장음표시 사용
781쪽
dissimo , ad menses dc annos protrahuntur. Quaeres, quidni etiam morbi magnitudinem morbi nomine compraelisendis nempe quia ad logitudine & breuitatem ipsa ex se est indifferes, nam cum longitudine & breuitate magnitudo morbi, & paruitas conplicantur.
Secunda dubitatio. umbin indic=s morbi speciem, magnitudinem, morem, motumque
DIFrentiae morbi cognitionem ex quatuor fontibus eruit Galenus, ex locinatura, excretorum specie, doloris proprietate , accidentibus propriis. Quae hanc certo designant nos demonstrativa & comitantia signa nominauim', Graeci παεογν'Mων κ : quae si perpetuo caderent in Medici Cognitione aut sensum. non ita laboriose ut solemus) in idea morboru pervestigada occuparemur. Horu defectu ad coiecturas artificiales recurrendu, quae neq; demostrativae sunt. neque a veritate longe dissitae, mediu quoda- modo inter exactam notitiam & omnifaaam ignorantiam sortiantur. Pathognomonica Pleuritidis exempli loco haec in commentario quinque retulimus. Febrem continuam accenio nimirum corde viciniae ratione. Tuo
782쪽
smi, materia sensim in pulmones & trachaeam exudante: spirationem difficilem, propter instrumentorum compressione &angustiam, di auctum a vehementi incendio respirationis usum. Pungentem lateris dolorem, dolorem quidem ab intemperie & distentione. Pungentem quia membranam obsidet. Pul sum durum ti inaequale, serratum uno verbo dixeris: durus est ratione pleurae quae dura dc sicca est ut pote membranea. Inaequalis, ob inaequalem arteriarum Diserasiam.
Magnitudinem morbi in triplici genere Aphorismo tertio collocauimus, in ipsa morbi essentia, in symptomatis, in assed a parte. De morbi essentia hae en' satis. Symp-
tomatum vehementia externis sensibus obuia est. Affectae sedis notas quinque percensuit Galenus , illis enim praefatis quatuor quibus 'in asse stus notitiam ducimur addit
actionis laesionem. Morbi morem, ex symptomatum Numero, frequentia, leuitate, vel atrocitate, vel prauitate colligimus. Sic liuidus aut niger color in malignis habentur indicijs, ut quae natiui caloris extin stionem ambo denuntiant.
Liuiditas quidem perpetuo. Quae linent in febribus mortem in propinquo esse prae-
. nuntiant, ait Hippocrates. Nigredo non se inseri accidit enim quandoque ex melanchoici humoris de cubitu. Sic deliria, conuulsiones, vehementes iactationes, aliaque id
genus, nisi Critice eu iant, in se bribus acutis Dele-
783쪽
tis Deleteria: sic magna corporis sine mani festi causa consumptio, calorem adurentem, prauosiue & malignos succos indicat. Morbi denique motus ijsdem depraehenditur notis quibus temporum morbi mutatio. Ex veloci quippe isc praecipiti circuituum incremento , ex coctione confestim prodeunte, morbum ad vigorem celeri ac praecipiti gressu ferri cognoscimus.
Tertia dubitatio. Cur virtutem praetermiserit Hippocrates, an aliquid in rempra sentem conferare
a Vod de morbi magnitudine paulo an
te statuimus, idem hoc loco de virtute statuendum: utrumque ex se nullas breuis aut longi morbi notas exhibet: non enim valent simpliciter hae Consequentiae, magnus inorbus, ergo longus. Valida est virtus, ergo breuis affectus. Non etiam istae contrariae. Magnus est morbus, ergo breuis, Debilis virtus, ergo logus morbus. Cadit utrinque pariter longitudo &breuitas. Qua ergo ratione morbi magnitudinem aut paruitatem complecti sub morbo in praesentia no-eade motus Hippocrates virtutem a signorum constitutione indicantium numero exclusit.
784쪽
Adnotent hic iuniores nos morbi magnitudini , & virium robori constitutionis significationem haud quaquam omni ex parte denegare. In se quidem seorsim spectata nil promouent, secus est si ambo inter sese
Z In febre continua si labrum, aut superci-j lium, aut nasias, aut oculus, subuertantur, si neque videat neque audiat, quodcunque horum acciderit debili iam existente corpore mors in propinquo est, ait Hippocrates, his
verbis propinquum interitum non separ i tim ex morbi aut symptomatum vehemen' ita deducit, non ex sola etiam iacultatis im- becillitate, sed ex utriusque inuicem collatione. Pari modo virtutem cum morbi magnitudine comparantes de constitutione iudicium seremus. Circa quod aduertendum varie in sua intentione 1e habere morbum, varios quoque esse virtutis status, varie utraque inter se copulari, Morbus vel magnus est, vel mediocris, vel paruus. Virtus, vel fortis,& valida est, vel mediocris aut debilis. Si virtus fortis non magno morbo colluis stetur, tanto breuirem hunc fore speradum
est , quanto illa retundendis eius conatibus atque in frigendis efficacior. Si cum magno itidem morbo vis sit mediocris, ex impari congressu, vel viriu lapsus vel morbi longitudo expectetur , suas vires
explere virtus impar non potest nisi longi-
785쪽
ore mora. Sin haec debilis reperiatur, ille vehemens , quae reliqua spes propinqua certainque mors, vel longo interuallo distata, incertaque salus, non enim longum stadium curissor infirmus cito decurrerit. Tanto vero illa certior, haec incertior, quato maior utrinque ad extrema fuerit recessus. De virtute forti aut mediocri aut debili ad morbum mediocrem aut paruum comparata, proportio ne Philosophandum. Non ita tamen ut cum virtute forti morbum ne .cessatio breuem fore, ne si exiguus quidem
ipse, sit, arbitremur: quartanam enim quam febriam omnium se utridarum intellige leuissimam ac tuti sumam prodidit summus Hippocrates, etiam cum viribus constantibus longissimam experimur: sed illud saltem perpetuum & indubitatum censeri debet, morbum cuius salutaris aestimatur exitus, cum virtute sorti, quam cum mediocri, aut inualida breuiorem fore, morbum lethalem cum validiore quam cum imbecilli facultate longiorem. Validior quippe vis se non omnino ab intertu vindicat, morbo ,& mor-bificae causae, ac symptomatis diutius obsistit,
mortis proinde aduentum remoratur. E contra vis debilior vel promptius hosti se dat in praedam , vel diuturno spatio ad morbi coctionem solutionemque indiget Itaque quod de morbi magnitudine asserimus, ad causas & symptomata debet extendi. Sed loge aliter a nobis sentit Mercurialis: Lib. 1 pr.
786쪽
si vires validae paruo morbo connectantur, semper inquit, indicant morbum breuem, si quide facile est ut infirmus hostis cito ab aduersario valido superetur. Si autem coniungantur vires validae morbo valido, metuendae 1 emper morbi longitudo, sicut experientia comprobatur, pugnas inter validos certatores longas esse& pertinaces. Contra, si vires infirmae copulentur morbo magno, necesse
est, ut cito res finiatur, & ideo huiusmodi casu vires infirmae semper significant morbum esse acutum,& statum esse proximum; ut si morbus sit paruus & vires infirmae potius metuendum de diuturnitate quam de celeritate. Haec ille partim absurda, partim
Ualde obscura & inuoluta, ut merito monitos velim te inores ne ante in eius opiniones descendant, quam singula ad amussim excus serint, multa enim eius errore qui haec ab auctore non tam dictante, quam discurrente excepta,typiS mandauit: praeter rationem, praeterque auctoris mentem inserta arbitror. Ista breuibus expendamus. Vires validas cum paruo morbo conluctas
semper indicare morbum breuem, salsum esse demonstrauimess exemplo quartanae. Illud sane admisimus quartanam salutare cum valida virtute quam cum infirmiore fore breuiore. Sin lethalis sit ut in senibus quandoque propter debilitatem virtutis,&iniuis uenibus propter errores quo firmiores erunt
vires, eo febrem longiore futuram Rationem
787쪽
utriusq; assignauimus. At infirmus hostis inquit ille ab aduersario potenti vegeto cito superatur. Respo deo quartanam quidem leuem esse & tutam, leuem quoniam longa habet, integraque interualla. Tutam, ex se enim iugulat neminem, imoverb a lepra, melancholia , Epilepsia, caeterisque ab Hippocrate & Galeno commemoratis alia stibus vindicat. Est tamen solutu contumax & rebellis: tanta quippe morbis ci humoris e st craia
sities cum lentore coniune a , quantam nepotens quidem vis cito excusserit. Atra enim bilis inter omnes corporis humores maXime viscida est & summe diuturnas sedes facit, inquit Hippocrates, Quod au te quaretanae atrae bilis sint participes hinc probat, quod autuno maxime grassentur, & a quinto & vigesimo anno ad quintum & quadragesimum.
Falsum quoque est vires validas cum morbo valido longitudinem perpetuo minari. . Claudicat altero pede quae in confirmationem assertur similitudo, longa naque inter validos Athletas pugna est, quia valid' utrinque congressus & valida resistentia. Validum
virinque inter validum morbum & valentes vires certamen, sed qui vehementius oppetunt morbi, non iide reluctati naturae, & mutuo agenti vehementius obsistunt, inter qualitates quae magis a stivae aestimantur minus
sunt ad restituendum idoneae. Pari mωdo acutorum violenta promptaque est actio,
788쪽
materiae tenuitas aduersum naturae cona
tum firma infractaque sustinere diu non potest, quanquam est ad nocendum instruetior atque paratior. Interim manifesta se prodit hoc loco c5tradictio in Mercurialis placitis. Nam si morbus quicuque validus cum valida virtute longitudinem praesagit, hanc ipsam praesagiet acutus ut pote validus. Sed omnis acutus breuis natura sua est, ergo posita virtute forti simul erit longus & breuis: longus , propter facultatis robur ; breuis ex
propria natura. Dicendum potius e contra,rlo acutum cum valida qua cum debili virtute
hoc ipso breuiore, quod a pol entiori quam infirmiori hoste citius & facilius edometur. Quod additur necesse est, ut res cito fini. atur si quando vires infirmae cum valido
morbo concurrant, parum distincte pronuntiatum censeo. In lethalibus eerte ane ictibus trasear : in salutaribus pernego: virtutis enim infirmitas mora compensatur. Quare hoceasu non semper infirmae vires acutum esse
morbum significant, nisi pariter lethalem supponamus. Et lethali supposito, non fim- per statum proximum portendunt, nisi sortὰ proximum id appellemus quod nunquam futurum speramus, ta validis enim affectibus vis debilis frequenter ante vigorem concidit at de exolvitur. Vltimo ex virtute debili cum paruo mombo dimicante: perperam insertur diuturnum potius fore morbum quam breuςm, morbi
789쪽
distentia spectanda est, quae si ex breuium
genere, breuis etiam fuerit cum infirma sa- cultate , longior tamen quam cum Valente. Sed hae longitudinis causae laciunt nos instituto nostro longiores, coeteras prosequamur.
Dubitatio quarta. In quo con si iant circuituum incre
CIrcuituum incremeta in tribus consistere Galeni decreto ratum, sanctumque iaccepimus, in anticipatione, longitudine MVehementia. Nunc singulorum causae deci
Causae vel internae sunt vel externae. Quae a de se. cunque circa vi stus formam committutur setiimo errata circuituum ordinem euertunt.
madmodum enim in ipsis quoque isanis deprauata vitae ratio aegrotandi occasionem praebet, eodem , ut arbitror, modo. vel etiam magis in laborantibus ex commis. γsis erroribus fiunt accessiones. Ouodcuque igitur offensionis genus effatu dignum interuenerit, vel circuitus antidipare, vel alios diuersae a prioribus naturae oriri necesse est, a quibus accessionum ordo subuertitur. His Galenus in genere externas causas retulit ad errores. Hi autem vel ad Medicos pertinent,
790쪽
vel ad aegrotos, vel ad assistentes vel ad exteriora ex liberaliore potu vini praesertim
meracioris, ex importuna cibi oblatione, exanimi pathematis, ex propinato die acces sionis cathartico, ex somno circa accessionis inuasionem, inaequalitatem vel augmentum, nunc citius irrepit paroxysmus: alias diutius protrahitur, alias vehementius esseratur, alias in his omnibus augescit, nullo tamen futurae constitutionis augurio. Quamobrem ad internas causas veniamus
Anticipationis causam duplicem agnoscimus, alteram in efficiente, alteram in materia. Efficiens calor est: extraneus qui sensim progressu temporis adauctus materia promptius exagitat. Materia, humor est morbificus qui feruidior, & tenuior redditus celerius excandescit, & proritat expultricem. Vehementiae non alias quam anticipationis causas ponimus. Putredo quidem quo
vehementius accenditur, eo maiores tragae
dias excitat. Humor putridus succensus &incalescens sua acrimonia serit,& serit eo atrocius, quo sese altius in omnes diffundit partes, & quaquauersum excusso veluti freno partium tenuitate permeans, neque Ut antea cohibitus atque coercitus sua vel substantia, vel tetris vaporibus, offendit utrum que cum celeriter in morbis cernitur, celetem quoque morbi motum auguratur.
Longitudinis triplicem causam assignat Galenus, materiae multitudinem, crassiti