장음표시 사용
311쪽
L s Commentarii in Arist. hosti ham i
Probatur mῖnor, quia ultima dispositio eli essentialiter dispositio, ergo coenit illi dis nitio, quae est facile mollis. Si dicas, quod illima dispositio
in virtute praecedentitim generat ha-l, itiin , contra, nam ultima dispositio, re omnes admis praecedentes sunt di spositi ires esseta tiali tur nece 2 rediuntur rationem disposion si ergo non eis grediuntur rationem fac ire mobiliς
Si dicas, quod sumitiir alio dissici remobilis ex ratione formali ploce deni di firma, contra , ' nam alias se lucretur, quod vit is opi h io Re. non issent habitus; quod est. Contra D. Tim m. vividebit nus,nari l upra dista non pr' cedunt ex rationisus firmis, sed caducis se friuolis,ergo.
uersia. TN hac pacte sant variae sententiae. '1. Opinio. I Aliqui conuiti sexto argumento ,
nullam dicunt virtutem moralem nec
vitium esse proprie habitus , 'sed sua. pinio. lum debere diei dispositiones si cuniadum, vel contra naturam Alii eὸnsent habitum Se dispos isonem intum accidentalitet disserre penes mapis aut minus in subiecto radicari. unde per habitum, de dispositionem diuersi stariis eiusdem primae speciei qualitatis designantur, sicut albedo intenta vi s.'&eadem ut .non sunt duae species, sed una tantum , quae magis aut minus perfecta est, propter maiorem, aut mis opinio norem in subiecto radicationem. Ita suare r. in proposito dicunt. Suarer dispuli . tione 41. sectione τ .numero rs. pryli' xe hae e dicit quod in hac specie A. Ium comprehenduntur qualitates perficientes animp potentias, nam in 'halitatibus corporis non est illa peculiaris ratio, quae dictam specie m consit
e uit, S: ita habitus in illis nunquam dIstinguuntur a dispositione , sed accidentaliter per maiorem intensonem.
Si vero accipiantur pro qualitatibus animae habitus & dispositio specie di- 'stinguuntur,accipiendo habitum pro
principio primo concurrente cum p .
tentia dc ui*d si tionem pro actu. 5
tundo nam ista constat speeIe differre, ut habitus istientiae, ruactus eius; si vero accipiantur habitus 5e disposito Pro principio primo non specie differunt. Reprphen Obsecro lectorem , ut ipsum le- ditur Su sat, R pro 'ciet, Quomodo nihil di- re r.
lim v dicat mihi quorsu in Aristoteli ins Ioglsnis tot arguendi modos Posiaci it , totque docuerit figuras, si nunquani mis utatur. Refert opinionem antiquissimam di ne illi ad hhreare videatur verborum mi js contogit. t vi r Em h in c. sta sint niti t, ad placitum lanci isti ni doctoris eccidamus sit. l
pRima conclusio Magis probabilὸ i Conelu.
est habitum& dispositioium in Contra liniuersurii specie dis r re Hanc con seeundam clusionem habet Angelicus doctor opin. ubi supra,& cen set magis csse Aristotcli conformem. Et probat tur Primo. Nam illae qualitates, quibus conuenit esse dissicile mobiles . alteram naturam habent ab illa, quam habent qualitates, quae facile dimovcntur a sua.
biecto: ergo ad minus specie diff. runt. Cqad quentia pater antecedc DS pro batur. Nam it natura sua esse facile probatur.&'di cile intibile non poteli uni spe- I. ciei competere & eum sint res adeo differe ales uel constituunt, uel supponunt naturae diuersitatem . Praete-' probatur. rea. Si aliqua dispositio non differa x. ecie ab habitu ,profecto esset scien- itii per duos ii hi tre, actus acquisita, 0ὸ hγe est habitus secundum Aristore leni ergo habitus specie differt a' dispositiobe. Minor patet ex litera Aria1totelis,ubi dicit, quod set entia mediocriter acquista est permanentium Meorum, quae dissicili me mouerentur. ut sicut supra dicta qualitas est trabibitus , etiam si persecte adquiratur, ita dantur aliae qualitates, quae licet sin tinensissimae sunt distastiones, uia ex natura sua sunt facile mobi-
312쪽
De prae lic. qualitatis. Quaest. L VIII. 14
Tertio probatur de habitibus. R di
Probatur spositionibus animae et Nana liabitus &3. dispositio habent diuersum sprinale
bet pro obiecto delectabilia, laetus Sepullias secundum rectam rationem a iucunditate, & facilitate , de s0tumboe ingreditur rationem Armalem obiecti habitus, dispositio vero habet pro obiecto idem cuin disscultate Iei de tris, tia , N: ille modus re aditu ein rationem ob ineli, &Jainc fit. quod . non cli virtus, sicut de illa qualitate ,
qua Aontinentiam vocamus, asserit D. hom. noncsse vii tui cm, quia solum datur , ut .mima non rapiatur a passioi .ibus ncc cum iacilitate operatur: eryo. Praeter ea: Hahirus, & actus Probatur disciunt sicut habitus & dispositio: Α- sed illa disierunt specie , ergo omnis habitus Se dispositio differunt specie. Consequentia prBbatur , quia eadem ratio in omnibus est dispositionibus ,
de habitibus xepςriturque in habitu &actu perspicitus. ν
Secunda cone Iusio: In qualitatιbus . Conet, corporis etiam rς riuntur passioncs,
QVδὶ ita- feci istae non sunt perfectς habitus ,
es corpo Haneeonclusionem tabcti ,1 m. . xyp 0 Hi quae it .s o .articulo primo, in corpo perfecte solutione ad secundum ita dicit habιeus. D Thom. Ad secundum dicendum, quod dispositiones corporales non sunt simpli' iter d: Etale mobiles propter mutabilitatem corporalem caum sarum, possunt autem esse diis calairnobiles per comparationem ad tale sub tectum, qiua scilicet,lati subiecto durante amoueri non possunt , vel quia sunt diruile mobiles per comparatio nem ad alias dispositiones. rised sualitates animae sunt simpliciter dissici Iemobiles ex sua ratione formali & natura,& ideo non dicit, quod qualitas dissicile unobilis .simpliciter sit habitus, sed quod est,ut habitus, sicut in
Graeco habetur. I taque sualitates eorporales non habent ex tua natura nec ex causis materiaIibus, vel corporalibus, quae sint secundum naturam disti.
ede inobius: ed hoc habent per acci, dens, vel rationesu biseti vel diuturnitatis, vel aliquo alio modo extrinse-Co , vel .eε condationibus indiuidua u.
tra . Nam oratioteus dicit in priuia obiecti specie in naec verba: Sanitas Si aegritudo sunt facile mobiles , nisi forte in his, quae contingit per temporis longitudinem in naturam cuiuscunq; trasis
ferri,ut insanabilis, vel dissicile mobilis exis at affectus, que ni iam quilibet habitudinem vocet . Respondetur , Solutio . quod habitus triplicitςr potest consi- .derari ex doctrina Ariistotelis in hoc ς apite. Uno modo habitus secundum
rcn tantum . at in modo habitus secundum modum tantum. Et tertio modo, Habitus habitus lacua dum rem, & modum si- accipitur MuI. Habitus secundum .rem tantum triplici est qualitas, quae secundum suam natu ter. . ram est dissicile nobilis , S non Ut alio capite, quamuis possit illi competere,
.ut moueatur facile, no ex natura sua ,
sed ex alia causa vel ratione rubiecti, uni propter aliquam indispositiora em, vel quia nos est totaliter firmata. Et ita charitas licet sit habitus, de s dissicile mobilis propter i bertatem subiecti facile perditio. Habitus secundum modum est, quando est quaedaiah qualitas, quae ex natura sua facile est mobilis, nihilaminus ab ex trinse- codificala dimouetur aliquando. Et illo modo et hic d c ut habitus, no secundom rem sed secudum modum , habet enim modum hibitus ratione a
. Nihilominus est dispositio, quia ex
datura sua ton habet causas suae dimcultaris, habitus secundum rem & modum simul,quae utroque modo est immobilis, ut scientia plene adquisita, qualis fuit in angelico Doctore,&Axistotele, quia secundum se εἰ ratione
subiecti di modi habendi erat dissicile
mobilis io tuis. Et si dicas contra: disse obiectio. rentia unius spuet ei non potest 3llari competi re, et im per accides: sed di L 'ficile mobile est differentia habitus, ergo nullo modo alteri compet re por. ' .... in t
Respondetur, ita verum est. nana differentia habitus est dissicile mobile ex natura suasta ab intrinseco,&hpc nu. Soluti quam
313쪽
1 8 continet nari; Arist. in Logicam.
quam alteri competit, nisi habitui. Et eum dieitur, dissicile mobilis habitus, non dicitur nec est omnino immobilis, potest enim corrumpi & corrum pitur de facto , sed tamen eum dissi
3. Concl. Tertia eonclusio ruitis,opinio,& error. lunt habitus. Haec est aperta conis
An opinio re, ubi ita didit: Unde ex multis acti vitis ; cr- bus rationis oportet eausari habitum ror sint ha opinatiuum re loquebatur D. Tho. inbitus inti rigo rosa habitus lignificatio ire, quiagore. in titulo quaestionis inquirit, utru perum cum actum possit generati habitus,& afirmat aliquos multis actibus genvi. rari, alios vero unico. Et inter illos
qui pluribus actibus generatur ponit opinionem se ergo opinio ex D I h ha. bitus est, Λ: idum dicit q, 3. artica. Ohabitu vitii & a proxime adducto in fine corporis idem diei r. Asserit eni me ' ita, Vel etiam ex electione corrum A. tur actu virtutis,vel vitia. Et Idem asserit q. 4 in I. a art s. ubi ex profesto
probat, habitus vitiorum dis sngui abnabilibus virtutum, & qu6d habitus
distinguantur penes bonum , vel malum, Et in solutionibus algumentorum saepius dicit, vitia esse habituς De errore non in uena ex ptellum loeum in D.
Obserua- Thom. Sed eadem ratio est , atque detio Autho supradictis. sed aduerte,quod error iis . in duplici est differenti g. Aliqui sunτ, quorum principia nullam prorsus ha-
. bent apparentiam veri; ut sunt erro res Mahometani,& etiam errores, qui
Duo gene fundantur in quibusdam principiis ,ra erroru quae ratione naturali , seu experientiagd conue facile dimouentur. Huiusmodi est er-mat inter ror ille cuiusdam.Salmanticensis Ura ea & gd mali et,qui dicit niuem non esse alba, discι at . nec altus aliquando, nec frigus vigere,& alii huiuimodi. Et ista errores habituales di actuales rationem dispositis, num habent. Alii errores sunt,quo
rum principia falsa esse dissicillime eo' gnoscitur, & illi dicun aut si sint formati esse habitus. Modo ergo tota conProbatur clusio probatur, Nam vicia,opiniones coc. quo- & errores aliquando ita dominantur
ad lingu- subiecto,ut i pirum firmiter teneant Ias partes. sine dissicultate maxima ab ipso dim
ueri no possint & hoc ex natura sua,ergo. Probatur minor, Na Poliqua praecesserui actus disponetes,& subiicientes' subiectu resu Itat qualitas quaedain virtute illorum , qtiae ex natura sua habet firmiter & dissicile mobiliter possidere subiectum,quod uti iam non
ita esset experientia exploratum, nam sicut albedo ex natura sira, habet qua
lificare subiectum, & esse id, quo aliis quid disgregae visum, ita supra dictae
qualitates dum generantur e natura.
sua habent disponere subiectum in or dine ad naturam,taliter quod dissicile dimoueantur. Ex Quo patet sententia Reeipithe Sotifalsam esse , qui dicit supradictas Scotus.
qualitates ex natura sua esse facilem hiles, quia non innItuntur firmis r nibus. Hoeenim non requiritur ad rationem habitus, quamuis requiratur
ad rationem habitus , qui unico actu
generatur. Alii enim habitus,ut magis patebit in solutionibus argumentorus etiamsi rationibus non firmis innitantur, sunt vere haoitus quia ex natur Riua dissicile amouentur. Et hoc suscit & est expressa sententia nostra Aristotelis, qui primo posteriorum c. 26.&6. ethicorum e presse opinione numerat inter habitus intellectuales. Quarta conclufio , Dispositiones 4.Conc Lsunt illae qualitates,quae facile amoue Quid sietur subiecto,& dispouunt illud bene, dispositio vel male in ordine ad suam natur m ν propriae , ut actus voluntatis it intellectias, i & in rigolae dispositiones; quae sunt in poten- re. tiis. Et ex his acti bus relinquuntur, quae disponunt subiectum, di per habitum perficiantur, quia istae ex rati ne sua sunt facile mobiles, cogniti nem vero Angelicam, qua se natura- Iirer cognoscit existimo esse habitum, quia ex natura sua est dissielle mobilis' '
D primum dicitur, quod disposi- Ad r. arg. Ixitio non fit habitus , sed praee
dentibus mu Iris actibus generatur vinna quaIitas natura sua dissicile mobi
lis, disponens Iubiectum bene, via
314쪽
De Praedi c. qualitatis. Quaest. L VIII. χέο
male in ordine ad suam naturam , quae Ad lcre ana respondetur,quod habiAd eo fir . eli habitus Et ad confirma. ionum ci ci tus non est dispositio quae contra iI- Ad 3. arg. r. Solutio. tur , quod illa dii positio antccc dens luna diuiditur, quia ellex natura sua Quomo iacorrumpitur aduentante habitu,quia dissicile mobilis, S disposuio facile do habi per aduentum praeliantioris formae mobilis licet si accipitur vicit supe . tus voce- corrumpitur tin pei secta, quae dispO- rior ad habitum & dii positionern sic turdispoianit ad illam, sicut patet in embrione. bene conueniunt in ratione disposi- sitio. qui corrumpitur per aduentum ani- nis, quia conueniunt in genere Et hecinae rationalis in homine. Et secundo non importat nisi subiectum assi c. fea. Solutio dicitur , quod habent repugnantiam, in orcane ad naturam abstrahendo a quia habitus inclinat ad 'obiectum bene, vel inale, facile vel dissicile mo- cum facilitate de iucunditate ex natu bilis. ra sua,& hoe non liabet dispositio. Ad quartum & quintum patet ex Ad 4. aris. Vnde obiectum cst dilutictum essen- conclusionibus: sunt cnim illi habitusti aliter,& ita adii emcnte habitu cor- cx natura sua difficile mobiles.
rumpitur dispositio. Sed non intelli- Ad sextu in rc spondetur ex D.Tho. Ad s. arg. giti. r de dii positione, quae est actus ic- ubi supra, quod ad noc, ut aliqua quali Quid resicundus, quae bene stat cum habitur cas causecu in aliquo oportui, quod ratur ve dice item dicimus omnem dispositio- activum totaliter vincat passi utim: & qualitas nem disponet e ad habitum, quia dispo quia Principium activum quod est ra causetur stiones corporea non dispoliunt ad tio,non totaliter potuit super vince- in aliquo 3 habitum corporalem, quia nullus ta- re appetreiuam potentiam in uno actu obiectio. lis datur ut iupra diximus ex D Ilio. quia appetit tua potentia su habet di-SUlutio. Et si dicas, quod una species non di- uersimode ad inulta: indicat enim per spoliit ad habendam aliam, cum ex rationem aliquid appetendum iii , noa quo generis rationcm participunt actu secundum particulares rationes, negatur hoc Nam fides & vi sio specie & circuntlantias . Vnde in hoc noud fierunt,&fides cum rcliquis virtuti tot alit cr incitur appetit tua poten-bus disponit ad vision cna;&m mediis tia, ut feratur in idem ut in pluribus coloribus unus dii ponit ad ali crum, Ppr modum naturae, quod pertinet ad introducendum ut viride ad Durodu habitum virtutis ideo non poteli cauctionum nigri. sari unico actu, sed pluribus; habitus Quare haAd 3. rg, Ad secundum respodetur: quod di L vcro scientiae vinco actu generatur, bitus non ferunt sicut duae spccies sub eo scin ge quia conuincitur inrcllectus unica de causetur Ad cosis i nere, & perfectior species cit liab: - monstratione. Requiruntur igitur a- ex uno a-tus. eius iiii antecedentes ut principium diu sed ex Ad confirmationem respondetur, iii clivum habitus naturalis, & ita re pluribus. quod cum Aristotelcs dixit, , nam spe sultat ex illis habitus productus qui ici clia esse habitum de dii politionem, ex ualura sua e li dissicile mobilis. Naexplicuit per has duas species nobis quamuis causa produces sit dispositio
notistimas, genus subaltcrnu conari. v rLS Producta habet maiorem tirmita- ire ad has duas species,quod vocati ri rem , quam dispositio concurrens in mam speciem, de unam huius praedica gener c ca. itae efficientis: itaque non Ad 1. eon m nti sub alteram tamen. habet, ut a ratione formali habitus astr. Ad secundam conlitinationem re- dispositione suam immobilitatem diffispondetur, quod scientia inchoata di cilcinet sed ex sua natura, quia cst qualicitur dispositio non essentialiter, sed tas iubi j ciens subiectum, de ita dissi quantii in ad modum , quia habet na cile mobilis. Et subiicie subicciuus duua dispositionis pro pric quando me ut dit noueatur cum dissicultate vir-di., criter es adquisita,est tamen essen tute praecedentium dispositionum, tialiter habitus, quia scientiae habitus sicut calor producit iguc in tu g , nico generatur actu ut dicit D. Tho. nere dispositionis , & ignis uon1, a. q. a. articulo a. habet suam rationem formarem a ca-
315쪽
a ueo Commentarii in Ari st. Logicam.
Iore, sed a sua dis rentia, ita in proposito. Ex hoe patet falsam esse opinit Reiicie, nem suare et ubi supra,qili censuit esse Suarea. magis probabilem cum oppositum D. Tho.& ratio dicant. I ii secunda parte quaestionis huius, Di uta defendendum est, licet non it ita pro-tionis gra babile, habitum &dispositionem di iatia delen ferre solum accidentaliter. Nam ita dit ut ali- asserit D. Th.in loco adducto in prin- qualiter ei pio quaestionis, nec differunt, aliter
probabile loquendo de dispositionbus habi- habitum tualibus habitus est dispositio, quam& disposi differant puer & idem factus vir. Iratione disia que cum producit intellectus noster ferre tan vvl voluntas, vel aliae potentiae capatu accide Ces habius , isti a tus relinquunt in taliter. subiecto aliquam qualitatem impe sectari,&illa augetur per subsequentes actus, ita ut per maiorem in subiecto radicationem obtineat perfect o nem illam , secundum quam dicatur habitus. Et quia illa imperfectio none it de sua ratione potest attingere, ut sit habitus illa qualitas, quia erat dispositio. Sicut albedo, ut quinque pOtest esse ut decem , quia esse ut quinq; non est de sua ratione. Et iste dicendi modus habet probabilitatem in Arustotele, qui dicit unam speciem qualitatis esse habitum & dispositionem . Nam si velles explicare aliud genus sub alternum, non deficeret ibi nomen aliud. Nec ille modus explicandi *ccies est vetatus Ar illoteii, nisi in hac materia, quia sunt eiusdem speciei Et istam sententiam sequuntur viri gra- In quo eo uiores Boetius,& Aibertus, Ac D. Th. sistat esse censet probabilem. itaque essentia hutia primae ius speciei in hac opinione est, quali speciei talem disponentem naturam bene vel qualitatis male.Q ad vero sit facile vel dissielle apud tene mobilis illi accidit. Et si dicas, actus fletes habitu habitus sine dispositiones de differue& disposi laecie:ergo haec sententia est falsa. Retton e esse in ondetur, quod actus di habitus pos-
una, & ea uini considerari in ratione dispositioiade speeie nis, di sie sunt eiusdem speciei,quia di-
essentiali. Ponunt L. biectum bene vel male inter. Ordine ad naturam. Quod vero habi. ius sit diuturnior , hoc est huius speciei accidens. Si vero cons derentur
in rone actus pruni di secadi sie*eeie
disserui. Et si dicas, unum di finitur per ali id, ergo disterunt si ecie, quia nuru SOluitur quam ea quae sunt unius speeiei, ita se quaedam habent, Ruspondetur negando conse- obiectio. quentiam,& in statur cognitione, qua
cognosco me cognoscere, quae cognitiones sunt in genere disposi dioius eiusdem speciei, licet alio titulo distin Euamur, Aliqui dicunt D. Th. loqui solum dedi sp sitionibus habitualibus, se non de illis,quae se habent per modum actus secundi Hed ego no video lationem huius. Et si di eas, quod habi Dissicut tus est disse ite mobilis ex natura sua, tas ardua quod non habet dispositio, ergo specie dissierunt: ergo lixe sentetia est falsa, Respondetur,ouod habitus non ex
natura huius speciei est dissicile mobilis, sed quia est in subiecto radicatus.llaec enim Jecies , quae per haec duo Solutio
de si natur per halii eum, scilicet,&di- notada Pspontionem, nec potest esse radicata, qua solutaviano, in subiecto, sed solum di pone- tu rota arre bene vel niale, in ordine ad natura, gumenta reliqua sunt accidetia, Sicut homo no adducibi perit,msi a se animal rationale , quod lia contra vero sit puer, & quod su vir illi acci- Praefatu tridunt. Et per haec principia omnia ar- modum diqumenta, quae contra hane sententiam cendi.
fieri possunt,dissolues. Et huic qu sitioni finem imponamus illis verbis Ange
quartum, ubi sic ait s Dissicile mobile Locus D. Don est differentia constitutiva habi- Ili urgetitus , neque enim dispositio & habitus tissimus a, sunt diuersae *eeiei,alioqui lio posset hoc mo divna & eadem qual tas,quq primo fuit cendi. dispositio, postea fieri habitus, sed facile mobile & dissicile mobile, se habent,sicut perfectum & imperfectum
circa eandem rem. Et D.ah. sequuturAegidius, & multi alii in praedicamento qualitatis. Vide Alans. .P. q. 9 membro 3.art, x g. r. Et ratio potissima huius sententiae est, quia dispositio fit habitus, ergo non dis&runt *ecie, na ea quae specie differunt coitinuari non
possunt. Ex quo insertur rationem di- Corollarias positioim eandem esse cum habitu tione . Ethica enim est dispositio , licet ex radicationes in lubiecto , & per accidens habeat modum habitus.
316쪽
De Praedi c. bialitatis. Quaest. LIX. a sinu EASTIO LIX.
Vtaum secunda species qualitaIisdsinguatur a prima ct quomodst.
vi species m TU T videtur,quod noἰ: Quia speetes intelligibiles sutiat potentia ut dictum eis,&etiam sunt dispositi tati Erui nes,quia dispon ut subiectum conformit ei ad suam naturam ,
scilicet ad intelligere, ergo prima Miscunda species non distinguuntur , alias idem secundum unam rationem
non esset in illis speciebus. a. Argu. Secundo. Aliquae qualitates sunt in prima specie, quae disponunt mordine ad operationem, sicut qualitates secundae speciei,ergo nullo modo differunt. l robatur consequenria, Quia si differunt,maxime penes hoc deberent diserre. Antecedens patet, quia prudentia & ars, de alia huiusmodi disponunt in ordine ad operationem , quin imo de multi habitus qui sunt in pri- Solutio ma specie. Et si dicas, quod disponunt Impugna bene vel inale.Contra, Nam datur alitio. quis actus indifferens ut ire in agrii', qui est indiff. rens,ergo habitus genitus ex huiusmodi actibus erat indifferens, de ita nec disponet bene vel ina- Confir . le.Et confirmatur secundo, Nam mu Liae qualitates eorporales sunt , quae nec sunt bonae vel malae moraliter, ut
calor, de frigus, & istae pertinent ad
primam speciem Qualitatis, cigo non
conuenit illis quai: talibus , quod: bene vel male disponant, nam bene vel niale disponere ad genus mori per
3. Argu. Tertio, Naturalis potentia non potest esse species qualitatis, ergo male ab Aristotele ponitur una species eius Probatur antecedens, Est quidetranscendens,quod dili agatur per omnia praedicamenta , nam an quolibet praedicamento eli ens,quod duri ditur Confit. 3. Peractum & potentiam Et confit. Nana tutatis impotentia forma liter dicit
priuationem, at priuat: o non ponitur directe in pra dicantento , eigo non Confir a. consilii iit speciem eius Et coi fir . Nanaturalis potentia de tua solentia villant idem, quod pote Dii aci aua, &passiua, via non . Si pi imum, cur hoc non dixit Aristoteles, & vocavit impotemam,passuram potentiam Si norunt idem est necesse, quod utraque se activa,& ita non erit impotentia. VApassilia,& hoc eo falsuna, nam potentia activa in hoc est praedicamento. Quarto probatur, quod ista species
mal collocetur, Naprius est naturalis 4. Argu. pol eria,quam habitus, ergo prius eratuum eranda, male ergo collocatur in
se eundo loco Quod enim prius natura quodlibet habet sunt potentiae operat uae, quia per seiplum non operatur, ει postmodo in adueniunt habitus ut bene vel male operetur cum illis.
Hima conclusio,Vera diffetetia inis Controiuter primam Sc secundam speciem a Conc.Aqualitatis non confistit in alio, nisi in opimo hoc, ut prima speetes disponit subie- Aut horis.ctum bene vel male in ordine ad naturam,& si est habitus operat tuus, datur ad bene vel male operandum. Sccudavero species est qualitas, perquam disponitur subiectum absolute ad operadu in abstrahendo ab hoc, quod eli b ne vel male. Haec conclusio ponitur, opinio
contra varias opinione , quas solo Se nos cotta D Iho. de hac re referunt, verum est xiae rese ipsus D. Thom i x.quaest. . st articu ψ runt i r 21 ubi ita dicit quod habitus eli dis . D. Tho. desitio seeundum naturam, fir quia toris voto.ma & natura rei est finis,& cuius causa fit aliquid, vi dicitur,v.physicorum in priana lpecie consideratur bonum di malum , de etiam facile di dissicile mobile secundum quod ali via natura est finis generationis.& meus, &ita philosophus dicit quinto metaphysicae , quod habitus est d. spositio secundum quam aliquis disponitiir bene, vel male. Et idem dicit a. Et hi corum, quando enim est modus conueniens naturae rei tunc habet rationem
317쪽
χ11 Commentarii in Arist. Logicam.
i boni, quando non conuenit ratione secunda conclusio: Magis probab I- Muit Ιο- mali,&quia natura est id. 'o' primo Ie est, quod naturalis potetia re impo- Contioli ca D. Tn. consideratur in re, ideo li, bitu oni tentia differant specie , licci opposita an natu 1ς plica tur prima species qualitatis, & dicit tum sit probabit c. Et prima pars cor- i s Potei 3-tio in quo quod ad secundam speciem e talitatic clusionis satis par cr, si acc pia urna 'a tia im non ui δε- solum attinet, quod aliquid facile uel ratis potentia pro notentia activa re po -ntiarant zssen diis ei te fiat uel quod sit c to transies, impotentia pro pastilia, nam rotentia diff rantri aliter ha aut dui urnum, non autem eo usi dura- activa D passii a specie distingitiintur, syccie. bitu &di tur in his aliquid pertinensas rariis ergo naturalis potontia & impoteni sitio nem boni ii et mali , quia motus ii et tia specie differunt . Et qilod accipia- ab una passion et non hibent raticinem finis, tur se videtur colligi aperte ex D. parte , & itaque solum secunda species dicitor Ilio m. supra dicto arta C. et quali. q9 in naturalis dinem ad actionem At passionein, ut a- prima secundae ubi sc dicit: Modus au Utraq; o-Pote uisa liquid producibile, uel susceptibile , tum seu determinatio subiecti secun- pinici prou i in po- abstrahendo a bene uel mater Ecce se dum actionem re passionem attendi- babilis stentia ab tentiam D. Thom. Uart. 3 dicit. Est e- turm x. vel 3.s Recie qualitatis , tu babilior . nim de ratione habitus, ut importet ideo in utraquc consideratur quod ali- tamen qΤhlibiti id in in qua am in ordine ad na- quid facile , et dissicile fiat, vel quod differant
turam rei secundum quod conuenit, sit cito transicos, aut dii iturniim . ubi ad aures sed natura rei, qtiae est finis generatio- D. Tho. videtur doci re secundam fre- D. Thonis ulterius etiam ordinatur ad alium ciem qualitatis consistero in Pr iaci-fire aliqui uel est op cratio,vel aliquid pio activo S passivosi quidem 3bi conoperatu in , ad quod genus perue ut fideratur actio, tu passio. Et Aristote- per operationem Vnde habitus no so. les in hoc praed camento hoc ipsum luna importat ordinem ad ipsam natu indicat dicens, aliud genus qualitatis Tam rei, sed etiam consequenter ad o- eli secundum quod pugilatores, vel Perationem in quantum elt finis nam cursores, vel salubres, vel in saltib res rae, uel perducens ad finem. Unde in dicimus,& simpl:ciret quaecunque se- quinto Me physicae dicitur, quod ha- cundum potentiam naturalem, vel imbitus est dispositio secundum qua b G potentiam dicuntur Si ergo haec se cune uel male disponitur dispositu, aut da species eligcraris, potentia re imposecundum se, id est, secundum suam na tentia specie d sirunt. Et Praetereaturam,aut ad aliud, idost, in cir sine ad probatur argumento fortissimo: Om- A stum n finem. Itaqι ratio habitus est dispone ii is potentia vel eii acti Da , vel passiua tum sotiere naturam bene uel male , id super relinquimus nodo obed Vntiali po nio eoo hoe addit quod si dissicile mobilis, di- otiam, quae nun distingi itus .i Vc , clusione .spositio uero est quae dispotin natura sed est ipsa res quatenus de ca Deus bene uel male facile mobilis. At vero quidquid voluerit facere, non da-
potentia in sua ratione non importar, tur potentia neutTa, Vt art. culo Primo
nisi quod sit pi incipium agendi uel pa primae partis disputari solet: eιgo ut petendi, ut statim dicemus. Et ideo non potentiae, quae conllituunt hanc spe- dicit in sua ratione bonum uel malu . ciem seu quae continenturtiit, genere Potens enim dici ur, qui operari po- isto suba herno sunt potentia aettua , test scri pati,sue hoc fiat bene vel ma & passiua , per quod explicatur ge-le Habitus en ini, quia sunt determina laus subalternum , quod est potentiationes quaedam vel naturae, vel poten accidentalis et sed voluit Aristoteles etiarum debent dicere istiun modum. explicare genus hoc per speci cs quae Potentia vero, Quia absolute est pran- continentur sub genere illo subalte ei pium , non ecbct dicere istitis moia no immediato, ut eundem stivaret dum bene vel male. Et haec est doctria ordinem in explicatione harum spona Caiet Soti N Alberti, & omnium cierum . Thom istarum in his articulis , R in secunda vero pars probatur, quia hoc praedicamento. per naturalem impotentiam non voluit
318쪽
De praedic. qualit. Quaest. LIX. 297
Iuit Aristoteles explie a re nis poten- , id ii et tiam debilem, Se Iur naturalem Qt clxat Aris. tiam, Potentiam fortem insu ami, fi- Per natu- ne istae potentiae sint ach ne , si ac paLTale potἴ siuae. Itaque nati iratis potentia est poetia& i tent a persecta iti sua ratione , siue Potent a. hoc habeat active, sicut potentia visi ita iuuenis naturalis potentia dicitur,& potentia senis natu lis impotentia: quia una visionem habet fortem, alia debilem, D in pastinis illa,quae resistit contrario fortiter potent i a di Citur,quae debiliter impotentia, sed sa ' taliat accidentaliter tantum dis r-re: crgo. Hec sententia est fratris Grariae Dei ordinis Praedicatorum, in hoc Praedicamento, qui optime clariss- me Aristotelis explicat textum. Ad obserua- uerte in hac conclusione, quod istaerio ex Ca potentiae debent esse naturales , Niet. non adquisitae , quia tune sunt habitus, te pertinent ad primam si' diciem qualitatis, ut optime aduertit hic Caietanus & ad hanc speciem pertinent omnia principia immediata operationum , siue pertineant ad corpus, siue
Dissoluuntur argumenta. ad i. resp. A DPrnnum respondetur,quod supra diximus species pertinere ad
naturalem potentiam, quia concumrunt Cum P , tentia, ut unum principium noι, bene optirandi, sed simpliciter operandi : nec potentia cogi rativa sine s eciebus potest ullo mo-
concurrere ad cognitionem. Dri contra: nam D Thomas 1.2. ex D i u quνs inne so. articillo 6. in eorpore,&quaest ione s i articulci primo,dicit es- . . se hab; tus Responditur, quod spe- ..utio ci ex Angelicae sunt habitus , de potenti π propivr plenam luminis participat onem. Et ita quatenus sunt principia intellection s sunt speci cs; quatenus vero determinant i ntellectum, ut bene intelligat, dicuntur scientiae R habitus . Caeterum secundum diuersas rari cinex formales , si de iam . seris p ciebus sit sermo , vocantur a D. Ahom. liabitus dupli ei de cauis. Primo quantum ad modum , quia superueniunt potetntiae cum diuturnita Quaro. te. Secundo ratione ordinationis, specic noquia quia species ordinatae dicuntur strae in te Ihabitus scientiae, Si quia ordinantur tr* l, levper habitus , Ri ratione habitus pro . ti centur uenit in illis ordinatio, ita istae species habitus , non in se consideratae, sed in sua causa spcciusue ordinante habitus dicuntur, sed γ ro Angetius dicitur habitus caussordinans,de loria natu quo supra diximus. rates pote Ad secundum res quod illae quali. tiae rtates disponunt in ordine ad opera- Ad a. tionem non absolute , sed ut eouforiam iter fiat ad naturam de ita disponsit ad operationem , ut bene fiat, non ut absolute fiat, quod est proprium poteramae. Ad replicat a Res p. quod ut de- ad reptio
monstrat D. Thram . . . q. R. art. 9. nul cam.
in actus in indiuiduo est indifferens, sed omnis est bonus, vel malus, quia vel fit ut debet eum fine& omnibus circunstantiis , Se sic erit bonus, vel de si it aliquid ex his , de sic erit malus Unde lictio est talis in d fferens habitu moraliter, naturali ter etiam n 6 potest dari di suo sitio indifferens, quias est eonformiter erit mala Ad rationem ergo ad habitum de dispositiones pertinet bene vel male disponere naturam sue moraliter siue physice, &per hoepa et ad ultimam confirma
Ad tertium Respond. ex D Tho m. ad 3. arg. opusc. 48. quod potentia & actus accipiuntur transcendentaliter pro re , quae nnn est, sed potest esse,& talis dicitur potentiae, Alio modo pro re,qus est, & talis dieitur actus, de ista sunt in eodem genere, nam in eodem prae dicament . ubi est homo in actu, est homo in potentia , Fc isto modo non accipitur potentia in praesentiarum , sed pro principio agendi in aliud, vel patienὸi ,& isto modo sunt in praedicamento qualitatis. Ad confir. Resp. ad eonfir . quod non dicit impotentia priuationem, sed uel potentiam passivam, vel debile principium agendi, vel patiendi,& ita ineommuni modo loquendi, hominem parum potentem vocamus impotentem Ad aliam confir. patet xx conclusione se euudλ. 4
319쪽
11 4 Commentari j in Arist. Logicam
Ad 4. arg. Ad quartum res quod quan uis po- . Solutio. tentia ut posterior habitu, via generationis,non tamen via perfectionis, &hac ratione primo loco collocatur haa. Solutio bitus. Uel secundo rep. quod quia disponit naturam, quae eli prior, & hoe in ordine ad finem,ideo primo collocatur loco. Unde D. ho. quaest. As ait.
Explica. - . ad secundum ita dicit: Non est detur locus ratione habitus,quod respiciat potenD. I ho. tiam, sed quod resolciat naturam ι &quia natura praecedit actionem, quam respicit potentia ideo prior species qualitatis ponitur habitus, quam Potentia. Uult dicere D. Thom. quod talis uatur raclo habi liis, sine ordine ad operationem primo se per se, ut patet ingratia. Et si eonsideremus dispositi nem, hoc ipsum reperitur in sanitate corporali. Et potentia nunquam inteLligitur sine ordine ad actionem & passionem, & ideo primo loco ponitur habitus, vel dispositio,quam potentia de impotentia.
T videtur , quod non disserant, Qnia rubor transiens
est passio M permanens est passib: lis qualitas, ted color paruit , vel multum durans eiusdem speciei ei ,ergo passio & paLsibilis qualitas eiusdem sunt speciei.
Minor, probatur,quia parum, vel multum durare non variat speciem, ut patet in omnibus entibus , & speci confiim bus. Et cons r. quia passio est sextulit praedicamentum, ergo non potcit esse speetes huius pra dicamenti e prλdicamenta namque impermixta sunt in suis ratioaibus nial: oua di pruno diuersa. Seeundo. Passibilis qualitas est unaa, Argu. species huius praedicatactici,&d .citur talis, quia passionem eausat in sensabus, seu causare potest , hoc autem est aliquid pertineus ad pdicamentu qualitatis: nam causare passionem est agere& posse causare hane passionem, ell essentia potent iae activae, male ergo A rili. dixit passibilem qualitatem esse huius praedicamenti speciem, sed vel erit actio, vel erit potentia activa, quorum neutrum est nutus speciei. 3. argu . Tertio Arist. dixit in textu, Quia autem ex his,quae Delle soluuntur fleeito transeunt,& fiunt, passiones dicuntur, non enim dicimur secundum eas quales, neque enim,qui propter ver cundiam rubeus factus cit, rubeus dicitur,nec cui pallor propter tiniorem
venit pallidus cst,sed magis quod aliis quid passus sit: quare pastiones huiuiis modi dicuntur, qualitates vero miniis me, ergo passio non est species qualitatis . Probatur eonsequentia; Quia uualitas est genus; Se haec est bona coislequ entia , non est animal, ergo non est aliqua spe etes animalis quia a n gatione superioris ad negationem inis ferioris maxime univoce eit bona consequentia,ergo si Iassio non est qualitas, ut inquit Aristoteles, nec erit aliqua species qualitatis. Et confirmatur; Confita Nam si passio est qualitas , sequitur quod non possit esse cum qualitate sibi
contraria, hoc autem es falsum,ergo. Sequela patet, quia in gradibus intensis contraria ab eodem subiecto se expellunt. Minor probatur, quia rubi cundus color, & pallor opponuntur,& non sunt in eadem parte lubiecti, sed rubicundus , si patiatur timorem pallescit , ergo vel non manet rubicundus, quod non potest dici, vel pallor non est qualitas, alias expelleret ruborem ab eodem subiecto , cum
si sit qualitas debeat esse qualitas illi oppi illa. Quarto Lumen gloriae collatu Pau 4 argu ιlo in raptu,& similiter visio erant Passio laes, at velo visio & lumen gloriae, quae modo habet,est beatitudo, In Iaptu non fuit beatu udo , Se ita specie differuiir, ergo, QMnto De ratione aliquarum qua- s. arga. litatam eii, quod paruvi cemporis durent
320쪽
De Prie dic. qualit. Quaest. L X. a s s
Fentri sonus, .umen, actus intelligenet, verbum, ergo ex natura sua sunt passiones, & aliae sunt, quae ex natura sua multum ditiant, ut calor in igne,&c .ergo illae ex naturarsua specie differunt si quidem ex natura sua habent militum,vel paucum durarq. Vnde D. Thomas quaest. s. art. 1. suprReitat
dieit,quod in tertia specie & in prima reperitur facile & dissi elle 'mobi-1e,vel quod sit cito transiens,aut diuis turnum, sed in prima specie facile aut dissicile variant qualitates ex sua natura, ergo de in illa tertia & ita differunt specie.s argua Sexto passiones dicuntur, quae e u santur ex aliqua passione, sed causari
ex passione eito transeunte, quid extrinsecum est ad rationem qualitatis,N similiter est dicendum de hoc quod est eausari ab aliqua passione diuturiana et ergo non est sumenda diuersitas
huius speciei ab aliis per huiusmodi
principia extrinseca,nec etiam passio, & passibilis qualitas inter se hac ratione distinguntur, id enim, a quo sum l-tur distinctio, intrinsecum debet esse; maxime in absolutis. Septimum argumentum, Quia nisi γ' a, hae sententia esset vera sequeretur,
quod species vi fibilis producta in diaphano ad nullam speciem 'ualitatis pertineret , hoc autem est falsum , ergo. Probatur maior , quia
non est habitus , eum non sit dissei-le mobilis a diaphano , tum quia habitus proprie non est in corpore , nee dispositio , quia non disponit ad bene vel mare esse diaphani , nec est naturalis potentia, sui a non est principium operationis in aere , nec passio , nec passibilis qualitas , quia nec
est effectus, nec causa passionis in aere , quia aer non alteratur , nec de struitur per receptionem specierum
visibilium. Quod non sit forma vel figura satis eonstat. Sed in ista sententia est passibilis 'ualitas , quia
aer recipiendo has species perfici- Confir. tur. Et confirmatur hoc argumentum , quia ratio huius speeiei melius explicatur per hoc , quod fit e Liectus passionis, quam per hos, quod
est esse prinei pium, quia hoc ad secundam speciem pertinet, Et illi eriam autores dicunt passionem & passibilem qualitatem solum dii Ferre accident liter, quia passibilis qualitas est diuturnior, non vero passio. Octainam argumentum: Quia aliis 3. argv. quae qualitates sunt , quae dicuntur
passibiles in ordine ad passionem in
appetitu , ergo omnes. Probatur consequentia, quoniam alias Aristot. aequivoce v tere tur nomine passionis. Antecedens probatur ex eodem .
Quia poli quam dixit, quod calor etito transiens, fit ex verecundia , dieitidem esse dicendum de coloribus permanentibus , sed color ex verecundia dicitur passibilis in ordine ad passionem in appetitu , ergo omnes colores . & reliquae qualitates pass-hiles hac ratione dicuntur. Et con- Confir. firmatur : Nam si ita dieatur passibilis qualitas , saluari possunt omnia, quae dixit Aristoteles in textu, quod aliquae qualitates sunt , quae causant passionem in appetitu , aliquae cauis
1 natur. Quoa si a passione quae est
formae receptio cum expulsione contrarii dicerentur , minimὸ saluari possent. Dicit enim Aristot. quod passibiles qualitates dicuntur , non quia sunt formae in quarum receptione subiectum patiatur, hoe enim lausum est , nam aqua patitur in receptione formae citin expulsione contrarii, erso dicendae sunt passibiles qualitates a passione appetitus sensitivi, quae causat passionem, vel causatur ex passione tali. Et ei rea distinctionem passionis a passibili qualitate dieit solum distingua secundum m dum, quia passio importat qualitatam facile mobilem, passibilis qualitas qualitatem dissicile mobilem. Haec autem distinctio solum videtur esse aceide talis secundum Caietanum. In hae quaestione duo sunt tracta riuodi seuda. Primum in quo consistat ratio an passionis & passibilis qualitatis. Et renuom secundum an differant e sentialiter, & consequenter videbimus , si aliquae qualitates ad hanc reducant Ipe