장음표시 사용
141쪽
ςnii accidentium subiecta etiam includunt, ac proinde non possitnt unica definitione explicari, verbi causa,Candiduin,quod non tantum candorem , sed etiam rem candore affectam significat, non potest accuratadefinitione explicari: At vero candor,qui est species caloris de gene
c. taph.de proprietatibus ac praeceptis definitionis fus disserit,praecipue hircie legimus. Et quidem quod spe-
stat ad proprietates, quatuor sunt illae praecipuae Prima, Definitionem n0n polle demonstrari ec, Poster. cap. . .
quod intelligendum est de demonstiatione d priori, e que accurata nihil eniis est in unaquaq; re prius' sad finitione, per quod ipsa definitio demonstrari ponit: ρο- test tamen demonstrari definitio de re definit. 4' Meo riter effectus&proprietates, tanquam per ea ive sitie nobis notiora , licet ordine naturae sint i amnitione obscuriora, posteriora: Immo potea definitio demon- mari a priori sed per causis externas Uminis proprior
. Verbi gratia,hominem esse animal rationis capax, quia nempe eum Deus ad sui imaginem& similitudinem fin- Ut. Secunda proprietas est,dennitionem elia medium p . tissima seu accurati istina demonstrationis. Est enim e taccuratissima demonstratio, in qua proprietas de subiecto
demonstratur per ipsius subiecti definitionem , ut si demonstres hominem esse disciplinae capacem,quis est an , mal rationaleaenia proprietas est, definitimi rein ituram explicare, sicut de monstrati is proprium est rei
pro imitare declarare Quinaptos Vietas est definitima non significare verum i aiarum, hoc est, definitionem -- - affirm timiis re negarionis expertem. Dasi dicas in
- hiatiotism:Respondeo ne non esse meramdefinitionρα - ita qua assirmatur definitio de definito. Caeterum in definitione inera σςperitur quaedam veritasquae dicitur sim-
142쪽
TRACT. IV DE DEFINIT. Io9plex seu incomplexa consistitque in consormitate definitionis cum re definita unde etiam initio primi tractatus , in praefatione circa finem , monuimus primam ea simplicem mentis apprehensionem non esse expertem vetitatis Sc falsitatis incomplexae. Canones autem ac regulae seu praecepta desinicionis .i-.-οι lenitimae haec sunt: Primum, ut definitio aeclue late pateat titima donae definitum,sicque omnibus conueniat quibus dennita, nutanu. ex ε.Topic. c. I. Secundum, ut in definitione nihil desiit, ni hilque supersit seu redundet , sed id tantum adhibeatur quod satis sit ad naturam rei definitae explicandam aertium, ut constet notioribus, ne ignotum per ignotius de . . claretur. Quare in definiendo fugiendisunt voces omnes ambiguaei metaphoricae. Quartum , ut quam breuiter fieri potest rem explicet, hoc est, definitionem constare debere quam paucissimis verbis, modo breuitas obscuri . tatem non pariat. Sed haec satis.de definitione.
iudiei est.In quo differt tum a prima,qua res proposuae simplici intuitu apprehenauntur,
nullumque de his sertur iudicium tum etiam a tertia, quae non tam in iudicio,quam in discursu, quo ex uno a- νέου mihliud inferimus,posita est. Unde cum haec tria mentis opera distinguanrur,nempe simplex intuitus , iudicium distursus: Simplex intuitus ad primam, discursis ad tertiam udicium vero ut hanc secundam mentis operatio-
143쪽
rro EcvNDAE TART. DIALEC T. nena pertinet: imo ipsa est secunda mentis operatio. Si ire My-misit eurari ebus propolitis Intelicis tu allentiat amrnaando,si-q-- u ire liueritia negando, semper iudicat: iudicat nempe rem ρ p eis ahairnando iudicat vero rem non esse negando. Et N ε' μ' 'r' di tibilia , affirmatio est quaedam veluti compositio,qua V
esse anima , ipsum animal cum liomine componimus. Negatio vero quaedam veluti diuisio , qua unum ab alio seiun Iimus, ut cum negamus hominem esse lapidem ip--- o. su in lapidem ab homine diuidimus. Hinc sit ut ratio tumi tui .ndio coponendi, cri diuidendi, luod optimum est coi noscendi m ιδεο - in lirumentum , vulgo Methodus dicitur, ad hanc Dialectica partem optime reuocari possit. Itaque duo erunt hu-ῖ si tu, se eundae partis tiae atus , prior de iudicio seu enun-
t.. ne constitit; posterior de methodo,ubi de ratione componendi, S diuidendi ,ex instituto dicetur.
lauius pallis. De Enuntiatione seu Propositione. OVoniam in Enunciatione seu Propositione tria c. siderari debent,nempe principia cx quibus comiti deinde partes seu species in quas diuiditur, denique pro, τ .ibus prietates quas sibi pectuliari iure vendicat, idcirco tres e a,acta indi runt huius prioris tractatus disputationes. Prima. de prin stulatinim ei piis Enunciationis alacra de variis eius speciebus, po strema de eiusdeira proprietatilvis.
144쪽
ΤRAc T. L DE NUNC. IlIctus,ipsius animae facultas: neque de causa finali,quaeva P cipiumma si potest pro varia intentione operantis. Nam prior σβε- m. Consideratio ad naturalem , posterior vero ad moralem
Philosiophum pertinet. Sed quaestio est de principi scin-
transecis,cX quibus constat Omnis propositio. Vbi obi te notandum est, non hic de sola sura enunciatione mentati, ed de ea etiam quatenus voce exprimitur a nodis disseri Sunt igitur principia haec tria, nempe subie- canis stiactum attributum copula. quorum duo priora habent nu. Tationem materialis principi j,postremum vero rationem
tormalis rima id quo fit, nunciatio seu proposuio, dicitur subjectum id quod, nunciatur vel potius praedi-Catur, dicitur attributum rat vero id quod per unum de altero praedicatur,est copula, Quae est veluti forma nunciationis: ita ut illa sublata,nulla sit enunciatio, ne ue nus horum terminorum habeat rationem subjecti, alterVCro rationem attributi. Quie omnia exemplo facissimi, declarantur hujus propositionis, Homo est animal, principia intrantieca sunt eae tres particula ex quibus conficitur, quarurn homo siubjectum dicitur. animal praedi P im mς uin, est vero copula: pellatur autem unum eorum μῆ - iub)ectum, quia in propositione siubi jcitur alteri, nempe attributo et iterum ver appellatur attributum seu r.e- citcatum,quia In propositione attribuitur subiecto, seu de
ipsa praedicatur. Denique copula siccio pellatur, uia in '' '
propositione praesertim affirmante est ea, per quam attri- lautum seu praedicatum copulatur cum thbjecto Et qui Hem haec tria sunt principia, ex quibus omnis simplex,
an complexa propositio conficitur. Et licet ironnuna amplures aut pauciores particulae in propositione reperiantur, his tamen tribus principi j aequi talent, verbi oratia in hac propositionis Homo est animal rationale animal o rationale habet rationem unius praedicat in hac propolitione homo est verbum substanti nim est habet rationem copular simul&praedicat fcnsius enim hujus propositionis est, Homo est existens. Simiter in istis propositionibus, Animal sentit, Hollio vivit, Re verba adjectiua vim habent copular praedicati sensus enim ect,anima est ientiens, Homo est vivens,&e.
145쪽
Dehitur Aristotel Vox ex instituto sisnis1stativa in temporis ea persa' i Umelia.- tu, temporis linci:ntiam Milani Me, limia piat cujus pars missa separa tignissuas ut mςii, viii, i plex terminus est A itione secernatur, Et lita/tundam tum simplicium,cum maxime compositorum nori minum partes separatae aliquid significent, ut patet in his
voca ulis, Dominus, Reipublica,S c. non tamen plane idem significatu se Iiaratae, quod conjunctae. At vero partes
orationis idem seorsim lignificant, quam conjunctim, Verbum vero ab eodem Aristotele ibHiem cap. r.dest ibitur: inod emiras significat,cuius nullustiara separataGgnificat,estuueeorum quae de altero dicuntur hἰ in vindicitur quod tempus significat distinguitur verbum mine. Addituricujus nulla e r separad signifi-ὶ siil motique distinguatui; Den' dicit noxae un*-Galtero dicunturivi intellivs Verbum,quod hic ab Arista-
tele gefinitur,copula simul& tribi ii vim hiere, op te in his propositionibus,Animal vivit Jom; sentit, . Si quaeras utrum veIbum urbstantiu uni est in his propositionibus Homo est anunal, Homo et disciplinae capax liabet rationem verbi. Respondeo hujusmodi partieulam est' in praedictis propositionibus, non tam esse ver bum proprie dictum , quale ab Aristotele hic desinitur quam verbalem copulam, quae attributum cum stabim
enunc mu copulat. Quod spectis ut ignisi liqueri
terminorum in ad quod genus terminorum pertim asi
146쪽
ictio paucis agenduita oratione deo ite veritate Jalfixa tetan tuam de quibusdam essentiali is principi jς
Oratio igitui definitur ab Arii totele mco citat; vox missio significatiua , cujus pars ali clua separara significat, ut diaetio, non ut affirmatio, aut negatio est anile id habet oratio commune cri verbo momine, citi ad significet ex ho
mmum insiti tuto ted in eo di iteri, quod illius pars aliqua
s cparata, id est, seorsim sumpta,etia in ipsa orationis structura aliquid signi fitet,in quidem ut dicti , non V ne s:atio aut affirmatio quali trema condition icificat Aristoteles, partem ora ionis esse debere si inplicein teraninum, seu habere rationem implicis termina, canis ero eis debererropositionem Si enim pars orationis aliqua esse aflicitiatio vel negatio,tunc non ei: et oratio simplex vel unica, qualem hic describit Aristoteles, sed multiplex seu complexa oratio autem persecta dicitur aut imper Osei isseeta una persecta est, quae sensum perfecitiam haudqua-plex Pe, Gisquam gignit In animo audietitis, sed suspensos tenet audientium animos, ut suiu omnes illaesitae carent verbo,&ρ f V praeterea illae in quibus licet verbuin exprimatur, tamen aliquid ad complementum sententia desideratur, ut cuin dicisci Si Deus cst Spiritus,cum venerit Paracletus, Deus qui viui Aquil quis Deo seruit At vero perfecta est, quae sensiani integrum c absolutuna gignit, ut si dicas Deus est Spiritus, Spiritns P .i iactetus descendit ad Apostolos Iam vero perfecta oratio diuiditurine nunci ut tuam. Teps non enunciatiuam oratio persecta non enunciatula di sis. . .citur , quae licet perse tum tensum gignat in animo audientis, non tamen sigilificat verum vel falsunt: lnujusmodi
sunt orationes depPecatoriae ci ut miterere mei Deus Limperativae aut prohibiti uaeci ut,Dcum time, noli me tange re Optativae, ut utinam saperent, intelligerent, noui Dsima prouiderent: Exhortatoriae. consolatoriae, ut, e pecta Dominum, viriliter age, 6 confortetur cor tuu SD, d
sustine Dominum: interrogatiuae, ut, is mihi dabit pennas sicut columbae,&c. At vero e nunc latiua oratio dici-O-aiioenu Dtur, quae significat verum vel falsum , seu qui significat Gativa. aliquid esse vel non esse, siue in praeterit , siue in praesenti,siue in futuro,siue etiam abii rahendo ab omni tem potis differentia. Quare omnes illae orationes sunt enun-
147쪽
tione,nempe in rebus sicut in sindame lectu sicut in subjecto, de in enunciatione sim, ν j j v
-ὸ lana normam veritatis ejus quae in intellechnosti Q. Gi' peritura cujus critatis interpres est vocalis p 0positio.
Exclito intelligere est, veritate in sit ut , falsitatem, ma-. II agras proprie eis ut intellectit, quam in rebus aut vocibus. Vnde veritas propite leti iritu es Consorinitas in ellectu cognoscentas cuna re cogia ita,quae consormitas relatio quaedam et assi initationis sic adae luationis iiii iv
ctus ad rem intellectam sicut falsitas deuiatioqu*- est intellectus nolui a veritate rei cognitae r cviis 3 ies, 'em prop0siti'nes Verae vel falce, non tam uiam , i m noriae,quam quia rei cognitae sunt mixtorti's, via, . Potest enim fieri, eniniciatinfitconseri. conceptui, Miamen absolute fallas, visi is qui angelum esse corporeum , an enunciationem pi Anselus est corporeus talis pro sitio erit cin miscognitioni ipsius,in tamen crit ab tute falsa, quia αοα est conforariis rei cognitae Angelus eniari a parte rei non est corporetis sic fieri potent ut propolitio uon sit con- forinis cognitioni nostiae, clamen abic lute vera sit: visi uis contra mentem propria: dicat, angelum esse s tu milicet enim non ita rem elle exilii mei,tamen quia a
parte rei iras As habet , i esti lusu odit xv, tio. Interim quui voces non renim moti ic sed etiam coitu tuum signa sint hinc fit,n illes vocale ,si ex apimo pros: Utur, veritat is is intellectivae sint indis ei, is ut verae Unceptionis ἡ- ausit probositio se eo ita.
148쪽
uenti cε a materialiter drin taxat vel quia siubiectum Sc attributum sunt idem realiter, ut si dicas, actio est alsio, luia pallio est idem realiter cum actione transeu lue, Vel' ' ita subiectum attributum pro eo dein supponunt oti si dicas,agens est patiens, viri candidum est calidum, quia
accidit, idem agat siti nuteu patiatur, ide inque subiectu ucandore simul calore alticiatur: alias velo dici propri Eac formaliter veras , quia nempe attributum formaliter inest subiecto,etiam secandum fotniale significatum spe- stato,siue insiit accidentario, conti ii irenter, ut cir in dici- li lapis est candidus siue necessario Lelsentialiter otcum dicitur lio mo est animal. - .
Caeterum grauis hic diriaculias oritur circa Veritat Sc Isi ultri , ea salsitatem eataim prosositionum sue fiunt de suturi Sia opsiu.her materia contingenti. Cum enim csistet eas propositioines quae sitit de re praeterita, vel praesenti, siue contingeti,siue ςεmita . Minccellaria,ella determinate veras vel falsis,quia absolute
Verum est, aut falsum aliquid fui :se, vel noni ite in ali lii ideste, vel non esse. Item constat de veritate de salsitate pro politionum, quae fiunt de futuro in materia nec citatis, ut
liquis dicat Antichristus venturus est , difficultas est de iis proportionibus quae fiunt de futuro tu materia contin ventiri non necessaria , an sint verae vel salsae liue asco tradictoriara eiust codi propositi canti altera sit determinate vera, altera vero determurate falsa, excpli gratia,istarum propositionum Petrus cras mane sedebit, Petrus cras mane nou edebit: quaeritur an altera sit determinate vera,altera vero determinate falsa licet sit nunc aeque indifferens, Petrum cras manessedere dcio sed cre: Cui respondetur cum Aristotele, c. 6. lib. de interpr. neutram huiusmodi propositionum este determinate veram aut falsiam Ratio praecipua haec el ,quia cum Veritas e probatis
nunciationis pendeat a veritate rerum enu relatarum, ut prιmo.
pote quae nihil aliud sit quam conso mitas i. sitis hi ipsis
rebus res autem illae, de quibus fiuiit illae propositiones, lion sint determinatae veritatis aut falsitatis , non potest
veritas aiat filii ta eiusmodi nunciationum elle deterantitata Adde quod longὰ certior est veritas propositio- tium de futuris necessario,quam de futuris contDagdier: ouod discrime nullum ellat, si altera praedictarum propo sitionuin esset deeerna male era altera vero determinaq
149쪽
ἡβιμ . to falsa. Obiicies, propositiones de rebus ei MI esse determinatae veritatis adt falsitatis,& tam imi praesentes non stini minus contingentes,quam tur tespondetur,licet res contingentes,etiam dum fiunt, sint absblutein simpliciter contingentes,eas tamen hypothe . tuan in te tunc esse necessarias,quae necessitas aufficit aa deterinimi an veritatem prolositionum: t quae satu
insubis eiuri verum dixisse, qui dixit Petrati hodie
volui, contingat hodie Petrumsedere: β si si qui Axit eundem non sessurim se iii in mili u
*-- eum res quae contingenter etix futura,accidi i positiones illas, quae de illa re futura prolatar er - - ,
denominari veras vel falias,no tame quod ante vera es... seut determinate Verae aut falcae. Vertim occurres, Pro phetarum praedictiones de rebus futuris contingentibus M liberis fuisse determinate veras. Sed respondeo,Veritates eiusmodi praedictionum fuisse determinatam, quia
150쪽
veluti componentis affirmando,vel diuidentis negando: Hine fit ut propositio , quae est interpres operationumn entis, maxime proprie diuidatur in affirmanteminea gantem. Propositio affirmans est , quae significat aliquid alteri inesse , vel conuenire , ut Homo est animaU: negans vero , quae significat aliquid alteri non inesse , vel conuenire , t Homo non est lapis. Relio e diuisiones, lices variae sint ac mulxiplices, ex duplici fonte fetuntur,nempe vel ex materixenunciationis, sibis nempe tui Φ,vel ex in nempe copula.Sic enun supra sicuimus tomnos ex quibus constat propositio, nempe subiectumst praedi alui esse instar in xeriae,copulani vero verbalam instar Armat. ins AasTIO I. . P Ropositio hoe modo spectata generatim diuidi minotest primo in necessaria,probabile,& erroneam quo omnis ενθι
spectat tripartita diuisio proposuionum,ita ut aliet dican νει esse inmateria necesseria ac naturali, aliae in an texta rvnxing tui liae in materia reni arae falsa.Secundo di- 'r'.
vidit te in perspicuam&o seu ambiguam, vulgo exponibilem, 'ianheter quibus constari vel sunt dilucidi, vel ob addi on 'auda biguae cuiuinii particulae,obscuri,ita vi exHisi Midistanti
. 'erspicua veia,miae non exercponibilis , aut simple τὸ σι,4 in aut coniuncta seu compleκa, quae vulgo hypollietica 'si nuncupatur. illa dieitur, quae simplicibus aut uni simpliei μ'm
sequiuale iitibus terminis constat: haec vero quae multipli ci termino constat, ita ut pluribus enunciationibus aequi- ualeat,ut Petrus, Ioannes ascendebat ad horam orati
nicnbnamὶ aequivalet enim duplici propositioni, Petrus ascendebat , Ioannes as debatisic,Clitis us est Deusin rapstis homo,aequivaletistisn ostio iis ,Christus est Deus, in t '
Quinus est hom in simplex piapositio rationema. aeteriae optuned iudi 'rin, -- is finitimi, quia terii se hiplicis propositionis aut mi------