Summa philosophiae quadripartita, de rebus dialecticis, moralibus, physicis, & metaphisicis, authore fr. Eustachio à Sancto Paulo, ... Tomus prior. Duas priores partes hujus summae continens. Cum duplici indice locupletissimo. ..

251쪽

ctrinae ratio post ita ut paulo post acturi de scelicitate, .praias de bono ac fine dideramus:sicque huius inve parturi duo erint tra statui prior de bono sisne tollariotvero de ipsa foeticitat seu beatitudine humana

HUIUS PARTI . QVia sinis species quaedam est boni, idcirco prius de hono quam de sine ag ndum est. Quare prior huius eractatus disputatio de bono,posterior vero de fine iniim ei tu . .

BO mi veteribus recte definitum fuisse id quod o Smninis appetu scribit Aristotel tu ipso limine lib.r L Ethicorum ad Nicomachum. . in boni definitionem vel potius descriptionem ut intelligas, notandum est hic'm cibi us explieisitur, bonum quabonum ex sua Mitione Armati significare relationem quandoquidem bonum est obiectum appetitiis, Hunum

quodqae eatenus appetitur quatenus conueniens e a aut saltem tale esse existiniatur quam quidem couenientiam sequitur appetibilitas uti propria boni affectio sese habens ad bonu,ut ad colorem visibilitas. Ox 'ressi bonum Asiati, ex sua formali ratione spectetur,definiendiarit Id quod a Milo. Cuique conueniens ei: li vero spectetur ratione PIaecipua: Proprietatis , quae est appetibilitas , recte describetur qui quo irini appetunt Pollet etiam ratione alia ruin

ipsius Eroprietatum aliter destribi, ut si dicatur id quod natui sui diffusi tum est , c. Et licet supradicta boni descriptio singulis bonis primis o competat, D. ,- a. quia non omnia quodvis particulare bonum appe-

252쪽

tunt,bono tamen in communi proculdubio conueniti cinenim expetui omnia cum in singulis bonis quae res quῆν optant, includatur deinde etiam secundario bonis parti cularibus simul collective sumptis competit quatenus V naquaeq; res appetit suum bonum,&bonum cuiusq; est id

bonum tendere, cum bonum sit quod omnia appetirnt.

Iam vero quonam appetitu numquodque in illud et a-' tu quaestio est. Cui cisos'. tandum est primo ap-μ- petitum aut esse innatus inutelicitum. Inmatus est pro-.- ρο - pensio nicuique rei ι natura congenita,qua numquo Lπ' quia . q. Ibi onueniens est,inclinat .Elicitus est is ipsie appetendi actus , mesertini iam

talem,animalem seu sensitiitimi, x ration instit ruratu te stiuum Naturalis dicitur quo unaquaeque res a, vlla noxitia inclinatur ad id quod sibi conueniens;es 'u lis reperitur etiam in rebus inamimatis, sensus expertibus, verbi gratia, in lapide inferiorem locum tanquam . Gin is naturae suae cons v xem appetente Animalis seu sensitiuus est ille res inclinatur in id quod sibi conueniens est praeeunte notitia sensus; qui in solis animantibus reperitur diluibuitsitque in irascibilem concupiscibile lde qui citi progressu dicemus: in genere appetitus, ' equus urgente fune pastum expetit. Deniquς rationesi δε inretita laus in est quo res appetis bonitri sibi conueniens praeuia intitia intellectus, qui appetitus est linvoluntas, nec ulli animantium generi praeterquam ' i ni competit. Hoc genere appetitus homo in id quod '

ctum conestumnue est inclinatur Quibus

253쪽

Quibus positis ad quaestionen propositam responde- -- rurea quae cognitione carent, solo, naturali appetitu in bo' ' 'num ferri bruta ex qua co Initione leni uum praedita ' siliat, non tantum naturali, sed etiam animali seu sensiti uo appetitu duci in bonum; denique homines qui intellectiva cognitione dotiui sum, non tantum naturali visensitatio, sed praeterearationali seu intellectivo appetitubqnum appetere. Qii loco no a naturalein appetituit μια impropri disi appetitum , ssed potius appellari nature propellitonem , α naturalatii potentiania sicut etiam in 'omus ipse etiani animalis appetitus sepeliumero natu .ralis instinctus solet appellari. N0ta etiam in homine ra tionalem appetitum polle ferri in subjesitum appetitus

sensitivi nenape in bonum iucundum Mutiles licet appetitus sensiuiuus non pollit terri in bonum honestum, 'quod est objectum peculiare rationalis appetitus. Cuius rei ratio est , quod rationalis appetitus eminenter contineat tum sensit mum cum naturalen appetirum , quemadmodum anima ipsa rationalis tum lensitivam chim getantem eminenti quadam rari te continet clligere est omnem appetitum esse inclinationem quandam inbonitin. Obijcies appetitum sensitiuum in hornu A. a. ne semperio nudum properulem, bitata Ahia Gemit . yrmis 'inis . m. in malum asia insi-- μι 'indere concupiscentia ipsa ulterdum es Apostolo peccatum licitur,aluia, a peccato est,in ad peccatum inclinat ideoque vulgo ad lieologis fomes peccati dici consileuit. Sed occurro, ac dico ideo appetitum sensitiuuin Mutia diei inclinari ad malum, quia cum feratus in bonum iucundum, cepe accidit, ut tale bonum recta rationi ac diuinae legi uersetur, sicque ea ratione dicatur malum Lirit igitur appetitus sensitiuus in eiusmodi malum inesianet, id raque peccatum, fomes cccari vocetur; non propterea desinit ferri in bonum sibi conuelli Mi peoonum 1 mundum ac delectabile.

254쪽

possit appeti. Et quidem dissicultas non est de appetitui turali,nec de sensiitiuo sunt enim haec appetituum gene-

ra ab authore naturae ad bonum determinata.Verum tota difficultas est de appetitaratim ali,seu de voluntate, Verum omnis eius appetitio teratur in bomui, ita vi non possit voluntas pro rua libertare malum etiam,vcniabim

at xere. Dico malum, Ut malum, seu sub ratione mali neque enim dubium est eandem ferri posse in malum, qualeuius tamen alicui. o 'i speciem prae se fert Menian voluntas seu potest in malum inhonestum seu re, quatenri illud idem bonii iniucundum seu deiecta . viile,vel quatenus illud idem quod vere inhonesium est

speciem quandam liabet apparentis honestatis. 4 -- - Licet igitur non desint qui asserant posse voluntatem '' appatere malum,ut malum est, & e contra repudiare bonum,etiam qua bonum est: Nihilominus tamen perstandum est in opposita eaque communi sententia, quae pro cul dubio est Aristotelisus. Et h. cap. 2. I.Polit.cap. I. Ἀ-

- libi:quam amplectitur ac probat B Thomasi M. quaest. ' 8autic. I. Ratio Di'. Thom est , quod appςtitionihil

aliud sit quim mi appetentis ad aliud inclinatio a nihili autem inclinetur nisi, iliquid sibi simile doco uenies, quod est bisnum:Deinde si miminos ii potae a m tum sub ratione mal malum ut malum est factu appetibile,quod plane repugnat, cum ipsamalitiae, Wo tol- Iat conuenientiam , qua sublata tollitur appetibilitas

quae ex conuenientia seu ex congruentia bona nascitur.

Quod si malum ut sic non est appetibile , non potest intelligi quomodo potii appeti a voluntate quatenus Ia-Mi . . e. Si obiicias voluntatem esse liberam circa bonum malum , ac proinde non tantum posse appetere bo- δελ- num,n nulla,sed evam malumox malum.R Ondeo, Lis libertatem voluntatis cir a bonum malui non ora

' libertatem contrarietatis quasi possit positiu ferri ρο- petendo in ipsa conuari Mime in bonum S malumi uatenustidia sunt ut quis ponix conta bonum ferus, aut etiam ii rualuim,verbi gratia appetem

bonum,repudiare bonum visca etiam repudiare ψ' . lum,& illud idem ut malum appeterei sed euς libet tem contradictionis , qua potest bonum velle aut non velle, licu1 nolle scuactu tepudiare malum , vel non nolle seu

255쪽

aetii reputiare: hoc est voluntate itim circa bonicum Circa maluin, ut sic liberam esse quoad exercitium aetus, . quia poceit circa illa actum aliquem exercere aut spei - vere. Adde quod libertas humati e voluntatis circa bossum M. a '

malum satis elucet in eo quod pollit velles num, etiam vine malum quod in eodem genere iton potest habere rationern boni,verbi gratiastotes voluntas ferri in obiectum res peralitiae quod habet rationem boni ho Mm,

i, praeterea in oblinum inteniperan rationem mali inhonesti, nec nil iam potest nisi rera is.. tionem soli honusti in t in illud feratur Matenus est bis, in

bonii in iucunditis. Nohest tamen propterean ranci .mρο -- bonum Ad malum pertinere ad eandem appetena facultatem, licet non ad eundem eiusdem facultatis actum; nabolium pertinet ad voluntatem quatenus sub ea ratione ab ipsa potest appeti, malu vero quatenus sub ea ratione ab eadem repudiariit,triticitio. nodo verum cic falsum ad eandem intelligendi tacultatem pertinent Quaedam vero 7 eecata σά

rccain dicuntur esse ex malitia, non quod in ess malum. - . vii dum potuc ea quod illud bonum iucundum vel utile quod appetitur, non ignoretur esse ai/ersum a Deo, aut a recta Diione alienum. Si dicas damnatos velle Deui ια nintelle elle quoque flagitia, quia iniunt ea Deo dis

ilia vecte sint mala illis tamen perditis animabus aux desperatis. hominibus apparere bona quatenus illa sibi eo uenire iudicant , aut quatenus arbitrantur per illa se ac imaioribus malis liberati.

256쪽

Paci MAc PAR Eτ sic. -msest quoJnaxnrae cuiusque rei competit sine natur fiet, 'πιυ -- tuque rei facultates potentiae;morale denique seu hu-m . manum, quod in bomitae sponte ac liberε potest appeti,c 'a quod quidem ratione subiecti seu materiae diuiditur in

in . bonum animi,ut est scientia corporis, ut est sit nitas racfortunae, ut sunt diuitiae: ratione vero finisac magis pro- prie ab Aristotele bonum idem morale diuiditur in honestum,utilein iucundum quam quidem celebrem boni partitionem in hunc fermis modum explicat S. Doctor 1.p.q. Lart.6. Unumquod Uie dicitur bonum prout appeto bila est,seu Patenus est tertiuniis. appetitionis Picitur

autem aliquid esse terminus appetitionis dupliciter,nei re, simpliciter , quod termittat minum appetitionis in quam quid ultimum: et i umiumquid, quod termiscit motum petitionis tanquam medium, quo arritimum itur:Iani veris si boniam sinpliciter termina appetitionem tanquam quid ultimuni vel se habet ut res quae per se apppetitur , diciturque bonum honestum vel ut quies' in te habita,diciturque bonum iucundum quod si appetitionem secundum quid termina tanquam quid in dium,dicetur bonum utile. Itaque per bonum utile peruenitur ad honestum , ex carus postessione nascituri NM cundum Vbi notandum,fieri polli ut id in bonumdiueo. sa consideratione dicatur honestiun , utile iucunduliudeinde aliquid utile de iucundum dici posse noni timilitione sensus ας poris,sed etiam ratione aisimi. iii que bonum sonestum sic absta*ὰ numano nubomini honunis, utile verbi iucundum quateriis rectae

rationi consemiantur.

257쪽

conclusio. Finis&bonum non suhtidem for- maliter, hoc est, non est eadem formalis ratio b6ni que '' finis: quia bonum qua bonum,significat relationem cOΩ- uenientiae a finis qua finis importa relationem causae finalis: unde bonum definitur id quod conueniensatis veris id cuius gratia caetera fiunt. Secunda conchisio.Finis LMnumsi sicuntam actum G uηda

spectentur non sunt semper i

comvenientia,quae quia ab eo non expetuntur non Sut a , ctu finis respectu illius. Quo loco notandum est, licet a 2QM. lius bonum expetatur tanquam finis, aliud vero laquan

id quod est adfinem: Nihilominus tamen id omne quod ρη πιμπ ctu appetitur a re creata , quatenus actu appetitur esse zzz eausiam actu finaliter mouentem ipsum appetitum.Vno si is, non tantum fines mediorum sed etiam ipsa inediaevese in ira, dici possum causae finales issius foetitus, quod videtuli m oluisse . o.i.z.q. .pastiniquaeliis hum habere ratione finis sicque non tantani omne quod

est a finis , a bonum, suetia' - quod inuexperitur exit init --,nam inescinis actibus ad intra id non cui conclusio. Finis& Bonum,si secundum poten let '

ham hectentur, sant idem reipsa quoad fundamenti re- Aprocationem, id est , Quicquid potest reddi bonuminconueniens resipectu alicuius , licet fortasse tune non sit illi actu bonum & conueniens, idem potest esse finis re spectu inius, Mab ipso appeti; reciproce quicquidpo test ab aliquo expeti; inabere rationein finis compa a 'tione alicuius , potest esse eidem hon-k qm eri tem vitai an hesidi.

DVobus modis dies potest aliquid agere propter, - - : Li

258쪽

PART. ETHICAS finem, siue quod alicuius rei gratia operatur, siue finem seu rem illam cognoscat,sive non; siue etiam in talem sinena 'orii iam se derisat,sive ab alio ad ipsum dirigatur

Altero in odo&quide maxim pro Eiddi 'tu serppropter finem quod ita illius gratiari reatur a ad illuna ii sit ut illume In eo 'ad illium; &Hac enini praemida distinctione ii .ensi Gncluit

- sunt nnia agunt propter sinem. I iri in promptu si , ia agetitia tim opera tu tir, intendunt alI- uodam ii vin ad quod vel seipsa dirigunt, vel ab authore naturae dirigitntur, ut patet inductione : operari autem stoc modo est absolute propter finem operari clina lysum bonum ad quod tendunt seu quod appetunt eiusmodi agentia, sit finis seu finalis causa appeti tuae motionis illorum

' Secunda conclusio. Si egere propter finem secund , modo sumatur, solius intellectualis creatus e propriuri . in agere propter finem, quia eiusdem proprium est stu i m diliger , utpote quae bl inter caeteras creaturas sit sustum actuum domina propter liberum arbitriuinquo est prodita Veia irrationalis creatura non nisi ab alio iii a tendit ad si leui siue in ipsum tendat aliqua notitia praeeunte, ut bellua; siue nulla , ut arbores elementa:tum ciuia non est domina suorum actuum cum careat libero arbitrio , qua et Tacu has voluntatis dationis,tum quia non cognoicit rationem finis, S ideo ni- -- fit ei Ord dare potest,sed tantum ipsa in finemo

μω is tognoscant fine id est rein quani appetunt, non tamen cognoscunt rationem finis , ae proinde non possime se' ' suos actus ad ipsum ordin se. Quod si obiicias contrarium videri in quibusdam qnimalibus quae videntur suos achiis ad finem ordiniae, eum media apta ad Dein consequend in eligant ic disponant , t eum hirundo de

nonnullae allar aues nidos miro artificio praesertim --s tu parturiendi causa extruunt Respondetur , haec, si nilia ab illis animalibus praestari,non quod sinem prae- uideant ad quem suas actiones dirigant, aut quod nou -

ih se commode finem assequi infla adlubendo haec vesilia

259쪽

iua media,sed naturali tanti uia instinctu ita vestrare animalia sicuti caetera omnia rationis exoertia , a motore primo, id est a Deo qui rerum omnium fines nouit impulissa in e idem dirigantur , eo modo quo sagitta fertur in scopum a iaculatore direeta

Tertia eo lusio.Omnis appetitio humana seu appeti- tominis voluntarta fit propter finem. Ratio est,qui omnis eiusni Hi appetitio est boni , ut docuimus prioridi sputatione; u stlane secundat Athonum quod alia adiperitur, est uam actu finis ex munda conclusjone primris quaestionisci quare nulla est eiusnodi appetitio quae non sit propter finem Ex quo etiam intelligis appetiti 'nem hinnaliam siue versetur cite media siue circa finem mediortini, semper esse propter finem, quia oninis appetitio est propter id quod appetitur id autem quod appetitur est finis ipsius appetitionis, quare nillil absurdi est, fidicas ipsam appetitionem ultimi finis esse propter si nem,imo fruitionem ultimi in is obiect tui, quae dicitur beatitudo formalis, esse propter finem,nempe propter ipsum ultimi finem obiectivum,quae dicitur beatitudo obiectiva. Porro eu finis dupliciter dieatur,nempe vel re F . dupli.

spem medioru, piet appeti selent in ordine ad ipsem,velo VH re tinctis ipsius mononis appetitiuae seu appetiti' ais quam per inodum cauta finitis exestat quando mcomnemappetitionem esse propterfinem, suom in pimus posterion modo spectitivi, sim. aliquis visis νηυ- ----- . V Ariasint finium genera alij enim dicuntur vltimi Fiati ali'

alii vero dicuntur medij. Et quidem ultimorum, υιtimi,

i in solax vltimus,alij vero in certo genere vltimi aeui compa tione finis ah sol it vitis uinci possunt m dij. Mediorum vero incerto aliquo genere ali iunipi rimi inj remotiores Denique finis absolut ultimus lius verus estae naturii sita talis,alius vero opinatu, γε

qui 'ma sibin sibi potest proponem actis,'et o -

260쪽

Sit prima concluso. Datur aliquisiunis ultimus limpliciter&ex natura sua talis ramnium actionum humanarum , qui idem est finis absolute ultimus cael rartyn r. conelus Omnium rerum , nempe Deus opt. Max clui quoniam. es p.imum mouens absoluteis unpliciter, quod omi ia

creati uir &ordinat proiiter se cum ipsum sit pers,stis. simum , idcirco idem ipse est finis ultimus propter queu sunt omnia iuxta illud Prosethiorum 6. Uniuersa ρυ - - tim m. -- in Dominin' de etiam tenesi tu ori es homines , ubi sint rationis assecuti sunt ipsi eundem finem ultimumstarum actionum ibi l)-- ponere Iacet non siileant nec teneantur homines eundem finem actu sibi proponere in sint lis sius actioni- huc satis enim est quod illa actiones potestate ac vitim te in ipsum, si inuam finem reserantur : quod fit cum aliquis ipsum suarum a stionum finem ultimii sibi aliquando actu proposuit , niatumque alium deinceps sibi

, cori Secunda conclusio. Finis Itimus opinatus humanarum inistrum non unus,sed varius ac multi 'ex est: ne-- que enim eundem ultimum finem sibi proponunt homi- es improbi Alij enim honores, alij diuitias,alii volti- ptates tanquam finem ultimum sibi proponunt , fieri vim potest,Vt aliquis plores sibi sine ultimos pro niat, in Q modo unum sibi proponat,modo altenim incisim an his finibus mira varietas Linconstantia, utpote qui pendent ex ipso hominum arbitrario delectur.

on Tertia conclutio. Omnes homines eundem finem v l- timum in genere cin confusa ibi proponilnt , nempe beatitudinem in oenere , quamuis in sin rutis actionibus PMιωνα de illa non coi:itent. Probatur ista conclusIQ, ilii quili

bet homo in omnibus quae agit, expetit propriam perse- ctionem& beatitudinem: ue ea n collocet in eo fine qui

Veia est ultimus , siue irim qui GEium est istis: νια honoribus, diuitiis,ace. ut reta conelusio C hii clibet actio humana, id est, libera exin ur,necesse est mini qui operatur de fine aliis

ore rate suo . ... quo ite, siue medio eoque

m ves proximo,vel remotiore ut enim aliqua actio dicatur proprie fieri propter finem , debet ordinati insire maliquem qu cognitum ab ipsosperante ut patet e X secun - da con-