장음표시 사용
271쪽
TRAc T. I DEAER IN C. EXT.Ηv M.AC T. I, iuellectus infinita progressi ossi quidem omnem actione Voluntatis antecedet actio intellectus, 3c omne actionem ira tellectus actio voluntatis nullusqtie dari poterivinus NUCm Ol praeces ierit allus. Respondetur dari aliquem st si e uir ad quem elicien tum intellectus non mouetur a mluntate, proindeque non omnem actum intellectus procedere ab eiu voluntatis.Na in supradicto progressu de s Ueniendum ei ad liquem actum ad quem intellectus ab obiecto, solius phaluasnatis interuentu non liberE, sed necellario moueatur, ad quem proinde non oportet con
oemque a votivitate hueatur,idolia respectu eiusde eritio auem & motuin, uod plane absurdum est Respondeo s. cprimo nox est absurdu idem respectu eiu silem flerio usi de motum in diuerso genere causae. Finis enim ei dquoi ab agente fit, de tamen idem mouet agens ad operaiadsia: Atqui in re proposita intellectus mouet voluntati in genere cause forinalis eaeternae voluntas verd intelle- Ru in genere causae essicientis finalis.Sucundo respon Ps. et
deo idem respectu ciusdem etia in in eodem geneta caiiseetam vise Minotum respectu diuersarii, u im vico ringit in re proposita: verbi gratia,Mouetv lsit . ciuin ad deliberandum iudici uuique ferenda de pharmae' in ηςctus ero per hanc actio,iem non concurrit cuvolunt Me a lipsinninet in quo cuni voluntas mouet, M4- 'Eum,ne e delectionem pharmaci,quod ei vi conue ruens ad ob in dum valetudi,nem repraelesitu riuum SVperiori quςstione explicatum est' romodo intellectus quae est facultas si eri , moueatur a volsitate Nunc vero explicanda est quomodo inferiores potentio ua illius in peri0 subsunt cpe facultates sentitiivi , in ipsi moueantur, bale vineis volunt uis imperium Not Midum autem est imprimis,non om is inferioriam sim animai saeuitates in homine voluntatis imperio subeste.
Na' in qua ratam 'duuid sequuntur , cum sint
272쪽
18 SrcvNDAE Ak ET HIC . omnino naturales , millo modo rationis participes esse possunt, ita ut nequidem rationis imperio subsintri Ativero potentiae sensitiuae , clitae gradum sentiendi conse-
ri 'iunior, etsi proprie loquendo rationis sint Ypertes, ni-ris λ. tum M ilominus tamen catenus ab Aristotele . Ethic. ad Nico-dvώκ. naaz. vlt. dicuntur participes rationis,quatenus aptae natae sunt imperio rationis obtemperare. Notandum est secundo imperium esse duplex, alterum despoticum seu herile, quo herus seu dontinus imperat seruis qui facultate in resistendi non habent, clim nullo modo sint sui iuris: alterum politicum seu ciuile, quo princeps rei publicae imperat civibus,qui licet eius dictis obediant,attamen cuin liberi stat, aliquid suum habent quo eius imperio resistere
I 'tra. valeant. Denique notandum est partis anima sensitiuae F μμ praecipuas facultates in renere, nempe cod nosci
... tivam , quae omne lenius tum internos cum externos
complectitur; appetit mam,quae utrumque appetitum cU-
cupiscibilem nempe&irasscibilem continet denique loco motivam, quae in membris externis praesertim residet. His praemissis, propositae quaestioni sequentibus conclusionibus satis siet.
i. citi his, lima conchisio. Voluntas mouet aisti vh reliquas animae potentia quae illius imperio subduntur concurrendo cum illis tanquam causa uniuersalior; ita ut ex potentia cum qua voluntas concurrit,&ὰ ipsa volutate fiat v-na integra causa a qua una ead Emque numero actio ma-20 fit con nat. Ex quo intelligis actionem qua voluntas formaliter Rρ' mouet alia potentias,esse transeuntem neque enim distino uitur ab actione elicita alia r. potentiarum, quae respectu voluntatis dicitur imperataci praeterea concursuin illum voluntatis interdum esse spiritualem, nempe cum Voluntas concurrit cum potentia spirituali, ut cum in te Iechu: aliquando vero materialem , nempe clim Voluntas concurrit cum potentia corporea seu inhaerente organo corporeo,ut cum imaginatione vel appetitu sensitivo. ' ui Secunda conclusio.Voluntas mouet sensus internos immuri, iis, peris is litico duntaxat, non de Ipot Ice. Neque enim eniti volunta sus illi voluntati ad nutum semper obediui; immo intermo non sub illos,sensus communis non videtur vllo modo voluntatis imperio subelse Perseuerante enim sensus cXterni ope
273쪽
T AC T. I. DE PRINC INT .HVM. Α T. 29 vero sensus interni nonnu qua adeo tenaciter rem appre cuti t ρ'
hendunt, ut volunta eorti cogitationem aut laxulo modo his tiris uti
aut difficile compescat Oritur autem eiusn Odi cogita Lase sus. tiona pertinacitas vel ex praesentia obiecti, vel ex interna daemonum instigation vel ex naturali te perie organi,vel cx nimio affectu appetitus sensitivi. Quod spectat ad sensus externos,nullo modo subsut per se Sc directe imperis voluntatis,sed antlim per accidens, quatenus potest voluntas illorum actus impedire , subministrando aliquod impedimentum ex parte organi,vel obiecti,vel medii.
Tertia conclutio. Voluntas mouet appetitum leniitI-irum imperio politico duntaxat,non despotico : Et quidem quod appetitus animalis subsit imperio rationalis,
Iatis conita experientia , L in ipsius et Iraen to motu lub. 3. possimus pro arbitrio incitare vel coercere , iuxta illud Dd. 4.lia Gen. . Sub te erit appetitus eius, ct tu dominaberis illius. ctatuν Quod vero politico duntaxat,non vero despotico volun 'μ'qκαν
tatis imperio subsit,eadem experientia constat. Saepe enim elicinenti impetu in bonum aliquod sensibile fertur appetitus reclamante iudicio rationis a praeter voluntatis inclinationem. Quod clate significat Apost. ad Ro.7 Non quod volo bonum hoc ago, sed quod odi malum hoc facio. Potest autem haec resistentia ex iis idem causis oriri, ex quibus praecedenti conclusione docuimus cogitationum seu imaginationum pertinacitatem oriri. Porris voluntas non mouet appetitum nisi mediante sensuuinternorum phantasia nempe vel aestimatiuae notitia, cum appetitus non feratur in incognitum. Quarta conclusio. Voluntas mouet membra externa 4 con issi quoad motum spontaneum illis conuenientem imperio plane despotico citra ullam repugnantiam : Cur autem
dispar sit obtemperandi ratio in membris .corporis cinappetitu sensitivo, constat ex eo quod facultas appetitiua est magis sui iuris , quam facultas motri membrorum
externorum,sequitur enim naturaliter facultatem apprehensuam , nempe imaginationem seu phantasiam , quae iudicio rationis saepenumero contrariatur: At vero facul Dubium. tas motrix membrorum spontanea immediatessequi potest imperium rationis , licet ut plurimum id fiat etiam interuentu appetitus sensitivi. Si quaeras, an membra ex
terna moueri possint nona quam i solo appetitu seisi-
274쪽
3o sacvNDA PAR T. ET HIC ΑΕ. q. μ' tiuo absque ullo voluntatis imperio Respondeo id posse contingere cum sit admodum verosimile motus quosdam hembrorum repentinos non semper prouenire a volun- . rate etiam delim ata, sed nonnuntiam a solo appetitu: cum aliquis natui a biliolas ex sibita appetitione vidi tae manii epre ad aramidulii . . Vnam appetitus sensitiuus mouest volun
est , nisi ipse praeuia tensus interni apprehensione prius excitetiir. Itaque proposita quaestio triplici concliniolae explicatur. i.cinebit prima ncluso Appetitus liqua ratione mouet, luntatem. Experimurenii motum appetitus inclinare , ad se voluntatem;iu iuri illud Iacobi, unusquisque --tatura concupistantia ab Da Fur. i.
α in ' Secunda eones usio. Appetitus non mouet voluntatem imperando cum facultas interio .corporis organo L fixa non habeat imperium , vel dominium intolentiam superiorem S immaterialem. Ges,3 Tertia conclusio. Adpetitus mouet voluntatem indi-- tectE, rnediate, D.Thomas ex parte obiecti, hoc est ut ipsemet explicat interuentu notitiae intellectivae, quae obiectu in amplectandum aut declinan----, dum propbest Passio enim appetitus es in causa cur intellectust, Velim, modo aliter atque aliter de re iudi- m -- cet quis ni Vt Voluntas quae sequitur iudicium intelle
H ous idem sepe Vesit aut refutaret quod ipse oppexinis, test autem adia esse Vehemens appetitus, dominis
275쪽
ΤRA T. I. DE PRING. INT. HvM. CT . Icogitare de o echo passionis. Vnde tales motus volunta .
mum, immediatum principium humanarum ctionum quae eatenus humanae seu liberae dicuntur, qua . - tenus a libero actitrio proficiscuntur. Idcirco hoc loco nonnulla difficultates de libero arbitrio explicanditisum. Prima,quid sit liborum arbitrium. Respondetur: Licet Pνima die ex vi nominis significet cluni quendam rationis impe uanratum a voluntate, clini arbitrari nihil aliud sit quam de Uzz re aliqua deliberare aut de ipsa probabiliter iudicare: -- Nihilominus tamen communiter apud Philosophosi Theolam significat potentia in seu iacultatem nominiseleetiyani,nempe ipsam oluntatem quatenus circa suos iniis ubera est: are non male ex Mihaz Thomae, Parte qu. 83. sodestrusi potest liber narbitrium; -- t iras liberaesigendi ex iis quae ad sinem onducunt 'num praealto,aut numiciemque aeceptandi vel re humi . . di: vel breuius , Voluntas libera quatenus libera.Vt auteni planius intelligas quae nast illa voluntatis libertas quae ad formalem rationem liberi arbitrij pertinet. NO-Mota. tandum est libertatem, sicut& liberum dupliciter acci-: Σην rpi 'rimo ut ducitur a verbo libero opponiturquo sti: zz uituti: quae appellari potest libertas conditionis Secun- do ut deducitur a veibo libet dicique potest libertas
ametitionis , quomodo dupliciter a uiuosumitur. Pri . non ponitur coactioni,dicitu - . . . .
,e, qualis reperitur insto sti hominum, sed etiam bellumini. secvno i opponitue Gessitat , dicitiis e liberras ii necessita
ritur in actioniblis numinis seu propriE liberis. Notan a rivi, dum est secund libertatem non tantam reperiri se Ut tm z
maliter in ipsis actionibus , sed etiam xquidem prim et du
rio, in ipsa potentia seu facultate appetitiua a qua eius q' 'modi actiones liberae eliciuntur, vel imperantur. Liber vias emit, quae maliter est in voluntate, quaequet;
276쪽
- a SECUNDA PARTAETHIe Allcessario desideratur ac constituendum iberum arbi uitlm,est libertas a necessitate, quae vulgo duplo 'dst 'tuituri altera cotra ictionis seu qu ad exercitiam diu , altera contrarietatis seu quoad specificationem actui. Notandum tertio illud agens dici liberum hoc postrem genere libertatis , quod positis omnibus requisitis ad agendum potest agerc, non agerea aut ita Vnum gery Vt contrarium agere possit, ita ut ii tantum non cogatur, sed etiam a nullo necessiario determinetur ad agendum, ..u,θὰ gς0 in praecerquam a seipso. do..tia, ' unda difficultas es , qui differat liberum arbitrium Due. iam ' intellectui voluntate. Resirondetur esse idem rea a=bitrium, liter cum voluntate , ut probat Diu Thoenas l. p. quκst.
- .. 3 - Hul quia est eiusdem potentiae velle Melige - - ,,. sit Oluntas est finis qui propter se appetitur lioe
Ium arbitrium est mediorum ad sinem quae cadunt sub - ..ι- qi QRςmo distinguitur tamen sonceptu aliquo forma. F., .., Voluntate quatenus voluntas qua voluntas viscae e. iv qis. plura eXtendit quam liberum. arbitrium, nempe ad dam fra stus quosdam non liberos ad quos liberum albi trium non pertingit. Itaque cum voluntas ab intellectu reipsa&formaliter distinguatur, liberum aurem arbitrium sit idem realiter cum ipsa voluntate , facile est intelligere, non formaliter mod5, sed etiam realiter ab intellectu disti noui in
id. autem intelligas quomodo liberum arbitrium ab albi. . I in οῦς llς Stu seu ratione dependeat , sciendum est liberum
anuis. d. arbitriuin sicut Dipsam libertatem voluntatis duobus
'adιat modis spectari polles primo quoad potentia in se habituma secundo quoad actum seu usum. Si igitus priori inodo sectetur, nullo moclo pendet ab intellectu , sed a
Creatore Deo , qui ad majorem sui oloriam princi et,irius . pium illud agendi libere rationali creaturae indidit. Si autem posteriori modo spectetur, sic sanc pendet ab in ianv mm tellectu seu ratione, quia non potest facultas liberian ctum exeri, nisi praecedat rationis iudicium aliquod quo et Ial nomen plum Iiberi arbitris accepta Datque ilio Lensu Diu. Thomas I. i. quaest .l, articu l. 2. ait liberum arbitrium esse uti iusque potentiae, nempe rationisi Voluntatis facultatem id est , ab utraque potentia quoad
277쪽
TRAE T. I. DE PRINC INT HVM AC T. 33 ex eo probat iominem esse liberi arbitrii, quia agit ex iudicio rationis libero, seu ad unum minime deter nat propter indifferentia rationis circa contingentia seu par
ticularia agibilia,quale iudicium 15 tepccitur in belluis. Tertia difficultas est an vel detur supra descripta li 3 ossi utibertas humani arbitri j, seu an homo vere sit praedix V su 'I.- . pradicto libero arbitrio , ita ut verum habeat in suo. 'ti,. citus dominium. Respondetur, ita esse, tum quia id fidς a=bi:,ορνι-
Orthodoxa docet ex varijs sacrae Scripturae locis Genest . batin ptimo Nonne si bene egeris.&c. Iosuit. O si vobis datur eligereta. μ ἡπnxie Ecclesis. Dein ab initio eonstituit hominem rectum,is reliquit eum in manu eonsili sui. Et paulo post ibidem. Ap
posuit tibi aquam is ignem, ad quod volueris porrigemAE num tuam.mni ex Cecumenicorum conciliorum decretis nouissime Concili Trident. sest 6. c. i. denique exmul iis sancto um Patrum authoritatibus. Nec fides tantum, Verum etia ratio. naturalis experientia idem docent. Et V praetermittam paulo ante allatam D. Thomae Iatio S..undo nem: ratio alia duci polliet ab iniuria quae natura huma tioni.
quam bellu inae similem faciunt qui libertatem Gl- lunt jS Deo quem ijdem in homines iniurium faciunt infertur. Dcinde alia ratio duci potest ab ipsa peccati ra-xione implicat enim contradictionem , peccatum esse, non voluntarium ac liberum Adde superfluas resad-naonitiones & adhortationes ad virtutem inutilia fore capta de rebus agendis consilia poenasin supplicia iniuste male agentibus eis imposita. Denique clii nulla esset ratio, ipsa tamen non conuincit experientia qua experimur nos pleraque pro libito posse agere vel non agere. Quarta difficultas est,ad quosnam actus se extendat li F bertas humani arbitri j. Repetendii est hic quod supra docuimus, libertatem humani arbitri proprie esse libertatea necessitate: Deinde illam esse duplicem, nempe libertatem quoad exercitium actus, quae potest dici libertas co- tradictionis xlibertatem quoad specificationem achus, quae dici potest libertas contrarietatis.' Quibus positis, Respondeo primo voluntatem in statu futurae vitae non esse liberam neque quoad exercitium, neque quoad specificationem circa ad um amoris Dei clare cogniti. Sicque actus ille non est liber, licet si voluntarius, id esta voluntate sponte, id est, non inui a incitus. Vbi nota
278쪽
quod necessitas illa hon tacit voluntatem Jeterioris oti ditionis , quia non di terminat indifferentiam voluntatis illain cogendo,sed potiti conae lana S re ficiendo,cum p oueniat ex perfectissima apprehensione o jecti undequaque sinam boni. - , Re bonMosecundo voluntatem in praesem statu esse liberam quoad exercitium actus circa quodcumque --jecture , hoe est , illam posse pro libito elicere vel suspenidere ac una circa ouodcumq; objectum etiam undequaque bon timci tu nolui potest libere allertere anim triri a cogitatio ire tali sit jecti,tum quia perseuerat te etiam tali cogitatione potet pro sua libertate suspendere actum Volitionis vel amoris , idque prpter desectum ipsius apprehensionis intellectivae in statu praesentis vitae. tertio : voluntatem in hac vita non esse liberam quoad pecificationem actus,esua bonum in eommuni,aut circa malum incommuni, nece iani circa id peculiare bonuin quod nullam habet rationem mali , ut
est beatitudes aut circa peculiare malum si absque ulla ratione bovi illi repraesentaretur: Id est volituras potest quidem velle seu amplem bonum in communi simillia
Que bonum undeouaque bonum,aut non velle seu sispen- mere actum volitionis aut amoris circa illaid bonum, sed non potest nolle positive, seu res uere vel odisse. Iteiri lue voluntas potest nosse seu respuere vel odisse malum in coinmuni,similiterque malum peculiare quod absque ulla ratione boni illi repraesentaretur,aut etiam non nol- le, seu non resipuere, vel non odisse. At non rotest velle seu consectari vel amare tale milum.
- Respouideo quarto Voluntatem esse liberam non a Griis quoad exercitium, sed etiam quoad specificationeni actus circa bonum quodlibet in parti utari in quo orest aliqua ratio mali repraesentari. ItEmque ei caritatum iri particulari in qui potest aliqua ratio boni ponderati. Quod se aecipiendum e t non tantum quia voluntas ita potest amare huiusmodi bonum re mini illud ideia re spuere vel odisse, quia in eo potest aliqua ratio mali.sp
Aari, sed etiam quia potest amare malum illi bono oppo- sitium . quia malo peculiari potest alioua boni ra--- ipeu ar). Eictu intelligis libertatem contrarietatis Maisin. 4 ut siccin assignari posse , mve unam obelibertatem
279쪽
contrarietatis quoad actum ipsum, cum contrarietasin 'ter ipsos actus formaliter reperit irr, citialis est contrarie taciliter velle .laolle positi uc, seu inter a inplecti de re spitere, ii uer atinares id ille Alteram vero esse liberta cri M.
Lei contrarietatis tuo ad ol Meca iam , cum contrarietas non reperitur interii plos actus nisi ratione contrario ruit obiectorrim, Qualis est contrarietas inter velle bonum a
liquod peculiare, aut velle malum illi bono oppositum, ad quam reuocari potest libertas indifferentiae circa plu- bona quae ut sic non sunt contraria, sed tanti Ini di ria,ut polle velle hoc vel illud bonum.
Quinta difficultas et quale iudicium rationis requi-xatur ad Vsim liberi u bitrij. D.Tho de se tores existimauerunt requiri ei e iudicium aliquod practicum a quo irata 'erminatur Voluntas ut istud statim xquigem
in fallibiliter sequatur, quod oropterea vocant iudicium practice practicum , quod sine praeiudicio liberi arbitriis ieri dicunt, eo quod tale iudicium sit liberum,id est, adi chera voluntate imperatum. Vertim quia illa opinio gran des&explicabiles patitur difficultates , probabilius est allerere eiusmodi iudicium practic praeticiam non est enecessarium ad usum liberi arbitrii sed satis esse illud iudicium quo medium iudicatur utilet pensatis omnibus aptum quod eligi possit quod iudicium licet 'ere sit d . terminatum, posito tamen tali iudicio manet adhuc voluntas indeterminata,ita ut possit actum suspendere,quia
per tale iudicium iudicatur ita hoc bonum esse eligibi-is,ut tamen non sit necessarid eligibile.
sexta difficultas est,' an maneat ibertim arbitrum in iis alipso actu, seu an voluntas etiam dum operatur sit veryli eultio. bera. Respondeo ita else, alioqui nullus daretur actus ti p ber nisi quatenus futurus esset, ae proinde nullum esset ρ '
propriὸ meritum. Itaque voluntasi eodem insta litici Cali φώς - - quo elicit achum,prius natura quam eliciat asstum, intel-4.-.-q ligitur liabere potestatem ad eliciendum vel suspendeu modo dιcadum a bim; sicque in sensu diuisis voluntas etiam dum O. - νὴν peratur censetur libera licEt in sensu composito dicatur necessario operari. Sed haec de libero arbitrio aris, atque
eo de principiis interius congenitis actionum huma,
280쪽
D sinis Irabitum hoc os accipimus nus perti e tala prinram specie: O inlitatis,deantisitq; ab Aristoc 7. Pi AE 3 dispositioni in dispositio iubiecti integri, omitibus suis partibus ae ficultati
instructi adoptimum ui statum,qui in perfectissima eius 'inratione praesertim consistit. Habitus aut suns princi-' persectissime oneradi. Verum quia haec definitio solis . nabilibus competit,polles generalius Laptius definiri ius ulic Inodum: Otialitas vel . ispositio subiecti non das eipsi inam facultatem operandi,sed miserens secultatς
ς litis ac determinatii is operandi quae manet in subiecto, ipsi etia non operante. si definitione distinguini t minuo labitus acquisitus a naturali facultate per quamn rextu primis Nullas opera ti,deinde ab habiti sint qui conserunt facultatem operandi simpliciterist inhabilibus qui non sunt per se operatiuumitu παῖ pulchritudo,sanitas, .denique ab actione quino ext η- Qxuntia,sed aes us Qtiod autem eiusnodi habitus coe aiata: - udi sint voluitati inordine adactus morales,patet; tum
in deterin matione,cum ex dissicultate quam experitur voluntas ii suis ae biis. Quare necesse est,Vt per aliquo .
habitus sibi superadditos ad lios potius quam ad illos eius inclinetur, arque etiam ad eos p facilius perse-
filiis exer dos iuvetiir Si di perimur si qui sibi est . rauit bisum temperantiae procliuem esse ad actus p uixi ine. Iamin evexercendis difficultate patim cus aut sontinsere ii eo qui nono sibi eius dita: bitum comparauit. Quod si ρρonas cula indeterina ι- tum esse ad hos Vel tuos colores Videndos. ω- ei