장음표시 사용
301쪽
a 3 6 Commentarii in Arist. Logicam,
modi aptitudo proxima eli qualitas, maxime,quia actiones phusices inraliter loquendo , lem per specifican tur aqualitatibus, ergo ui gene re causae finalis erant priores qualitates. Se d priDoctr. D. ma solutio est melior . Vide Diuum Tl, obser Thoruam pro illa prima parte quaeua ada. stione quinquagctim aquaria, articulo primo, isquentabus, ubi ex eo, quod actio est actualuas virtutis, sicut cise est aditialitas citentiae, inscrt angelum& creaturam quamlibet no esse suam operationem, quia quod non eli a ctus Purus, non potest cise lua actualitas &consequenter nec suum csse . Et cum essentia importet ordinem ad esse, necessarium est ponere aliam potetit lana distinctam ab essentia, qua ordinetur angelus ad operationem, quia potentiae penes actus distinguuntur, de iste& operatio sunt distincta. a. Coiici. Secunda conclusio, Conuenienter Aristoteles in lar ipsit hoc prs dicame- tum de qualitate & quali. Ratio est v-na communis, ut innueret, quod qua-Plures ro litates propriae ponuntur in praedicanes quare mento, qualia vero reductive, ut D. Arist. ln- pra ex D Ihom .dccidimus,ideo prius scripserit qualitatem, secundo vero loco qua- hoc prae- lem cotistituit. Praeterea,quia apud an dicam et u liquos philosophos, non erat unani- de qualia nus Icntentia in admittendo qualia . teia qua- Nam quidam qualitatem admittebant Ii. alii qualia in praedicamentis. Et ut A ristoteles comprehenderet haec omnia inscripsit de qualitate & quali . Tum etiam , quia licet aliqua qualia nomina habeant imposita , quibus signi ficentur, non tamen omnes qualitates habent nomina, S aliqua do qualitates habent nomina & non qualia. Vt autem Omnia & comprehenderet di significaret , dixit de qualitate &quali agendum fore , Facile erit alias
3. Conci Iertia conclusio, Sumendo qualita-Propria , rem proprie, ut ad hoc praedicameniadi essetia tum pertinet de qua re vide Ar illo-lis ro prs telem 1 . Metaphysicae capite de quali dicameli ratio propria di cssentialis qualitatas qualitatis duobus modis explica inr a D Thomaquae. Primus modus habetur l. p. q. 28. articulo a. ubi dicit, rationem qualitatis , ut est generalissimum habere duo Micut S i eliqua omnia genera accidentium Alterum est ratio communis ac- I. explicacidentis, ex hoe eit inesse subiecto ι tio ex D.
quia accidentis esse eli inesse , intelli- Th. contigitur aptitudinaliter. Alterum est pro nens do-pria ipsius ratio , seu modus consti- etri ira mitiuus huius praedicamenti,& deterna i- rabilepronatiuus ac ei dentis Ll ille modus acci- coclusio-pitur per ordinem ad subiectum , dcne.
est qnod sit dispositio subflantiae. Ubi
intro artificio naturam qualitatis explicuit. Et quia diis nitiones demonstrari neque ut, sed explicari R declarari D Thom.considerauit in omnibus qualitatibus, quod proprium eit illarum,& illo relicto assumpsit, quod est commune. Et hoc dixit esse qualitatis e sunt iam. Sicut si aliquis vellet eoiligere rationem animalis consideratis omnibus animalibus, & exclusis propriis illosum,optime in serret id.quod remandi, rationem esse animalis, nimi rum quod sit vivens sensibile, quia in hoc omnia animalia conueniunt, ut in primo piae dicato & ratione inquatum talia . Et quia qualitatis species omnes conueniunt in hoc, quod subiectum disponunt,diuersm Ode tamen , ut videbimus in earum enumerat IO- De D. Tho. dixit,qualitatem esse dispositionem .Est autem dispositio in genere ordo habentis partes. Ordinare ergo subitantia in se ipsa, est propria roqualitatis , quod est disponere subiectum: ex quo postea sta dispositio seu qualitas determinatur ad suasis cies per diuersum modum disponendi, &ordinandi substantia in se ipsa, de hoc est qualificare substantiam in te ipsa,& hoc est qualificare substantia Sic
en: m ratio relationis propria constitui via praedicamenti relationis est ad, reale, a quo tanquam ex modo determinati uo entis & ente resultat ro relationis, eodem modo ex ente δέ mo ,
qui est dispositio, resultat ratio cripleta qualitatis. Hanc eande essentia qua 1 explicalitatis expila at secudo mo idem ange- tio ex eo-licus doctor i. a Q. as .ar. 1. in corpore de D. Th.
in hunc modum, ubi dicit,quod qualitas proprie importat modum substantiae. ΜOdus autem est, quem mensura in
302쪽
praefipit, unde importat quand am determinationem secund um at AEua me-suram. Vnde sicut id secundum quod determinatur potentia subiecti secun dum esse accidentale, dicitur qualitas accidentali 1, quae est etiam quaedam disterentia, ut patet per philosophum. Doctr. pui s. Metaphyses Ex hac aut horitate colera dedu- ligitur, qualitatem esse modum quen-
ex is dam substantiae, non prout modus diapradictis. stinguitur abentitate, sed prout dicitens modificantem,&modum praebentem potetiae subiecti, ut in se sit dispositum , per quod distinguitur ab aliis
praedicamentis,cui nihil horum coue nit. Nam quantitas non est modus disponens substantiam, sed extendens, Telatio referens, & sic in reliquis praedicamentis. Et si in T. Metaphysicae ac- ' cidens vocetur dispositio eneis, id est substantiae, loquitur largo modo di dispositio ue pro affectione quacunquc,
lecundum quam vocatur entis ens. Vimae aliae de Conradum super dictum Iocum. I. explica- , qui alias duas expositiones adhibettiones in verbis supiadictis D. Thona. alteram Conr do propriam ,alteram ex magno Alberto. videnda: . Caiet. in isto articulo q. 4 9. explicans D. Thomam dicit.quod si modus aecipiatur absolute 4nsolubilis ιst quaestio , quomodo quantitas non sit modus iubitantiae, determinans subiectu Aua e 2- se eundum esse acciderale, Nec minus plicatio determinat, aut mouificat substantia,
Caicta quam secunda species qualitatis Si vero non sumatur viri uersaliter, sed li-nratate,sci lice i, quod qualitas importat quendam modum substantiae , &quandam determ nationem secudum aliquam mensuram, cessant obiecti O- aes, quom a sermo non est nisi de quadam determinatio ne accidentali, quae commune nomen accidentalis differentiae,qualitatem scilicet sibi usurpauit. Quibus verbis licet obscure nostra . . v Idetur approbare explicationem sa- Alia ex si pientissimus inagister Cano s. 2 q. su-catio ma- Pracitata articulo a. explicat D. Τh
gistri Caia mam in hunc modum: quod qua do a L
. serit qualitate importare modum se cundum certam mensuram esse sc intelligendam, substantiam esse indifferentem ad plura , di per qualitatem determinatur, ut fit alba vel nigra flec altera. Et alia praedicamenta non sunt
determinationes substantiae, uia non sunt modi formales,quia modus est dispositio subiecti, di quantitas nen est dispositio, licet possit esse causa dispositionis, ut pulchritudinis, δέ valet uia dinis. Nam,si quaeratur ab aliquo,quomodo se habet Petrus non dicemus ,
quod est quantus, sed quod est bonus,
aut malus, potens aut impotens,& sic
in reliquis praedicamentis. Quibus et verbis sapientissimus Magister nostram approbat expositionem. Et confirmatur quidem iste secundus dicen. di modus. Nam substantialis differentia, ut asserit Aristo. 3 Metaphysicae eapite dequali, dicitur qualitas substantialis, quia potentia generis determinat & modificat,& facit, ut sit tale a nimal, ergo qualitaais ratio consistet
in determinando subiectum Ee faciendo ipsum tale, quod est qualificare illud,&modificare Nam sicut per dita R6 appa.rentiam imponitur determinatio, & rens pro modus animali, ita per qualitatem , ζοι clus. substantiae modus & determinatio imponitur. Et huius veritas magis plana
fiet , cum de qualitatis spec rebus in particulari fiet sermo.
AD argumenta in contrarium. Ad Ad I. arg. primum respondetur , Quod sa- Quid intellis explicuit Ar illoteles per illam dis ligat Aris. finitioncm naturam qualitatis , quae cum dicit coos stir in hoc, quod fit dispostio iv qualitate modus formalis substantiae in se ir esse for sa. E t dicendo quod est forma , se- mam secucundum quam quales esse dicimur , dum qui hoc totum explanavit,quia nec Inmus quales diis quanti per illam, nee ad aliquid,& sic cimur,
de caeteris praedicamentis. Unde constat, quod sit peculiaris quidam modus ab auis distinctus,qui qualitas di- Ad I . armcitur . . Quo di MAd secundum respondetur , quod rentis sub
qualitates substantiales , non sunt stantiales propriae qualitates,sed analogicae, .a dicantur non disponunt proprie subiectu, nee qualita--
illud modificant accidentalirg;sed i ,
303쪽
Couimentarii in Aristaeogicam.
substantialiter. Et in hae aeceptione aecepit Aristoteles. Nec fuit nee ess eium distinguere prius qualitatem in substantialem & accidentalem, quia per numerationem specierum coli gitur,quod egerit de qualitate accidenis tali,Quae est profrie qualitas.
Ad, iis Ad tertium respon detur, quod qua
'γ' do piocedimus ab effectu ad causam , ouando Veia causa ad effectum non commi ei fluiu, timus circuluila in d finitionibus, sed sit neolii c/uum per effectum diffinimus, vel es bitus id e secti in per caulam suam formalem: GH; ;-- Aristoteles dissiniuit Qualitatem per. effectom eius formalcm , qui est quale quale di finiuit per suam causam formalem, quae est qualitas, & quale quo ad nos notius est quia est magis
compositum, qualitas vero est secundum se magis nota, ut pote magis simplex & abstracta. Committeret autem circulum Aristoteles, si dissiniret aliquid per causam, & postea illam cauiam sam acciperet pro i tactu, & effectum, ac ciperet pro cau sa. Ad . are Ad qu rium argumentum patet ex
Ad id Conclusione ultima . Ad quinium re ouid fit spondςtur, quod dispositio ut est infedisipositio Nor δd qualitatem, accipitur st ictio
ς ramodo, ut videbimus in prima specie qualitatis. Cum autem dicimus, qualitatem esse di ositionem substatiς,dispositio accipitur latius pro ordine habentis partes. sistendo in hoc,nec explicando aliquid amplius. Ad s are Ad se tum resp. quod a identia di '' ' cuntur qualitates, pro ut qualitas distinguitur a substantia, & quidditatiuis eraedicatis, non vero sunt qualita- ti,do a. tes specialiter sumptae. Illud enim, . μ; quod non praedicatur per modum sub: , A; ,-ς stantiae, dicitur praedicari in quali ia is , hi Per modum qualitat is . Sed hoc est ae ,κ' hiis cipere largissime qualitatem. Propries ne diea vero Rccipitur, ut a nobis dictum est,' - & quia generalissima non proprie di Lu ''fini uoti r, & sunt primo diuersa satis
explicata manet eius ro, Nam stultum est quaerere ronem, qua te qualitas no' si relatio & eς tura praedicamen 2. Uide D. Th.3 phy ficorum Iect. 3. ubi colis tigit suffcientiam praedicamentorum,
de aliquid de quali iste dicit.
Vtrum quassitas dicatur univore despeciebus qualitatis.
et alnus, ut magis qualitatis natura explicemus. Et videtur,quod sic. Pri--mo: nam Arist. dieit in priueipio huius praedicamenti, Est autem qualitas eorum,quae multipliciter dicuntur. Qui quidem modus loquenodi significat plane qualitatem esse an logum . Nam uni ea cum habeant nain rationem communem suis inferioribus,non dicuntur multipliciter, sed secundum eandem rationem.& diei multipliciter est multis modis conuenire suis inferioribus, quod plane analogiam sonat. Et confirmatur hoc argumentum, nam in s. capite de quali dicit,quale dieitur multipliciter, &numerat statim qualitates, quae sunt substantia, Se accidens, quibus quale non potest diei uni uoce, crgo cum hic
dicit quod quaIitas dicitur multiplici
citer intellexit esse qualitatem analogum. Secundo. Passio non est simpliciter qualitas, sed secundum quid, ergo non dicitur qualitas uni uoce de suis omnibus speciebus. Consequentia est euidens,& probatur antecedens, Naqualitas illius speciei non denominat subiecturu simpliciter quale, passus enim ruborem non dicitur rubeus, ergo nec qualis, quia cui species simpliciter non conuenit, nec genus potest simpliei ter eompetere, Et Beatus Paulus videns diuinam essentiam,non diacebatur beatus,quia habebat visionem diuinam per modum transeuntis. Tertio, Impossibile est , quod una speetes componatur ex pluribus qualitatibus, sed omnes species, quas numerat Aristoteles componuntur ex
pluribus qualitatibus, ergo non sunt species,sed analogata quaedam, vel miui uoca. ProbaLur minor linia prima
pecies est habitus vel dispositio, de
304쪽
seeunda naturalis potentia, vel impo fe probatur, quia substantiae & aeeitentia,tertia passio vel patibilis quali denti nihil reaIe potest esse uniuOtas,& quarta forma vel figura: sed ha eum. Sed hic modus qualitatis est R1llo e T-bitusve I dispositio non possunt una substantia & reliqui accidens ergo ni Cax P cospeciem continueret quia differunt hil potest illis uni vocum esse. Maior elusio.ae. luis propriis rationibus ut sic. ergo. Prodatur, quia qualitas ex necessita istate includit ens, sed ens illis non potest esse commune uni uoce, e ego nec
Decisio quanionis. qualitas,quia analogia eum sit malum' quoddam,consurgit ex particulari deinfectu. Praeterea lubstantialis differen .COnctu. T Rima eo ne lusio; si qualitas aeeipia tia qualitas dicitur ex eo, quod se ha-L tur prout dicitur de qualitate sub bet ad modum qualitatis, quae est aestantiali, vel quae est differentia, & de cidens, nam sicut ista actuat, dein forqualitate, quae est g: neralissimum ex mat subiectum & modum praebet illi, necessitate debet diei analogice. Pro & dispositionem,eodem modo SidiLintelligentia conclusionis eli notan- ferentia se habet aespectu generis, sed Doctrina dum ex Aristotele cap. de quali in haec est unitas proportionalis,ergo a-D. Thoms quinto, N ex D. hom. ibidem, quod nalogica. quainor modis dicitur qualitas, pra- Secunda conclusio. Quale Se qUali 3.Conri mus est,secundu in quem qualitas dici tra uniuoee dicitur de quatuor spe Quomo turdisscreatia substantiae, id est Aiffs ciebus qualitatis. Haec conclusio pro do qualia Quadru-rentia per quam aliquid ab altero sub batur, quia omnes participant rati dica plieiter - stantialiter differt, quae intrat defini- nem qualis simpliciter; de ratio qua- urunt uoliquid dici tionem substantiae: Sthae ratione dici litatis eadem est in omnibus specie- ρς tui tor quali- tue, quod differentia praedicatur in bus qualitatis, ergo. Praeterea, Prae- inferior ιλ . quale quid: ut si quaerat aliquis, qua- dicamentum habet genus generali 'i- u .le animal est homo respondemus mum, quod uniuoee praealeatur de quod rationale. Et hunc modum non suis inferioribus, sed quale est genera tractauit Aristoteles in praeamento lissimum&species quatuor sunt infe substantiae , quia non collocatur ista riora illius. ergo uni uoce praedicatur rualitas in illoriaqnto vero tractauit de illis. Et haec conclusio euideatissie illo, quia ibi omnes modos qualita maest . . tis inquirebat . Accipitur secundo modo quale pro ut reperitur in mat maticis. Dicimus enim superficies es Dissoluuntur argumenta. se quales, in quantum sunt quadratae . vel triangulares, & numeri dicuntur is aquales in quantum lane compositi ut A D primum eommunis responsio bis tria, dicitur n limeri qualitas; lan eu inter omnes logieos Aristote Qiuxiψ rius vero est substantia vulneri;&hse lem dieere, qualitatem multipliciter Pertinet ad quartam qualitatis spe- dici, quia de suis speciebus phrsicaanaciem,quam late explicat D.Τho m. ibi logia dicitur, in genere enim latent M. dem si Tertio modo dicitur qualitas quivocationes, scitieet, physice, quia passiones substantiarum mobilium, se persectiori modo secundum effer
cundum quas corpora per alteratio- peritur in una quam in alia, non von ςm mutantur, ut calidum, & Dialis ro, quia ratio non sit eadem in specie dum: ti hoc ad tertiana speciem quali- hus, & hoc omni praedicamento eo talis Pervnet. Quarto modo dicitur uenit. qualitas, prout pertinet ad primam secundo respondetur ad argumenisi peciem , si ergo qualitas sumatur tum & confirmationem, quoa qualia
Prout est communis ad istos modos, eas multipliciter dicitur, idest,aniam s. solutio non potest esse umuora, seu analosa, sice. sed generalissio respectu su
305쪽
rum specierum non est huiusmodi, sed qualitas incommuni, prout se ex tendit ad generalissimum ex differentias subitantiales, ut in prima conclu- fione dictutii est: nam profecto eodem modo loquitur Aristotes es capitulo quinto,de quali,sicut hie,sed ibi numerauit qualitates,quae non sunt ut luocpqualitates cuni alijs : ergo cum hoc hic dixit etia n voluit id ipsum explicareδε non praebuit exemplum in logica, longius tractatutus de hac re in praedicamentis in s.
M s. arg Ad secundum responderiir, quod passio est simpliciter qualitas, & facit
simpliciter quali, licet non habeamus nomen quo. explicemus cffectum sor malem illius qualitatis. Ad 3.1rg. Ad tertiuna respondetur, quod illae species qualitatis vere sunt species. Utrum autum inter se illae quae dantur subdistinctione, vi habitus vel dispositio,&c. specie differant vel accidentaliter, itariai dicemus.
Virum species qualis alis sint μι
3 argum. T p Mo probatur , quod
sint plures. Nam Arist. in hoc cap. post numeratas species qualitatis lia dicit: Et fotasse alii apparent, quoque qua litatis modi Hed qui maxime dicuntur hi sunt. ubi nota, quomodo species Mn. - qualitatis vocat modos, ut scias D. ito A ino Thom. ubi supra recte dixisse quatit i-- talem esse modum substantiae , ergoseeundum Arist aliae sunt species qua I iratis, si quidem assuit sub dubio Mlias speetes forte esse, Se qui opinatus
- fuerit esse alias,non loquitur contra Arattotelem.
2.Argum. Seeundo , species inteIligibiles sunt qualitates, Et ad nullam harum specierum reducuntur, ergo Plures sunt species.Maior probatur, quia laali fieant subiectum de sunt eatia etea
ta, ergo pertinent ad praedicamentum aliquod, & non videtur quod pertiane alit,nisi adhoe, ergo. Et eonfirma- Confir . tur, Nam character, virtutes su maturales, ut fides, spes, charitas, &gratia proculdubio sunt qualitates,ad nullam harum specierum pertinen in
Tertio, Asperum & line,rarum de L Argum. densum sunt species qualitatis, de ad
nullam harum quatuor pertinent, ergo. Probatur; Nam si ad aliquam,m xime ad quartam, sed ad istam non, ergo. Probatur minor, quia ab ista re liciuntur ab Aristotele, eego non est O. tra tantum Praeceptorem aliquid dicendum. χυto probatur, quod non sint tot. q.Argum. Pruna species qualitatis & tertia con funduntur,ergo non sunt tot. Antece , dens probatur. auia 'omnia illa, quae habent unam differentiam specificam
faciunt unam speciem, & sunt eiusdespeciei , sed prima Se tertia speetes habent eandem diffi rentiam specifi, cais,ergo Probatur minor. Quia differentia primae speciei est faeile vel difficile mobilis, sed haec eadem est tertiae speciei,scilicet, tacite, vel dissi-elle tran liens, ergo. Et confirmatur. Const. Nam ea liditas,& frigiditas interdum ponuntur ab Aristotele in prima specie, interdum in tertia, ergo signum estnii od non distinguuntur specie, a lias non in illis poneretur, una enim essentia non potest esse in duabus speciebus,& calor non habet, nisi unam essentiam. Quinto, Actas immanεtes sunt qua 1.Argum. Iitates, de ad n ullam talem speciem pertinent, ergo conclusio dicta est i sufficiens. Et confirmatur, quia species vis Ies in aere sunt qualitates, & non quali fieant subiectum,ergo aliquid, quod
non faeit quale est qualitatis speetes, quod est impossibile.
D Espondetur sufficienter qualitaia eL diuidi supra dictis speciebus,nec rezreperiri potest aliqua qualitas, qus ad Eos. Coelusio
306쪽
. De Praedic. qualit. Quaest. LVI. 1 i
has species non reducatur. Hate. eon. aliqua natura est finis geni rationi, Mest D.Thom. a. qitae ih. 49 Art. . de in motur. Unde in quinto metaphysi
d 4.q. l. art. tot si e dieit,qiod&si dissime philosophus habitum , quod
sunt alii modi quat itatis, omnes ta- est dispositio, secundum quam aliquismen reducuntur ad his species , quia disponitur bene vel male. Et in secun- nulla alia species inueti iri adhue po- do & h e dieit, quod habitus sunt, se-tuit. Et hoc tenent omnes communi- eundum quos ad pastῖones nos habe- ver philosophi g auiores.quanuis Boe mus bene vel male. Quando enim est lius oppost tum censuerit. Et probatur modus conueniens naturae rei, tunc ista conclusio ex numeratione & colle habet rationem boni, quando autemctione specierum qualitatis , quam non conuente , tunc habet rationem
ponit D. Thom. t. v. ubi supra:qui ita mali, & quia natura est ita , quod pri- dicit,quod qualitas importat quedam mum consideratur in re, ideo habitus modum subitantiae εἶ modus autem seu ponitur prima species qualitatis . ET Pulcherri determinatio subiecti secundum esse toto autem illo art. eollige, quomodo spee. A ma ro D. accidentale,potest aceipi, vel in ordiis qualitas sit modus & dispositio sub- thor ei rea Tho. qua ne ad ipsam naturam subiecti, vel se- stantiae Haec autem speeterum eolle- doeis. D. probat no cundum actionem&passionem , quae ctio est digna suo autore , di rem ex Tho. esse plu-- consequuntur principia naturae, quae principiis deduci tollenditque nullain res velpau sunt materia de sorma, vel secundum tenus posse dari qualitatem , qtiae adcι res mo quantitatem. Si autem aeeipiatur mo has species non pertineat: quia in redos gene . clus, seu determinatio subiecti secunia omni nihil aliud potest considerati, rates qua- dum quantitatem , fic est quarta spe- quod terminetur & quali fieetur pro-laatis qua ei es qualitatis, Si quia quantitas secun Prie . nisi vel in ordine ad naturam , quattuor dum lui rationem est fine motu,&sne vel iecundum actionem N passio- enumerais ratione boni, iam ait, ideo ad quartam nem, vel secundum quantitatem. Sito ab Ari speciem qualitatis non pertinet,quod in ordine ad naturam , vel consor- sto. in ten aliquid sit bene vel male cito vel tar- miter vel difformiter , seu bene vel de transiens Modus autem, seu deter- male , 8e illo modo ponitur habitus minatio subiecti secundum actionem, & disposi io, quibus natura bene vel de passionem attenditur in secundae male disponitur. Si secundum adii vel tertia speeie qualitatis, & ideo in nem εἰ passionem, quae consequuntur utraque consideratur, quod at i quid is principia naturae, vel secundum prinisci Ie,vel dissicile fiat, vel quod sit cito cipia actionis N passionis , Se sic ha-
transiens aut dii turnum. Non autem betur naturalis potentia vel impo-
consideratur in his aliquid pertinens tentia , vel secundum actionis fead rationem boni, vel mali, quia mo- passionis terminos , de se habemustus,& passiones non habent rationem passionem ., N pastibilem qualita sinis. Bonum autem 6 malum dicitur tem , quae est tertia species. Si res per respectum ad finem; sed modus.& habeat quantitatem de dispon tur sedeterminatio lubiecti in Grdine ad n a cundum. illam , sic resultat quartaturam rei pertinet ad primam spe tem species , quae est forma vel figura, qualitatisi, quae est habitus & disposi- Et hanc enumerationem , & colle-tio Dicit enim philos phus loquens ctionem esse optimam non solum ex . fride habit bi saltimae,&corporis,quod dictis constat , sed etiam , quias sunt dispositiones quaedain perfecti cundum illam, ordo specierum quais, adoptimum. Dico aut e perfecti, quod litatis colligitur , ut insinuauit D. est dis pcisi inni secundum naturam, & Thom. Nam natura primum est quod An qua quia i , sa sorma se natura res est finis, eli in re, de quia perseipiam non op tuor spes . de cuius causa fit aliquid, ut dicitur se ratur statim illam sequuntur natur qualitati et cundo physicorum ua pruna specie les potentiae , quae sunt operationum debite orta considera ἀ tui bonum & malum, & fa principia,quae operationes fi ut multo dinentur
ei te de difficile mobile, secudum quod licι secundum qualitates passibiles,ad in tex.
307쪽
a42 Commentari j in AristIoglaam.
quas tcrminantur, quoniam ad eas --im est motus , v t dicitur 7. physic rum. Propterea habitus vel dupositio
Primo loco numeTantur , quae disponit naturam illatim. Secundo loco P nitur naturaliis potentia, velim Potentia; SQ tertio passio vel passibilis quali-
a I. Ultimo loco ponat ii hirnia,vel fi- Rei scit tir gura quae sequitur qua uillarum ., qUM simplicius ς ii omuibus ignobilior. Ex hac conclusionc scquitur primo esum ratione
Siniphcij non esse recte assignatam, ut Fantasia optime probat D Ilio. supradicto lo-
Suar eZ i ii cci primae secundae. Sequitur secundosa ridicula conectionem Suar ea diloutatione 41. se bone quinta numqro ridiculam . e sit et ram praetur onig, v tiundamen . tum luae col le t totus qi a litat em esse
itistitut/in a itati ara, ut. sic ornamentia
lublivitiae, ut Ioririus at lcgatum est.
Quis autem dicat ii bitus vitiorum, qui sunt in prima specie datos esse a
natura, ut sint ornamentum , & complementiam subitantiae: Item: Nam inc numerμt Ione prunae speciei dicit potentiam vel impotentiam debete esse abitur in se cos& hoc in multis videbimus esse falsum , SI constat de chara-citIN qui est in x. Ipecie. & non est a
principiis in consecis subiecti. reem:
Nam multae qualitates sunt in I. specie,' itae deliruunt subiectum,ergo male dicit,d .im assurit ordinari ad tormalit cr pei timendam, N: ordinandam substanta am: firina ergo manet D. Thom. enum elatio 8e collectio. Se magis conflabit cum illas in speciali numeremus,
Dissoluuntur argumenta. Ad i. arg. Α D primum respondetur,quod itaura loquutus eii Aristoteles modest pcauia, nulla tamen inuenta est quali-Αd . arg. tas, quae ad illas non pertineat, vel re-
An spes ita ducatur species , licet dixerit oppositelligibi-- tum Boectus.
Ies iiiii ha Ad lecudom respondetur, quod si ebitus, vel cies intelligibiles simi habitus , quia naturalis disponunt hominem in ordine ad sua Potenti naturam sunt dissicile mobiles ex natura sua,quia non habent caesas,ut sacile corrumpantur: sed certe mihi via detur , quod pertineant ad secundams ciem qualit ris, quin species non dantur ad melius intelligenduin , sed ad simplicitur intelligendum nec si iehu ciebus intel ligere possumus: N ita
faciunt v nuni principium cum pol Critia a d ualet igenduin . Habitus uero datur ad inelius &non ad simpliciter de videbis quomodo salsum dixerit qua-rca supra dicta disputatione nunero Reiiciturio. sicut enim de chlaea re secunia suare r.
dum D Tbona. dicimus, quod reducitur ad secundam speciem ; ita de speciebus dicendum est Mittara item sis fictilias est de sensib:l b s lpeciebi ς, quae cito transeu it. Et de his a cri, An spes se quod etiam pertinent ad seeundam si biles re- specie n eadem ratione . quia lauri ir dacλnturn an ad mel ιus operandum, sed ad sim- al a spempliciter. Potentia atitem ne se est ira, qualitati pse ut exeat in a ctum indiget speciebus, quae ipsam informet, At acinent. Quod
autem situ cito vertarite tianseuntes,
nihil retuleriti quia ira e non e it difforentia huius speciei. A i confirmario. An ch ra-nem in Ilio in A.d 4 q. Iar. l. varias re eter sacra fert opiniones de re hac, se tandem te mentalisnet Cliaracterem esse in secundae spe- reducatur ole qualitatis o Q ita potentia est illas ad s. spem qua possumus aliquid simpliciter, ha. q taIitatis bitus autem quo pollamus illud bene vel ad se- vel male, sicut intel Iectus , quo consi- cundum. deramus, scientia, qua bene vel male con sideramas ,concup scibitis,qua cocu Pl ictimas,teinperauia, qtia bene coc ip scimus; liuem per auria,qua male,
de imiliter est de dispositione,quia nih: lest dispositio, quam quidam hal 3itus incompletus. Cum ergo character
ordinetur ad aliquid simpliciter , non ad illud bene vel male, quia sacerdos potest conficere bene vel male , nota potest ella qualitas, super quam fandatur relatio characi ris h1bitus , sed magis potentia. Unde relinquitur . quod non fit in prima spec; e . qualitatis , sed magis reducitur ad. 2. Et oscit, reducitur , quia est aliquid si isternaturale , non quia v
re non sit in illa specie secunda. Et hoc iterum pulchre colligit. Nam cuius
308쪽
character D. Tho. VirtuteS supernaturales ad qua*ccieqi, alliatis pertineati
cultas circa ante dictaa Gratia ad qua specie qualitatis pertineat
eulus euhque rei existentis in aliqua
natura i tint operationes proprie I lla etiam in spiritu ali vita regenerati, ubicunque autem sunt operationes pIO-priae oporte quod sint principia pro pria illarum operationum . Unde si Acut in aliis rebus sunt potentiae naturales ad eroprias operationes, Ita re, naei in vitam spiritualem habent quasdam potentias, secundum quas possimi illa opera, qua: potentiae sunt si, miles illis vi tu ibus, quibus sacrameta egeae iam habent,sib inditam. Et itae haracter nihil aliud est , quam qua dam potentia, qtia potest ire acti neshlaret chicas , qnae iunt ministratie nes e recept pones sacra metorum,dc atrorum ; quae ad fideles pertinend, & ut istae operationes bene exerte antur indigent habitu gratiae. Vide de hoc D.
Tho. 3. Parte ' σὲ . per totam, & Caietistanum a r. h. Ad illud de virtutibus lita
per naturalibus dicitur , quod sunt in prima specie qualitatis , quae dantur ad bene operandum. Et si dicas con-.tra. Nam sine fide non poterat homo credere, sine spe sperare,non poterat, nec sine charitate diligere Deum sit per naturali dilectionc tergo non sunt habito, sed potenciae, quia dantur ad simpliciter,& non ad melius, respone et ur,quod etiam dantur ut bene opere inur. Sed de hac dissicultate vide i. 2.quaest 49 art. a. 8c a. 3,de fide, spe, fecharitatu : ut enim sit habitus sussicit, quod detur ad bene operandum . Seiacundo respondetur, quod non est potentia , quia sine illis virtutibus pote-ἔat homo habere actum fidei, spei, dia moris, licet non stipernaturatus. Et ex auxilio diuino sine huiusmodi virtutibus poterat homo credere sperare,& diligere. Vide a. c.quaest. 13. ar. 3. De pratia autem dicendum est cum D Thom . . . quaest. l lo. art. 3 ad 3. Vbi sic ait. Ad 3 dicendum,quod gratiare ducitur ad prinum speciem qualitatis, nec tamen est idem, quod virtus,fid habitudo quaedam , quae praesuin ponitur virtutibus infusis, siciat earum principium & radix . Ad alia duo argumenta dicemus in enumeratione specierum. Ad ultimum respondetur, duod a inis intelligendi & vivendi,& in ni
uersum omnes actus immanentes pertincnt ad primam spe etem qualitatis, tanquam dispositiones e nam illis 2- gentia disponuntur bene , vel male in ordine ad suam naturam. Hanc Dp nionem habet Angelicus Doctor opulatili 8. R Soncinas s. quaest. 5. &s.ctus stio. xl. Fcrrar a. contra gente , cap. 8a. N a. de anima quaest x. He uCus quolibet os . quaest. 8. Vnde fallitur Suirer sipradicta dispiriatione ,
dice iis , I me inuas communiter tCNU-
re actus immanentes periinere ad praedicamentum acti cinis. Nana Thorni aesola 2 i nas aet iones, qu ibus annex RS cs
motus phyliciis ad pr.rdi c. 'mnduet iactionis referunt,& verbum sitim secrreducitur ad hanc speciem : nam disponitur subiectum ad bintellectio-nςm , ut per terminum intrius cuin illius . Sed contra : Nam Ar ito-te l. decimo Metaphvs c. the . 3. apud
D. I ho m. ill dicit ; Atqui si volu pias non est qualitas, propres hoc bonum
non est, necent in operationes uirtutis sunt qualitates, neque fclicitas ipsa . Quem locum ubi supra male intellexat 'uare r. Ista autem uerba non sunt Aristotchs, sed sunν argumenta I laton ιcorum contra positionem Eudoxi qui volebant quatuor rationibus probare creti tali binem novi elle de genere bonorum, quia bonum pertinctad qualitatem : sed de lactatio non est qualidastergo non est bonum. Et Aristotelas respondet, quod non elt bona consequentia , de lactatio non est qualitas: Ergo non est bona r bonum enim dicitur non solum in qualitate, sed .in omnibus generibus. Itaque negavit conseqtientiam λ- ristotelis . Et ut videas , quam parum Aristotelem calleant, vide ipsum disputatione 41. sectione 3. nirmero 14. Et vocat istum locum difficilem in Aristotele, quχndo asserit actione x non
esse qualitates ι Se dicit ita doctre ibidem D. Thom & alios . Et videbis quomodo non legit D. Thom. vcl non intellexit,quia D. Τho. explicatio est, quam modo retulimus. Et interpreta H h a turAd nitis
pertinea ne ad aliqui specie qualit liqvea rotrita ad praedio
309쪽
x 4 Commentarij in Arist. Logicam.
tur Aristotelem Suarea, quod non sit Pura qualitas delectario, qliae no a consistat in operatione eius. Lx hoc uno disce,multa. Argumenta Platonic rum uocat resolutionem Aristotelis, Sc explicat argumentum Platonico- Tum, ut sententiam Aristotelis,& inaspecies ponit D. Thom quod hoc ibi doceat. sensibiles Ad aliud de s eciebus sensibilibris inici aere aere non ς it dubium , ni fi quod sint quomodo qualitate ς, quia in potentia lunt qua-fint, & an litates.& ita etiam erunt in aere,quia snt quali non differunt essentialiter, sed numetates. ro solum penes diuersum Abiectum. Et non eli necesse, quod nobis sit nota qualificatio subiecti , quam tribuunt species; quia multarum qualitatum effectum formalem ignora- opinionius. Alii dicunt, quod sunt in aere quorunda praecise. ut indesserente, & ita non tribuunt illi denominationem, sicut, nec actio passo tribuit denominationem aliquam formalem, sed solum dicitur passum habens actionem. Non
uero dicitur agens,eodem modo, non
dicitur aer quale sed habens qualit tem, quia sunt qualitates in illo, ut indefferente. Potentia uero ui sua dicitur,qualis a speciebus, se accipit potentia esse quoddam cognoscabile ab illis in actu primo.
Virum balitus dispositio specie disserant.
a. ad 3. ita dicit , Ad tertium dicendum , quod - ε-ista differentia d iselle mobile, non diuersificat habitum ab alijῆ speciebus qualitatis, sed a dispositione Dispositio autem dupliciter acvno modii sicundum quod, nam in s. met
vi physicae disposi tio ponit ut in dustri
' . I eipitur. Vno mode est genus habitus , nam in s. meta' physi eae disposi tio ponitur in diis nitione habitus.) Allo modo secundum quod est aliquid conti a habitum diuisum. Et potest intelligi dispositio
proprie dicta condiuidi contra liab. tum dupliciter. Vno modo, sicut per . sectum &im persectum in eadem specie, ut scilicet, dispositio dicatur re tinens nomen commune, quando imperfecte inest, & ita de facilia mittitur ι habitus autem quando persecte in est, ut non de facili amittatur, se sic
dispositio fit habitus, sicut puer sit.
Alio modo possunt distingui, sicut
duae species diuersae unius generis Q halterni,vi dicantur dispotitiones illae qualitates, prina ae speciei, quibus conuenit secundnm pio Priam rationem, ut de Acili amittantur,quia habent causas transmutabiles ut aegritii do& sanitas. Habitus vero dicuntur illae qualitates, quae secundum suam rationem habent, quod non de facilit tauta utentur, quia habent causas rinmobiles, sicut scientiae uirtutes. Et secundum hoc dii positio non fit babitus, & hoc videtur magis consonuiti intentioni Aristotelis. Vnde ad huius dili inctionis probationem inducit ma nunem loquendi consuetudinem secundum quam qua Iitates, quae secundum rationem suam sunt facile in obiles, si ex aliquo accidenti dissicile mobi' es reddantur,habitus dicuntur, Sc e coitu crio eit de qualitatibus, quae secundum suam rationem sunt dissicile mobiles. Nam si aliquis imperfecte habeat scientiam,vi de facili possit ipsam omittere, magis dicitur disponi ad scientiam . quam ipsam habere. Ex quo patet, quod nomen habitus diu. turnitatem quandam importat , nos autem nomen dispositionis, nec impeditur ex hoc,quoniam facile & dissicile mobile sunt specificae disterentiae, propter hoc, quod ista pertineant ad passionem se motum, & non ad genus qualitatis. Nam illae differentiae, quamuἰs per accidens videantur se habere ad quain Istatem, designant tamen proprias, uper se differentias qualitatum, sicut etiam in genere iii bstantiae frequeniater accipiuntur differentiae accidentales Io eo substantialium, in quantu per
loquendi de habitu Ae de dispositio
310쪽
tione tecuda proba biIior, est
vam afferuntur argumen. I .Argum.
De Praedic. qualit. Quaest L VIII
Confir. Conclu. I Confir. eas designantur principia essentialia. Haec sanctissimus praeceptori. Vbi ad uerte, quod ex illis verbis, & hoc vi detur esse magis consonum intentib- ni Aristotelis, magis approbat secundam opiniooemAEuam primam, licet non rei iciat primam opinionem , sed probabilem censeat, licet alteram magis. Unde nos utranque opinionem sumus expIicatur de utramque defendemus,& secund- ut magis probabilem. Et ideo contra secundam opinionem sic argument Or.
Primo. Dispositio fit habitus: ergo non differunt specie. Consequentia probatur e quia una species non 8Ο-test fieri alia. Sed antecedens proba tur: Nam per primum actum virtutis moralis non generatur habitus,sed dispositio, etsi multiplicantur actu g nerantur habitus; quod non potest m- . telligi, nisi,quia eadem qualitas, quae erat dispositio facta fuit habitus, fiea deo, quod ultimus actus in virtute aliorum generet habitum,qui sit qualitas distincta a Hispositione, sequitur quod unico actu generetur habitus virtutis moralis,quod est salsum, quia in hoc non couenticum habitu scieti-
tisico,qui uno actia generatur.Et con firmatur argumentum: Nam vel manet ista dispositio, vel corrumpitur , non potest dici, quod corrumpaturi, quia manente subiecto qualitas non corrumpitur,nisi a suo contrario. Habinis autem di dispositio non sunt cotraria cnm versentur circa idem obiectum, & sub eadem ratione formali, vel manet de nec hoc: quia esset superflua: ergo Secunflum argumentum; Habitus& dispositio solum distinguuntur, sicut perfectum & imperfectum t sed ista non distinguuntur specie .erpo. Probatur maiori quia hoc est Aspo. ni,ves ad virtutem, vel ad vitium vel ad scientiam habere aliquid in esse imperfecto : & habere habitum en iam habere aliquid in esse perfecto . Et confirmatur ista ratio: Quit Aristo, teles in ista prima specie qualitatis ita dicit: Et una quidem species qualit
iis habitus, & dispositio dicitur.
Vbi sub una specie haec compipheudi asserit: ergo non sunt duae sp cies,& communiter dicuntur quatuor species 'ualitatis At vero si dispositio,ia habitus dissi, guuntur specie non possunt dici quatuor species qualitatis, at vero si dispositio & habitus di-hinguuntur specie non possunt dici quatuor species qualitatis , sed quinque ad minus: ergo. Et confir . secundo. Quia scientia inchoata est eiusderationis cum persecta ; sed scientiam inchoatara appellat Aristotes disposi- Confir. a. tionemi: dispositio ergo Se habitus non specie distinguuntur, Ee aegritudinem insanabilem Aristoteles vocat habitum, R postea numerat tuam inter exempla dispositionisi ergo signum est.quod habitus & dispontio sunt eiusdem speciei. Tertio.Habitus & dispositio non di 3. Argum.
stinguutitur diffinitione: ergo neque specie. Consequentia est euidens, &probatur antecedens. Quia Aristoteles s. metaphysicae tex. 18. ita diis nil
habitum, & quod sit dispositio, qua, Modificatur aliquid secundum se ain naturam bene veI male in se, vel in or ῆdine ad alterum, sed haec dissinitio diaspositioni conuenit, ut dest constat,
Quarto. Vitia sunt habitus, si qui- 4. Argum.
dem opponuntur virtutibus contrarie,contraria alitem, sunt eiusdem ge- .neris proximi, sed .itium non differta dispositione specie. ergo habitus Ndispo fit o non distinguuntur specie. Probatur minor, quia vitium non habet causas suae diuturnitatis,quia eum sit contra naturam rationalem facile corrumpitur 3c mouetur, ergo.
Qii into.Opinio, quae incipit produ F. Argum ci per primu actum, est dii positio &eadem continuatur di perficitur.sed perfecta est habitus, ergo habitus Rdispositio non distinguuntur essentialiter, sed accidentaliter penes magis aut minias radicari in labiecto. Sexto mabitus habet causam Deile is Argum. mobile,ergo est facile mobilis. Anteia cedes patet,quia habitus generatur ex
dispositione ultima, sed dispositio et 'si sit ultima est facile mobilis, ergo.