장음표시 사용
211쪽
t co Commentaria Arist. In Logicam.
6. Aetu. Praeterea probat ex proprijs, ut ipse, ait, de sit sextum argumentum. Nam in
relativis non mutuis relatio termin tur ad absolutu, ergo At in mutuis,quia eodem modo debent terminari omnia relativa. Et confirmatur, quia si Deus per impossibile auferret relationem paternitatis a Petro, Si maneret relatio filiationis in Ioanne terminaretur ad Petrum, sicut antea terminabatur , & ita relatio opposita ad terminationem habet se coco mitanter,& non est ratio formalis terminandi. r. Qu. septimum argum euium. Quia commune axioma est, posito fundamento& termino resultare relationem praedieamentalem, & non alias , ergo ter minus unius relationis non potest esse relatio opposita Probatur consequentia , quia posita relatione opposita non resultat relatio , sed posito iand meto proximo,ergo illud est terminus formalis,scilicet, fundamentum proxi
s.Αννι. Octauum argumentum . Fundamentum proximn m est ratio fundandi relationem,ergo est etiam rat so terminanis di oppositam relat ionem. Probatur c
sequentia , quia illud solum sufficit ad
terminandum, quod susscit ad fundandum , non enim unum album refertur
ad aliud album, quia habet relationcm similitudinis, sed quia habet albedine,& Petrus non refertur ad Paulum,quia habet relationem paternitatis, sed quia genuit ipsum Ratio enim,qua re unum relatiuui a refertur ad aliud, se in per et taliquid distinctum ab ipsa relatione, &in Deo ratio terminandi relationem creaturae , est potentia diuina creandi, ut actu influens.
In hac quaestione metaphysici &lo-
I. ι. Scori ilione Io. qu sitione i.& alii Scotilis ibiti auorum. dem docent,omnes relationes terminari ad absolutum fundamentaliter cuiuscunque sint ordinis. Et Capreolus quaestione 3 articulo a. ad tertium, & Soncinas s. Metaph. quae ilione 3 o. videntur
idem sequi, ut quibusdam placet , quae
sententia placet Suare 2 disputatione 47. secl. a s Et ita explicat illam his propositionibus. Prima propositio, tu relati uis non mutuis ratio , qualest in uno
extremo ad terminandam relationem
alterius non est aliqua relatio oppotata relationi alterius, sed est ipsa entitas,vel proprietas aliqua absoluta re lis termini. Et probatur hoc argumento communi,quod constituimns primo loco in principio quaestionis. Addit tamen acute,quod hoc debet intellisti formaliter, Sc per se loquendo, nam scientia seu amor potest terminari ad ali quam relationem, ut ad obtactum, sed non ut ad oppositam alteri relationi ,
sed se habet obiectum ae si esset aliis uid absolutum, sed de hoc ultimo iamixi, haec non esse relativa, sed absoluta. Dicit secundo, et lain in relationibus mutuis formalis ratio terminandi, non est relatio opposita, sed aliqua ratio absoluta, quae eli fundamentum formale relationis oppositae,& constituit regulam generalem,nimirum illud ,quod est proxima ratio fundandi relationem ad aliud, illud ipsum esse proximam rationem,& formalem terminandi relationem alterius ad se: Vt in Petro ratio fu- dandi relationem paternitatis ad Paulum est potentia generativa. Quod, si
una relatio aliam fundet, tunc non s gerit, ut relatio, nec opponitur relatiisue illi relationi, quam terminat per se ipsam,sed opponi turper aliam relati nem, quam in se nndat. Probat hanc esse monem noltro tertio argumento supra facto, SI S. 6. 7.&3. Feri ara secundo contra gentes rapi - 1. Opi .s te ι I.quam etiam opinionem tenet Niphus in I. disputatione 4. dicit, terminum relationis posse accipi dupliciter. Uno modo ut absolute terminat habitudinem, & respectum sol correlativi,
sicut pater in re terminat tendentiam filii. Alio modo potest considerariterminus secundum quod ponitur in definitione sui cor relativi, ut qua do filius
diffinitur, quod sit qui habet parrem, Festo dcbet terminus e sse aliquid te latiuum,non primo modo. Dominus Caieta. I. parte,q. 3. art r. 3. M. C
absolute asserit relatilium terminari adi elativum. vi igitur Diui Τho. sensum explicemus,notandum es aeum quaerimus,an absolutum, vel relativum te
212쪽
De Praedic. Relat. Quaest. XXXV li I. 1
Maerim R. minet aliud relatiuum non inquirere νερον matris de formali denominatione termini, ut 'in Asel. actu terminat, sed de forma se ratio. ne,quae in requiritur, ut sit apta terminare. Sicut cum quaerimus, an visio
albi terminetur ad album non quaerimus,quae nam sit ratio esse visi , nam est terminus formaliter in actu , hoc
ess,esse resultans ex visione termina ista ad album , quod quidem est ens rationis.Sed querimus,quid sit id , quod
eli in re ut terminetur visio Et dicimus albedinem esse rationem formalem , secundum quam visio terminatur, ad album, eodem modo eum inquirimus,
an paternitas terminetur ad relata uti,
non inquirimus, quid sit esse a pater ritate respectum terminum, nam hoc aliquid rationis est . Sed inquirimus , uaenam sit ratio tormalis in re secunuinquam Sc ratione cuius relatiuum. Vnum aliud respiciat. Et aliqui dicunt elisabsolutum,aliqui vero esse relatiuum, ut vidimus. ni Misur sum. .
r. conclu. Q It igitur prima conclusio: Quando Cina Saa O unum telae tuum definitur ici quod
νee. ponitur in definitione,ut terminus ilialius est aliquid relatiuum, & non absoLeeus D. lutum. Haec conclusio est Diui I ho
Thom ρώL mae i. parte quaestione 4 O. articulo a.
ctra ρνε ean ad quartum ubi sic dicit, Ad quartu di-rivmna. cendum, quod relatio praesupponit diastinctionem suppositorum,quando citaccidens, sed si relatio si subsiliens, non praesupponit, sed secu affert distinctionem. Cum enim dicitur, quod relativi esse est ad alii id se habere, per Iy, aliud intelligitur correlatiuum, quod
non est prius sed simul natura. M auteesset aliquid absolutum,non esset correlatiuum,quia non cst relativum. Ite in creaturis absolutu prius natura istretatione seeudu suu genus, quia relatiuum fundatur in absoluto, funda metu de causa in talibus Prius cli, quam i essundata supra illud ,ergo . Et secundo
Alia, Diis, Contra Sentes capitu νι. ratione secu-D TA.. .d das c dicit: Non potest al: quid intentia emi An gi relative dici ad alterum, inseconiati . uerso illud relative dicuretur ad ipsu, sed res relative dicuntur ad Deum, veote secundum suum ess e, quod a Deciabent, ergo e conuerso Deus relative
dicetur ad creaturas, ergo si relatiuum Lerminaretur ad absolutum , ita quo
verminus formalis , seu ratio formalia terminadi sit absolutum, bene possum ego intelligere, aliquid relative dici ad absolutum sine eo, quod intelligimabsolutum relative dici ad aliud, quia de ratione absoluti no est referti ad aliud. Et hanc eandem veritatem docet D. Thoni. multis aliis tu locis. Vnde r. paric, quaestione 73. articulo et sic dueit. Unde in scibili Se sensibilit, non est
aliqua relatio realis ad scientia de sensum, sed secundum rationem tantum. in quantum istelleetias apprehedit e 1, ut terminum re Iationum scietiar, & sesus, idem enim intelligit Idi Thom. effeterminum & relatiuum. Praeterea probatur illa conclusio: Nam Ar illoteles s. Metap. capite de ad aliquid,& in praedicamelo hoc expresse asserit, seruum esse domini seritu &dominum esse serui dominum , ως
expresse asserit terminum relativo. rum esse relati Et Metaph. tex. 2Ο.
i ta asserit: Ad aliquid dies tur alia perse t duplum ad dimidium,& triplum
ad tertiam partem, i rgo ex Aristote- 'lis sententia formalis terminus relatiui relatio est.
Et praeteri ea probarer rationibus urgentissimis Piimo: Nam relationes di
uinae terminantur ad relativa r ei. o G πιι etia i elationes creatae. Antecedes Probatur: Nam Pater in diuinis non te i ii inatur, nisi ad filium, si enim terminaretur ad aliquid absolutis , seqiteretis r distingueretur ab illo absoluto,qi ia cu 'illo haberet oppositione, coseques esth preticu,ergo dia in diuinis omnia silevnu, ubi no obuiat rc lationis oppositio. Eo sequetia vero,Ρbatur, quia relationes Diuinata creati no differ ut ex iterminis i genere, utraq. n. habet terminu, sed ex ratione finitatis et ifim talis. . Praeterea. Nam huc est differenis a. Roto. tia inter relationem secund im esse . R sectin dum ilici, quod terminus relationis secundunt euhiolum respicit aliud , quo iλ- raticinem termen i - .
213쪽
iisii Commentarii in Arist. Logicam
relationes resp olunt aliud, quod Relativa sunt simul cognitione, sed no ἴ'in', n/bet rationem termini , essent simul cognitione, si non reipice. leave innis , vel obiecti, vel aliquid rentur t sie, ergo . Probatur min Ur, ,hurin movit,ergo rei mo praedicamenta quia si pater retpieit aliquid absolu- .us non tςrminatur ad absolutum Pro tum, supra quod fundatur relatio filia Matur nieq te utia, quia si terminare tionis, bene potest tota essentia pateritur ad aulo lutu, bene posset terminus nitatis eognosti fine cognitione filia nauere τδtionem obicre,causae, I ali- Nonis, quia sunt terminus non est filia
cuius huiusmodi, qu: a haec absolutis tio, sed aliquid , quod est causa illius. 3. RO pet I bene conii enιunt. Praeterea: si termi- & fundamentum, At sie illo intellecto 'us relationia est quid absolutum & satis intelligeretur relatio paternita
enis Sua loquor ile relationem genere, illud tis, sine eo, quod intelligeretur relatio CZ. δbsolutum, ut asserit Suarer, debet esse filiationis: hoc autem quam sit absurratio fundandi relationem, sed nulla dum,quis dubitet ρ Itaque sicut potenratio fundandi generica potest abit M tia visiva terminatur ad colorem, italis, quη sit ali uid absolutum , ergo il- relatio paternitatis terminatur ad filia Iud erit relativum ex necessitate. Pro- tionem formaliter , & non est filiatiobatur minor . Nam fundamenta sunt usque dum sit paternitas,& e conuer mensura, & mensuratum quantitas . so . Et quando definio etiam relativa
actio 3e pastio, sed ab illis nihil potest tert: i ordinis debeo in eoru definitio
abiti ahi, quod sit fundamentum, ergo. ne pone te formaliter relatiuum Probatur minor: Quia ista sundamen- ut in definitione creaturae creatΟ-ta perti uent ad diuersa praedicamenia rem, in definitione serui dominum, &ta, sed a prdi carnentis diuersis nihil po est era. itella bltrahi , nisi ratio accidentis ut Secunda conclusio: Relativa tertri x. Comia. sic, sed ratio accidentis, ut sic, etiam si ordinis, de sunt illa, quae non habent
addas absolutum, non potest esse te ex parte alterius extremi relationem Ruando reminus relationis, quia cum definitur realem ante omnem operationem in- ianvia ma. . relatio, non dicitur quod totum suum tellectus non habent terminum forma antiruasa
, .... - D sit δd δcciden ,ergo. Dices, quod liter in re, licet habeat terminum lan beaι ...
sum' rbitrahitur ratio fundamenti. Contra; damentaliter proxime. Itaque sicut si re minῶν Nam fundamentum, vel dieit quantiis esset potentia visiva, in rerum natura, malem a talem vel actionem, vel passionem, vel de non esset eoior ille re spectus,po' tua iam rationem mensurae,se hoc non , ergo tentia non haberet obiectum formali, dicit liquid abstractum ab illis, sed ab ter, licet esset subiectum illius obteis . fit is albil potest abstrahi, ni si ratio ae- eti,quod est substantia nec haberet incidentis. quia pertinent id la ad diuersa rerum natura aliquid, quod posset tis praedicamenta accident is, Se accidens minare eius respectum , eodem modo quod diuiditur inni ediate in decem relatio creaturae seclusa operatione Praedicamenta, ergo. intcnectus non halaci terminum is μ' . Praetera. Nain relativa dicuntur ad maliter, licet habeat fundametaliter. comi ertentiam, ut pater est filij pater, Haec conclusio patet ex dictis, nam terdi filius est patris filius , sed haec conia minus formalis eth relatio, sed relatio iurientia est respe tu ternunt forma- dominia in Deo cum silens rat Fonis. bs, era o terminus sermalis eit relati- non habet esse, nisi per intellectu actu - . Rus. Praeterea, Inter patrem & filium referentem Deum ad creaturas, ergo telativa opeositio, sed absoluta no non ei illa ratio formalis termina a Oppouuntur ἔς latiue, ergo ea, qtiae rem di seclusa peratione intellectus. Et si latiue oppo Dutus sunt relativa Oppo dicas cotta. Nam D. Tho. de potentia Gιuais. filio. n. relativa est qu da in eo possibili quae itione . articulo .lo. dicit, huncias diuersor si relativoru respectu eius terminum, dominus, tria importae , dem, quae quidem ex eo est, quia foria scilicet potentiam coercitiuam, subdia Rario. M lucr Fespiciuntur, ergo. Praetoreae torum,ordinem ad ipsum, D ter in
214쪽
tionem ordinis ipso itim,ilute ivtur erisgo significatio huius nominis in Deo quantum ad terminationem,& potentiam , ergo dicit reperiri terminationem in Deo sinu formali relatione. Respondetur ex Caietano, quod terminatur fundamentaliter prox inae, O n vera tis eae ro formaliter. Et terminare fundamen iam . taliter nihil aliud eli, quam respiciali uid, ut fundamentum termina formais.Terminare sor maliter est, respici, ut terminus formalis talis respectus, ta hoc non est in Deo seclusa operatione intellectus. Sed contra: nam illa relatio creaturae est realis, ergo habet ImpNIn in terminu realem Negat, sed susscit ha- ων satisι. bere extremureale seclusa operatio ne intellectus, quo d terminat materialiter, defundam et aliter, non vero formaliter. Vnde aliud t sh esse exrtemum, aliud est esIe terminum formali ter. Ad primum enim susscit,esse aliquid reale, & habere fundamentum proximurelationis, quae est formalis terminus. Ad secundum vero requiritur, quod si ipsa re alatio formalis. Eisi rursus dicas, ad relationem realem est neccssarium terminum esse realem , sed relati o creaturae est realis, ergo terminus est realis, respodetur, quod ad relationem realem sat fuerit extrema esse rcalia, se a terminum pro materiali e stea liquid reale, ut postmodu videbimus. Ex quo patet salsam esse ctiam sententi alii Ferrarae ubi supra, Qui ait relatilia terti j ordinis a parte rei habere terminum reale absolutum,in de fimi tro-De vero habere terminum relatiuum, qaia omnis relatio unicii tantum ter. minum habet, ergo vel debet esse relitii; una, et absolutum,& non modo relatauum modo absolutum, ergo si in re terminus est absolutus in definitione erit absolutus,& e contra Nam per' illud, quod in re respicit definitur, sedi . in re respicit absoluti im , ergo definitur per aliquid absolutum,& si definitur ver alicuid relativum in re debet resplcere aliquid relativum. Sequitur
secundo, sallam esse illorum Iemenis um itam,qui dicunt,relativa tertii ordinis terminari ad ab Iolutum , re lamia ve-ic alia ad relatiuum,qura sequeretur, alia Pria.
quod relatio in communi term naretur ad aliquid abstrahensa relatilio, de absoluto, quod nullum at .ud est, nisiens,&ita terminus relationis in communi esset ens, quod est falsissimum, ut de se patet, quia est superius ad relatiuum, ergo non poteli esse terminus.
Λ D primu respod. alsa liquibus tela Lxtione diali poni formaliter posito fundamento eius proximo alii respondent quod denominat relatio Deum dominum, licet, non sit formal ter seclusa operatione ita tellectus . sed de his supra latissi ne disputauimus dum ageremus de uniuersalibus, & de existentia entis rationis. Et ideo quia censeo ens rationis non esse formaliter, nisi sit eius actualis co Cnitio, respondetur, quod relatio tertii ordinis terminatur materialiter ad aliquid ab stilu- tua', non omnino, sed quod est funda mentaliter proxime relatiuum, tiaraliter vero non habet terminum, seu ut
melius dicam non habet terminu formalem,nisi quando existit relatio dominii Sicut ut dixi, si esset potentia visua in inundo , seis seu lus communis sine lens bili communi terni inaretur quidem potentia vi sitia, te sensus conamunis ad sensibile per accidῆς, seu ad
commune, tro. tanquam ad obiectinii
eius formale specifieati mina, sed tanquam ab obiectum sectindaritim seu per accidens, quia i ita potentia potest
illa obiecta cognoscere, eodem modo rotatio, tertij ordinis terminatur rdDctam, ut ad id quod materialiter reiicit, non ut ad terminum formalem suum,quia non specificatur a Deo, seda creatore, seu a domino, itaque habet in re materialem terminum non formalem , licet habeat extremum reale. Ad secundum respondetur,quod relativa unum non est finis alterius, quia nullo modo est causa, nec unum relatiuum definitur per aliud relatiuum quia haec dictio, per denotat a I quod genus causae, ted de fi utur ad aliud ,ita quod ly, aliud,pi a ciserationem
215쪽
Ad tertium dicemus quaestione sequenti, ubi di seu tabimus, an relatiuum in communi babeat terminum ,& quomodo. Ad quartum patet ex prima &ω-e indaeonclusione , & ex corollariis
primae. Semper enim terminus sor-- malis relativi est aliqii id relatiuu, siue dis di nitur relatiuu siue du a patieret est ilicet non se per haec formalitas illi competat,nis opera in te intellectu. Ad quintum argumentum Pro opinione suarea respondebitur, quastione sequenti. Ad sextum,pt eadem opinione respondetur ex dictis, quod terminatur materialiter ad absolutum , quod est fundamentum proximum relationis , quae est formaclis terminus oppositae resationis. Casus autem positus ellim- possibilis,quia una relatio realis sine alia esse non potest, sed si admittatur terminabitur adcillud lubiectum, ut ad
terminum materialem non vero formalem , nam tunc no habet formalem terminum Et si dicas, Formalis terminus e I ,qui terminat, distinguo, qui terminat relationem, ut id, a quo specificatur, concedo,qui terminat relati
Ad septimum respondetur, quod tu
Iud axioma sumit terminum materia- Iiter & causaliter non formaliter . ad terminum enim Armalem non resultat relatio, sed terminus sermalis includit rc lationem. Ad octauum respondetur, quod iuIud,quod susscit ad fundandam rei tionem non lassicit ad terminandum illam sormaliter, bene iamcn materialiter, vidultum est. Aliud enim est eia causam relationis creatae de aliud esse terminum formalem illius Nam primum est fundamentum, secundum is opposita relatio. Et quando dicimus unum album referri ad aliud, quia habet albedinis unitatem, explicamus causam reserendi veluti essicientem. Quando vero dicimuisunum album referri ad aliud,quia habent relationem si utilitudinis, di explicamus rationem formalem referendi, di formam , per qua refertur, di lupraductus auror con
siderauit fundamentum relationis, Screferendi,& non cosideraturi causam formalem referendi. Petrus enim nore fertur ad Paulum formaliter .
quia genuit illum , sed ea utiliter Se
fundamentaliter. Formaliter autem refertur,quia habet relationem pater. nitatis. Eodem modo Ioannes non rein
fertur ad Petrum formaliter quia genitus est, sed quia habet relationem filiationis.Et eodem modo Ioanues no teria minat formaliter relationem paternitatis,quia genitus est, sed causaliter, &formaliter terminat, quia habet relationem filiationis. Et idi m est dicend si ex Parte patris Unde videbis, quam sine Aristotele & fortibus rationibus ille autor conuincitur in his Metaphysicis quaestionibus. Uide plura de hae
quaestione apud Caietanum . Parte. quaestione t3. articulo . ubi eleganter loquitur.Et ita haec sint satis.
Vtrum relatio in communi habeat Cau νεκα terminum, se quomodo censi matur praedicamen
T in hae quaestione multi- i. sonplex est dicendi modus ab Solum maeutissimis logicis, & me- --emE
candam. Quidam dicunt praedi eam en- M. n F εδε tum relationis diuersum esse ab aliis,& ωαῶ Ioas ideo diuersam eoordinationem habere Ime v. speeterum,di generum , quam ch rem mωm si dicit constare ex duobusgenerali ssmis pux sa et partialibus quae unum totale generalis 1 etaia ex simum constituunt, quod in aliis praedi- a ob. se
camentis non reperitur, quia tota esseis radius muti a relationis in communi est ad aliud, pa tu.& ita ex necessitate debet exigere coria relativum,ut illud correlativum terminet relationem. Et quia ratio terminandi relatiuu est relatio, sicut rc alio in comuni
216쪽
De Praedic. Relat. Quaeli. XXXIX. 16s
rnuni non potest absolui a termino, ita nec potest absolui a correlativo. Et cust argumentum: diam relatio incomnatim,& suum correlativum conueniunt ei Ientialiter in ratione relationis,
ergo potest abstrahi ab illis concc-ptus relationis,& sic non erunt genus generalissimum , ni gant consequentiam , quia conceptus relationis non
potest abstrahi sine correlativo , ad quod dicitur, se ita illa est summa alta Eractio, seut sensus tactus N potentia visua sunt in praedicamento qualita. tis Et ouanuis abstrahantur omni pos-sbili abstractione,non possunt non includere ex parte obiecti qualitatem specificatiuam illorum , & quae est in
odem praedicamento, S: illa maxima, a quacunque essentiali conuenientia aliquorum possum abstrahere urum conccptum communem illis, intelligitur in absolutis, non vero in relati ut S.
D Tho νυ Et hec set etia potest cofirmati ex illo
bi dicit, quando dicitur relativi in communi esse,est ad aliud per lx, aliud intelligiter correlatiuum, sed relativi in communi esse est ad aliud se habe., MAErgo habet correlatiuum no superius nec inferius,ergo aquale, S: illud aequale debcr pertinere ad praedicametum relationis , ergo pra dicamentum hoc ex necessitate duabus partibus corii of ν- sat. Et si dicas, illa duo generalissima, in m partialia, vel sunt ginus, vel specie , sua μνε it spondet tanquod sunt genus,& quodlibet illorum praedicat ur de suis mis-riotibus,quid ditat lue. Esterum ex necessitate sunt duo , ut terminentur ad inviccm,iao ergo faciunt unum genu S, t palics eiusdem gelacris , sed faciunt unum pra dic: mentiam, S hac iatione vocantur generalissima partialia Ego vellem,quod haec sentetulae L set picbabilis, sed mihi ingerit maxi. mam dι ficultatem, N ideo arguine tor εμώμη eontra i Ilam. Nam illa duo gene ratiss- re Ara ina, quae constituunt praedicamentum p u. relationis totale,quod vocant ipsi constituere unum generalissimum totale, vel differunt euentialiter , vel non . I Rariis. Si non differunt essentialiter erunt idem essentialiter , di ita non erunt duo genera, nam genera ex necessitate
debent differre essentialiter , si non sint subalternatim posita. Si differunt essentialiter , ergo habent diuersas diffinitiones, sed hoc est impossibile , quia cuiuslibet propria distinitio est haec, relatiuum est, cuius totum suum esse est ad aliud se habere , nec pinest fingi alia , ergo non d i .erum essentialiter, ergo non sunt duo
Pratcrea loquor de quolibet eo- irum seqrsum , vel illud praedicatur de omni contento in recta linea , vel non. Hoc secundum dici non potest, sui a quodlibet contentum in recta linea est relativum Quod si praedic
tur est gen cratissimum , quia genera-
liminum est illud , quod sub se omnia
contenta in praedicamento comprehendit N ipsum a Mullo alio comprehenditur, de est praedicabile de illis inquid,& , ni uoce, Et idem argumentum potest fieri de alio partiali generalissimo non ergo ambo faciunt unum genei aliminum. Praeterea,quodlibet eorum determi 3. tario. nat rationem entis per modum relatiuum , ergo quodlibet illorum est generalissimum , & nihil illi dcficit, ut si complete determinans ens , ergo non potest esse quid partiale , & ita erit gen elatissimum torale , nec possunt dari duo generalissima relationisto alia quia nullo modo possunt differre se ipsis, cum habeant eandem dissiniis
Praeterea: Nam quodlibet istoru est relativum reale finitum uni vocum c plutum, ergo conueniunt in ratione relati ut i eati s finiti &c. sed hoc est conuenir e in generatissimo,ergo conuenit in generatissimo si datur,no ergo possunt esse duo generalissima. Ideo hac explosa opinione etiam si ex nostra faurilia originem duxerit. Alii ei uidem scholae dicu ut laeundo ad supra dictam dissicultatem expli 2 . Iot. candum, quod relatio in communi habet terminum,& ille terminus,non est
aliquid quod sit directe in praedicameto relationis , sed in directe , quia est quid i inperfectum, unde reducitur ad
217쪽
ad hoc praedicanta tuum , 'sicut pun- R. a timi ctum ad praedicamentum quantitati S . ν δ δε η Mur Hrcopitia o mihi non placet. Et ra-a cte is rio est, quia licet terminus, ut sic,
praceame ut quid immiticium , & sit quidam
to retino- modus relationis ipsa terminatio,caenis sed in- rerum haec terminatio impossibile est, a νιδε. quod reperiatur,n, si in relatione, sicut licet bicctuin torminare potentiam vi suam , seu albedinem terminare
actionem videndi sit modus quidam. ipsius , impostibile tamen est , quod
illa terminatio N modus reperiatur , sitimν. disi in ratione formali obiecti potentis vi suae nimirum in colore . Ergo si xelatio in commimi habet terminυm, ita quod termi Letur ad aliquid impossibile est, quod illa rerminatio reperiatur, nisi in relatione, quia , ratio terminandi relationem cst relatio &non absolutum. Iunc se, ergo si relatio in communi rerminatur ad aliquid, ergo illud formaliter est relatio , quia est ratio λι malis terminandi, vel ergo illa relatio est aequatis ν vci stir
rior, vel inferior relatione terminata .
Non potest dici secundom,uel secunduerit ergo aequalis, 3e sic erunt duo praedicamenta, vel idem erit ratio tirminandi se ipsum, quod est impossibile ,
nam paternitas , non potest i sse ratio, quare ipsa fit terminus sui ipsus Et rurius, nam idem erit te in inus sui ipsius ,
quod est impossibile , alias non erit re- ηδε πα- latio realis.Itaque in hoc fallitur haec Μν opinio , quia existimauit rationem facis vi p. termini in relativis, seu ipsam termi .ia nationem reperiri extra relationem , quod e s allum in opinione acutissimi magistra D. Tho . Sent. Tertia opimo in hac parte esse .let,s - quae a I homasti s etiam defenditur,ia mi relationem in communi habere t cr-minum , sed iii actu quidem signato ,
non in actu exercito Sicut enim dicimus demonstrationem duabus debere conflare prani nis, S tam e n in comis mun .ncn habet duas prν mistis in actu exere ito, leo in actii signato: ta relatio cum dicimus , qt. Dd habet terminum, non intelligitur in actu exercito, sed.in κινriori csse cocepto& signato. Sed nec opinio
hac veritatem habet, si dicat in eo m-
mimi habere rerminum. Nam quando dicimus, quod habet terminum in actu signato,cum terminus debeat esse relatio, vel ille signatus, & conceptus ter
minus est aequalis,vel inferior, vel superior,debet certe esse equaIis,ergo ersit duo praedicamenta relationis, Κ: redibunt eadem in conuenientia,qtrae supe
rius adduximus. Alij dicunt, quod habet terminum in consulo. aliorum.
Sed idem quaero de isto termino it - Reνι- .consula, an sit aequalis, δέ tunc erunt duo praedicamenta , quia terminus in is confuso cognitus & acceptus poterit ex pliciter,& elare copnsci, & sic eum sit aequalis generalissimo erit aliquid generalissimum , 5e resultabunt duo praedicamenta. Dicunt aliqui praete- s.femoria
rea, quod eadem mei relatio in coinmu pe- μιν.
ni concipitur , ut terminus sui ipsius, no quidem in re, sed in dc finitione. Sed liac est peior opinio . Quia ut dicit Dinus Thom. supradicta quaestione 4 o. re Iatio in sua ratione dicit distinctionem , quia est cuius totum suum esse est ad aliud, de illud alliud est correlatiis Llim, quod debet esse distinctiim ex necissitate, &in relatione rationis eiusdem ad te ipsum , etiam formaliter extrena a sunt duae relationes. Nee in prae sen σφε tentiatum volo adducere opinionem rem .
corum,qui dicunt habere terminum in π fumii communi, sed absolutum,quia hoc ex- -- factusti m est quaestione praecedenti, flemaiora ex hac opinione sequuntur in- conuentia. Vt igitur qnod sentiam e
simum praedicamenti relationis nuI Conna ν tum habet terminum sibi adaeqnate cor tatas vim. respondentem, per quem di finiatur nec explicite , nec implicite , nec in actu signato , nec in actu exercito loquendo determino in communi . Hae e conclusio est communis inter metaphysicos,& logicos. Idens tenet Diis uus Augusti mis lib. cathegoriarum Ex pluam capit. in. Vbi fic dicit specialiter, tu re Deus D. Cular: ter , ut hae cathegoria mani- Ast. 1llus digno Darei ν , non recte diei ad
218쪽
De Praedic. Relat. Quaest. XXXIX. 1 gr
aliquid, nisi cum singulare ad singula re refertur . Quae sententia sic explicanda est, quod semper relatio in par 'siculari habet teriminum , incommuni vero no, quod magis inferius ex plicabitur. Et istam sentetia ita resert Scotus .dillinctio. xi. Tenet illam Albet tus's metaphysicae tractatu I. capit. 7.& in praedicainento ad aliquid, Simpli- Prob. l. - cius & Boetius. Et probatur conclusio: Nam sequitur ex necessitate, ut sapius repetitum est, esse duo praedicamen. ta relationis , hoc autem est falsum, ergo & illud, ex quo sequitur. Proba tur sequela, quia ille terminus in opinione Diu. Tho m. si datur debet e Die correlatiuum, & debet habere relationem , nam haec est ratio terminandi correllatiuum , & illud relativum ex necessitate debet esse aquale generalislano , ergo cum non contine
tur sub illo constituet aliud prae picamentum. Hoc autem falsum est, quia . solum est unum praedicamentum re lationis, ergo. Praeterea, sicut gene rati stimum refertur, cum sit vere rei tiuum, si datur terminus in communi , ita rursus ille terminus cum sit vere relativum reseretur ad generalissimum ,
. . & non continebitur sub generali stimo, nec erit idem cum illo, ergo habebitalia inferiora sub se quia impossibile et dari generalissimum, sine inserioribus , ergo constituet Aliud praedicamen in m . Dicure vero , quo) ibi solum, est ratio termini sine relatione , falsum est , quia ratio termini habetur in relatione , ut suprad tum cst, ita qu d est impossib le terminie sine relatione , quia r clatio est ratio terminan-3. di Praeterea, illud correlatiuum piaedicabitur de omnibus, de quibus praedicatur generalissimum, quia habet eandem essentiam , ergo erit idem cum generalissimo , & quid ditatiue praedicabitur, Se non erit distinctum , ergo
non erit terminus, nam terminu S rei
tionis realis quid distinctum debet esse a relativo,quod terminat. Praeterea: A. Si relatiuum , quod est genus generalissimum refertur in coi vel resertur ad terminum eiusdem rationis, vel diuerissae . Si eiusdem rationis, ergo potestabillis abstrahi unus conceptus relati-itus , quia ab omnibus eiusdem rationis Obiectis, una ratio communis P
test abstrahi. Et tunc de illo conceptu abstracto quod est relatiuum , inqui
rana, an habeat terminum, & seqrier tur id e inco ueniens si uero refertur ad terminum diuersae rationis, ergo cum sint relati ita diuersae rationis, non erue generalissima , quia conuenient in aliqua ratione superiori, relatiua . ergo di h sc argumenta conuincunt etiam determino quacunque ratione cons-deretur , siue in exercitio, siue in actu signato, siue explicato, siue implicito, dummodo sit terminus adaequatus . Nam in adaequatus esse no i potest , quia omnis res, Quae ad aliquid termi- natur in seipsa debet habere t minum adaequatum, praecipue, si sua essentia sumitur in ordine ad illud. Sed contra conclusionem argumen- α νυπι tor; Nam relativum in communi, seu tra Μυrelatio essentialiter est relatiuum , er- ι ucis. go illi conuenit dissinitio relatiui , sed relatiuum est , cuius totum suum esse, est ad aliud se habere, ergo relativum. in communi habet terminum sibi ata
aequatum. Probatur minor ex communi definitione relativorum . Et quia Diuus Thom. supra dicta quaestione o .dicit, quod cum in definitione r latiui dicitur , euius totum suum esse
est ad aliud petiy, aliud intelligitur
correlatiuum , quod debet esse disti cium . Et confirmatur hoc argumen tum : Navi generalissimum, vel est ad se, vel non cit ad se. Primum dici non potest, quia erit absolutum, ergo secundum cst verum. Non est ad se tu habet elle aliquod ,ergo ad aliud, Se illud aliud est terminus , ergo totum suum esseeil ad terminum in communi Re spondetur ad hoc argumentum ab ali- Soluti quibus,quod ad aliquid significat relaia C u .
tionem in esse concepto , quia unIue
sa alia non sunt in rebus , sed solum in intelicctu, & relatio in esse e sincepto nou habet terminum , sed solum in
exercito. Ita videtur docere Calet. in logica capit aliquid. D loco citato primae partis. Sed nec hoc placet, quia: relatio F Oncepta v. g. patcrnit xx t ii RHov. forma
219쪽
i 6 8 Commcntario Arist. In Logicam.
forma inentialiter, cuius essentia est constituere resatiuum , sed essentia re- Iatiui est habere terminum, ergo etiam
relatio in sui ratione includit ordinem ad tetminum. Impossibile est enim effectum formalem ordinem ad aliud dicere, & lHinc ordinem non includi informa, ut i a ratione referendi ad aliud,& qui intelligit essentiam paternitatis, ex necessitate intelliget ordinem
ad filium,quia ordo ad filium est de esissentia paternitatis , & per hoc dilhin. . guttur a filiatione, praeter quam quod ad aIiquid, ut notat Caietanus in principio supradicti praedicamenti significat relationem, ut exercitam , &n In 1.luriε ut conceptam. Et ideo res Rondetur, AMO. ηεν. quod definitio relationis , secundum
quod est generalissimum,est haec, cuius totum suum esse est ad aliud , se id in ordine,ad quod diis nitor terminus est
eius. Caeterum non est terminus eius
corte spondens illi in tua uniuersalitate .sed correspondens illi in suis inferioribus. Est ergo de essentia relativi , quod totum tuum esse eius sit ad aliud, sed non est deessentia eius,quod in uniuersali habeat terminum , quia ut sit sua essentia relativa& ad aliud , suta ficit quod in inferioribus habeat ter
minum. Et huius rei varia Pos Iuni ad duei exempla. Nam pro postio est oratio verum, vel falsum fgnifieans , &tamen in communi non significat veraria ιπε- tum vel falsum .Et etiam dicimus, quod
D ad να- albedo in communi est disgregatiua vi Hirandam sus, Stamen albedo in communi non πιν raram potest disgregare visum , sed ideo dicitur,quod sit disgregativa visis, quia est talis essentiae, cucd in parti ulari
disgregat visum, ita relatio in caminu ni seu relatiuum disso itur, quod totum suum e sis sit ad aliud, non quia ibi' aliud respiciat tanquam adaequatum terminum, sed qi ia est talis naturae,
quod in particularibus & inferioribus velationibus resertur ad aliud, & habet terminum. Itaque relatio in communi est ratio referendi ad aliud in particulari, & relatiuum dicit in concreto hanc rationem referendi in pariaticulari, sicut propositio in communio significat verum, vel falsum, id est, importat rationem in eone reto seeundum nam inferiores propositiones signicant verum vel falsum . Et hoc exemplum non habet verum in omnibus ,
quia propositio in communi terminum habet, & non habet istum iterminum relatio in communi, ergo in communi habet essentiam relationis , sed non respicit terminum . nisi in particu lari.Sed dices contra hoc: Nam poten- Ins tia. tiavisiva etiam si incommuni no exerceat actum cognoscendi, sed in singulari , quia actiones sunt suppo sitorum, sed in communi concipitur in ordine ad suum obiectum , ut virtus cognoscit tua illius, licet actualem cognitionem in singulari exerceat,& ponitur in eius definitione obiectum adaequatum: ergo similiteri, licet actu habere exercitium
retiationis non conueniat, nisi particu laribus relationibus, sed tamen concedendum ex necessitate est,quod relatio incommuni habet terminum in ordine ad quod definiutur. Et confirmatur Αρτναν haec ratio, quia paternitas non exercet in inmacitam referendi subiectum ad filium , ni si in particulari, & tamen diffiniatu ern communi in ordine ad filium , ergo idem prorsus erit dicendum de relatione incommuni. Respondetur huic argu i. mento, quod quia paternitas est quaedam particularis relatio, &specifica, non praehabet in se omnem rationem relationis, ut superius generi cum . Et ita oppositum relatiuum de facto hais Dain. --bet, qua propter diffinitur in ordine ad cra in o filium, licet exercitium referendi non eam
habeat, nisi in indiuiduo,quia est forma istis,
quaedam ex natura sua producta , ut ad ω relatia
filium referat subiectum, sicut est facta neminbe producta potentia visiua , ut videat coloratum, licet sit disserentia, quod is ut M. color respicitur, ut finis a potentia via fiua, filius solum ut correlatillum, quia respectus non est operatio, sed aliquid per modum actus secundi, & operationis. Sed relatio quae generalissimum est cum abstrahat ab omni particulari r latione non potest habere relationem sibi oppositam, quia omnis relatio sub illa continetur, ut in serius subsuperiori suo, Se ita abstrahit ab omni ratione
oppositae relationis , unde non potest habere
220쪽
'habere terminum nec in exercitio, ita
ut ipsa in se exerceat respiciendi actu, quia hoc est singularium,nec potest habere terminum adaequatum Per quem
dissiniatur, quia hic debet ex necessit te esse distinctus ab illa, quod non potest fieri cum sub illa comprehendatur omnis relatio, sed dissinitur per hoc,
quod sit res quaedam, quae in suis ius rioribus habeat terminum, di per hoc habeat hanc essentiam,quod totum suux.Solutio. esse sit ad aliud se habere. secundo re spondetur his argumentis, quod relatio est cuius totum suum esse est ad aliud se habere,quatum est ex parte sua,
nam etiam concepta & cognita in conam uni etiam concreto si haberet terminum referretur ad illum, sicut paternitas,seu pater refertur ad filium, sed si
non referatur, nec habeat terminum
adaequatum, non est ex parte sua, sed quia implicat esse illum terminum ex eo , quod debet esse relatio , α nuula relatio , potest esse aequalis generalissimo , sed necessario sub illo
contenta, quia generalissimum cuiuscuque generis omnia continet, quae sunt AIi1 disia illius generis. Et si rursus tertio arguas, cultas. quia relatio in communi determinat rationem entis accidentalis ad esse huius praedicamenti per ly,esse,ad, ergo I. Resp. habet terminum nutus respectus Respondetur,Distinguo antecedens, quatum est ex parte sua, fateor, quod respieit terminum, ita quod habeat correla- a. Resp. tiuum sibi correspondens, nego. Vul secundo respondetur,quod habet terminum in particularibus relati uis . sed Alia dissi- eontra argumentor quarto. Nam rei cultas e tio similitudinis est relatio inferior getra concI. neralissimo,& tamen non habet terna i-num,ergo. Probatur minor, quia relatio similitudinis in communi non habet extremum sibi oppositum, quia omnes similitudita es sunt eiusdem speciei,& ita non potest habere relationem opsolutio. positam. Respondetur , quod sussicit, quod similitudo in indiuiduis habeat
terminu, ut sit verum, quod asserimus. Quinimo ex hoc confirmatur nostra
conclusio, quia sicut relatio similitudinis, est vera relatio & loquimur de re.
latione similitudinis,quae eit in duobus albis & tamen non habet in communi
conceptu specifico correlatiuum , sed hoc habet in particulari, ita potest relatio in communi esse vera relatio, Senon habere terminum in communi. Ex hoc infertur, quod relatio habet termi Corollar num saltim in particulari .Et probatur, quia, ut constat, ex omni dc finitione relatio totum suum esse habet ad aliud,& non habet in communi terminum,
ergo debet illud habere in particulari.
Et quarto argumentor Contra conclusionem, Nam sequitur, quod accidens DissicuLsit relatiuum essentialiter, consequens '
est absurdum, ergo illud, ex quo sequitur. Probatur sequela, quia in suis inferioribus refertur ad aliud, & habet tetminum, nana praedicament una relationis est sibi inferius,& in his, quae cominentur in praedicamento relationis,accidens habet terminum. Respondetur, Solutio. quod relatio in suis inferioribus, ut relatio est refertur. At vero accidens nore fertur in suis inferioribus , ut accidens est,nam non re fertur in suis inferioribus. quae continentur in praedicamento qualitatis, S quantitatis. Quinimo paternitas, ut accidens est, non reia
fertur,sed abstrata ita relativo, &absoluto Sexto. A quacunque essentiali eo. Dissicia Iras uenientia potest abstrahi unus conce- graui .ptus, qui dicat illa in essentialem, sed
omnes relationes,quq continentur sub i ii generalissi nao, conueniunt essentialiter in hoc , quod reseruntur ad termionum, ergo potest abstrahi unus cone eptus relativus, qui reseratur ad terminum, sed talis est conceptus generali csi inum refertur ad terminum sibi aequalem Respondetur, quod habere terminum adaequatum est praedicatum essen soluti i-tiale inferiorum relati uolum, ut sunt nox3nsii. relationes particulares, quamobrem, non potest esse praedicatum generalit simi , quod abistrahit a particularibus relationibus, unde non conuenit generalissimo in se, sed in suis inferioribus. R elati ira en im peculiaria habe ni correlativa opposita, non vero potest genet alissimum habcre correlativum Oppositum, & ita no potest habere icrni insiincommuni. Nam cum ille terminus deberet esse relativus Et cum genera