장음표시 사용
291쪽
dispositionein,rnione cuius sensus aliquid verum ves apparenuperciperet. Possulit autem Angeli verum aliquod objectum externo ei se iovesentari vel illud releliacis ireptibili motu aliunde trivisserendo, vel idem de, nouo per applicaticutem activorum ad passiua μοδα--G:Quo fit Vesinam seu praestigiatore inimi Mn perari vitiantiu exim non ipῆ, sed Aemones mibus n faedus huerunt,isui id nutum ratione pacti obsequelites
naturalibus licet oecultis rationibus lige omnia prςltent, at lcerte nonnunQuam praestare vi daantur,cuin vere non praestet, ut cum sensus ipsos deludunt Alsis imaginibus, alterando seu immutando organum sensus , aut medium quod interjacet inter objectum sensus, organum. Sed haec satis de principijs humanarum inimum ti inteo .ri cum externis
De actionibus humanis. o, ic in prima parte moralis hujus
d Qxta disciplinae de fine laimo actionum humana- ω mirum, nempe beatitudine,&in altera sequenti de princiriijs earundem adhηm est . Restas thi hac tertia seu postrema parte de iis lem ac earum par tibus seu variis speciebus , ex quibus varia virtutum ac vitiorum genera nascuntur,simulque de pallionibus, quM
292쪽
QT instituemus huiustramnis visputationes,in do an de actionibus humanis eneratim alte de iistem speciatim , inqua destetulli 'e-ε- um ainonina tum inestion Au i
huius tradi tu . De actionibu amo is'mnes hominis actiones appellantur a philo- - pxιΠcipio proficis untur, suntque libera seu voluntariae, ac proindς hominis mari ψpropriae. are oovino iure D.Thomas.i α,qu.i.artii illas definit,quarunt,
sui in cui liberatum, seu actio quae a voluntate iubesit, albet a profiei scitur. Qiro loco notandism voluntatem dici deliberatam, non quod ipsa teliberet, sed quia praeeuntem intelleistus deliberationem se luituro quo fit ut illa actio dicatur a libera voluntat proficisci, quae a voluntate intellectus Aeliberationem.' uente,elieitur Vertim e-ctio humana sit degenere voluntari, omis
293쪽
TRACT. I. DE AC T. AvM 'Primum igitur de volsuario,quaeritur quid sit .Respo- detur voluiuarium late sumptum quatenus idem est ae 'I
genre rem circa quam agit non ignorantes ita ut ad hoc Muinis. quod aliquid di-atur voluntarie Leu polite ager duo ta- tum necessario desiderentur, nempe ut principium agendi sit in ipse agente insitum; alterum, ut per cognitione in aliquam feratur in obiectum: quae duo tum in pueris cum in bellu is reperiuntur , ide6que ab Aristot dicuntur,oluntari seu sponte agere: At vero caetera quae cognitione carent, lieEt principium agendi insitum habeant, non dicuntur propterea sponte, sed tantum naturaliter agere. Vbi notabis illud eise diserimen inter actum spontaneu, Dis rimis nat irale. n& violentum quod actus spontahe prinsipiu 'μ' sit insitum cum praeuia; liqua coanitione finis naturalis θ' vero principium sit quidem institum, edabique ulla lini σύ. in
seu obiecti notitia i lenique violenti principium non sit --. insitum; sed dissitum.viptitet in motu lapidis sursum proiceti,cuius motus principium est in proiicientes, non in rita arium proiecto. At vero si voluntarium proprie ac strictius acci I icte βω--pj v quatenus est hominis proprium,poterit definiri: Id ptum sol ba-ςvid principium est in agente en in persecta cognitione' ' si 'is,qualis non repetitur in belluis. Quod ut intelligas, ' 'notandum est duplicem esse finis cognitionem: nam
persectam,alteram imperseistanet. Per ecta est,quando non U xautum res quae finis est cognoscitur, sed in ipsa re sinis ratio apprehenditur,simulque ipsa proportio eorum quae finem ordinantur percipitur. Eiusmodi cognitiori nis
uti rationali naturae competit, quae propterea potest Ordinare media ad finem,& ad ipsum te mouere, non item Ux tionalis creatura. At vero imperseista cognitio finis ς- est,qua cognoscitur res quae dicitur finis. Caeterum nec ipsa finis ratio,nec proportio mediorum ad ipsum finem 'gnoscitur Elusinodi cognitio finis, animalibus tueris nondum usum rationis habentibus competit.Ex quibus intelngere est rationem voluntari in hominibus ra-xione utentibus persectam esse,in animalibus vero&sue -
Secundo quaeritur' virum voluntarium in homine sit h. , . Ait per liberum proprie dictum. Respondetur non ita serum etsi enim nullam voluntarium possit esse coactum,
294쪽
so TERTIAE TART. ET HIC AI. . . potest tamen aliquod voluntarium etiam in homine esse iii filii bile ac necessarium: Exempli gratia,velle bonu seu finem in comiti uni, homini naturale est voluntariu, iuxta
sente latia ira Diu. Tliom. tamen est voluntarium , quia principium huius voluntatis est insitum.Verum,quia sis-ν, nisi lib. si QOcuimus voluntatem etiam circamnem in hac uua
νώ esse liberam, saltem quoad exercitium actus hinc abib-lute dice titum est nihil esse voluntarium homini ordinarie in hac vita quod non siit quoquc liberum. Est tamen in futura vita altatur. voluntarium homini, quod tamen Dia , ori O. est liberum , nempe amor diuina ellentiae clare cognitae Uod si quaeras an voluntarium in homine dum vivit, sit semper deliberatum seu praeconsultatum. Respo- Rup Ui detur Lon ita eis, Quia actus hominis circa fitiem sunt volit triar ij, inio liberi, nec tamen proprie sunt deliberati. colis ultati, ci: m deliberatio seu consilium sit proprie medioru, non finis. At vero voluntarium in homineiania his inedia,el semper deliberatum seu praeconsultatum Cae- , h, i mea te tum dixi actus homua is circa finem on esse proprie 'Aem non deliberatos,quamuis tamen aliquo modo deliberati dicis Ut e possint quatenus a deliberata, hoc est libera voluntate h=W- proficiscuntur. Sic enim innis actio humana dicitur deliberata, hoc est Iibera. Adde etiam aliquam deliberatio, nemina propriam cadere etiam in ipsum fine in , ut alias dicemus, sicque omne voluntarium hominis in hac vita erit saltem improprie deliberatum. 3. ἀ scuit Tertio quaeritur, an omne voluntarium in homine sit
a ' actus an vero pollit eis voluntarium sine ullo a - 'ctu. Respondet ut posse voluntarium elle in homine absq;
ullo actu, cum non tantum actio, sed etiam cessatio ab i- psa actione homini sit voluntaria. Possumus enim nostro
P/eeata a arbitratu agere vel non agere velle vel non velle. Neque mi non . e en ira tantii ni peccata coinmissionis,quae sunt cotra prae-
η' θ' ' cepta negatiua , sed etiam omissionis quae fiunt contra M., ' praecepta a stirinatiua , sunt vere voluntaria ; cum iuste a Deo puniantur. Notandum igitur est voluntarium quod cst a voluntate , esse duplex Paliud nempe voluntarium rimis tum directe aliud vero voluntarium indireste. Voluntarium directe non est nisi a voluntate agente Voluntarium Vero indirecte potest cite a voluntate non agente cum est ac debet agere Verbi gratia, si proponaturali quod
295쪽
malum voluiuat quod pollit ac lebet propellere, sed ii lud non propellat, clua in hiis non eliciat ac si volendi circa illud illam, censetur tamen illud velle, non quide directe, sed indire sto,atque adeo inco: imoda quae de sebctur censeri debent in fire ste ac interpretati tIu voluntaria. Et certe multa censentia voluntaria quae non sunt actu VO aiio,sed virtute latituiti,& ut loquutu interpretatiue Vel μαι. -
in Alicites ut cum qins ut iri modicunt potum vini ex V suo novit secutire ebrietatem,licet actu non Velit ipsam ebrietatem, illarii tamen censetur Velle virtute, cx con . sequenti,set interpretatiM.sic omissio eius peccati quod non potes compati cum eo quod quis expresie illi,censetur voluntaria: visi quis velit ludere eo temp're quos nitur audite Sacrerin, ceni*tur velle omittere sacrum.
INuoluntarium in genere quatenus spontaneo opponi αβ ituri-tiir,definiri potest:Quod praeter in cliba pnem appetitus siremfaneam accidit. innum in iis rebus inueniri,in quibus u FDtes Volqn xinum si si rarieum. . - 'Est autem inuolum iuni ex Aristotele duplex, aliud 'με-
i, uola Mathim violeritum definitur ab Aris Liuitiis principium est extra , ita ut id quod agit vel patitur, nullam iso P.
vini conferat Inuoluntarium vero per ignorantiam , id se quod molestum est, assertque causas poenitenti ivbi peractum est, in notitiam agentis deuenit. Ex quo intellige re est, duo esse que iuxta Aristotelis sententiam' rei veritate docet S. Thom. i.1.q.6 arcis &8. inuoluntarium es
rebus naturalibus eognitione carentibus aliquid facit co- tar tranaturam seu innaturale, ut patet in lapide prole . ta ergo a nati eadem violeritia in rebus vestionmac pro- time, Muntate aliqua linem improtis praediiis faeie siquid eontra voluntat ibi inuolan si obsietas humia Voluntari Vimauferri non priue, quit Mnd que nihil homini inuoluntariun acciderer
296쪽
Respondeo non quidem es in 'ςq psius elieitis, sed actibus eiu reni imperaris vim 3 posse. Potest enim impediti executio liberi arbitrij qui 'actus imperatos unde aliqui motus circa corpus recta-mate omiuno libera volutate possunt accidere. Quod au-am . - tem ignorantia causet inuoluntarium, experientia satis constat.Nam multa nulla sua culpa per ignorantiam gur: z tomines,quae sublata elusinodi igno uia non agerent, Vnde illos facti postea, litet , quod certissiuno indicio est ea non eo ipsis voluntaria,seu i inuoluntaria 'exum . quia non omnis ignorantia causat lini tari tui, la illa aliquid specialius sequenti luestioni t isti m Qui ct iuste si Morantiari qua mΝ
- st 1 guor nuam esse carentiam cognitionis eius quain quis uatus ' est habere. Itaque carentis cognitionis eius quae, cin cinis hi mulae captum ex in x ' ' ignorantia,quam emia dicenda's . . . αμεῖ δε- secundo quaeritur quotuplex sit ignoti in i ,3 a ii iis deo ignorantiam pro secta confiseratione vari modo
ratione es lectu ci; quod iterinus, ' A. in quo residet:genique rati0ne actus 'olunt rhy ' , orantia timo ratione sui,ac qui irae i
stata,diuidituri ignorantiam purae priuationis,quet pliciter ignorantia licitur, Hignorantiam prauae dispositionis, quae non tam ignoranta quam error solet appetir stantiis lari. Secundo ignorancia propriε dicta ratione obiecti,du
297쪽
TRA T. II. DE AC T. HVM. eum quem merito se percutere existimat, esse clericum. Ig ranua Tertio ignora satia ratiotie labiecti diuiditur in ignorantiam inuincibilem& vincibilem,quae sola culpabilis est H Et x. potest . Inuincibilis dicitur, quando non est in potestate
alicuius id icire quod ignorat, leu quando non potcst ignorantiam vincet siue nullo modo possit, siue non pos-
ut adhibendo humanam e moralem diligentiam is siquis rusticus ignoret quonam die indiciti esset ieiunium qui a uullo id potuit rescire, nee eo die ieiunet, censebit tit id facere ignorat, a quadam inuincibili. Vincibilis κιὰ ibit autem ignorantia dicitur,quae adhibita morali diligentia vinci seu superari potest,quae duplex est: altera assectata, altera crassa. Illa est , cum quis vult sua sponte ignorare, ita ut ignorantia directe sit volita inualem ignorantiani affectant improbi homines , quo liberitis peccent, iuxta illud Psal. 1s Noluit iniH'0ιre ut bene ageret. Haec vero dicitur quando quis non vult adhibere studium&labo rem,quem tenetur adhibere ut aliquid sciat Et quidem haec ignorantia censetur in directe volita propter negligentiam sicuti submersio nauis nauclero ignauiter dormienti tribuitur. Qirario ignorantia ratione actus diuidi linuantiatur in antecedentem , concomitantem de consequentem
Antecedens dicitur quit prccedit omnem consensum vo- E. Iuniatis, ita ut nullo modo sit volita, .nisi voluntatem inj. praecessisset,actio secuta non fuisset; estque ignorantia illa semper inuincibilis&inculpabilis,d sola causa incutiet actionis , ut si quis snterficiat tominem, extili mans esse
seram: si ei im id praesensi si et,nunquam occiduset. -- L. c. omia comitans dicitur quae actionem comitatur,ita ut no sierit rant.
lius actionis causa, sed etiam si abfuisset actio se imper co- secuta fuisset ut si quis existimans se feram occidere,capitalem hostem interficeret,quem etiam absq; tali ii norantia sibi occurrentem interemisset. Vnde qui sic agit, isnoranter quidem agit; sed non per ignorantiam Con sequens ignorantia sic appellat ut quod voluntatem con 's 'se
sequatur utpote quae sit directὰ vel indirect volita, eademque est eum ignorantia vincibili siue assedi ata siue erasia, ut si quis quodam die vigiliae non ieiunal,quia no Ut luit scire an eo die indilhum de ieiunium. '
Tertio quaeritur quaenam ignorantia paria inuoli C, et imum. Respondetar:solam ignorantiam inuincibilem, rarium.
298쪽
seu anteeedentem, siue sit iuris,llire facti,parere inuolunia tari uin,plita bla haec ignorantia iuγ et ullo modo voli- ta, nec proinde voluntaria,ac proande quod ex ea sequi . rur, non celuetur volitum et Voluntarium, ted inuq-
tarivin. At cum ignor*ntia est aliquo ininllam si' voluntaria,ia pioque quod exissequitur, iis tum seu voluiitarimn loco nox ignior minaturalis inuin *bilcm,m cprpini biter,inculpabilem ac proinde, utare polle inuollini rium. Ignorantia autem facti saepe est inuin cibilis AER
ceti in mare pioiiciat, ne ponderosior nauis sui et g iuvistio est an siponte seu voluntarie,an potius Iaintarie proiecerit. Respondαurdias ut miles actiones iparvumvoluntarIas partina inuoluntarias. Si en, anes illae per serimu despecte rount inuoluntarueritem spectentur sum omnibui suis circumstantiis Labso
299쪽
TRAO T. L DE Ac T. HVM. 3s enim ut vestinias, quam incitat, maiori in ipsam achionem propensione seraturquod tamen intolligendum est m. ea cupiditate quae subest voluiitatis imperio , quaeque iudicium rationis non omnino perturbat Etsi enirnea quae ex nimia pallione iudicium rationis otio nis Proueniunt , dici possint voluntaria si appetirili specte;
sensitiuum , non tamen censeri debent ipsi homini ab lute voluntaria,quia non ex libera voluntate fiunt. Clim autem pallio non est adeo vehemens , tunc actio dici poterit secundinia cluid minus libera,sed abiblutui impliciter magis voluiuaria.
Quia nulla re magi, quam bonitate chialitia actiones rimaequarem humanae seu moralis inter . sedissertintae divoseuntur Idcirco de earum bonitate& malitia nonnihil generatim dicendum est
Primo quaeritur quid sint. Respondetur,Bonitas actio.I nes humanae quςdam est ipsius conformitas cum recta ra irtiones Malitia vero quaeda est eiusde difformitas, alie mι---- natio a recta ratione. Re stam appello rationem,bonam titia. mentem,ab omni opinionum fumo liberam,Dei naturaeque leges pernoscentem,ac de quaque re agenda ex prie Rripta leUsapienter ac prudenter iudicantem, Per has autem disserentia, valdE inter se distinguuntur actiones humanae in genere nio uni, lices physice, in genere en
m intillo modo di ant, aue i gratia,hbmihem 'temesiue priuata sitis moles, authoritate,sili detur,est eadem si ecie amor alvea si moralites spe
tur, est toto genere diue sa Nam homi item interficere priuata authoritate , est malum, prohibitin veso eum interficere publica authoritate bontimis licitum Secundd quaeritur, unde nam petariar bonitas S mali G p s tia , seu contormitasi difformitas actionum. Respon z. - - :detur primum quod actiones hominis possint elic bonae Ii, .vi ves malae seu vitiosae,ac proinde laudis vel vituperit,me rai. - riti et demeriti capaces,oriri ex libero agendistincipio m.
300쪽
36 TERTIA PARI ETHICAE specialiter hoc vel illo modo bonae, pendet ex objecto, circumstantiis Rfine, irae seriim ab objecto circa quod versatur. Si enuit illud it rationi consentaneum lactio quoque erit bona mi vero a ratione sit dissentaneum,eritobum. mala. Cum enim actiones laumana specificationem filamant ab O ecto, ab eodem quoque specialem bonitatis vel prauitatis rationem accipiunt. Dices obsectum altionis iumanae seu appetitionis liberae esse finem proindE-que sena per bonum, ideoque prauitatem actionis ab ipse
non posse definiri. Respondetur objectum esse quidem
semper finem actus humani, proindeque sub ea ratione eis semper bonum. Vertim quia aliquando potest esse bonum apparens duntaxat, hinc fieri potest ut sit absolute N. a. malum,.ac proinde illius appetitio sit mala. Adde quod
Nous,rum licet sit vere bonum sensiti, rationi tamen poteti esse ma-,n; ero/,s lum. Quod en mi bonum iucundum est, aut etiam utile,
' A ..., seni per est honestum , seu rationi consentaneum, i-
δε- m. a deoque illius appetitio potest esse moraliter mala seu vi ιit, baria tiosa Notandum autem non tantum internas seu elicitas vel maia. voluntatis actiones, sed etiam externas seu imperatas ve- rein formaliter dici bonas vel malas in genere morum, cum discrimine tamen , quod actiones elicitae denominentur tales intrinseca denominatione : Imperatae vero nonnisi extrinseca ab ea bonitate & malitia, qua forma liter est in ipsi volniatate. Quemadmodum agens trans- cuntor, formaliter denominatur agens , non secus ac agens immanenter , extrinseca tamen de ivinatione ab ea actione quae recipitur in patiente. 3 de lauti, , Tertio quaeritur, an omnes aetiones humanae seu li-a aerae sint necessario aut bonae aut malae, ita ut nulla de-
'r ita indisserentia ad utrumque Respondeo actiones hu-
' mauas dupliciter considerari posse, nempe vel secumlunas u speciem & velut in actu signato, ut loquuntur, vel iecun-a-nrisu dum individuum velut in actu exercito. Et quidem si ear MAE 'm priori modo spectentur , possunt adinitti quidam actus 'μα humani seeundam sed ex natura sua indisterentes. Ra-ῖ-iti D.Thomae est l. i.qu. 23. t. 8. quia actus humanus se a nio talis habet speciem ab objecto relato ad principi uiri. actuum humanarum quod est ratio . Vnde si objectum actus includat aliquid quod conueniat ordini ration Is,e rrit achiis bonus secundum suam speciem : sicut dare eleemosynam