장음표시 사용
191쪽
cessiria connexione attributi cuin limie .licet non sis necelsaria attributi aut subiecti exi te iaci verbi gratia, sempiterna est veritas lituus proposit innas,bo mai quia necessaria est connexio antinalis cum ii ni risi inecesse non' hominem Veianim L 'sublatis ea nedio nonii in&luit nati remam meis: - perconstans praedi pix positionis veritas,quia a Gremat re' ecessaria connario triusque termini. Et qui- dem conditio haec necellatio requiritur in princitiis cu
Tsi nonnivit an scientia appellatur Ouinis certa Meuidensii 'titia, luet non tantum per demonstraxime, .ae in per diuisionem aut definitiunc comparari, test siue illa sit habitualis ueri alii nos tamen hic de scientia in duplici eaque precipua accutione haerimus: primum litidem in praesentiqiiqshiqne de ius est simplex,eaque habitualis quaedim notitiadegiti-
mademonstratione alta. Secund in sequent i quaestione de scientia, luatentis vul gh accipitur pro multiplici eaq; habituali notitia plurimarum Ierum quae ad unum commune subiecti1m pertineri tanquam principia, ipMteS,&' proprietates, quomod a Physiologiam unica in est acie tiam dicimus,ltem Dialectri caua ,MoraleIn, Dc.
in mentis verus, certus, euidens ei a iecessu lae , per pare
h. s. iv - opinione qui est abitus mentis incertus 9liai n. dicitur euidens, ut distiliguatur a fide , qui est habitus
mentis euidens dicitur rei necessariax per propriana Cau-
192쪽
m, us legitimo,per queni tantam scitvit huod resnt non ero propior quid sic secrando quaeritur,quaenam lini suis huiusmodiicie . . . tuositae incatae. Finis est attinue rationesis oritatu ac I
praecepta; ruetaliς causae, ipsa semonstrationi
tio: materialis vero est duplex: altera, in qtra,nempe intel- lectus vel anima perinthesiacturia, Itera circa ruain, vide licet obiectum
Tertio cluati itur, quomodo se habeat scientia liv s in s ς--, mol1strativa ad n selm& opinionem. Constitii iuri in i ici, elii tres liabitus,quod veri elie postini, in quo dilies in ab V m me, a nunquam, verus esse potest Uin hoc amen ii Em discriminὸ; huc, scientia sit habitus semper verus; at ve ibi di
'iuni opinio,cum fides,liabitus Alsielse possint, deinde A. n. - si ii iii Ni o ratione nituntur , scientia quidem, - .is .imn nere acta opinio verseprobabili,fides verissola a QMas iis thoiuiseisititur. Et ii in cum duplex se sabitus sol dei dis iussisus, liciturcii; fides diuina,alter acquisitus, dicixurque fides humatis ille sempestertus est , sicut S
scientia , quaa nititur aut lioritate diui a aquae nunquatri falli potest,aut fallere ,hic vero dubius esse potet sicut opinio, quia nititur authorktate humana, quae falli simul potestis fallere, unde nonnulli licet miniis probabiliter, subium hune fidei habituna ab opinione no distinguunt.
3 micitur vero fides duobus prinsipiis , nemps id quod με si δή gitur Mici,deinde dicentem esti verarem. Cum Mitu
Uumque consuς , fides dic tu vi in testificanti,
cum vero alterum hominii on constat, dicitur fides ine- is, i et M .
retur. Sicut autum hi tres habitus penes obiecta distin νιν M. di-guuntur, quod mentia sit rei necessariae per causam , - tis r.
pinio rei probabilis per signa vero similio Denique fi Ut 'des rei testificatae per authoritatem rata quoque pei ς z. .c, -
ctus distinguitur. Scientia enim scimus, Opinione conii ita. d. o. alcimus,fide credimus. Caeterum fieri potest,ut de eadem min
193쪽
iso TERTIAE FART. DIAL. . media, tui b. utamur Scientia erit,si res necessaria ratione demonstretur. Opinio, si res aclen probabili duntaxat ratione colligatur: Denique fides, si ars eadem propter dicentis aut holitatem ci edatur. Unde etiam ares illi habitus de eadem re simul in eodem intellectu esse pollunt, licet eorundem astus simul, dc semel non possint exerceri. . di ηι ut Quarto quaeritur, tuo nodo se habeat haec eade scienta 3κρ ηοι si dei noni cratiua,tum ars aptetitiam, chim ad intelligens ' ρ ρ ρ tiar miti enim quinque sint semper veri mentis habi: ἡ tus, nempe sapientia intelligentia, scientia,arS,S pruden-h hii. m. tia Collat quidem scientiam a prudentia distingui,quod ptudentia via tus moralis, non item scientia ab arte vero quod ars sit ope iis cuiuspiam factiva, non vero scien- ας 3,σνὰ tia inli vero differat a sapientia S intelligentia quibus
se, ni an cum majore ni Osiimionen seu consensionem videtur .pjud ni habere, hic cXplicandum et L Vt autem praetermittamus ut frates qui .3 cm, verum minus proprias iuxta Aristote- , i .eri Uiuria plentice acceptione , ut cum sapientia pro
, .hi, prudentia acipitur, luomodo sapere idem est ac pruden-
i. ter ager c rtem deinde clam accipitur pro contentu virtu- tum moralium, tuo modo Plato sapientiam appellat conjunctionem iuuiti .ea sanctitatis cum prudentiaci item
- , - qualibet rei agendae pet ilia , quo modo periti artiss-
νοννia. ces dicuntur in sua arte sapientes, sapientiam hic accipi- c. iarium nata cum Aristotele pro eo iobit illimo cognitionis genere cluod scientiae simul ac intelligentiae vim habeat,
quodque circa res nobili lii mas in altissima rerum prin icipia versetur. Et haec est prima seu summa Philosophia, alias Metaplijsica , quatenus altissimorum principioru in DP intelligentiam comple stitur. Ex quo iseelligi sapietiam 'U' unum simplicem habitum , sed unum quid per hii ggregationem , contrans eminuleiplici notitia liabat ualx multarum Alclusionum multiplici intelligentia naultorum principiorum , in quo differt tum a scientia hac demonstrativa, cum etiam ab intelligentia quae sunt simplices habitus Adde cludd licet ad scientiam necessaria sit principiorum intelii gentia , tamen ad scientiam proprie non pertinet: Atiscio alti is morum principiorum intelligentia ad sapientiam pertinet Elt eniti sapientia
non tantii conclusiones scientiarum tenere , sed praeterea auissima, generalissima principia contemplari. . Intelli-
194쪽
Metaphysica,alia vero prima in unoquoque genereicientiae.ut sunt principia Physicae, Arithmeticae, c. hinc intelligentia dupliciter accipitur, primo, quidemmaxi-ine proprie pro intelligentia mincipiorum absolute pri-4 st ποINorum I secundo vero etiam proprie pro habitu primo- α' irincipiorum in unoquoque genere scientiae. Vbi ais.,-
tum principiorum coimplexorum proprie, non veini complexorum. Exij igitur horum trium discrimen faci Atri dis te telligitur , nempe quod intelligentia sit primorum 'res' principIorum, scientia conclusionum,sapientia altissimo-et et 'Prum principiorum simul & conclutionum Deinde intel 'ligentia praecedit, scientia sequitur , ultimo accedit sa-pientia, quae utramque herficit Intelligentia ex solo n
mini' ut ne ut plurimum sine discursu. Hemia ex de- Mummone lentia in
'es' cientia hoc posteriori modo si ta non setius demonstrationis, sed etiam di uisionis,definitionis, in didiaetionis,ac experientiae effectus dici potest, nec aliter,n et . dici potest, quam exercitus, respublica, coetus hominum, et unus dicitur meque adhuc selis conclusionibu demon-c ciuisis stratis, sed etiam rebus definitis, partibus diuisis, princi-pratia ... .
j quoque inductione cinxperientia prohatis conctat. Deliae igitur sicut de priori et otia nauuae di
lis eiusmodi scientiae. Re*φnde stias in eoi se
195쪽
Gethra cognostuntur. id est, ut sit id ad cula leniorem' et notitiam caetera quae in illa seientia traduntur,pertineat. a. secunda visit uniuersale quid , est enim remi uniueri 3 lium sese a Textia,ut siquid uuin,idque , et synony-
inlim,vel analogum. Quarta, ut sit ens verumac reale., Quinta, ut sit necessariunt, vel certescontingens&pluri- mii m. Sexta,ut sit adaequ tum,ita ut nec magi S,nec minus 7 late pateat quam scientia Septima, ut duo in eo considerari possint Alterum instar materiae , videlicet res ipsa quae consideranda ex alterum instar formae , videlicet
ratio sub qua res ejusnodi consideranda et in tali scien- tia. O ua,ut sit mensura scitati aequoad unitatem, di sinistionem, nobilitatem, veritatem , certitudinem, euis distiam, dinem, amplitusnem.Nona thabeatpria P cipii partes,ac proprietates quae de ipso generatim,dε,
que ejusdem partibus bulatim per principia demos
. strentur. Secundo quaeritur undenam petatur unitas digiti
cupiat, ejusmoZi totalium scientiarum, verbi gratia, unde
m i. habeat Physica , quod sit ac dicatur una scientiata, alijs distincti distincta. Respondetur id petendum esse ab objecho i v ιμ- μῆ, tali, adaequato, ita ut sit una totalis scientia cujus unum est mere totale objectum in ratione subjeisti, ad quod Onania quae in ea scientia traduntur , reserti possunt sic Dialectim,diemit una totalis scienti quia tota versatur circa mim genus objectum ti tales, nempe circa actionem mentis dirigibilem juxta 'ptimum cognoscendi
modum, quod quidem in ratione inini disserta quouis alterius scientiae objecto Vnde Dialactica disserta qua- uicesia totali scientia , 4Mmque de morali Philosopluar Mari dicendum quae versatur circa actionem moralem seudim manam , ac liberam, quatenus ad optimus vitaeinem
2. - - - dirigi is est Quod etiam spectat ad tria illa genera
theoreticarum scientiarum,ncinoe Physicam, Mathema-
Dψυx ma ticam,& ΛΙctaphysicam, di lingui solear penes triplicem rari AE objecti abstractionem a triplici materia , ut docet Ati-- stoteles. Quod ut planius intelligas , sciendum est tri-
plicem esse materiam a qua ponit intellectus aliquod
. . . objectum abstraheres, nempe materiam singularem eas is in conditiones indiuiduantes ciensibilem seu accideri
s semio ista elisu perceptibiliari diet sique intelligibit octv mmi nix sua perses. iii non cadit subtensilii: Me
196쪽
abstractionis, nεpe a mare ii assi
a maters tutelligibili,proinM- reuia. qire, lex genus Theogeticaruin scientiarum nempe Physica, cuius obiectum nempe ens naturale abstrahitut
amateria singulari diuitaxat, non Itein a materia sensi
bili, ut intellis ili Nain Physicus considerat quidem exitini tufalia in uniuerium abstracta a singularibus, im es m acta aqualitate sensibit, ain quantitate, dein et Milematica,cuius obiectum,nempe eas Mathe im urit,ab omni ferme niateria stasibili,n- iniit . . si limitii tral stractum est Mistematitia enim coissiderat
duntaxat specie qualitatis miliunctam, i ii usica quantitatem eum .sba , . in itiologia
quantitatem cum motu coelesti , in Optica quantitatem curri lumine vel colore, denique Metaphysica, cuius I. ιμ ομobiectum nempe ens , ab: rahitur ab olnni materia nonMH. tanti singulari aut enlibui, sed etiam ab intelligibili,
ubi aduerte, quoniam in Mathematici noui
est abstractionis modus a materia sensibiliailia es diuersum illuni abstracti Hiis in um iuuarisiui
diuin scientiarum geneia,qubd non comin .
ysii a Metaphysicis. Sed - o inscientiariim ueritur se ordine scienti amanter se Praenam' 'iit si res, e quae posterime . Et quoniam ordo zzia
quadruplex est praecipuE,nempe ordo naturae, dimitati. , ζι..tiasta QMM 1αὶ teiri potis, primum comparandae sunt scien-Orda sua. tiae practicet cum theoreticis,deinde ineoreticae ad inuice , nda erimi iuxta illum eluadruplicem ordinem. vine igitur naturae,iheoreticipracticas antecedunt suis, οῦ -
erum simpliciter est natura prius vero practico. Gm-ὼdine dignitatis lim exicae prassicis antepinimis . - -t,eo quod earum. uae est contemplatio, prae-. sit ista um fine, pue est actio: adde quod illis ad . . intuitum nos et citam, hae verue 4 primunt: adito ordime loci istae praetiei,
risurae rei utique Auitia uiui contemplatio Ani Iisex quatenus a quibus uti scientiis theoreticis
197쪽
sua principia desumant, situ aliqua ratione etiam stelladum ordinem doctrina illis posteriores item ordini temporis practicae theoreticas antecedunt. Nam inuetis inquit Arist. r. Metaph.c. i. iam,&JnMutis iis scientiis, quae ad necessitatem aut voluptatem vitae ovinum rimiebant, euiusnodi sint silentiae practicae, ac praesentin
m,lia, L. ca antecedit,lequitur Phylica,tandem Matilematica; eo νιν νω-n, quod obiectum Metaphylice natura est omnium primum utpote uniuersalissima, biectum vero Physicae natura eis ν-- iam prius est obiecto Mathematicarum, quia est coma
o atavi nixi Adde Mathematicas esse inferiores,in subalternas Physicae estpote a qua in principia ut plurimum desi
. ai tura praestantissimas, nempe spirituales substantias, de , communia rerum omnium princiei cunt silmi sirini tur Pli a quae anteii essit Mathematicas, Vim ii iis tia contemplatui hium se inquas considera varie cri f. d. sicque ultimum lociam tenentMathema tua: orrine doctrinae seu facilitatis praecedit reliquas Physea, si viami: uentionis spectes: prius enim & facilius rerum Physica- ram principia,causae Sc rationes inueniri possunt, quam rerum Mathematicarum quae a sensi sunt remotiores si 'veto viam disciplinae consideres,Mathematicet Physicam
aut edunt facilius en in ordinatius doce itur simul assiliscuntur, sicqueordine facilitati vhimum trium
'et tenet Metaphysicactamqn ordine emyris probabiliis
animi est yhyucalix 'tecessisse Ma enithoi nniuinoaturalium imum principia, causis prias, mones, esse s rimati sint hinniso Amunii siderum moribus ex ti sese a Mathem , tieas disciplinas,imprimisqvis Astrologiam applicue
α νωιLs-runt: tum ex his interioribus scientiis ad Metaphysicam Mu- seu primam Philosophiam se contulerunt. vltimo quaeritur de subalternatione scien-
198쪽
Lermittam,qui superiorem scientiam appelymi
ςrnatam,inseriorem vero subalternatu: licitur in genere' ''
' Gaiatini subalteinata sis illi ta,est seu subiicitui, tque Geta dependestilia autem subiectio seu dependen ita dicitur subalternatio. Et ma una silentia ab alteri pendere potin vel secundum aliqua sui partem duntaxat
vel secundum se totainsiue ab aliqna parte scietiae sup i. aioris,sive a tota illa scientia pendeat; hinc sub alternati in genere duplex, una ineundum partem, quae est minus Propria,altera,secundum totum,quae est magis propria,Nἡ qua praesertim hic agitur. Continsit autem haec subal Iubaltem pernatio triplici nitione:Primum quideratione finis,cum
nempe finis inferioris stientiet resertist adfinem flexio et ris,si finis Dialecticie qui est mentis operatione .a αλνmia ruitium en in modumdirigere est tiri adsilieni . ,eoretica ieientiarum, nempe matariscontempla uidia emalactina exteris scitius iniri 'sa svrmatur Meuno subalternatio contingitisiecti,cum nempe subiectu seu obiectum unius: in sobiecto cotinetur. Sic Astroloria sub altern xurei parti Physiologiae qua de coelo disterit Physici nim est in ea parte non tantii de substantia coelesti, sed etiam de ipsius quantitate & motu disserere, lucetiam ex instituto contemplatur Astrolors Tertio denique sub Τηνtia in alternatio contingit ratione principi η - , eum nempe principia inferioris scientiae assiperiori scientia desumu-tur,ita ut principia illa inserioris sint conclusiones superiorisini enim quaedam senis incipia Geometriae Meraria, quantitatem eontinuam esse in infinitum diuia . mam, quouis pino ad quodvis punctum duei posse in iram j quae' simuntur ab ea parte physiciqus de quantitate,quatenus est proprietas corporis naturalis ex instia tuto disserit. Ibi enim demonstrantii eae propositionea quae tanquam verae supponuntur in Geometria. Notandum autem est hoc loco,licet Una eadem scien N. M. tia possit alteri subalternari triplici illa consideratione, quomodo Dialectica iubalternatur ei parti physicae quae
in de anima,nihilominus u vera degitima subalternatibne,non tam liaberi rationem finis,qam subiecti χρη
199쪽
cum una alteri ratione utriusque nempe subiecti simul, principioru in sub alternatur. Notandum etiam illud est, nempe sit biectum inferioris seu subalternatae scientK'adebere ontineri si obiectri alterius,' ita ipso ditarat penes differentiam aliquam accidetariam non esset rigla, quae quidem sit ratios 3rmalis, sub qua tale obtem -- uim spectividissere ab obiecto Geoifi tris, ii aiternari .non tia esum insiderat linea quai fixis linea est, ω Persipem eonsiderat evdem quate; istis, lis ethaeu quatenus ad villiinem potest perii nem mirem Lale,est aliquid plane accidentariun ad ratio-
neni lineae .. - e. Misiam. xiis autem facile est intelligetre scientias practicasi Iubalternari theoreticis,deinde Mathematicam subalte . Physicae,immo inter Mathesmaticas eas quae dicun- a ,---,rii, impurae, seu Quae considerant quantitatem cum aliis
di- , iis qu specie qualitatis, nempe Musicat Astrologi vis P . ricana, subalternari puris Mathematicis, sim metu ut nempe Geometriae. Denique omnes stlanxia Μex,
200쪽
RAc T. III DEΤRIB. SPECIE B. SYLLOG. 76 lentur omnibus aut plurimis, aut sapientibus atque his
Vel omnibus,vel plurimis,VEl pectantissimis. Omnibus 22 T lcidem videtur obsequium amicos civiciliare plurimis, a. par pari reserendum i sapientibus omnibus Mina animi anteponenda esse bonis corporis plurimis veris, animos hominum esse inunonales: denique spectatissimis mundum coepisse 'Est autem argumentum Dialectioin , Probabile in-as tinuentum ad faciendam fidem,id est,quod probabiliter seu
Veroum Iliter cum trociue aut altem altero termino
quaestionis seu propositioiiis probandae eonnectitur quo as sensus rei probatae non omninδ necessarius gignitur : in quo differt a demons rari uoci quod eum utroque termino quaestionis necessariam quandam connexionem
habet. Et quoniam quod est necessarium potest muli vim iudicio esse probabile dutaxat hinc sitivia r inulenta demonstrativa potare esse dialectica, ut non mirum videatur si in hae parte, quod etiam Aristoteles ficit in To picis non tantum proba hum, sed etiam necessarior nargumentorum loci comm ines tradantur.
noloeus eo iunis dieitui argumenti sedes, quia a ' E locis cona unibus quasi E proprijs sedibus argumen xemuntur. neus autem dupliciter dicitur, nempe maxi 'Ina,& disserentia maximae. Loesas maxima est propositio per se nota fidem alijs ubministrans, cujusmodi est liaec; Cui non conuenit definitio non conuenit definitum. Lo- - - cus disserentia maxima est receptaculum pluruim maxi- Στ marum,ut est tuus defimtionis ex quo supradicta maxima desempta est,item locus norationis, locus causarum, olf--ε c. Appellantur autem hujusnodi loci,differentiae se,
rimarum quod dium is maximarum classibus diuersam oribuant appellationem. Quae enim maximae in is de- titionis eoistinentur,ineunt a definitimi , item quae in Uth madisuntur audisti sic et raea si is uiui 'receptatiuisabinominantur Debi uetvu--πι' lacis qui cicimtur differentiae maximarum deinceps' ' cemus, Insulos ordine declarabimus, si prius monue. zi
rimus eoru alios diei artifieiosos,qui continent argumcnta,--et,id est Artificios, Cicero proprie usita vocat, quae arte quadam ex ipsa quaestione proposita eliciuntur: