장음표시 사용
141쪽
PLO Araxagoras ctia lenius, ct ante em Anaxi- nuces Ni ius, poli utrunq; Democritur Abderita
de eo en Miarunt naxagoras igituM ait rabera qui sursumn nuptiis in terra partes inferas, o cauas Duidit, e. ut mouere. Superas enim tb imbris Iliparas Ue,q andoqMdem natura tot afungosa aremisit, y rinde Passi totius phae a pars altera supera, a tera μ' rasit. ac supera, in qua habitamus, infera. altera. Sed coutra hanc causam, ut simpliciter nimu mn tiatam, nihil fortasse dicere conueniet, si Mittim enim e i, superum in ieicti ita esse existimare, vi corpora po-d e praedita non omni ex parte in terram ferantur, lenia aritem tr ignis in peram,idque clim cemamus, or-bon cum qu omnem eam, m scimus hia. taklcm ternitura, vili locum mutantibus alium Amper sim, tanchaim, Go a terra sit, in rotundam guram conlosa a . Praeterea dicere, eandem ιη uere propter magnitu. inem consistere, quati Hro ab imo oriam versus, per istam vers ratam. κd haec nihil de hos qua inter morbus accidunt, tradit: nec enim VPones quavis, aut
Da l. Aionem hanc participant.' Magna est se admiramia, quae non admirati in m selum citet, scit terrorem quoque omnibus vel
causam scientibus incutiat, terrae haec, te qua nunc a re incipi ,isiectio.Qui .na n stupeat, atronii usq; ha , cum terram ut concuti, aut tremere α vehiti fluctu re conspexerit, aedificiis ei iam maximis trementibus
nunc , in han nunc in illa partem fiu tuatibus, saepe betiam coNuentibu . de . interdum tui rae hiatu maximo ingen ibus etiam vibi satis biptis, ut uniuei sum corruiturum videatur, quemadmo lum ait Lucretius: . Et metuunt mam naturam credere mundi Exitiale atiquod tempus. Eademβ; mavere, cum videam tanta in terrarum suumbere molem Honas ergo allectionis causam nolbe praeclarum sit,
necese est, quam qui ignorat vulgus, ad numen diuinurefert, miraculumq; α ostentum aliquod esse arbitra-iur. De hac Arist uelis post ventorum tractationem agit, quoniam cui ipse est generi illorum con uens est,ab eadem videlicet causa proflaticens, pe ab exi, latione calida & sicca intra terram conclusa. Propon asi: initio alioru sententias, tum illis resutatis propriam aperit, totamque de terrae motione disputationem hiasce capitibus concludit: - illius causa lit, quibus temporibus & locis pini stimum fiat, quandoquidem non quibus uis, cpiae illam antecedant, quae consequanti irquotm eius sum Pnera seu species. Quod ad aliorum scitentias attinet, tres trium praeclami una P illosephorum commemorat, ac primum quidem in his verbis eam , qtiae ab Anaxagora Clazomenio prodita est Hiiemi voluisse, terram ab aere propter magnitudinem de
latitudinem suam si stineri, emad m etiam in secundo de Gelo proditum est. Aere it que cum sustineatur, αἴθεια, hoc est ignem, qui intra terram positus, illam egi edi contendit, sursum eniti. panisque terrae inseriores, utpote cauas de se lis si bintrate, sed cum paries ei uidem superiore , quod pluuia constipatae sint,ct densars, penetrare non possit, vim illi asserendo
nixu suo illam mouere, i lite concutere. Ita Anaxaginyam de terrae motu disseruisse, perinde ac totius sphos terrae alia pars es t superior, ea villelieri quam incolimus, Ja huic opposi: a, inscrior. Quam cinentiam ni
nuntiatam ait, ideo fortasse dignam non esse , que resulatur. Nec enim ut in primo Lili colum dicitur sua uis opiniones fiant excutiendae, & refellcniis, sed quae probabilitatem aliqiam habent, de rationes aliqua quibus nitantur.Ita vel ut ait,de Anaxagorae sententia esse habere, inde confirmat:quod de terra ita statuat,quasi non tota inseri loci rationem habeat, ad quem grauia serantur,& a quo ignis di omnino leuia astendant, imo vero una eius pars inserum sit,alia superum: luod, cum terram rotundam esse perspicuum sit, ac in rotunda spura, nihil inserum mas s quam superum habeatur, nimis inconsiderate profecto promicia r. Acr tundam quide esse terram inde intelligi,in altu, de alius nobis locum mutantibus Horizon circuitus h beaturaquq etiam argumenio in secutio de io, praeter aliud de stellis, quae aliae & alis si pra caput oriuptur, vilis est; quorum neutrum es e pos et, nisi terra in globi figura rotundaretur.Quin & illud stultum esse ait, tora prae- sua magnitudine ab aere sustineri, re eandem verbe
iam, commoueri. Neque enim duo lim se cere vindentur,ut supra aerem qu es de consillat, de eadem in Um per lotum is berata commoueatur, ut illud praeterea mittam iis nullo modo posse eam supra aerem quiescere, nec hanc magnitudinem ad hanc qui et cinali tu id et Sicere, ut in secundo de Guo est demo stratiam. Ac quia ad motum spectat, si ab aethere ita
moveretur, moueri perpetuo eam oporteret . quando
perpetuo aether sui sum contendit. pec solum Perpetuo, sed omni in loco siquidem tota comoucretur, nec hic pars, aut illa. Ita ive recte ait Anaxagoram huius ait,
oris accidentia non docere, nec cur magis hoc tempore, aut loco , qu m illi exist I, cu'm tamen nec a ni tempore, nec Omni loco excitetur. Nec y o docere
u ille poterat , siquidem tota de semper ab aethere terra
movetur, si eius nixu dc con; entione moueatur.Prael eudum praeterea non est Anaxagorae sementiam aliter , Sorec commemoratam fuisse. Lum enim volvi:
sisse, ignem terraemotus causam esse, similique penu cxcausi re aerem concuti, & terram, cum in inscii ore parie si ritus, crassum aere rhin nubes coactum rumpiteiacm vi,qua apud nos quoque nubila franguntur. IPE enim ex hoc mi uium collisu emicare, & in obuia incurrentum, di exitum quaeientem repugilanii a d uellere, donec per angusta via exeundi nacius est . Nec sine ratione in Hiiem terraemotus causam ab Ana ora relatum striuit, cum vocabulum aether is, qxiod ignem illi signi stabat usurpasset. Sed Seneca giam, V. te raemisi seri Anaxagoras credidit, di mus Urius rati nem,explicauit: quod Arista onfixit. Nisi i cmaeri admixtum intellixerit, qui stimum ferri contundat , aut etiam ignem in terrae locis cauis conclusum... Democritus autem ait, Vrram, aquae est Mera. Hiamq: mltam aquam excipit hac moueri.
pi impos inferendo terram concut ederi cum terra exiccatin, i locis fervon M in inania 4 in his, Q.
quae locum mutat, irrumpendo cἄ-uere. tvit terram, Ocu madet O cum secat , rapi, ab tisque fragmentis mcidentibus cmcno. Ob eamque causam in quaeroribus at tempore pluuis comu stonis terrae
142쪽
terea ob causam a semo hac, vibusdam in lacis accidit, num eiUm si exuperantia ab aliis disserentini e
tipti oporteret omnino autem it, P tua censent, ter . motus minores sibinde fieri, O ad extremum tandem cessaturo inquiunt, necesse est .a od erum tonitipatumo, eromodi natara praeditum est. Hoc igit arsi feri non nun , pos tuum quos est , hanc co amesen posse.
Democritum terrae motu causam in aquam reniti se, idoli e duobus modis Aristotelas docet. Accidere enim interdum, ut terrae concauitates aquae sint plenae,mai: ni itie imbres decidant, qui in illas excipi no queat. 'ro iraque m do terrain, tum strati & commoueri, imbribus videlicet vim insereni ibu , 5 aquam illam in concauit, ibim conclusam veluti coarctantibus indeque terram concutientitur . Altero modo, m terram alicula exiccari contigera , ita ut aquam e locis plenio: ibus amiliat. Ita eni in iri in penis aqua eam concuti , quod aquae illi ampetus, atque irruptio sne terrae minione esse non valeat. Seneca autem tradit i γ u es ternuminus causas Democritum statuisse liqi ado enim volvisse spiritu fieri, aliquando aqua, aliquatic o vir que, idque hoc modo prosequi. Aliqua inqui, pars terne concaua est. & in hanc aquae magna vi consiliit. Ex hac est aliquid tenue, do caeteris liquidiu . Hoc, cum suis perueniente grauitate reiectum est, terris illiditur, Acillas moliet: nec enim fluctuati potest sine motu eius. in quod impingi iur. Etiamnum quo modo de ψititudicebamus, de aqua dicendum est. hi in unum i cum congesta est. S capere se desiit, aliquo incumbit. de pi mo viam pondere aperit, deinde impetuSi vero, cum iam rapi coeperit, aliquo loco sitastitit, & illa vix fuminis in se reuoluta est, in continentem terram repellitur,& illam, pra parte maxima pendet, exagitat. Praeterea aliquando madefacta tellus Irit rare penitus accepto aluus sidit, ci standus ipse vitiatur , tunc ea pars p
mitur, in quam maxime aquarum vergentium po dus inclinat. Spiritus vero nonnunquam impellit v das,&, si vehementius insistit, eam scilicet terrae partem mouet, in cyram coactas aquas intulit, nonu iram incoacta itinera coniectus, Ac exitum quaerens mouet omnia lac de Democriti sententia resert Seneca. uorum ea quae ad aquam pertinent, ab iis ser)non disse aiunt, quae Aristineses commemorat. Calcra, utrum recte a Seneca res rantur necne allimare non ausimia. Plutarctius vero tertio de Placitis, cum dixisse Dein critum terrae motuum causaria aquae assignasse, adi cit, eundem una cum Parmenide vobiisse terram undi que ccxlo distantem in aequilibro manere, nullo ipsam apomento, quo magis huc atque illuc vergat, pellem eapropter vibrare modo, non etiam moueri.ltaque varie Democriti simentia fertur, taleam, quam m- memorauit, Aristoteles non res t: quod tortasse in nior videretur, quam vide re relatari: cum ' scintim videamus terraemotus siccitatibus, squaliori x xi fieri, nec tam aquarum irruptio in concauitatibus terri exiccatis esse quot, ut terram tanta concussione , quantam interdum semimus, commoueatis taximenem autem refellit, qui in vehemetem terrae, aut exiccationem, aut humectationem eius motum retulit, partibus quibusdam ipsus terrae ex elusinodi ho mecitatione, aut exlacatione nimia diruptis, atque im-
neca hunc in ni tum scribit. Anaximenes ait, te mi Jam sibi esse causam morias, nec extrinsecus incurrere, quod illam impellati sed intra ipsam, S ex ipsa quasdam eius partes decidere, quas aut humor soluerit, aut ignis exederit, aut spiritus violentia excusserit. Sed his quoque cessantibus non deesse, propter quod aliquid absudat, aut reuellatur: vetustate enim partes eius silui, destautas cadere, ae tremorem superioribus assertaque admodum in edi fietis veteribus, quaedam non percusatamen decidunt,cum plus ponderis habuere, quam viarium. l lanc Anaximenis sententiam Lucretius λὰ i cuius ita deseripsti Terrasι tremit mam remossa ruinis Subter, ubi ingentes πὶ cassa di etas. ab ine cadunt toti montes,nugnoque repente coxo,gis latὸ discerpunt inde tremo res: Et merito, quoi plauctris Gnosia tremi ne Tecta viain propter non magno pondere tota. sed Anaximenis opinionem hanc trisariam cui patet resellit. Tum quia tetraemotus multis in locis facti sunt, in quibus terram initio cessisse,&in sese refugisse nociceminari quod tame oporteret, si partium terrae casu accidissent tum quia fiant , quibusdam in liscis,qui siccitate aut phiuia alia loca non vincunt,demum quod terra minctuum tandem sinis aliquis seret, terra videlicet ita constipata, ut de caetero non in sese refugere. nullaeque eius partes disrumpi valeant. Alias quasdam de terismotu sententias Seneca commemorati Ac primum quidem Thaleris Milesii, qui totam terram aqua sustineri, dic uelut aliquod grati de nauigium innatare statuit, ita ineaquarum motu, illaque eius innatatione commoueri. Indeque euenire, ut in omni maiori terraemotu nouisontes erumpant, quemadmodum & nauigia, clim i clinantur,& in latus abeunt, aquam seriant. Alios deinde ait motum terrae aquae imputauilla, sed non hoe modo, sed quod intra terram amnes magni contineantur, qui interdum excrescant,& ripis relictis violenter in obstantia incurram, unde eius terrae pariis, in quam sumen impetum dedit, motus sequatur. Atque haec scia est prima deterrae motu Dei eriti sententia . Fieriat zm posse, ut regionem aliquam riuus asiluens exedat, ac secum trahatisquam molem, qua lapsa id, quod si perpositum est, quatiatur . Et haec quoque ab Anax minis sententia non lono diuersi est. Ignem etiam te
remotus causam alios praeter Anaxagoram, cuius se
tentia antea exposita est, posuisse, idqire quoniam pluri bui obrutus locis ardeat A proxima quaeque connimat: quae si quando exesa cadant, earum paritum motum sequi, quae adminiculo distinitae I ibant, tuncq; chasmata aperiri:quo modo apud nos trabibus,quq superioribus, partibus sirmamentum dabant, combustis , illae coimmouerentur de corruunt . Alios ignibus intra terram coclusis terraemotum assignare, quoniam ingentem vaporem sine exitu volvant, qui vi sua spiritum intendat, de sacrius instet, opposita ditandat, si vero remissior sit, nihil amplius moueat. Sed hic teri motus potius
spiritui, quis igni tribuendus est . In quem spiritum
Terraemotum retulerunt, plures etiam ab eodem aue commemorantur, hique postremo loco, qui aut plures ex causis iam dictis, aut omnes terram concut re voluerunt. Quarum omnium opinionum eam, quae I haletis est,ut omnino absurdam redarguit, tum quod totam terram concuti, ac semper moueri Oporiere,quandoquidem de nauigia semper, de tota iacta Lusitu quod
143쪽
ὶ lateribus aqua simper crumperet, non in medio. vini elim in etiam quod iure fit te motus,quos trullinerimipit. Sed mirandum non est, ct hunccideteros veteres in huius rei longe abditae causae inuentione aberrasse. Noua enim silerum omnia primo tentan- ibus, post autem limata sunt, nulla que res consi immata est, dum incipit. Lucretius aliam etiam terraemotus et sim praeteream, quae ex eo commemorata est, at nulli,cum videlicet terrae ingens moles vetiistate in v has lacunas decideri aquamque comouerit, tum aquae
Fit aut ryre, ubi in magnas si a Ilassislumrasi. Guaritus Meetora premesuituri Pens, Ut iactetin aquae factuc riquetem vacillati Ahae vero de terra motu lententiae in tertio de Placitis
autem constat, C abhiumido, a sucoeabulationem, velivi antea damm,reddi opportere, Drraemotiu umlucsint fant necesseen.Estai terra ter
se quidem sicca, ob imbres antem multi m in si habet
humorem, itario a Soleo Tae, quem continet, ea acta, multum spiritus extra latraque gignatur. Atque is interdum quidem totus continenter extra fuit interdum νeia toeus intra, nom quam etiam distribuitur.Si igitur hoc habere alitor non poto, d,qu sequiturco Uideravid est quodnam videlicet corporum mouendi vim maximὸ habeat. Iderim, quia sim, αρ pr
freci aptum atque vehementissimum est, maximi t
te sit necesie en: ac vehementissimura quidem necessi Os,q-d celerri md fertur, quippeques obcelaritatem rehcmentcr percutiat: Avis, Θ autem progredi id aptum est, quod per totum transire maxime potvir atque
- hoc e quod tentii uni e L Itaque si Iphitus natura
eiusmodis, maxime omiam corporum maevidi Nim
spiritus habebit. Nam .ignis, quando cum piri fuerit, flamma et citur, o caeriter sinur. N igitur
aqua aut terra motionis erit causa, V risu, evin eum qui extra exhalatur, intro fuere contigerit. Cum oterorum , qui de motu terrae disseruerunt,
alii in igncm, alij in aerem,alij in aquam, at in ipsi mpei st terram motu eius cauum retulissent, x ein spiritum eiusque vehementiam resnet,idque duobus v.
ii principiis constitutis. Vnum est, spiritum,quem terra imbribus madcfacta&vi solis, ignisque eiusquo pra
dita est , excallam, necessario , ex se, ut alias tradatum cst, mittit, merdum totum extra continenter fluere, interdu totum intro secedere, interdu distribui, eius pulcm intro partem extra procurrere: Alterum est , iritat lim mari ne omnium corporum vim mouendi obtine, re. Primum illud absque probatione Timit, sed ita p, rest plicari: Spiritus hic non solum in summis term
partibus excitat, veruclia in interioribus, qua aut ignis calore licin terra contina a diae sunt, aut a sole eum accipium, ac ubicunque gratiar, cum sua natura leuis si, iurium conscedere nititur. Quod quidem is qui in summis terrae partibus gignitur, semper assequitur: qui autem in intimis, non semper, summis partibvster densaiis, nullosque interdum meariis, per quos extra procurrat, habentibus. Quod cum euenit, sique -- tus natura mobilissimus, facile ue ab eo, quod obstat resiliat, acti iniret nocedit, Nintra terram hac de illae fuit, totus quidem,si totus mire prohibitus sit, aut pars
si pars. Alterum deeius vi niotrice prsclare Aristoteles demostrat, eo usus assius to,qui adc longissime.
sredi aptus, & v mmisiimus st: Deillio nisia urn uice maxima proscisci non possunt. QU, modo enim quod exigua imbecillaque mouendi vi uditum
est, aut in Ionginquum spatium actionem suam ex rere, aut impetu ac vehementia agere valeati Porro vehementissimum spiritum esse ex eius maxima celeritate comprobat quae nisi in eo, quod Nehementissimum est,esse non potest, quatici luidem celeritatis illius beneficio vehementer, maximoque impetu id, in quod agit, verberet. lanosii me aute progredi eo docti, quod
pracsita maxima tenuitate per totum transire maxime queat, is natura eius corpori est Fod longissime progredi aptum est .Qua sane omnia perspicua videntur.
Ac primum quidem id quod dicitur vehementi Limum
csse quod celerrimum, dehinc spiritum celerrimum csse. Nam mixtarde de leme mouentur, etiam si gracia sint, e ad iniim maximum faciendum idonea, icisi' tamen nec sacrint, nec verberant: nulloque impetis id, per quod mouennir, agitant, ideoque nee senum Munt, ut in secundoci anima scribinita. Quod autem celeriter mocietur, quanquam infirmum ex se, imbeciliatumque, vo tamen impetumque asseri, celeritate illi robur ac vires adiiciente. Inde efficitur ut virga lignei autetiani corrigia, seu lorum, celeriter admota ,acriusve eicin atque termitant,quisferrea, quae tarde moueat . Globi etiam: tormentis emissi, aut sagittae lauiacula,quo celerius seruntur,vehementiorem impetum
unt. I nitio libri inuentis traditiar, Ec phiam,quia
celerritae excernatur, violenuem esse. In primo etiam Rhetori ad Theodeci. n, eum, quia velox est,robustum 5 vehementem Aristoteles docet .At, qnod celeritato spiritum vincat, aut etiam aequet, inueniri non potest Ommum enim corporum mobilissimum est: quod exfamma diiudicari st: quae ideo mobilis,lina est, de celerrime scietur, quod spiritum participet, imo nihil sit, quXm spiritus accensus. Dimus celeritatem summam nauigia indicant, breui tempore, quanquam onustissima per longissima i orum interualla, vi spiritus delata ac pulsa. At vero longissim progredi id corpus quod per totum trai sire potest, idqueesse, quodiensis. simum est atque eiusmodi spiritiam haberi,quis noni telligat Nis enim totum peruadere valeat, longissurias progredi non potetit, nec vero totum nudet, nili tonuissimum sit, siquidem quod crassum est, era sisque
patribus constas, sese per omnem locum insinuare honpotest. Ideo oleum quia tenuius aqua est, magis pen trat omnino omnia tenuiora magisquam crassa. De spiritus autem tenuitate nemo ambigit, quippe qui a rem tenuissimum cra vincat tenuitate, quam siccitatis eum calore eoniuncte bene Oobtinet Aequa ala
quod secum est, crasitus, quam humidum esedicatur. ideoque tenue ad humidum, crastum ad Geum,in si
cundo de ortu atque interitu reseratur, siccum ta1nen eum calore coniunctiun tenuius videtur, quam humi
eum. Sesti ex huniore tenuitas siqua accedat, huius expers sipiritus non erit, exhalationis humidae aliquid admixtum obtinens. P icuum ita ueest, spiritum his de causis vim mouetidi maximam habere ita ut nu hil in rerum natura potentius sit, mihil acrius: sine quo nec illa quidemsuae vehementissima sint, valent.iis enim spiritus concitat.Aquis si ventus detrahatur,ine Ates manent, tumqne demum impetum stimunt,cum ii ilas spiritus ii, qui magna telorum, indisii narem test de nouos montes Iubrectos tolt & i itasti Man: E
144쪽
esitavisti hi metato mari ponere.Sed de eius vi max imam progressu etiam dicetur. Quaecum tanta si . illeque
unum est, interdum intra terram impedimento, ne es, obiecto fluat, hacque & illac agitetur, terram ac vi tere Aristoteles concluditataque spiritu, non ab uis, aut ipsi terra morum illum maximum, qui it telauni sentitur, proficisci. Eius enim inium vis est,qui cohiberi pland non possit, quamve nulla compages teneat, nihilque Imperio premat, ac Uinclis 3: carcere sec- Dei. In motu peri tuo consistit, omnisque in saga spitiato in Ae quod poetae carcerem intra terram finxerunt in i in liri ius clausi detinerentur, intellexisse non videmur,nec id qui Q cladsum est, esse adhuc ventum, aut
iritui nec id, quod ventus est, aut spiritus posse clauii ii iii&m quia minusbest, quiescit. Quanquam qua ex arte euadem non potest. & intra terram hia&illae disturrens coiitiinentur, clausus dici iam potest, &carcere delenius. Ita igitur clausum cum esse Viritum rei gerit, & in quatum potitit elatus locum, in quem
.esces iqn habuerit, reuolertur, atque in se reuoluitur, ειν linii si sprens omnes angustias dimouet,& claustraseae tangere conatus, illa iactans, motum ac tumultum
it. Hanc tertaemotus rationem 1 spiritu proficisce Archelausant ilitatis diligens, atque Callisthenes. et aron probarunt . Quanquam illi hoc nomine ati Aristotele dissidere videantur, quod, cum Aristoteles in spiritum intra terram genitum , qui nondum prodierit non inibitam exteriorem,qui aerem insistans retr cidat, terraemotus cauum retulerit, illi in xciuum ex- aeriorem solum videntur referre. Venti enim inquit Archelaus in concavi terrarum deseriantur, deinde ubi
iam omnia stratia plena sunt, di inquantum aer potuit, densatus est, is qui si aperuenit spuitus priorem premit, et eliditiae se uentibus plagili primo cogit cinde perturbat, tunc ille quaerens locum, omnes angustis dium et, & claustra sua conatur aerinyrc. Sic messit, ut terrae spiritu luctante & lagam quaererat moueamur. Haec Archelaus attamennon explicauit. per quae si ramina ventus in terram penetret, an per Occullia, quae sib mari latent, an per aperta,quae subaspc ni cadunt an per utraque. Callistheno autem, qui eandem opiniorem habuit, voluit eum penetrare per soramina , quemadmodum ubique, ita di si b mari. Metrodorus holoe sequutus, superne incidere ventum in aerem, quem speluncae continent, tradidit, illumque continouere, ν de agitatio terrae consequatur.ltaque hi omne exteri
rem ventum terraemotus causam lutirunt. Straton ai
tem Aristotelis sententiam sequutus est, quanquam si a quadam propria ratione otium terr otus a spiritu g niti explicauerit. Nam ex antiperistasi caloris & stig ris spiritus motum ac fisam voluit prodire. Cum enim calidum & frigidum semper in contraria abeant e una esse non possint, eoque stigidum confluat, unde viscaiida discesserit, devicisiim calidum ibi sit . undes igus e litam est, ut inputeis aestate sit idis, & hieme e lidis cernitur, ii contigerit vim maiorem stigidi in te rae cauernas illatam esie, quicquid illic calidi latet, stigori cedens in angustum ait Straton abire, di magno impetu agi. Fugiens ceto,&omnimodo cupiens excedere,
xima quaeque remoliri ac iactare. Ira Straton per'anti peristasin terraemotum fieri hutat: quod etiam Aristoteles de his te motibus statuit, qui jiritu ab aere obfiigus adueniens in terram revitente excitantunde quibus aget inprogressit. Nil exi Pritu quidem terrarum interiori eas concuti una eum Aristotele inquiunt , sed tum accidere, cum in naturali illorum positione aliquid peccatur, id itae similitudine humani corporis declarant corpus aiunt nostrum,& sanguine i r initur de spiritu,quiper sua itinera di irrit:habemus autem qui clam angustiora animae receptacula, per quae nihil amplius, quam mean quedam patensiora, in quibus colligitur,de unde diuiditur in partes Sic hoc totv terrari in omnium corpus,& aquis quae vicem finguinis tenent, re ventis, quos nihil aliud, aurim animam, quis vocave rit, peruium est: haec duoalicubi concurriant, alibi desistunt Sed quemadmodum in corpore nostro, dum S na valetudo est, venarum quoque imperturbata mobilitas modum smiat, ubi aliquid aduersi est, micat a b ius,ita terrae, dum illis positio naturalis est, inconcus. se manent.Cum aliquid peccatur,tunc vel*t Uri corpommotus est spiritu illo, qui modesti posuerit,i 'vhementius,& venas liras quassante: Slam Sc ca re sellit, quod oporteret hunc in modum totam terram,
quemadmodum animai,vexatiun sentire, siquidς febris per omnes partes paria qualitate discurriti ae
πῆ resutatio, quanquam nonuulliis momentum nun habere videatur, quod & animantis unum aliquod ni e brum vexari possit aut tremore, aut palpitati c., nomnino tamenes ficacitate rei, quod, utans' u , interdum , totum male assicitur ita & terram interdum, quanquam non sempes, totam simili concuties: t ne
cellarium. Alii etiam , qui non eum spiritum, qui intra terram senitus exire impeditias npn potest,terraemotus causim aiunt, sed exteriorem selum, di omninii voltu, qui per terrae multos meatus sese in illam in si itiat, quibus deinde obtulisti mari, aut aliter obstruesiis, ille conclusus & in Bblime, quod illi naturale ei currus,
terram praementem rei ct atque commoueat, i iinquam refelli facile possunt, quod ventus exter a quanquam vehemeias tantam vim h bere non videatur , ut terram posito cutere, mprssertim, qui in caucti, usese insinuat, per longa illarum spatia distundatur. Nec
tamenpropterea inficiamur , ventum exteriorem non
multum posse ad terrae minus concitandos, illos sese intra terram resererite. exlulationem quῖ in ea est,commouente, M concauitates omnes Hra cum illa ita replente, ut exitum deinde non inucesens, terram concutiat.
Sed illa,qui intra terram signitur,maxime id cilicit. , ignitur autem yicaloris qui in illa insitus est,ac ium inaxim cum igncm alique intra illam accendi contigerit, veluti in locis silphureis &bituminosis selet euenire. Hanc ob cam n ptarimi, iique maximi, terr Dius caelo trans illos t. continuata enim exhalatio principiti erum,H prurimum sequitur , aestare uniuersa aut introsimul, avit extra conlcmiit. Aliquos autem scrraemotus etiam vento flantefert, nihil abbrisumen. Plures en simiaspirantes interdum cernimus, quorum cum
alter in terram sese receperit, vento spirante terram' tus erictent.ῖIinores porro magniturinela sunt, plodeo
res O majores terraemotus eassium. qui interdius unet, carca meridiem excitantur: quam quaeimmo idies omnium diei partium re qui Psinua vi plurimum est. Menim cum maximi riget, exhalationem in terram concrudit Maximὰ orem riget in meridie: quin etiam si solis assientia noctes diebus traquil lares sen: Aduapropter'.
xus intro rursus retrocedit quo modo marisrefluxus mcontraria fluxus' partem arque ad auroram maxim ,
145쪽
quippe cum iritus ratem resti re incipere apti sunt.
Triwcipium igitur eorumsi inno, ut Euripus, recedat, valuissim ob cottam terraemotum sit. Quemadmodum, cum de ventis dissereret, eorum e materiam, calidam Sc siccam inhalationem esse traderet, multis cisectibiis, qui in ipsis ventis cernuntur. Huli,quia his aut illis temporibus Ac locis excitemur, ad comprobauit, esectuscos omnes ad eiusmodi ventorum materiam quae illis tem ribus de locis ascend re sellat, reuocandor ita hoc in loco, cum terraemotum ab hac ipsis exhalatione intra terram conclusa stoid rit,id confirmare eni: itur argumentis Elocis so ter Dre,quibus seri Blet, deductis, quibus videlicet locis ac tempore ob eam causam excitatur, quAd ab illa exha latione orium habeat, quae illis maxime temporibus Sthbris intra terram copi concluditur. Primum i uir ob hane causam coelo tranquillo tere emotum ait feri. Tum enim totam exhalationem, si in in terra gignitur,
intra illa stuerer ineliis sertasse principisi, aliqua de causa extra fluereprohibituita moueri csperit, reliquam sciam secum tridierit: sic: ridem continuata cum sit, principij impetum consequitur. Quoniam autem sp ramissius ventistere motus interdum sunt, non magis bsurdum id esses ritiam quod duo aut etiam phares siilii venii existinti Memadmodum igitur accidit, ut
duo vemi simul spirent ,sic seri posse, 't aspiratio qua
dam extra stuat , ventustique unum Meia alia, quae ad alium ventum parata erat, intro se conuertat, terram tumque exicitct. Quoniam tamen principium,ex quo' terrimotus ortum habet iussum lit, aque eius pari in ventos extra progressa absumatur, ter emotum mu' norem tum fieri, quam si exhalatio tota intra terrain clusa maneret . Cum autem aeris tranquillitate ob eam,
quae dicta est causam, terra motus sat, id o noctu qumque, c circa meridiem seri ait. Eam enim diei panem maximὸ omnium tranquillam eta, Sole tumesticacia' ter dominante, de aspirationem in terram concludente, exitumriue eius impediente : noctes autem die sese tranquilliores ob Solis absentiam, quoa terra exhalatio euocari consueuit.Itaque exhalationem intra terram gerulam, & extra exire contendentem retrocedere non aliter ac aqua post metri, exundationem ae fluxum ad mare reuenitur, ac resuit in contrariam videlicet exundationis fluxus hie partemo Se postqua retrocessit rixa reciprocantis spir ius, obstantia iactari. In nocte autem' circa auroram maximθ terraemotum fieri: auod tum potinimum ad ventorum senerationem moueri exhalationem conti gat,ideo li retroflectatur,de intra teriam conclusa in Euripi motam fluat ac resciat, terraemotus' necessario exciten: LSed quaeret aliquis, si contraria contoriorum sunt causae, quonam modo absentia prese iii a solis aerem tranquillitas obtineti noctu enim quo empore Sol abest, ii anquillitatem esse ait, ita circa me ridiem,cum Sol maxime euincit. An aeris tranquillitas est , cum aut Samnio abest, nihilque in terram init, aut nimis praesens. si, Potentem re excalfacit.' Ain tia enim exhalationem mouere non potest: cum autem bi simus est Astaciterque agit, eam,quam euocat, pro 'tinus dissoliis, aut terti meatus obducit, ut quae iam in a terram sinita est,exire non possit. Illud rursus indu bium quis reuocauerit, si cocto maximὰ tranquillo ter rimonis pistisiimum fiunt, ob eamque causam in in ridie 5:mocte fieri dicuntur, cum media nocte maior iniquillitas acrem, v m in aurora, obtineat, cur non
tum potius terremotus exestahuntur ἰquam in au es An nocte media exhalatio non Dium e terra non eris. sed nee in ea sicile gignitur , aut mouetur Cum enim lom ivno absi nec intrat errabi vim sitam ullum exerat, ea tantum exhalatio in ea mouebitur, Quam iis praecedentis, aut i iis, quem in se habet, vi exciscitatur , quae ad terram commouendam fortasse non susscit. In aurora autem Sol accedens , mouere, eam intra aerram potest, quae tum Eterra noctis sessore constipa ta, sicile non exit: ita in Euripi morem refluens, terr motum excitat. Sed obiicium quidam terraemotum omni tempore fieri aque posse. talem enim intra ter ramson agere, nec eos ventos excitare, qui tersem ucutiunt. Ardores nanqtre solis, qui terram calenciente seu humidam, seu siccam exhalarionem gignunt, ἡλὰ terra elicere, non concludere in illa, nec eiusta di orti lationi, quominus alcendat,aliquid obstare,quoniam
illud idem Soli, ne illa gigneret, esset impedimem sesnon viderunt, longe facinus pota solem vim suam iriditi a terram exerere, de exhalationem progi ς ς c., illam progenitam asccndere. Ac que imperi e illam, in sit coi put ne ascendat, possunt, non ita Solis radim ii tra terram ne penetici, posse prohibere, ut interim p iis tarii terram, Urs extrinsecus est , Sole excolia' , eam quae deinccps est, excessiceri de illam aliam concauitates unciuibus halafo colli itur. :-A ri hispraeterea locis ementissimipi ni terram M,
Mi mire dum est, aut regis funus, ct caue plana. Ideo in Hellespontoin Achaia,'sicilia, o
Euboea totis elusemodi existunt. Nare enim terram per stulas Muti a dum videtur iubire. Ideo ct ther a Aedepsum ob radem causam exortasseis. In praedi autem lscis terraemotus maximὰ is angulam unt. Spiri tui enim Fi Gari dierea mi benit, vetamentior, o risfluentis maris magnam se factsu, in terram rasuropestaura ino regiones lora infera fungos bab A.
cum tam initus excipiant agis concurruntur. . Terraemotus ripiritu intra terram conclusis exci taria mentis E temporibus, in quibus spira, ostem si inest simulque causae expositae, cur illis potis imum temporibus sanu nunc ex locis, ubi excitantur, id ipsum comprobatur, simulque causi ostenditur, qua
potius in illis excitentur, qu m in aliis. Itaque docet terraemotus in locis maxime fieri, ubi mare fluidum est, aut regio iungosa laxaque,& cauernarum pleiam ob eamque causam in Hellesponto. Achaia, Sicilia, quippe quae mari, eoque fluxili alluamur, item in Euboeae eiusmoditricis, auae videlicet sungola snt, aut mare fluidum habeant.Causam autem, cur in his locis, quae mari fluido alluuntur in sant, angustiam loci esse per quem mare stulti si uidem nisi in locis angustis fluere mare 'in primo dictum est non consecuit alla igitur angustia seri, ut maris, quod copiose asiluit, fluxus vehementior grandiorque iactus, s lae videlicet magis attollens, s
ritum, qui terra Mare natus est, venementem obi cui sim reddat, eumque intra terram repellat, unde illius motio necessarios inuitur. In locis aut cauem
rum plenis atque sungosis multum spiritus excipi. qui
videlicet exire non valem terram concutiat.Inquit vero ab eiusmodi etiam causa thermas idest aquas caliodas quae ad Aedepsum emenserunt, ortu habuisse, uia videlicet, ut Alexander ait, multas eiusnodi exhalationes calidas terra illa contineret, quae intra illam 1mari conclusae, terraemotum excitarunt, terramque ipsam ta
146쪽
randem aperientes, s res illos in lucem posito calido, fictos ab illa exhalatione. De quo tememoria a uisque calidis emersis. Strabo litat .meminit. Demetrius, inquit, Calatianira terraemotus uniuersae GrFiaeexplicam, & Lychades insulas ,& magnam Gnaei panem demersas inquit, & aquas calidas in Aedepso, Ac aliis urbibus seres erupisse.Quod vero ad Siciliam,Helle κ,
tum,Euboeam attinet,perspicuum est,maris angustiam
in eiusmodi locisesse. In Sicilia quidem stetum, quod ab Italia disiungitur,quod solam & Carybdim nomi
nant, vulgo I arum desinae. In quo maris fluentis de refluentis Euripus maximus cernitur, ita ut nauigia interdum abGrbeantur. In eo igitur loco ob fluxum illum
vehementiorem mare terras subiens eo, quo dictum est modo motum excitare consueuit, quanquam & antea etiam, qu m fretum illud ,&maris anguilla aperta essent, terraemotus maximi in eiusmodi loco siebant: ita ut credatur,ficiliam olim continenti cohelisse, deinde terrarum motu abscissam, angustoque aestu didi ctam,ut poeta ait: Tantu Milon mira valet mi ima tumo D: sit seu Ut, cumprotin sutraque tellus, O Dra, merit medio vi pontus, O undis Hesperiumsicula latiis abscidit, aruaqueo viles Dudire diductas an usto interluit astu.
Hellespontum angustum fretum esse notum est, quo ex Propontide in Pontum nauigatur. Euboea Atristae insula est , inter quam& Phocidem Boeotiae panem Euripus est,septies die ac nocte reciprocans, tam rapida conuersiisne,ut vetitos,ac etiam nauigia ventis plena secum
ponet. Adde huius quidem insulae terr motibus Str bose bit unum factum inquiem, quo Arethus senssuerit preclusus, perinultis possi adiebus alio scaturiisses te, nee anta cisiisse multas concilii insulae paries, quam in Italanto 'campo, aperto telluris hiatu ignium stimium euoirmetit. De Actata & eius inundationibus atque terraemotibus inprogressu dissereturi siquidem
terr otiis adeo vehemens semel in ea sirit, ut duas amplisiinus ciuitates euerterit, de maris inundationi su-
aut inno, ae peri Hest alares eisdem oberis fiunt. Hae enim tempora pa us maximὀ: Hantant. tiam aestas O Dems aeris it anquillitatem 1 Militis, Me quidem ob gelu illa maestum cuippe cum hbenis hi ira admodum sit, aestas adniodum ilica . Atque ii, A ritus aer est flat M. Si idem hi Edemum si s dlor, cum sicca exhalatiocopiosior, γεμ iudia Erit. Per in bres astem, quia exhalatiis Greit erram eo si fat, quod ueterra concauitatibus aqua
tur,rique iis in morem locum compellaturaeum enim eum Are in rit, inaquod multum eu,in paruum loci comprimatis ventus uens atq; incurre auster como uerit' verba haec sis, quae superius tradita sunt, aduersarin absq; raticte aliquis potauerit. Ter motum enim cc ira iam noxiiMfieri tradidit, ideoque nocte ni s quaisti & inter diei partes omnes in mer, die. Nune ilatis nium& autumno, item per squa I ne imbres laesi, ob hanc causani do quod tem- H, ,haecti rufia sitibus, mastra abunde . . quod ex diametro illi Muinum est. An verodicendum est,ie Letali in pes tuo iis emporibus seri quibus ad ven .
iis indietas, quibus excitatur,aerem tranquillum oportere, exhalatione,aut non tu e terra Urella,aut si egressa est,uentosq; ia excitaui per aliqua causam retro conuerti,& in terram rursus acti. Ita tituosis temporibus terraemotus siet quandoquidem statum excitatum esse oportet, aut extra terram aut sestem intra. Fiet etiam tempore tranquillo, ut antea dicebatur, quoniam si aerventis a tetur, exhalatione terra egressa, non tanta eius pia intra terram manere potuit, quae illam con minieret ,ea pta sertim exiuim habente. Aestate igiturre hyeme terr minus minus fit, quod eiusmodi teinporibus exhalatio intra terram gigni non quaeat, aestate quidem ob nimiam siccitatem, quando oporteret ter ram aliquo modo humectam esse,ut exhalatio ascendat hyeme vero ob gelu, sole terram non adeo calcfaciente, ut ex ea exhalationem progigat . Quam ctiam calisam antea asserebamus, cur nocte media non ita, ut in aurora,terraemotus excitaretur. Vere autem & Autumno terraeminus seri,quod exhalatio gigni , tum quaeat, terra mediocriter humedia, mediocriter etiam a Solo calfacta. Nec vero quibusvis horum temporum diebus, aut horis fieri, sed tum maxin cum aerem tranquillitas obtinet, quia exhalatio, aut ut diximus non
diime terra exierit, aut, si exiit, aliqua de causa retrocesserit.Qu etiam desqualoribus de pluuiosis temporibus dici debet: per squalores enim exhalatio aerem Occirpauit, per imbies nondum E terra egressa est. Ac in squaloribus, ea quae continenter ascendit, retrocedito veniis,qui aerum inscstant,soriasse retroacta, qtiam ii si quoque venti ad terram pulsi tandem sequuntur, ut aer tranquillus, & immobilis maneat. In imbribus auicni ab ipsa pluuia continenter assiliente ne exeat prohibetur itaque in locum minorem coarctata, violeterque pulsa concutit terram . In flatuosis igitur temporibus,rerraemotus maxime sit, quod materia tum suppetatadillum faciendum. Eo tamen ipso tempore, quo excit tur,tranquillia acrem esse contingit, exhalatione, quast, nita terram coclusi. Atq; hax sertasse ad controuersiam hanc summouera lam , docendumque qiuomodo flatu stemporibus terraemotus excitetur,susiiciunt.. Intelligendum enim o ,πt in nostro core re vis ntus Intercepti O tremorum, pulsivum causae , ita O in terra si ritu similia quaedam disere,ct terra moraiam alium quidem, H tremorem esse, abum ut put ume quali umνrina reddita si, in corpore saepiusuccia iit Menim veluti tremor quidam, Ipse tu extrinsimois intros rei sertim recipiente taliaetia in terra feri. Accommodatissima videretur haec similitudo, si vitaque haec assinio, tremor videlicet & pulsus,o spiritu intercepto existeret. sed eam aliascausas Galenus assen. In quinto enim libro de Symplomatum causis, &in eo, qui est de tremore, rigore, &conuulsione, atque alibi saepius,tremorem partium corporis seri ait,ex virtutis mouentis imbecillitate, cum membrirmat tollerenititur, quod pondere suo in contrarium ruit.Duos nan uenim motus seri, aut unum ex duobus mixtum,vieticeto eo, quem virtus mouens in superiim facit,&ω; quem grauitas in inserum. Quibus in locis nullam si ritus intercepti licit intionem. Pulsum similiter nullibi tradit a spiritu intercluse fieri, sed in libris de cauas, at suum prosci ait ficultate tali mouente, quae
in arteriis irael & illas nunc attollit, nunc deprimit,calorisnaturalisconseruandi gratia, aere , cum attollun-nit, atracto,&. vaporibus tumosis, ni demitiantur,e
147쪽
Ei videlicet quodam excitato, flem eiusmodi retibus in lusis. De quibus omnibus motibus in librode re iuratione coi γε discrimus. De tremori qui horror proprissest, qui post urinae missionem accidit , causa, nihil praeter id,quod hic dicitur, asserendi tmesi seri videliacet spiritu Digidiori in vesicam, unde urina exiit, extrinaecus ii ruente. Ille enim tum motionis suae impetu, tum etiam si re vesicam asscit, sit orisque& caloris pugna oboria,honor consequitur. Nanq; & frigus hoc in tremore,atque etiam in aliis corporis horrorious omentum habet, quemadmodum in Lucretide terraemotu scribens. Frigus uti stras mitu cum iniit in artus Concutit mutos cogeris ire me atque mouere. in iam autem duplicis terraemotus Aristotele meminit, quorum unum tremori, alterum pulsivi comoncinio, reliquo non moto corpore parauit, de eisque in progressu fusius aget, ni nil nunc dii, uniuersi aut e corporis v satio, de citur, nisi illum pulsui similem esse,qui spiritu E prosundo sese attollente, terram sursum mouet, quomodo inpulsis, non aliter atque ad caloris, qui in corde est, rem periem conseruandam inspiremus ac resipiremus. Quid ergaean harum asse, itonum causas ignorasse Aristin lem dicenduini an illud potius, communiori signisc, tione tremorem ,δε pulsum sumpsisse fremorem enim ad horrorem,seu etiam rigorem, seu tremulum illum, motum, qui in horrore & rigore essicitur,extendit tuae duae asta es, spiritu intercepto & ais partes intemnas pulso, re vera proficiscuntur . Nam rigorem accidere ait Galenus, naturalis caloris motu violenter imp dilo, quo minus per totum corpus vehementer exte datur & expatietur.Pugnam enim quadam inter ipsum& id quod impedit, stigiis vid licet viollantum est qua
in pugna de caloris naturalis motu violento Rus quatiatur .Qua de causa etiam horror efiicitur, qui magniat ine solum,& vehementia a rigore superatur. Siquidem solius cutis concinio, reliquo non moto corpore horror nominatur, uniuersi aute corporis v satio, de semisque&in voluntaria motio, Π r, Graeci hunc Has illum Mi nominant. Q - igitur Calenus naturali calori attribuit, Aristoteles in spiritum, quin turalis caloris sedes est, restri. At vero tremorem pro honore Aristotelem accipere, ex eo tremore intelligi tur, quem post missionem urinae, ait seri. Eum enim blematum sectione octaua, ubi hanc ipsim, quam hie μα causam,horrorem nominat Cuius appellati nis in libro illo de tremore Galenus meminit, ubi ait, quosdam appellase rigorem tremorem cum refragerationet quos etiam resellit, quia ρο ανδ est, trem rem, affetaonis propris vocabulueste voluerit. Quod si etiam ad tremorem, qui vere tremor est vocabulum hoc accommodare voluerimus, eius quoque causam in spiritum poterimus reser et siquidein,ut Seneca ait, corpora nostra non aliter tremant, qu m si spiritum aliqua causa conturbet,cum timore contractusest , cum te languescit,& venis torrentibus marcit, cum sagore inhibetur, ut sub ac siionem cursu suo aelicitur Nam quandiu sine iniuria procedit,& ex more perfluit, nullus est tremor corpori.Non solum autem tremorem aliter, mi m Galenus, Aristoteles usurpauit, sed etiam pulsum, qui Graecis est νγ Mi ille enim pro cordis &arteriarum motu Omnivi irpat. Aristoteles autem pro cordis quidem de arteriarum motu, ut in libro de res iuratione licet videre, sed maxime pro eo, qui in mem-biis inflammatis & assectis dolorem excitat, aut etiam pro micatione,& vehemeti arteriarum motione, in quali ulsu spiritus ex alto subit,& arteriam in sublime extolit: illum autem tremori, quo terra tremulo motu in hanc modo patrem, modo in illa vibratur, spiritu longe lateque interius eam Occupante. Plures autem aliae terraemotus species ab aliis asseruntur de quibus in v terioribus mentionem faciemus:
m antam remiumspiritus habeat, nora solum ex his, quae in aere oboriuntur, contemplari debemus cibi enim mutvtudine sua talia po P eficere aliquis putau rit versan in corpori aretis rarium. Nam , tetani. O co ulpicius, id est,distenso ne piritui motiones Grimque tantam obtinent, ut etiam i multi si lxim repetiue tantur, Urotantium tamen morum euincere nequeant.Idem vero Gin terra feri, Hrem magam c parma constra sintelligendum est. Ne quispiam dubitaret, mirareturque , quo nam IR :do spiritu corpore tenuissimo& leui si immista terr , crastae ac ponderosae moles moueri. concutique valeat, vim euis maxima esse nos cum monefacit. Ac primum quidem in his, quae in aere ab eo commouentur deinde.
Hi a magnitu ine sua,ea illum Moere pura ς liquis polluisset, etiam in his, quae in animalium corporibus di scit. Quri in aere maxima & admir gbeo sunt, vimque eius maximam declarat, nemo rilis ignor Mi Ostendunt eam pondeiat maxima pec magnum φω- tium ablata gestante vento de spiritu. Hic tam vehem i. ter concitatus ipse se torsit, artati sylvas ' conuel, ligniscatione vocabulu πυγμ s veteres usurpasse Gam lit, caediscia tota, turresciiuemax iam corripiens in M. lenus ipse author est in se iaci libro de locis assectis,& tum strata Hic mare per se lan idum ,& iacens in m. alibi. Atque hanc significationem ab Aristotele arm tat, de nauigia ingentissima&onustissima vehementi patum esse inde colligi potes quod inserius dicet, pul- impetu,&summa celeritate inpellit. Sed quoniam lucisum in animalibus no simul cessare, sed paulatim an magnitudine sua eum es scere edi possit, ea consi teaisectione, ut motioncm praeternatura , esse&sym remus, quae ab eius exigua quantitate essiciuntur. Cur-iploma intelligami .Porro eam ex spiritu inter 'eia snenim & motus omnis intini spiritus opera sunt .Qus,
fici perspicuum est, & primum quidem in partibus in
flammatis. spiritus enim qui extra arteriam exirem tendit, ne exeat, impeditur, propterea quod arteria
materia afauente densior sit sicia. Quo impedimento es scitur, ut pulsis maior sat, qum s liberum exitum spiritus haberet, veluti cum nulla ades h inflammatio. Nec aliter in pali tatione, aut mi atione. Crassus enim vaporosus spiritus, discursu carem, palpitationis causa est odex mocionis celeritale quae nulli nisi se tui conuenit ignoscitur. Hac palpitati uae saepenum
m supercilia, atque etiam senas si ire experimur, liri
vero ingentem vim per occulta agunt paruula admodum semina, &ς oium exilitas in commissura lapidulocum inueniatantannam conualescunt,ut ingenitas aiinterdum distra ant de diiseluam copulos te ac rupes radices in teri a minutissimae temtissimae findat Hoc, cpud aliud est, quam spiritus in semini bio de radicibus illis intenso, sine qua nihil validum est,&contra quam nil validum i veniamus ad animalium asi citones, tetanon videlicet de conuulsionem, seu neruorum distensionem, in quibus spiritus vim maximam experimur. Aspirini enim quem omnis animalis moti .
148쪽
nis in immemii esse existini auit,losae a Tones proscisci Aristoteles ceti Est autem coniiut ii, quani mut 3 nomina innascularum seu pinium nemolirum lacii clim ill pranci naturam do volimitatem, a qua illatum motus prouenire ibi et, in Utur, & in si una principium rettulam imitia eranos aut astidie est ex conuessione exiliens, qua an iniat veluti immobile redditur, muscillis vi delicet& neruis,quae instrumenta sunt m tionis , retractis, ita vi fleota non possint . Erunt igituo Arist. sententia hae Huctiones,cuin mulculos de neruos spiritus ita remuerit atque intenderit, v; in chordaea cus morem nullo modo valcant inflecti ac quaecunqim vis adhibeatur, spiritus contentionem allam superare non queat, tunus interdum aeger a multis bene valenti sus ae robustis hominibus cuinci ut ait, ac nos scpὰ oblesuauimus non potuerit , eaq; iam manibus confregerit, scii serrea, seu lignea, quς .nulti valem res nullo modo constegi sient. Galenus aliam: 'arum aia sectioivina caulam exidippocratis sententia esse voluit, inanitionem nempe de repletionem,hoc eli ut ille ait nimiam si citatem, aut nimium humorem, quc madmoduchordis S loris accidere videmus,quae ob viralis lue causim retrahi Iolent,de interdum disi ampi. Quae causa artifices & musici instrumcinorum chordas lariare consueuerunt.
n amitis in locis extiterauit. Iam enim motas terra
da n locis excituus nona id sui P am νω- ωs ille, qui commouerat, erim e supra terram facta, iprecellae modo aperteerupti u . Ut in ponti Heraclia m-Wr accidit. . olea in Hiera in via , ita vira ex iistit, piae Aeoli insulam irantur. Iubae enim pars terrae iu-
tumuit, o cum sono in tumuli specim ascendit, quoad extremum disrupto murium piritus prodiit qui silvii scinere uesi sit. Dparestrem Pria, quae haud pro orabest,totam cinere operuit. O ad quasdam etiam Itata urbes perum atq; nunc etiam, π& essatio illa acta est,conjicitur.Etenim iraus in terra accensi hanc e causam putandam es, cum videlicet spiritus talios ince ditur , aere priman partes exiguas disse-At vero spin tum sub terram fuere id quoqueest ar ι mento, quod ci ea basi uias fecissilet. mensa Dorus G euiter, rea denuntiat . . a mea loca, πbi restar limes fiunt, si inant, quod maret Iouginquo propelli iam coeperit, σιν - ἡ terrae Iat, aleo rursum intro compellatur, qua
parte mure inuadu sonitum autem sine motu terra edit,
potini propter locora maluntudinem intro enim subici perimmensum di su r partim propter aeris,lium .pezitur,tauci rarem. Perspicua lux sunt, nec aliam explanationem m minant. Qine cum ita se habeant, intelligitur terraemotum ὶ spiritu intra terram conchiso excitari.Heracliam autem nti dixi quoniam & aliae multa Heracliae si ermadare ad Pontum sita initia exitusque mirabiles habuit, de quibus Iustinus libro decimo sexto Aeoliae i suis numero septem circa Siciliam ex aduersis Metauri amnis, duodecim ferme millibus passuum ab Italia sitae sunt. Earum una Lipara esi,dicta a Liparo rege, qui
Aeolo succinit.Inter hanc, de Siciliam ea, qua Hieram hi nominat ta dicta. quod sacra Vulcano esset, antea Therasia appellata, colle in ea nocturnas, ut ait Plinius.
euometate flammas ataque cum non multum, quemaa
modum nec Italia, a Lipara dilui, ut etiam his dicitur,
potuerunt cinis deuiuili, in Hiera insida sublatae, ad ea
& Italae urbes perduci rima Strongylea L 'para mille passibus, in qua regnauit Aeolus quo insulae me deperunt an hae etiam flammas erupisse testaturelinius, rum sumo, quinam flaturi est venti , in tria duum incolae praedicerent. Vnde Aeolo venis paruisse existimatum. Atque hoc est sertasse, quod Rristoteles, etiam hic tradi ventum Austrum, antequam spiret, se spirauirum illis in insulis denunciare. In hac ipsa insula
nunc quoque maxima flammarum vis, ac tanta G, ei interdum etiam maior quam ex Aena monte erumpore cernitur.Reliquae insilia Aeoliae ab ipso I linio commemoratur. Porro ignis, qui siti, terra in locis illis accenditur aulam in spiritiis collationem, aetii pie in minutissimas paries comminutionem rescit. Vienim detentus, ac ne exeat repulsin spiritus, suis primum inter se partibus, tum ad terrae concauitatum latera colliditur, vestementesque impellitur, & aerem, qui in concailitatibus illis ineli,in si ulla distribuit, vi se eiu accenso cessario conssequitur, siquidem motus cales it de accendit, eamque potistimum materiam, quae accendi, pia est, qualis eii spiritus. Non aliter in nubibus cophiciis densatasque Miccnditur, ut in progressu docebitur. In locis autem illis,ubi semel accent in eli. reliquiae eius in terra remanent laque aptior ad concipiendum igneniateria reddita, secilius deinde in posterum accendi-
r. Atque cum terram comburat,terraemotus adlinteri aque dii clipta, cinis ac si uillae erumpunt, quae spiritias euntis in petii ad loca adiacentia disipei suntur, quemqmzdum apud Puteolos nostra tempei ate accidat. Q autem in loci, n quibus spiritus ae ignis eruptioncs iiunt, A vitro mare compellente edatur, indicat loca ilia ad Austrum ei se exposita, ut illo spita vi mam ad in loca compcllatur. Cum igitur mari, in eius in i l callacia eu irruptio ob eamq; causam spiritu, qui erum bat, intus repulso, nitus editur. Austrum iani lpirare incepisse incolae intelligunt, quanquam ad eos nondum satus pervcnit Cumq; is spiritus, qui intro rcpellitur, multus non sit, in vas luit ques actum disti indatur, si eri non potest, ut terram concutiat, quae nisi magna
illius copia exitum qi aerente, nec inii eniςnte, concuti non potest. Sinitus itaque duntaxat editur, spiritu illo ad concauitatum illarum anguifariim latera allisb. Sed de sonitu in terra motibus iacto non multo post aget.
sol praeterea, qui caisnosius r. obscuriorsine nube, amis; rnterdum auue matutinos terraemotus tranquilhias, os gus vehemens, eam quae dicta est, e sam declarant . cum enim spiritus aerem dro uens atque disianus intra terram fraedere incipit, Solam caudinosium obscurumfert,e Mauroram atq; dilucu tranquill talem frigus esse necesse est Triquissitatem quidemeram H plurima accidere,quemadmodum prius diximus oportet,si ritus fidelicet intra terram resera: si id magis ante terraemotus maiores. Nam eum spiritus partim extra, partim intra distrahitior , sita oris Iussertur, plus virium habeat necesse est . Frigus autem accidit,quin o alatio, quae natura per se calida est, intro conuertatur.Calidi vero non videntur Hui sequia a rem in do ac multo vapore repletum moveant, quo mo-
Er, ritus ille qui per os esur. 7 m est hie 8 pro
pinquo quidem callidus est, quaru etia est cum eiusnodi loquimur tua hiante magis ore mamus, sed ob exiguitatem, non quia percipitur. E longinquo autem frigidus
est ob eandem carasam, quam venti. Tali igit facestatem terra secedente, vaporosae utio obhvmorem
149쪽
ritu intra tenum genito fieri, consolandum, Metis si Ira adiicit, essem videlicet quadam, quorum simul
causas exponit. Vnum est de Soli, qui ante te motum caligine obductus & fit ore hebetiori remitur, cum nulla tam e nubebi qua id proficiscatur,aeremo cupet. Alterum de aeris ti uillitate de frigore acri, quae
matutinos terraemotus intendum antecedui. Subiiciuntur & alia in verbis, quae riuuntur. Sed haec nunc sunt explicanda, Quae ideo fieri tradit, quod aspiratio sicca, quae aerem densum dissoluebat,& dissipabat, comminuebat item de calefaciebat,intra terram rei hiat,ac reuertatur. in terram refiuxerit, aeremque destruserit, euenire,ut densior ac caliginosus,absque tamen nube euadat,tran illus item fiat & frigidus, e eodestitutus, quouissipabatur, raresebat, concitabatur, de calefiebat.Cum autem eiusmoeli caliginem,qua Sol obductus remitur, aerisque tranquillitatem, & frigus te
mmotus interdum coni uantur, colligit, ab ea exhalatione,quae intra terram refluxit, aut certe ab ea, cprae cuin terra esset, ab hac recurrente commota est, . to motum excitari, Maiorem autem tranquillitatem acriusque frigus ante maiores terraemnus ait fieri, quod in maioribus terraemotibus excitandis vis maior requiraturitorum itaque exhalationem, quae aerem occupabat intro recurrere, non autem partim intro, partim extra esse distractam . quare de maiorem tranquillitatem, vehemetiusq; frisus terraemotus illos ante ere. Quoniam autem sigidi venti videntur, ac frigidi si sint, tantum abest, ut recessu de absentia sua aerem frigefaciant, ut illum potius calefacere de an nempe calidum se Henatur adcillorum praesentio frigidum factum, huic dubitationi occurrens, ventos calidos sua natura docet esse,ut qui calida de sicca exhalatione constent. Sed frigidos videri:quia aerem ob similos vapores, quibus resertus est rigidu redditum comouet, cuius aeris stigus a nobis percipitur. Q nemiam iii de si ritui,quem assamus, enit, quem calidum esse,ut pote a corde cal ris sonte proficiscentem, nemo non nouit: cum tamen
stitidus videatur, atq; ea, in quae assiamus, frigeficiat, idq; magis,quo vehementius asstamus.n uod illi ob ae
rem,quem comouet, euenit. Eius vero calorem ex eo
intelligi,quod E propinquo calidus sentiatur,qualis etiaest,cum ore hi te aliqua loquimur, quod in lamentationibus potit simum eueniliaut cum anhelamus, quanqua
ob exiguitatem non sque percipiatura Iunc in modum de caliginis,qua Sol ante ter motum absit re nube o ducitur, de aeris tranquillitatis 5: stigoris vehementis
ante terraemotus matutinos causa exposita est,id pie simul corroborauim,ab exhalatione intra terram condusa te minum excitari.Sed mirandum videtur, exhalationem calidam S sicca, quae natura sua sursum semper conscendit, intra terram praeter naturam recurrere.
Q uin etiam, si id fiat, non iam ab exhalatione, aut spiritu intra terram genito dc concluse, sed ab exteriori terraemotus excitabituri cuius contrarium videtur Aristoteles sentireon exhalatio calida de sicca Bapte quidem natura sursum sertur l Sed tamen, ut de ventis dierum est, ab aere superiori repulsa eorsum sertur obliqueata
quo motionis impetum coeperit, eo violentia incitatur, atq; cu ad terram seratur, intra terram rursus interdumst recipit, praesertim si meatus inueniat, per quos intus recedat diluin etiam lare eoderim astendit itinere, me
sis descendit, ut sit eius aidam fluxus atque refluxus, unde de Euripo& maris inlisioni, atq; ruri in in altum recessui exhalationis exitum de reditum antea compserauit dire verum est, spiritu selum intra terram concluse, qui nondum in aerem exierit Aristotelis sententia terraemotum excitari.'cpiod quidem Agricola Zo non
nulli alij putari talis quidem potissimum gignitur, sed
venti quoq; aerem mouenti de omnino exhalatio,quae iam in illum conscendit, ad eum saepenumero excitat dum, gnum,ut antea diximus,as ni momentum, ut cum intra rursus recedunt, quemadminium hie traditur. Q uod ad ventorum ex accidenti attinet frigus, Theophrastus eandem caiisam ac raticutem atq; etiam
ex lum in libale vetus adducit. 4 uod si inquit n nulli admirentur,ut a ratione alienu ventos, qui a Solis mini cure, Ac omnino a calore gignuntur, i id e se, false id absurdum eius videtur. Nec enim simpliciteres,sed ut causae adiuuanti tribui deben nee simpliciter& iano quia calore est, motus, quodaminio calidus de igneus Alicitur re uisertinia . de ei, qui emittit co tinuatus exies,calidus est. paulatim vero de per aliquod angustum, ipse cpridem calidus est i qui aute ab hoc mouetur, qualiscunq; tadem fuerit, talem reddit motione. Sufficiens autem exemplum id est, quod ex ore emi
titur, quod calidum de frigidum esse aliunt, id non verdas limates Calidum enim quidem semper est ed emises, me de expulsione distit. Inquit aute hoe Theophra. quina iam spiritus, qui ex ore emuit, interdum calidus, interdum uigidus sentitur, Calidus quidem, cum ore
hiante de aperto cosertim emittitur,ut etiam cum anhelamus: stigidus vero, cum e contracto de veluti per fistulam insulamus.De ruare problema Alexander tascripsti Luod vero exd heophrasto allatum est, in Problematum etiam ea secti viciquae de ventis est: legit untdm additur,ventos obeam,quae dicti est,causam aestate calidos a me hi dos sentiri,quina iam aer, que mouent, illis temporibus,ta ut veti sentiuntur,assectui est. Ead x etiam cosae terram σπ,ci'od terrae motum Muciam consumtout ea et interdiu,aut paulo pinoccasi senis te is msecuti extenta in logum apparet, linea innar rectitudinem exqvsitam habentis, quiaspiritus tibi inintari emunguescat. Similiaψεφddo in maris litoribus accidit. cum. nluctuas exundat, valde crastoe vi qui ctis appellaint . CumaHEt rami uil est 'Mexigua sit effluxm, temes Orem. Quod igitur marem terra, id spuitus in omnes illa esscit ira H cuaeris tranquillisas fuerit remotenuis imbecus, veluti quidam aeris appellois factat, derelinquaxuriob hoc arem etiam accidit, H corca luna defect uterraemotus interdit efficiatur. Cum,nuam terra obiectus inflat, nondumprorsus lumen obscuratum est, nec calam Solis aere dereliquit M tamen iam tabescere incoepit, a in tranquillitas oriturι5migrante in terram spritu, qriante deflectiones terram mouet. Oriuntura . Vtur Huri ante defessionei, iretio quidem noctis, a me mediae noctis defectimnes milia aut nocte a te eas qua manem Id aut accidit,quo Lunae calor, tum hebetetur, cum m
non ima est, ad quam eum accesserint defectis existet. Eoi Id ιν orer detinebatur quiescebat, reni lo, ruis --ur oritur spiritus, tardiores demirum tardius. Duobus aliis signis terrae minua spiritu orit qui intra terram inclusus est,inedit.Ac illud cpridem de n iacida instaraminis in iis porrecti, Gita obseruatuta
150쪽
lii .acue eit,ut alterum de tranquillitate desectiones Lunae antecedente. Qui tamen harum rerum inquisitioni diligentiori incumbunt, utrunque possunt obseruare, quanquam & casu nonnunquam haec coperiantur. Q autem non adeo facilem intelligentiam signu primum e babere videbatur, similitudinem eius, quod in mari a cidit adiecit u praesertim aeris tranquillitas maris tranquillitati similitudine respondeat idemq; sit ψλ. is in
mari,quod initi α in aere, utrisq; videlicet quies quaedam,& motus seu agitationis vacuitas. 1 ad modum
igitur mari fluctus,undo & ventis agitato, si ictus crasi ide obliqui ad littus appellimi , de quieto β: silente, tenues atq; in longia recta porrecti, quo.l exigua sit maris Muxio seu emisio, aqua littora agitentur υσὶν
odus ex plaribus has tur egendum est ita post aeris agitatione syiritu in terram se ente, leuiterq; ad ni
dum aerem ipsium mouente,mirim quandam ac teni
nubeculam in lQum porrectam ipsius aeris veluti fiuetiam leuiter appellentem, longoq; tractu exterum, ala derelinqui, atq; inde indicari terraemotum esse fututu, ab eo videsicet lpiritu,qui aerem relinquens, intra te ram comi graui Quomodo aut, de ex qua materia ni tacula eiusmodi gignati Hiiem ue situm habeat, in lo . sumne seu altam,versus costum, an in latus,quibus etiain locis, de quo tempore consistat, nihil Aristote. tradit.
Sed probabile est, ex aere frigidiori ob discessiim exhalationum facto,ac reliquiis etiam illarum densari, idq; in loeis illis, ubi reliquiae illae manserunt, de eo tepore quo nianserunt, nee magis hune quam illum litum ha heret, sed & in altum A: Iatus, cu latum de longum por rigi posse, prout contigerit materiam defationi aptam clle: possunt ut iam esse plures, quemadmodum & fluctus in mari,quas colore caliginis verisimile est esse, nonigras omnino, nee alba ut puteo aere humido admista exhalatione densatas. Qii in etiam interdiu de paulo post occasum apparent, quoniam noctu , os consia stant, ob earum exi uitatem de colorem etiam subni- frumcerni non possunt. In altero signo, quod de aeris. tramitillitateest, Lunae desectiones proximEantecerate, spiritu videlicet qui aerem infectabat, terras subi fretia, quaestio est. in eandem enim causam ventos αaeti tranquillitatem , quae Lunae destalionem antec eunt,reducit in luminiς videlicet Lunae 3e caloris, quo aciem afficit, desectionem seu marcorem de tabe:quod quidem absurdum videtur, quippe cum contrariorum trariae sunt causae. Sed quaestio haec tollitur,quoniami eadem tempore, nec eadem luminis aut caloris desectione aeris tranquillitatem &'ventum fieri statuit. Velitum enim quinq; aut sex horis ante desectionem, - .viventum inhio noctis, si media, si media et sutura fidelectio: media nocte, si mane. Tranquillitato vero,
traulo ante destinionem absoluta & peri a tu vide licet, ni delicere incepit,& calor, quem 2 Sole accipiebat, e in aerem reflectebat, minitare.Atq; haec quide. cum ratione. Nam quinque aut sex horis ante dei onem, calor I unae in aerem transnisiis,m desectioni pro pinqua si imminui incipi non in valis laguescit, quia tetrae umbram nondum subire in perit. Eo usq; ergo
remittitur, ut aciem antea tranquillum, non amplius Otineat sed spiritui pereum vagandi sic halem liberam
permittat. ltas; venti oriuntur, qui antea, ne starem,c lore ac luminet uitie detinebantur.Cum aut terrae um
beam sibi is Lima, tun e lumen ac calor plurimum
E O R. A R. t gmarcescere incepit, spiritus aeris ambientis si istore in
terram pulsus retrocedit,itaque elum tranqnillia euata
dit .Eiso iam liquet,ut ante Lunae defectionem,& tranquillitas aeris existere,& eundem venti valeant insest re, idq; eadem de causa: nepe Lunae lumine remisso &languescente,quanquam non modo eodem,sed leuiter, cum venti oriunturivetae menter cit aeris si tranquillitas . Quod igitur circa Lunae .lcsectionem terremotus accidant, dein eadem,ciae lum tranquillum es sciatur, argumeto esse ait dem otii ὶ spiritu fieri,qui aere,quem
insestabat tranquillum relinquens, intra terram comi- grauit.Sed quaestio rursinde ventorum ante Lunae defcctionem exorientium causa existit. Necin quinq; aut
sex horis ante deiectionem Luna ita: ad terrae umbram accedit, ut eius calor aut lumen imminui debeat: quod quidem himen, tum solum imminui videretur, & tabescere,cum umbram Luna ingredi incipit. Acti tanto
ante desectionem t*ore lume illud Jc calor imminu retur, seret profecto, ut in pleniluniis , in quibus Luna descit,longe minus, ac debilius euaderet, quippe clain illis ab umbra teras minus distat, quam sex horis a te desectionem. Tranquilli eti1 aeris in ipsa desectione causa tradita perpetua esse no videtur quandoquide des in iones aliquas , qui sita aiunt se obseruasse, in quibus aer acriori qua antea frigore assectus non suit. An hoe sortasse diligenter obseruatu non e ibi cu probabile sit, ut plenilunia sunt calidior,Solis cc piose lumine 2 Luna in aerem,ac terram reflexo ita & i unae desectiones, in quibus nullum lunae reflectitur,esse frigidiores. odsi in quibusdam nulla frigoris accessio facta esse, deprehensia est, ex breui Drtalle desectionum illarum duratione id contigit. Porro in pleniluniis, quibus Luna nodeficit,quanquam a ter rae umbra minns distet, eius tamen lumen & calor non ita minuitur, ut sex horis ante
desectionem. E regione enim Solis magis posita est, totaque ea pars quς nos respicit,magis illuminatur: quod non ita euenit sex horis ante desinionem: quo autem longius a situ Soli opposito in latitudinem recedit, eo etiam 1 terrae umbra longius abducitur, quippe quae in directum Solis producatur. Itaque aut 3 terrae umbra longius, quam sex horis ante desectionem, ad latus distat , aut, si proxime umbram transire contigerit,i ringi ne Solis magis erit, quam illis sex horis sit ante desemionem,ac quantum ex umbrae propinquitate caloris illi detrahetur, tantu ex stu magis adueri adiicitur. An vero elia,cum ad umbra recta pergit, ab illa magis asscitur,quam cum ad latus ' Hae igitur causae esse possunt urin pleniluniis, quibus Lunae delectio nulla est,
quanquam a terrae umbra minus distet, impensius tamen calefaciat quam sex horis ante defectionem. cum autem vehemens sit terra σω, non statim,
nec, n semel primum quidem ad pQdragma ν te dira sapὲ pretenditis, deinde ad
virum disgi pre etiar annos, in hacis percipiti an Ac magnitudinis quid caio est spiritus copia , O I vim ter ιν furtoigi M. 2Ja enim repercutitur , nec facile netrario maxime quatit, O in locoram angu- istis immas mi exiretium potest, nitereti datur necesse . a uirca, ut in coipse, nec celeriter,nec repente
pia tu Dantur ita paulatim, natabesi electrunci ita perspicuum est, prmcipium, a cris exhalatio orta est,
spintii Aiu impetum non eam omnem Erico materiar'