerat. Tum rursus Bocchus, seu reputando, quae sibi duobus praeliis venerant, seu admonitus ab amicos, quos incormaptos Iugurtha reliquerat, ex omni copia necessarioriri quinque delegit, quorum et fides cognita et ingenia validissuma erant, Eos ad litarium ac dein, si placeat, Romam legatos ire jubet agendarum rerum, et quocumque modo belli
135쪽
componendi licentiam permittit. Illi mature ad hiberiin Romanorum proficiscuntur deinde itinere a Gaatulis latronibus circumventi spoliatique, pavidi, 'sine decore ad Sullam perfugiunt, quem consul, in expeditionem proficiscens pro praelare reliquerat. ille non pro 'vanis hostibus, ut meriti erant sed adcurate ac liberaliter habuit qua re barbari et semam Romanorum avaritiae salsam, et Sullam ob munificentiam in sese, amiculi rati. Nam etiam tum margitio multis ignara munificus nemo putabatur, nisi pariter volens dona omnia 'in benignitate habebantur. Igitur quaestori mandata Bocchi Patefaciunt simul ab eo petunt, uti tutor consuliorque sibi ad sit copias, fidem, magnitullinem regis sui et alia quae nut utilia, aut 'Φbenevolentiae credebant, oratione extollunt dein Sulla omnia pollicito, docti, quo modo apud Marium, item apud senatum verba sacerent, circiter dies an ibidem opperiuntur. CIV. Anius postquam 'bi insecto, quo intenderat, negotio, Cirtam redit de adventu legatorum certior sac- tug, illosque et ullam venire jubet item L. Bellienum praetorem Utica, Praeterea omnis undique senatorii oridinis, quibuscum mandata Bocchi ci oscit. Legatis potestas eundi Romam si ab Diisulari interea induciae postulabantur ' Ea Sullae et plerisque placueres pauci semeius deceri unt, pilipet ignari humanarum rerum, quae fluxae et mobiles semper in advorsa 'mutant. Ce torum Mauri impetralis omnibus rebus, tres Romam prosecti cum Cn. Octavio Rufo, qui quaestor supendium in Africam portaverat duo ad regem redeunt. Ex his Bocchus cum cetera, tum maxume benignitatem et 'studium Sullae lubens accepit Itomae legatis ejus, Postquam e
'egem et Iugurthae scelere lapsum deprecati sunt,
136쪽
Senatu et populuis Romaniis benQfici et injnriae me. mor esε solet ceterum Boccho, quoniam Poenitet, delicti gratiam sicit Deducet amicitia dabuntur, cum meruerit.
CV. Quis rebus cognitis Bocchus per litteras a Mario petivit, uti Sullam ad se mitteret; cujus arbitratu de eoi uinibus negotiis consuleretur. Is missus cum pra sidio equit una atque editum funditorum ' Balearium Praeterea sagittarii et cohors Peligna cum velitiiribus amnis itineris properandi caussa neque his secus, atque assim armis, advorsum tela hostium quod ea leviu sunt, muniti. Sed itinere qui illo Eiisque die Volux filius Bocchi, repente in campus alentilius cum mille non amplius equitibus sese ostendit: qui temere et effuso eunt ES, Sulla aliisque omnibus et num rum ampliorem vero, et hostilem metum effici Obunt. Igitur sese quisque Nexpedire, arma atque tela ' tentare, tutendere timor ali. quantus, sed spes amplior, quippe victoribus ei adjorsum
eos quos REPE Vicerunt in te imi quiles, exploratum praemissi rem, uti erat, quietam nunci int.
CVL VOLvx adveniens quaestorein adpellat se a patre Boccho obviam illis simul et praesidio missum. Deinde eum et proxumum diem sine nae tu conjuncti eunt. Post ubi castra locata, et die vesper erat, repente Maurus' incerto voltu ad Sullam adcurrit: sibi ex specula, toribus cognitum Iugurtham haud procul abesse stinui, uti noctu clam secum profugeret, rogat atque hortatur. Ille animo seroci neo se toties susum Numidam pertimescere : viriuii suorum satis crodereri etiam si certa pestis adesset, mansurumin lius in iram proditis quos ducebat, turpi fuga inceris ac forsitan post Paullo morbo ioteriturae uae parceret ' Certerum ab eodem montius,
137쪽
SALL Tir JuovRTI . uti nocii proficiscerentur, misilium adprobai: ac statim milites coenatos esse, in castris igni quam creberrumos
seri, dein prima vigilia silentio egredi jubet. Jamque nocturi, uiuere sessis omnibus, Sulla pariter cum ortu
solis castra metabatur. cum equites Mauri nuneiant, Mugurtham circiter duum millium intervallo ante consedisse. Quod postquam auditum, tum vero ingens metus nostr invadit credere, proditos a Voluce, et insidiis circumventos. Ac fuere, qui dicerent, manu vindicandum, neque apud illum tantum scelus inultum relinquendunt. CVII. AT Sulla, quanquam eadem aestumabBt tamen ab imuria Mauriun prohibet suos hortatur, uti sortem animum gererent saepe antea paucis strenuis advorsum multitudinem ben pugnatum quanto sibi in praelio minus pepercissent, tanto tutiores io reci ne quemquam decere, qui maiius armaverit, ab inermis pedibus auxilium petere, in maxumo metu nudum et caecum corpus ad hostis vortere. Deinde Volucem, 'quoniam hostilia saceret, maxumum Iovem obtestatus, ut sceleris atque pex-sdiae Bocchi iesiis adesset, castris abire jubet. Ille i
gis calliditate Juguribae, cui speculant iter Suum cognitum esset. 'Ceteriam, quoniam neque ingentem multitudinem haberet, et spes opesque ejus ex patre suo penderent, illum nihil palam ausurua . Cum ipse filius testis adesset quare optumum faetum videri, per media ejus castra palam transires sese, vel praemissis, vel ibidem relictis Mauris, solum cum Stilla iturum ' Ea res, ut in tali negotio Probata, ac statim profecti quia de inproviso 'acciderant, dubio atque haesitante Jugurtha, incola stranseunt. Deinde pauci diebus, quo ire iniendo 'i, Pervenium.
CVlli. Is cum Boccho Numida vitam, 'p' ,'' ,
138쪽
ne, mulium et similiariter agebat rimininimus ab Iuguriba, postquam Sullam accitum audierint. orator, et subdole speculatum Bocchi consiliaci praeterea Dubar Massumidae litis, ex gente asinissae, ceterum interito genere impar pater ejus ex concubina ortus erat Mauro ob ingenii multa bona carus acceptusque 'quem Bocchus fidum multis unis tempestatibus experius, illico ad Sullam nuticiatum mittit, paratum sese facere, quae ρο- pulus Romanus vellet : collo liuio diem, locum, tempus ipS dilegeret: 'consulta sese omnia cum illo integra haberes neu augurthae legatum pertinaesceret: 'laautimi esse quo res communis licentius gereretur nam ab insidii mus aliter caveri nequivisse.' Sed ego com Perior,
Bocchum magis 'Punica fide quam ob quae Praedicabat, simul Romam, et Numidam spe pacis Ddtinuisse multumque cum animo suo volvere solitum, Jumrtham Romanis,
an illi Sullani traderet lubidinem advorsum nos, metum pro nobis suasisse. ClX Ioletust ulla respondiici pauca se coram Aspare locuturum cetera occulte, aut nullo aut quam paucissumi praesentibus simili edocet quae responderenturi Postquam flatu voluerat congressi, dicit se missum a consule venisse quaestium ab eo, pacem, an bellum agitaturus siret ' Tum rex uti praeceptum, post diem decimum redire jubeo ac nihil etiam nunc decre-'visse, sed illo die responsurum deinde ambo 'in sua castra digressi Sed ubi plerumque noctis processit, Sulla a Boccho occulte arcessiiues ab utroque tantummodo fidi interpretes adhibentur orapterea Dabar 'inter- nuncius, sanctus vir et ex sententia 'ambobus. Ac statim sic rex incipit. CX. ΝuMQUAM ego ratus sum fore, ut rex maxumus in hac terra, et omnium, quos novi opulentissimus, Prib
139쪽
cognitum multis orantibus, aliis ultro egornet opem tuli, nullius indigui. Id imminutum, quod ceteri dolere sο--nt. 'o laetor vierit nubi presuin eguisse Hiquando
amicitiae tuae. qua apud antinum meum nihil carius habeo. Id adeo experiri licet : arma vi rog, pecuniam, Postremo quidquid animo lubet, sume utero et, quoad ves, numquam redditam gratiani putaveris semper apud me mu-tegra erit : denique nihil me sciente, frustra Ole S. Nam, ut ego aestumo, regem armis, quam munificentia vinci, minus flagitiosum. Ceterum de re publica vestrii, cujus curuior huc missus es paucis accipe Bellum ego populo Romano neque feci, neque factum umquam Vo-Iuiri fini meos advorsum armutos armis tutus sum. Ιomitto, quando vobis ita placet gerite, uti voltis, cum Iugurtha bellum. Ego flumen Mulucham, quod inter me et icipsam fuit non egrediar neque Iugurtham id intraro sinam. Praeterenim quid meque vobisque dignum petiveris, haud repulsus abibis VCXI. Aa ea Sulla pro se breviter ei modices de pace et de communibus rebus ni ultis di semiit. Denique regi Patefacit. quod polliceatur, senatum et populum Romanum, quoniam amplius mis valuissent non in gratiam habituros iaciundum aliquid quod illorum magis quam
sua retulisse videre lurci 'id deo it promtu esse, quo
niam Iugurthae copiηm haberet quem si Romanis tradidisset, fore, ut illi plurimum deberetur amicitiam. dus Numidiae partem, quam nunc peteres, ultro adventuram.' Rex primo 'n litare adfinitatem, cognationem, praeterea toedus intervenisse ad hoc metuere ne
fluxa fide usus popularium animos avorteret, quas et Jugurtha carus et Romani invisi orant V Denique saepius sex tus, lenitur et ex voluntate Sullae omnia se facti
140쪽
lairum promiiiii. Ceterani ad simulandam pacem, cujus
Numida defessus bello, avidissumus quae utilla visa, constituunt. Ita composito dolo digre liuntur.
CXlI A rex postero die Asparem, Jugurthae legatum adpellat sibi per Dabarem ex Sulla cognitum, posse
cotiditionibus bellum pori rimunmobreni regis sui sententiam exquireret Ilia laetus in castra Jugurthae venit. Deinde ab illo cuncta ea tu, properato itinere, post diem octavum redit ad Bocchum et ei nunciat, Iugurinam cupere mala, quae imperarentur, faceres; sed Mario parum confidere M epe antea cimi imperatoribus Romanis pacem conveniam mistra suisse. Veterum si ambobus
congultum, et ratum pacem ellet, daret Peram, ut una
ab omnibus, quasi de pace in colloquium veniretur, ibique sibi bullam traderet eum talem virum in potestate haberet, sere utibilis senatus atque populi Romani foedus fieretri neque hominem nobilem 'non sua ignavia, sed ob rem publicam in hostium potestate, relictum iri 'CXIII. A Maurus secum ipse diu volvens tandem promisit ceterum dolo, an vero, parum comperimus. Sed plerumque regiae voluntates, ut velle mentes sic mobiles, saepe ipsae sibi advorsae. Postea, tempore et loco constituis, in colloquium uti de pace venireturJ Bocchus Sullam modo, modo augurinae legatum adpellare, 'benigne abero, idem anibobus polliceri illi pariter laeti, ac spei bonae pleni. Sed nocte ea, quae proxumasest ante diem colloquio decretum, Maurus, adhibitis umicis, ac statim immutata voluntate remotis disitur secum ipse multa agitavisse, moltu corporis Pariter, atque animo variusci qua re, scilicet iacente ipso, occulta pectoris palestiasse. Tamen postremo Sullam arcessiri jubet, et ex ejus sententia umidiae insidias tendit. Deinde, ubi ἐies advenit, et ei nunciatum est, auguribam haud pri nil