Elementa philosophica de cive, auctore Thom. Hobbes Malmesburiensi

111쪽

ra decima tertia, de

IOS LIBERTA s. . Cap. III. naturali imperatam esse demonstravi-

XVII. Item; si neque dividi, ne

que communiter haberi potest, lege na-ttirali institutum est quod sit praeceptum duodecimum ) ut ejus rei usus vel alternus sit, vel uni tantum sorte ad-judicandus , ut ue in sterno usu sorte quoque, quis ad utendum prior fit., jud

cetur. Nam hic quoque aequalitas spectanda est, alia autem inveniri praeter sortem non potest. XVIII. Sors autem duplex est : vel arbitraria, vel naturalis. Arbitraria iula est, quae fit consensu contendentium. Et sita est in casu mero , & sorte, quod ajunt , fortuna. Nar resis est, Primogenitura, Graece κληρονομι α, quasi sorte tributum) S L. Occupati9. Itaque quae neque dividi, neque communiter haberi possunt , cedunt Primo occupanti ue item Primogenito, ea

quae pZtiis fuerunt, nisi pater ipse Itis illud transtuletit prius. Sit igitur ea lex

naturae decima tertia.

XIX. Legis naturalis decimum quam tum praeceptum est, Pacis Mediatoribus praefandam esse Incolumitatem. Ratio enim quae jubet finem, jubet etiam media necessaria. Primiam autem rationis dictamen, Pax est, caetera sunt ad

112쪽

Cap. III. LIBERTAS. - IO9 ad Pacem media , sine quibus Pax esse non potest, sed nec sine Μediatione Pax, nec sine Incolumitate mediatio habeti potest; Est ergo dictamen rationis , hoc est, lex naturae, Pacis mediatoribus praestandam esse incolumi

tatem.

XX. Porro, quoniam, etsi homines Lex natu- in omnes has, &, si quae aliae sunt, ra decima naturae seges consentirent, easque stu- q 0 Haderent oblerVare, dubia tamen, & con QVsi troversiae quotid1e OrIemur, de legum Arbitro. harum ad facta applicatione : nimirum

an quod factum sit, sit contra legem ne ne , quae quaestio juris dicitur : ex

quibus sequetur pugna inter partes, utrimque se laesos esse Oxistimantes. Ad Pacis igitur conservationem quia aliud in hoc casu remedium aequum eXcogitari non potest necessarium est, ut ambo dii fidentes in tertiam aliquem consentiant, cujus sententiae de re controversa statutos esse, pactis mutuis se obligent. Atque is in quem sic comsensum est, Arbiter vocatur. Est igitur legis naturalis praeceptum decimum quintum , Oportere utrumque, de Iure

inter se disceptantium, submittere se alia

cujus tertii arbitrio. XXI. Eκ eo autem quod Arbiter Lex natu-

sive Judex a disceptantibus elaetas sit m de mo

113쪽

IIo LIBERTA s. Cap. III.

minem es ad determinandum controversiam, coΙ-

se .ir ligitur , oportere Arbitrum non esses, sis,' Unum eX ipsis disceptantibus. Nam unusquisque praesumitur, bonum sibi naturaliter , Iulum propter pacem tam tum, & per accidens quaerere; ideoque non possie aequalitatcm illam, a I

ge uaturali praeceptam, tam accurate observare quam faceret tertius. Conti netur itaque in lege naturae decimo sexto loco, nemiuem judicem vel Arbitrum

esse debere suae ipsius caussae.1eae natim XX I. EX eodem sequitur decimorae deeima septimo loco, Neminem arbitrum esse septima ,. oportere, cui commodi vel gloriae spes Asb. rQε aliqua apparet major ex vitioria unius hiab A. partM , quam alterius. Par enim ratiopsismii ab militat hic, atque in lege praecedente. iis ref XXIII. Quando vero de ipso factorendi, ControVersia oritur, nempe an factum

quorum necne , quod factum esse dicitur, HRO j Iegis naturalis est sper articulum II. ut Arbiter aeque utrique, id est . quia rae dedimu conti adiectoria assirmant) neutri credat. octaυa,de Tertio igitur, vel tertio & quarto, Tesibus. vel pluribus credere oportet ; ut de fac γ, quoties aliis signis sciri non potest, sententiam serat. Lex igitur decima octava naturalis, arbitris judicibus facti injungit, ut ubi signa cria facti non apparent, ibi secundum testes, qui

114쪽

6 p. III. LIBERTAS.istrisse parti videntur oepti, sententiam

regant.

XXIV. Ex supra adducta arbitri definitione intelligi porto potest, missi

Ium pactum vel promisum intercedere, inter ipsum ct partes psorum arbiter consitutus es, cujus vi teneatur in gratiam alterutrius partis prommciare; nesse cujus vi teneatur , ad id pronimciambum,s od aessum est, vel aessum es e censeat. Obligatur quidem arbiter sententiam illam serre, quam censet esse aequam

per legem naturae, quae recensetur ar

ticulo IS. Cujus legis obligationi nihil est quod addi possit ex pacto. Frustra

igitur esset pactum tale. Plaeterea si sententiam iniquam serens, aequam eam esse contenderet, nisi pastum tale invalidum sit, maneret controversia post sententiam latam 3 quod est contra Arbitri con tutionem, qui ab eis ita electus est, ut invicem obligaverint se prorata habere sententiam, quam ille pronunciaverit. Arbitrium ergo lex naturae liberum jubet esse id, quod fit secundum praeceptum ejus decimum no

num.

XXV. Porro quandoquidem leges naturae nihil aliud sani, pi aeter dictata rectae rationis, ita ut nisi q iis reo te ratiocinandi iacultatem conservare cone-tiira

Nullum ciam arbiatro pac tum sieri. 1 ex naturae viges

115쪽

III ea quae

rationis

istim impediunt. Regula i

gnosci I O- res, an quod fac- ruri ιμ- mus , sit

LIBER ΤΑ s. cap. III. tur, Leges naturae observare non possit, manifestum est eum qui volens sciensque ea fecerit, quibus facultas rationalis destruatur vel labefactetur, volentem scientemque Legem naturae violare. Nihil enim interest, utrum praeter ossicium faciat quis, an id faciat volens, quo minus officium implere 'ossit. Ratiocinandi autem facultatem destruunt vel labefactant homines qui faciunt ea, quibus mens de statu suo naturali deturbatur, id quod manifestissime contingit Ebriis ct crapula gravatis. Peccatur ergo vicesimo loco contra legem naturalem Ebrie

tate.

XXVI Dicet fortasse aliquis, qui

viderit praecedentia praecepta nuturatia artificio quodam ab unico rationis, nos ad nostri conservationem cic incolumitatem hortantis, dictamine derivata, adeo dissicilem esse deduinionem harum legum, ut elii pectandum non sit, eas vulgo cognitas fore 3 neque ideo obligare. Etenim leges nisi cognitae, non obligant, immo non sunt leges. Huic respondeo, Ver Um esse, Jem,

metum, iram , iambitionem, avaritiam, gloriam inanem, de caeteras perturbationes animi impedire, ne quis leges naturae pro eo Lempore quo pallic nes

inae

116쪽

Cap. ΙΙΙ. LIBERTAS. I I3 istae praevalent, cognoscere possit. Caeterum nemo est, qui non aliquando sedato animo est. Eo igitur tempore

nihil illi quamquam indocto & rudi,

scitu est facilius; unica scilicet hac regula, ut cum dubitet, id quod facturus in alterum sit, jure facturus sit naturali, necne, putet se esse in illius alterius loco. Ibi statim perturbationes illae, quae instigabant ad faciendum,

tanquam translatae in alteram trutinae lancem, a iaciendo dehortabuntur. ANque haec regula non modo facilis, sed etiam dudum celebrata his verbis est,

quod tibi seri non vis , alteri ne δε-

ceris.

XXVII. Quoniam autem plerique 1

hqmines, prae iniquo praesentis com tiινα modi appetitu, praedictas leges quan- gam intumvis agnitas observare minime apti soro in- sunt; si sorte aliqui, caeteris modestio- Ino rom es, illam aequitatem commoditatem η 'que, quam ratio dictat, exercerent, caeteris non idem facientibus, nihil minuS qUam rationem sediarentur. Neque enim pacem, sed certum & maturius mitium sibi compararent, cederentque observantes non observantibus in praedam. Non est igitur eλistimandum, natura, hoc est, ratione obligari homines ad exercitium cc earum

117쪽

O LIBERTAS. Cap. III. omnium, in eo statu hominum, in quo

non eXercentur ab aliis. Interea tamen obligamur ad animum eas observandi. quandocumque ad finem ad quem ordinantur, earum observatio conducere

videbitur. Ideoque concludendum est, legem naturae semper & ubique obligare in Foro interno, sive constimntia, non semper in foro externo e sed tum solummodo, cum secure id fieri possit. Annot. sc) Exercitium earum omnium,

ad p. 13. &c. J Imo inter hata Leges aliqua sunt, quorum inflatu naturali omisi iis, s modo id Pacis, vel sui conservandi cause fat.) L

gis naturalis adimpletio potius videtur, quam violatio. Nam qui omnia facit contra omniafacientes, eripitque rapientibus, requum facit. Contra autem, id facere quod

in pace modus es ct modesti hominis, in bello ignavia es, o sui proditio. Sunt autem leges aliquae naturatis, quorum ne

in bello quidem exercitium demit. Nam quid ebrietas, quidve crudelitas id est, vindicta quae futurum bonum non respieit ) ad pacem vel conservationem cujus quam hominis conferre possit, non inte ligo. Breviter, in satu naturae, Iulum O I usum non ex actionibus, sed ex consilio O conficientia agentium aesiman

118쪽

Cap. III. LIBERTAS. II sfit. Alioquin omne da num homini ill tum, Legis naturalis violatio atque in Deum injuria es. XXVIII. Quae vero leges conscien Violantuμtiam obligant, violari possunt facto, non teges na- solum iis contrario, sed & consentaneo : tvr siquidem qui facit, contrarium putet. qμμηδε Quamquam enim actio ipsa secundum

leges sit, conscientia tamen contra est. consenta . XXIX. Leges naturae immutabiles neo. ct aeternae sunt; quod vetant, nunquam Legra n

licitum esse potest: quod iubent, num 'frg sun iquam 1llicatum. Numquam enam su-buperbia, ingratitudo, pastorum violatio, sive injuria) inhumanitas, contumelia licitae, nec contrariae his virtutes ili, Citae erunt, quatenus pro animi dispositionibus intelliguntur, hoc est, quatenus inforo conscientiae spectantur, ubi solum obligant, & sunt leges. Actiones tamen ita diversificari possunt circumstantiis , & lege civili, ut quae uno tempore aequae, alio iniquae; & quae

uno tempore cum ratione, alio contra rationem sint. Ratio tamen eadem neque finem mutat, quae est pax & d

fensio , neque media 3 nempe animi virtutes eas , quas supra declaravimus , quaeque nulla vel consuetudine vel lege civili abrogari possunt. XXX. Patet ex hactenus dictis, teger

quam nasurae

119쪽

conatur

emplere a

ex naturalis ea dem cum

morali.

I 16 LIBERTAS. Cap. III. quam faciles observatu sint naturae lege , quippe quae conatum solum sed verum & constantem) requirunt, quem qui praestiterit, eum recte possumus JUsTUΜ appellare. Nam qui toto conatu ad id tendit, ut omnes actiones suae sint secundum proecepta natura, ct re ostendit, animum se habere leges eas Omnes adimplendi, quod est omne id ad quod obligamur a natura ratio nati. Qui vero totum id praestitit, ad quod obligatus erat, jusus est. XXXI. Legem naturalem eamdem esse cum lege morali, consentiunt omnes scriptores. Id quare sit verum, videamus. Sciendum igitur est, bonum& malum nomina esse rebus imposita ad significandum appetitum, Vel aVersionem eorum a quibus sic nominantur. Appetitus autem hominum pro diversis eorum temperamentis, consuetudinibus, opinionibusque, diversii sunt ;ut videre est in iis rebus quas sensupercipimus , puta gustu, tactu, olfactu : sed multo magis in iis rebus qua

pertinent ad ad hiones vitae commUnes,

ubi quod hic laudat, id est, appellat

bonum, alter vituperat ut malam 3 immo saepissime idem homo diversis temporibus idem & laudat & culpat. Haec dum faciunt, necesse est oriri discordiam

120쪽

Cap. III. LIBERTAS. I ET diam & pugnas. Sunt igitur tamdiu statu belli , quam bonum & malum

prae appetituum pra sentium diversiitate, diversis mensuris metiuntur. Hunc statum facile omnes, dum in eo sunt, agnoscunt esse malum; & per consequens, pacem esse bonam. Qui igitur de bono praesenti convenire non poterant, conVeniunt de futuro; quod quidem opus rationis est, nam praesentia sensibus, futura non nisi Ratione percipiuntur. Praecipiente ratione pacem es-1e bonam , sequitur eadem ratione , omnia media ad pacem necessaria bona esse , ideoque modestam , aequit rem, myericordiam, quas demonstravimus ad pacem esse necessarias bonos esse mores, sive habitus, hoc est, virtutes. Lex ergo eo ipso, quod praecipit media ad pacem , praecipit bonos mores,

sive virtutes. Vocatur ergo moralis.

XXXII. Quia vero homines eXue - defat, re non possunt appetitum illum irr, quod quationalem, quo bona prassentia quibus, dicto νηφ-rcta consequentia, multa adhaerent imia ' ege β

prov11a mala) prae futur1S appetunt eadem factum est, ut quanquam contentiant qua tra- omnes in laude dictarum virtutum, duntur a tamen dissentiant adhuc de earum na- Hul tura, in quo nempe unaquaeque earum consistat. Quoties enim cuiquam