장음표시 사용
301쪽
mosynam indigenti si autem inchidat aliquid quod re ptignet Ordita rationis, et it malus secundum speciem, si 'cut furari, Ceu tollere alienum motu ingit autem quod 'o jectum actus non includit e se alicati id pertinens ad
Ordinem rationis, ut leuare sestucam de terra, de ambula nu a re vel se dure certo tempore , tales actus siccundum suam speciem,seu in ei ere& ex natura sua dicuntur in dissere ures. Si vero posteriori modo spectentur actiones 'humanae,ntillae sunt in diiserentes. Nam omnis actio qua- tenus actu exercetur, aut sit propter linem conuenientena recta rationi vi nescit bona aut propter finem non conuenientem, Sestic est mala, licet ille finis non sit egesse con trarius tectae rationi. Tenetur enim nusquis lue intendere finem congruum hae natur unde verba otiosa li Cet non proferantur propter malum sinem, quia tamen carent debito fine, iudicio reseruantur Matth. I 2. Notau dii in autem illud est quoad actus internos seu clicitos, Natan ut
eandem est elimitatem de malitiam quae petitur ex obje- sto, cum ea quae petitur ex fine quia eorum actuum idem est obiectum Sc finisci At vero quoad actus exteritos alia. est bonitas quae petitur ex obietio ab ea quae petitur ex fine, quia illorum objectum ab eorundem fine distinguitur gratio fit ut eiusmodi actus non non quam secundum obiectum sint boni, di secundii in finem mali, Sc e contra; Et illeo secundum quid boni, absolute vero mali: Sicuti dare eleemosynam ob vanam gloriam , si rari ad dandam eleemQsynam.
De circunstant ijs humanarum actionum.
is circunstent actiones humanas, praesertim exteriores circ-
seu imperatas , quasi extrinsecus se habentes ad earum t 6. substantiam siue euentiam. Sunt autem hae septem praecipuae ad quas caeteraeim Gyςμου=μ
nes euocantur noc Versiculo compreneni P. Vis . l. ιμ, quid,ubi, quibus auxilijs, cur, quomodo,quando. Quis sanificat accidentia personae ad entis, ut , utina qui interfecit, sit ciuis an peregrinus, laicus an clericu S.
Quid significat qualitatem objecti circa quod actus versatur,ut anetus furto ablata sit sacra et prophalia. Vbi,
302쪽
significat iocidentia loci, ut an in loco facto Visono stellis patratam lit: Quibus auxiliis,id est,quibus iri. strumccis aut mediis'nis usus fuerit,ut,percusserit ne gla . dio an fuste ZCur,id est,ob quem finem,ut,an priuat publici ve commodi causa aliquis se periculo mortis obiecerit.Quomodo,significat ac ionis modum, ut dolone an bona fide aliquid quis fecerit. Quando,significat accidentia temporis,id est,quo tempore, utrum die festo an profestorem diruuiain quis omiserit Discuti De Milis autem haeritur quanti in momes, ad b uiri cmilitiam ni anarum monum.Circa quod 1 -- α ιν ' est quasdam insignite
int centum arieos,alter qua in eii 1.Quantitas pecunia anprior furto reddit illud notabiliter graue, in postis
minime. Sicque fieri potest, peccatum quod est natu- i. ra sua mortale, propter circunstantiam fiat veniale: in contra veniale fiat mortales, etsi non mutetur species a-' muti , quoad obiectum,ut patet in supradicto exemplo fur-' ti.Secundo notandum est circunstantiarum quasdam inuehere maiorem deformitatem vel bonitatem eiusdem
'eciet,quasdam i tedisserentem. Nam circuns Ulia instrumenti quo quis hominem interimit , nempe stadii aut fustis,non addit homicidio malitiam diuersam specie JAt eum quis hominem interimit ut eum spoliet:ilia cis eumstantia finis , addit homicidio deformitatem no N foecies, quandoquidem furtum specie diiuere ab mis mo Tertio, i sotandum quasiam circvinstanti s noni ni addere novam Chionem malitiis, bonitatis oua, ipsa
immutare: Verbi gratia,quod res furto ablata ut sacrassi , Maeodum it quod eiusmodi ablatio non simplex furtum, sed sacri- legium a simpliei furto specie distinctum. Quarto, No tandum est eam circunstantiam addere actutis uilitiam . vel bonitatem specie differentem , ut illam immutare, Quae importat specialem ordinem conformitatis vel di tormitatis ad rectam rationem degem Dei, ut patet ira supradictis exemplis:&doeet Diu. V omas A. q. IS. arx
303쪽
dc imperatas Elicita voluntatis acti' dicitur, ciuit --, voluntas est immediatu principium,vel quam voluta ex
iQxpia in seipsa elicit Imperata ero quae ab alia Aial xδre quim a volutate,non tarnen sine voluntatis imperiqt elicitur Elicita utas latis a mo duplex ingenere iamitti El, i duo
Potes altera circa bona visciduae generali nomine voli- ὸκ riodici potest,altera circa malu ut itaqliae potest dici no- ira litio stutius elicita volutatis .ictio circa bona, aut e sit cir ca finem aliquorum mediora, aut circa media ipsa Actio 'i' elicita circa ita em,est triplex, nempe volitio, fluui 3,intctio. Circa media quoque tripi g,nempe electis , cosensus ' a m 4 Vsus Impetat vero alia interna est, visant aestiones in 'r'
tellectius&scnsiuiuarum facultatum siue cognoscitiuaru 'us pliataliae aesti inath Ssiqe .ppetitiuarum,ut sinit actiones triusque appetitus sensitivi;alia vero externa,visu tione membrorum e ternorum. Deciis autem tu ot dion
elicitis cum imperatis actionibus deinceps ordine dice- -- 'mus, si ius noraue is uasiue, hoe conuenire quod et 'sint iupqtestate volantatis saltem quoad exercitia actus, ideoque solae an betae humai, seu morales In hoe, ramen dis: rarefluo elicitae ab ipsa voluntate eliciun
O:bnperatae ero ab alia facultate; idque iuxta imperia voluntatis meinde elicitae sunt semper appetὲtiuae,impe lata vero possunt eis cognos citiuae illae sunt semper in- ,
ternae iccultae: Hae veto nonnunquam externa esse possunte sensibus obuiae. Mitto hic aliam .celebrem diui- is rei. Iionem actionii in humanarum in ionestas, vitiosas, d πινι-
tum honestarum, vitiosarum in suas species, quia satis 'bene intelligi poterit ex iis quae dicemus p stremo 'araetaxa de mutibus d yitiis.
304쪽
. , dicauimus, nempe volutatem volitione,fiuicim ii, in f nem,& intentione;probatorque ex triplici modo quo voluntasfertili infinem iuxta triplicem eiuslam finis cG-derationem Vesenim suturin finEm abselure ct alii , . ... quammis in Di. bonum i se, diciturque Voluntas seu
volstio Aristoteli βψλησις, vel fertur in finem quatenus est quid bonum, illudque ultimu in quo conquiescit eius risi is desiderier, licet illud bonu actu non possideat, diciturque Daretiri fruiti, vel denique fertur in finem quatenus certis qui- busdam mediis est aequirendus,diciturque intenti O. Vt autem intelligas quomodo isti volutatis actus Inter sedistinguatur, notandu est hic ciales sita accepti es istorum,ocabulorum,voluntatis nempe, lxionis, in- σπι- tentionis Nam licet volsitas communiter accipiatur pro
ponitur notitioni, sed Φecialior quodam mod' quati: nus est actio voluntatis circa fit emissetu aspectatum. uia H. a rio Pi m omni ueraces in ii pro reali possessio- iudi res olim desideratae: at Ver hie acti m pro quieti
dine quadam voluntatis in fine volito , tanquam in aliquo ultimo,siue finem illiina actu possideat,sive non Deo ιε---ni quesintentiolite non significat quamlibet tendentiam voluntatis in finem, sed in finem quatenus ad ipsum pecaliqua media perueniri potest. Hoc posito, dicimus licet isti actus formaliter, etiam realiter distinguantur inter se nilailominus tamen vix unus sine aliis reperitur.Et licet aliquando volitio sines uitione,& fruitio sin inten- ne reperiantur,non tamen intentio,iaeque fruitio, eat in volitio ieiunis apprehensi. Quare Aristot.inten- tionem a volitione finis non viis ruistinxisseis visa volitionen sequitur intentis,eamquecomplinitur. Est, antem maior conne in volitionis ac intentionis inter se, se m vi fruitione , est, quod ni tis est tantum ris xliiiiiicat volitiori intentio versantur eti in circa M
305쪽
Tκ cet. I DE AC T HVM nes intermedios .Dicitur autem volitio effetantum.& quidem finis non mediorum, quia licet media postm ὰ .iis .ess e volita,quia tame ipsa quatenus mediat propter te, iam sed propter aliud sunt volita,non tam ipsa quam finis 1----na psorum censetur volitus;& ideo voluntas seu volitio dicitur esse finis,non mediorum,ssicut& ipsa intentIO. Sicut . . enim electio mediorum,sic intentio citra controuersitam dicitur esse ipsuis finis,qui licet postremo habeatur,primo tamen intenditur, tum propterilsum caeter eliguntur Ex quo intelligis intentionem ste priorem nobilior electione quemadmodum finis, ut finis,prior praestan . tior est mediis quae propter ipsum expetuntur. Quae res forsan, utrum intentio belluis etiam conueniat. Respon s. ut ..detur,non conuenire nisi solis agentibuSper rationem,eo quod finem intendere , est co modo finem expetere , ut propter ipsum Lad ipsum certa ratione media ordinentur ab eo qui intendi , quod soli creaturae rationali con uenit. Nam licet belluae finem imperfecte a rehendant, non tamen percipiunt ipsam rationem formalem finis, nec ordinem mediorum ad finem, quae tamen desiderantur ad hoc ut finis intendatur ab agente. De humanis ambus eirca media, praseritaque de electione.
SI cui circa finem,ita quoque circa media tres actu 'O c. ἡ . . luntatis eliciti numerantur,nempe electio,conssentu γι, iam diri Vsus colligunturque ex triplici modo quo se habet vo .luntas circa media Primum enim si plura occurrant, Vnum praesert alteri,diciturque electio. Secundo in eo me Elictis. dio quod alteri praetulit,se complacet, estque consensus. Tertio medium illud quod sibi aptum iudicat, ad finem assequendum applicat,diciturqΠ γλ si Cum vero satis constet quid sit usus mediorum, nempe applicatio eorum ad finem quod est Voluntatis an ., a uia quam primi mouentis, rationis tanquam dirigentis, Ma pnprivi. liarum potentiarum tanquam exequentium. quo fit Vt in sola rationali creatura reperiatur:qua sola potest reterrei seu ordinare unum ad aliud. Item qui differat usus ab Olectionein consensu , nempe quod utrumque consequa-
306쪽
ρα TERTIAE PAR Tis ETHic tur 'Ilo Hulnediat sequatur imperium voluntati. applic.uriis potentias sibi subditas ad operandum consse que diuinis gratia: Resta ut explice:rius quid sint eleel iod conscia iuS ia lilonaod. inter se diiserant. QD .tia a d igitur spectat ad eici lionein,quam Arist. προ α ι μετιν appellat, describitur ab eodem c. i. lib. V Eth. Voltaritarium quidpr consultatum id est,achio voluntatis quam, praecedit consilium leu deliberatio in cap. seqv. Appetii . tio deliberata seu clibe1atio nata eorum qua uant in nostra potestate breuiter&clare definiri posset, Delibe , rata acceptatio unius me di prae altero. Ex quib. intellige re est electionen esse actu voluntatis elicitum,depectentem ainen a praecedente rationis deliberationes, 'uidem circa medium , illudque non absolute spe statuu3, Elὸcti suti sed quatenus alieri est anteponendum Deinde elem 'ν tionao nem soli rationali creatura conuenire non brutis ani- .. - m' i libus, cxlm in illis consilium seu deliberatio, quae c- lectionem nec est arid debet antecedere , locum non ha ...a'; ι-DςHique electionem nun tuam esse finis quia illud. . it.. adit sub electionem quod se habet ut conclusio in syllo- liba operabilium iunis autem vi sic in operabilibus senabet ut prii: cipium,non ut conclutio, ut scribit Philoso plaus 2. Pli. t. 89. Et licci id quod est finis respectu aliquorum pollit nonnunquam cadere sub electionem, non ta .anen sit ratione finis, sed sub ratione medi quatenus il- id idem potest eis medium respe tu ulterioris alicuius sinis , qt:emadmodum id quod est principium alicuitis H' scientia potest esse conclusio superioris. Est autem libera haec voluitatis actio,qiata licet ut plurimum sequatur:an- tecedctis deliberationis iudicium ad uni taliquod eligibile determinatum,non tante illud necesiario sequitur. Adde quod iudicium illud non est necessario determinaturi ad unum , ut pote quod non necessario sequatur ex suis princii iis , sicque ita unum eligibile acceptat volun-I .e.,js, sis. t Styx e sit integrum illud Iton acceptare,aut etiam aliud
Cons vi ac eptare p -:-γροι Quod ver, celat ad consensum, est actus voluntatis hqr A e -- um posterior ipsa eleetione, nempe applicatio motus a. . . .. . ppςtixtu ad id quod ex consilio iudicatum est ae electur, sicque in eligibilibus cosensus praesupponit semper consi-
rumin electioneis dico in eligibilibu id est, cum plura
307쪽
ctioni, sed tantum requiritur consensus voluntatis, quo voluntas sese applicet ad illud medium ut eo deinde, laturi adeo ut non pollit esse liberisius mediorum absque praevio consensu voluntatis circa illamedis, licet possit nonnunquam esse absque praeuia electione. Ex quibus facile intelligitur qui differat consensus ab electione Et quonian electio nonnisi ex antecedenti consilio seu d
liberatiovi, si , ideo de consilio seu deliberatione, ac malequenti quaestione nomiihil dicendum est
ς quam Aristoteles cit λευσιν vocat. Definiri potest, In Se 'uisitio reruin a nobis factibilium in ordine ad finem. . Necelsariam autem elli eiusmodi inquisitionem in re--.bus agendis, ex eo patet, quod electio consequitur iudicium rationis de rebus agendis. In rebus autem agendis .... sis mas na incertitudeo inuenitur , quia actione ni circa iis singularia contingentia, quae propter sui inconon iam indiraum. sunt i eerta admogum; in rebus autem gubijs, incertis' utrin
ration' notat iudieium ab se inquisitione seu deli. πα
hςxatione, iue consili tini eiraecedente, Rideis neceta ria est eiusmodi ii quisitio rarimus ante iuruius de eli- Vndis Et quisniam inquisti. sal et ratid iudicium ero rationem eonsequentisie, quilum, i, fac inimis rati inatio practica idcfre,aa eundem rationis actum utrumque referri selet,& saepe nomine con- .siiij, consuliationis,tam inquisitio antecedens dini dicium consequens intelligitur , ex quo proxime sequi tur eleetio. Verum ob ij cies, Deo tribui consid1um, cui oblim tamen in eo nulla eiusmodi inquisitio possit reperiri. ph. I. aeui ορeratur ominia secundum ansilium voluntatis sua. Respondeo eonsilium Deo tribui ratione certitudinis sententia seu iudiei , non vero ratione inquisi
umis, Oeciem , quae includi aliquam impersectio:
308쪽
ι TERTIA PAR T. ET HI nem , ita ut consili tina loco citato nihil alii' id sit quam sempiterni im , ill id tu immobile decretum dii in vo Obιιλ limitatis ij cies praeterea consilium non praeic qi: iri adactum voluntatis, sed potitis tubicitui, cum ipsum fit libQ- Solutio. rum' voluntarii: m. Res ondetur Nihil absurdi ueeundem ad una rationis respectu diuersorum adiuum, luntatis antecedere simul subsequi. Nam contii lium C quitur actum voluntatis tr quan tum intelle dius il ero voluntatis motu incitatus deliborat a vero ad me ius dem voluntatis antecedit inquanti: in nihil cligitur, nisi pr consultatum S dhliberatum. a. Dii ut Secundo quaeritur , an delibcratio sit et anti in medio- Ium propter finem, an vero etiam ipssus finis. Respond2
iari iis ture te tantum torum, nonin's. Nequec minisci: i- m. i. um cus an fanaturus sici consultat, aut orator, an siit persuasu -nιn rus, aut leo is lator , an bonis legibus ciuitate in temperer,
neque alii artifices de sine deliberant, sed omnes propoli 'to sibi certo aliquo fine luem astinio dum uiniosi ut aflc- 'iti. D. qui cogitant cuius rei causa in reddit S. Tliomas i. r. qu.λ- m r .arti c. . eo quod quemadmodum in rebus addiscendis principia non cadimi sub quaestionem, ita in Leba agendis principia non cadunt sub deliberationem : principia
autem rerum agendarum sunt fines. 3. Feum Tertio cluaeritur . an cotum omnium quae sunt propter alique in finem detur colatilium seu deliberatio. Rc uanam ri sim ridetur ex Aristotele loco citato, delibcrationem ellio dei Myssi . anthina eorum quae a nobis ac uiatur , u. V ille aliter at-
ῖ..i. aliter fieri post tria in ordine ad finem conseqtien
dum. Itaque a deliberatione ex clii duntur prinitim im- poisibilia quae fieri nequeunt. Secundo ea quae non sunt in ii ostra pote ilate, ut fiant vel non fiant, cuiusnod shinti omnes euentus qui vel anat Ira, aut a necellitate vel a casu pendent. Tertio ea quae quamuis humana sint, ad
nos tamen minime pertinent. Qilari li ea rata certo codemque semper modo a nobis sunt. Quinto ea quae non intercst utrum hoc vel illo 3nodo fiasu. Et quidem haec omnia quae a deliberation excliuiunt irr, ii imiliter excluduntur ab electione. 4 Disseret Quarto quo ori in procedat consilium seu deliberatio circa ea quae sunt ad finem Mespondetur procedere
ordine an alitico seu resollato id i nempe incipiendo ab
309쪽
ΤRAc T. I. x Acr. 16 Μ bis quae sunt vici mora fini , 8 progrediendo si ea filiae sunt ab ipso remotiora. Primiam enim delIlIt ra i r ly t 'Sme,lijs finis proximi haberi post , qua ratione eubus mellii adilla perueniri possit,&qua V a ratio- isto. ad ista,donee ait ill deueniatur a vero eae cirrio '
fic nitates sigillatini explicandae. . '
act Biodi rinaliterra nominari imp ii pendetiit Ina perium autem illud censetur est actus CRgendum et quoniam ratio non orditia: in uendi, am' id a agendum nisi in virtute pri in mouenti, ait -- 'morum, inelnpe voluntatis thinlc scribita Thonias . q. IT .art. I. quod imperare sit actii rationis prae luppo ix'ael: voltriatat: in cuius virtute ratio mota et per in De HUἰm Inferiores potentias ad exercitium affirs. Et Ibr latri 'ad .clocet illuci imperuuia non esse actuna voluta. at E in
soluic, sed cum quadani motione quae est a Vol tale, Ex illo autem imperio sequi urbius eius uod iubes με γ' phtςnxiae effectativae, sicque imperium illud ab studistin-s '' guttur tanquam ab eo quod natiira posterius est DTς- rium ei ininc u est simul cum actu eius cui impet turrint
dissus eiu quod subin, mi execu tuae, est imperatus verum obiicies, si iiii e nuna in inibus e M h citis Hie media.Respondetur,liin actu, ut vulso di rieuntur imperati , lantque alterius facultatis a votivntro te hori possint esse eliciti felicit amen a voluntate pop' sunt nonnunquam esse imperati, quatenus numi deli non tantum alteri, sed et lain sibi iei potest impeta re Secundoquetritur,virum impertum Nactus imperatus Arist.
310쪽
arisivi tis, idcirco censetur esse in usu idem actus. Quod si per imperium voli inlatis inrelligas ipsam motionem qua Vo- luntas formaliter mouet alias potentias sicut vulgo accipitur Metiam valde probabile ei ctiones j mperatas,
liuite' ab H estis distingauntur , ab ipsis denominari intulic inii luserit ipsemet actus limperatus , quatenus a voluiit e quam, uniuersali mouente pendet, ut a lia , --vimus in i harum Institutionum Mori initimin -- statu sis ut priori, tu 2 cones. r. 3 ollis uic qu*ritii , quioam actus in homine subdali 'o' et tu imi Horationis Reso idetur primis actus ipsius Vosy tali, urinisterio subesse. Notum enim est quod Acti in impurio su in Notum enim ei quod
pollit ordinare de actibus ipsius voluntatis , nec ab r-d una est actus volui talis elicitos eo modo osse imperatos a ratione scilicet ordinante. Secundo actus rationis ei-' dem rationis imperio subsuint. Sictri inina volitntas mo- . et te ipsam de ratio imperat sibi ipsi in quantum tra-- - que potentia reflectitur supra suum actum Tertio actus
appetitus sensitaui in tantum subest imperio rationis, inquantum est in potestate nostra. Quare actus appetitus sensitivi qui non sunt in ra potestate , nonni unt imperiorati iis Vt ii qui , nonis iudicium anteuertunt. Quaesto ii a vegetantis non subsunt pratali imperio rationis quia procedunt, ibi naturali peritu, qui mi, sequitii vim apprestensuam: At vero ratio non impetat per modum apprehensuae virtutis.1 Quinto, acius seu motus externorum membrorum qui consequuntur Dotentias seu vires sensiti uas , subduntur Imperi rati ONIS non Item P lira conlequuntur Vires naturale S.Cina nempe vires sensitiuae subjacent imperio rationis, non item vires quae dicuntur mere naturales Cae- rerum quo modo volunt s moueat inferiores potetias &quodnam dominium seu in imum in illas exer 'eat sil- insectata parte , ubi de principiis internis congenitis humanarum actionum qu. t. Et ciatis