장음표시 사용
101쪽
' N PκiMA PAR τ. DIALEC T. tribuit. Loquimur autem hic de loco M sic, qu Iemu cus est, seu quatenus est id quod ambit ac denonii natrem locatam. M enim consideretur quatenus est extremasiperficies rei locantis seu corporis ambietitis,est species quaiuitatis,sed non ab aliis distincti, ut patet Sic enim pertinet ad si s Gem quantitati perimaneutis, nempe si manat sint reprietates 'san ita u. Qv III.
PRaeter eas Quantitatis proprietates, quas Gue i rauiuius Uuenione prima liuim struonis,lum pici tensionem tu ordine adlocutii diuidi posse , meimuin posset e. t salias profert Aristoteles c. de Quantitat
si 'Prima est,matititati nihil esse contrari una ciuod intelli- gendum est de piopria contrarietate. Reperitur enim
εω m. quadam uapropria contrarietas inter maiorem & mino- δις- rem quantitatem. Secunda est,quod Quantitas noli suscipit magis minus, licet suscipiat plus Quinus ciatio
est, quia non pUiuit plures quantitatis rarte in eadem subiecit partem pi,sicut possunthliues eiusdem qualitati verbi causa , caloris gradus in dena arte iubiecti egeori: si enim unum dicitur alidius, di, non quia plures parte habet cuidas .sea quia partes habet cal - diores. rnao,quod ab ea res denominantur aequaus vel inaequales, quod accipi eqdum est de propria aeauaytate Linaequalitate, irempe de aequalit E&inaequalitate exiesionis: alio litia qualitas S inςqualitas dici polliuntinaliis rera rigeneribus, sed minus proprieci Sic enim duos litamines aequc ingeniosos, doct 3s,& bonos,aequales dici-
104쪽
ΤRAcr. III. DE CATEG cum riusque varias spretes lege apud Marii renaticos. Supe is eaque suntliter plana vel ciuua,cuius utriusi; varia genera assignantur a Mathematicis. Deni lue coria pus Ceterasti es Est autem corpus Mathematicum aliud ore legam,aliud angulare liud imixtum. ras angula are aliud irregulare, aliud regulare, nempe tetrahedron,
hexaliedron,octahedron,dogmahedron,icosahedron. Continua quantitas successiva est , tempus& motus ' ηti ηTemdius, inquam, naturale, praeteritum, futurum vel arti ς', u inficiale, ut lustrum,indictio, saeculum, Motus vero triplex, μ' accretionis,& decretionis, secundilm Guantitatem Lalte rationis secundit ira qualitatem uationis seu motus localis
secundum locunt, sque rectus sursunt, deorsum, omisi,
Discreta ilianticia est nummis, isque par velimpar sua l. Par est triplex nemo resterru , ut octonarius pariter insui impar re senariusiimpariter par, ut duodenarius. Impar vero aestiriniit, ac iure positus,ut quinarius secumdus de compositus,ut novenarius. Ait is minutiorum hori numerorum subdiuisioncs quaere apud Arithmeticos. ΤERTI SECTIO, DE.
OValitas omnium accidentium latissimὸ patens de amabi Aser imi ab Aristotele ' qua iri denominantur lucr Nomah Itaque omne accidensansitum,quod neque quan titas est nee rellatio, dixitur qualitas, quia nempe subie . ' ctum emodum intrinsecae 8 essentialis forma qualisi ea seu deserinimu& poscit Iacet enim tum quantitas
elim relatio&actioiles nonnullae, tum etiam passione subieistum intrinsecus assiciant, non tamen per modum essentialis formae determinant ac perficrunt, non qui deniquantitas,quia materiam potius quam formam imitatur, ne tam subiectum perficit ad operandum , Quam ad pa-etiendum dii ponit Relatio vero nec perfectio item dicio
necimperfectionem, ut multiloci biliter iterunt, i
105쪽
cit. Achio vero euec pallio non tam formae quam fur marum
actus dici debent. Quare sola qualitas est quae per moracilentialis forma subiectum proprie perficit. Ex quo imi telligis qui differat hoc proicanaen tum a. eris: aam: -- -- describi potest in hunc modum occidens entitiniuini, iatis auein absolutum,subiectum ad inoctiam substatialis formae dem ri*os' terminans. itur ac lensentitati mox secem illis accidenti js,quaelion moveret entitates,se latiis
modi essendi, sint postrema ex prizdicamina: sicis absiautum , vidistinguum a rei sene, quaeest acci respectivum:additur ad modum substantialis Lunae determinans ut distinguatur a quantitate, quae materia potius quam si rinam imitatur ' Caeterum licet qualitates sint entia impliciter ab luta, hoc tamen non obstat quo R.bitiones iiianu relationes aliqua inuoluant improprias,& secun- ρε-udum dum dici,ut loquuntiar: sic enim Scientia,quae est de prioque mogenere qualitatis,ellentialem ordine in seu labitudinnem includit ad obiectum demo instituta est. legitimas qualitatis diu si, in quatuor
QVatuor qualitatis species in genere ab Aristotele
traditae,in ab omnibus Peripateticis receptae sint, oi,M ad quas tanquam ad capita onme genus qualitatis reuo- ioproia candum est. Prima species dicitur Habitus Hispositio: secunda,Naturalis facultas, imbecillitas: tertia,Patibi-r qualitasvi passio: quarta Formavi figura Colligitur autem iste quaternarius numerus qualitatum , In hunc
modum quatims .ccidentaria quaedam forma est substantia , quae comparari potest vel eum natura subiecti vel cum eiusdem subiecti aeticine & passione, es deniq; cum eiu sdem lecti qu uritate. Si igitur cum natura subiecti comparum , quarum s illi consentanea vel dis.1entanea est , dicitur baditus es dispositi' habitus
dem, si , Ea iubiecto nuiueri possit;diupositio vero si
facile. Si eum ei semitibiecti actione obpassume eo paretur,aut spectabitur Vt principi laetionis & passionis, ut vi ter imis si uteri ipium, dicetita naturalis tacuia
106쪽
tas imbecillitas,i quidem si sit principium forti gemit,appellatur facultas, si vero principium debilit. tendii iurecillitas. Si vero consideretur ut terminus,qui in actionei passione aequiritur , dicetur patibilis qualitas, fassio latibilis, inquam qualita si diu maneat: pallio vero si breui pereat si den e comi etur cum
quantitate, luatenus illam modificat ac determinat, dict- tui: Formavi Figura: Forma quidem,si physice spectetur,
eum materia cohaerens et Figura ver mathematice spectetur extra omnem materiam.
Est etiam alter modus colligendi istas ouatuor species qualitatis. Qualitas aut est in sola superncie substainiae, seu extima; aut intima est: si extima est, seu in bla superfici erit forma vel figura: si intima,aut sensibus subjecta,
vel non:st sensibus subjecta sit, erit patibilis qualitas , Vespassio si verbnon sit sensibus subjecti, aut erit a natura insit dis et que naturalis ficulta vel imbecillitas: aut emacquisit diceturque habitu, velisi is
Q III. Rima haec Qualitatis species duplici vocabulo, sicut& reliquae, exprimitur ab Aristotele Est autem, His triusque multiplex acceptio , quidem Habitus primo accipitur pro eo omni quod priuationi opponitur , quomodo scribit Aristoteles , priuatione ad habitumnon dari regressum. Secundo habitus accipitur pro cucum-jacentia indumentorum , cpro eooiiiiii ii ta*- ii ita uam indumentum ut nam mi adi cet, quomodo pertinet ad ultimum praedicamentum Tertio ac vieipitur pro eo genem qualitatis si benesol malo sita amassicitur, quo modi constitist primam speciem .ditatis. sinu dispositio Primo accipitur pro pri uiamateriae si in praeparatione ad fomlam ocim ς' mo M recipiendam, lauae acceptio apud Phrsiologos 1um
trita list. Secundis pro situ seu positura corpωι, α Far .i e Nio. tium ejus, ira modo pertinet ad penulta inum princii famentum. Tertiis pro habitui iachoato,nedum in tab- ὰjecto firmiter inhaerente. Ex quo intelligere eu Moi 'rum' disrositi em hic pro eadem spino qualitatis
107쪽
8 PR.1M E PAR T. DI A LECΥ. accipi, ilia chii a te iliter inhaeret , appellatur dispolitici, cuni vero ii Is nuci, appellatur habitus itaque sicut potest homo idem ex puero in viriam euadere non mia a spe-
cie; Ita eadem uulnero qualitas praeli ex dispositionc fie- ri habitus Caeterum non est diis tendum quastaui quali-
rates imagis proprie habitus aici quo di, ositiones ara
contra Quare Aristotelas opinionem a in bum 3 c. appellat dispositionec scientiam veris,uirtutem,robur corporis,appellat habitus Habituum autem varia sint genera, alij enim sunt animi, alij vero corporis. Qui sunt in antis
LMmum irim a itiis, alat insus simi diuinitus, aut naturaliter ac ii 'o' ouisiti. Si di ii initus infusi, sunt gratia oratum faciens, ir- ,-- , is i tu e Theolo Nicae, dona Spiritur Sanchi: Gratiar gratis da
A -μί raedii naturaliter acquisiui, aut sunt in facultatibus cognosciti uis , aut in appetitiuis Is in facultatibus cognosciti uis, aut in sensibus internis, ut in limitasia, aestimati immemoria: Aut in intellectu; estque aut semper venis Vt . scientia,pri dentia,ars;aut semper fassus errori aut me .ssius,ut opinio. Scisntiarum verb&artium varia sunt M. nera, tuae breuitatis causa praetermittimus,de iis enim Glius est dicendi locus Appetitiuarum autem facultatum
liabitus, lilia vir rutes aut vitia illis virtutibus opposita. Iraim l-n i vcro qui sitiar in corpore habitus , aut illud bene a1Sciirnt,ai: nante. Ioque vel ex toto vel in parte. Corpiis ex toto bene arsici sanitas robur, Re Male vero instruit ras,im collitas. EX Nrte vero bene allaciunt lacertorum
robur, pedi*nx velocitas , dcc male vero uniuscujusque membri indi siti oblanguoriac pectiliares morbi.
Hi Aturalis potentia, seu Aculias hoe loco dicitii qua
fortiter quaeqrre aoit aut resisti : Impotentia' io seu imbecillitas aegre res operatur aut resistit. iro loco nota impcirentiana seu imbecillitatena hie no 11sistnificare priuationem, sed potentiam seu facultatem dc bilem. Ex quo intelligis naturalem facultatem citar-becillitatem non elle distinis has speciem neque enim faculias videndi in iuuene,dusere pecie a facultate viderm di in
108쪽
TRACT. III. DE CATEG. si in se ite Caelethim, differt haec secanda species qualita-m difffrae: tis a priina, luod labitus si dii politio sit qualitas acqui- hac
sita, ut laturalis taculta sit a natura nobis concreti ita:
Adde facultatem vim simpliciter operandi tribuere cita' 'vi illa tibiata uult iuperiit operandi potentia Habitum vero vim facilius operandi , ita V labia eo habitu possit
adlluc res, licet non una tanta .ac: i r ites, a P r. iri. r.ecer non facultas habitus, i est habitus fac cetitati luo uenit in .... . imo eadem facultas plures habitu tibi comp- .a e potest. diuiso Facultatum autem aliae sunt reruna inanim . Hum propria ,quae variae tunt pro varia conditione narura: cu: utq; ali .e vero rerum animatarum rac quidem ill . , cne ales:
aut peciales Generales sunt triplici generisci quaedam a , cnim sequuntur gradum animae vegetantis , aliae gradum s ulritis anima sentiti uae, aliae gradum antinae rationalis. Vnde facultas an ina a in genere triplex est , nempe vegetativa, 1ensitiva, rationalis. Vegetatula aliaestir uacipalis, nempe, nutritiua augmentativa, generativa; alia administra, adempe attrac tiua, reten Liua,digestiua,eXpulsiva. Sensitiua triplex , cognoscit tua, ad quam pertinent sensus una CXteriores cum interiore S. Loco motiva, ut facultas vo Iandi, natandi,progrediendi. Appeti tua nempe appetitus concapiscibilis, irascibilis. Facultas rationalis duplex est, nempe interlectit. voluntas. atini et ad speciales faculta es rerum an inania-D..iati,narum, aliae iunt propriae quarundam plantarum, Vesvis dy eul auctamni vulnerum fanatiua: alitiquarundam belluarum, ut ans fposte rugire Hi leonibus, hinnire in equis, c. aliae tan r o dem hominum, ut posse ridere,admirari, loqui, , c.
De at bili qualitate o passion .
REcte imo ne Philosophus capite de Quali patibiles cu bi. θ
qualitates, passiones ita appellari, non quod om- crines e passione aliqua nascantur, sed quod omne pallio- 'si nem aliquant in seni efiiciant : Quare ad hanc tertiam specie me omnes in quidem sola qualitates pertinent, quae sunt per se sensu alu uo perceptibiles. Dico per se sensibiles, ut excita lant forma ina figuram, qua ratione turninis coloris, quantitatis sensu percipitur,no vero par Le. Caelei vim inter illas qualitatis pecies perinultae sunt,
109쪽
, Paci MAE PAR T. DIALEcet.' quae ex aliqua subiecti passione, ex aliariam qualitatunivitatua actione 3c passione nascutur,ut sint colores, sapin res,odore qua ex temperie primarum qualitatu,nciripe caloris,frigoris, humiditatis siceitatis nascuntur. Hae aurein primae qualitates elementorum proprie ex nulla subiecti aut aliarum qualitatu praeuia actione .pallione, Maz nascuntur. Dicuntur autem patibiles qualitates, luia sen- ,---- sum per se afficiunt. Et quoniam earum,quae ex aliquai. - subiecti passione oriuntur,aliae sunt diuturniores,quae ex permanent aliqua passione pendentiu pallor ex diutu no morbo contractus, aut canities ex vehemetissimo motu contracta.Aliae vero sunt breuiores quae citius pocul, quae nempe ex transeunti aliqua passione nascuntur , Ut pali ex metu et rubor ex pudore contractus.Hinc or. tum discrimen accidentarium inter patibiles qualitates passiones,quod patibilis qualitas diuturniori,passio ve- breuiora tenipore duret. Differt autem a naturali fa--.ι,- cultate patibi II qualita In laoc maXImc, ut alias distere Anatων Misa tia S minus legitimas praetermitta,quod naturalis facultasae Mi quia est abstrusior Sc intimis naturii principiis conisectrox,
non se promit exterius,no se sensibus manifestat:Αte se tibilis qualitas quia non adeo arista necessitudine cunictentialibus principiis vincitur , hinc sit, liberius syse exterius efferat cin sensus nostros milὸ incurrat.
'I ri quoniam patibiles qualitates dicuntur,quisensim: afficiunt , optima earum vi exurpartitio quae peti aro
sensibus:ita ut aliae dicantur visibiles,aliae audibiles, aliaest insitat, olfaistiles, aliae gustabiles,aliae tactiles.Qualitas, sibilis,
, -- est lumen Sc color: colorum autem ali sunt extremi, ne-- pe albedo,nigredo; alij medij pene innumeri , ut viridis, rubeus,&e. Qualitas audibilis est sonus qui vel est communis rebus inanimati , vel proprius reru animataru,jL--. Vel articulatus, et miniine articulatus,&hic quideri
, brutis animantibus vel homini conueniens.Qualitas olfUilis est odor,isiue suauis,cuius innumerae sunt species innominatae; vel inplestiis, cui us item mestae sun
misi. dulii impelouuisi grauitas: ei non est motiva, eaque et prima,nempe quatumi quali te elementares , cal or,