장음표시 사용
351쪽
2 8 s Commentarii in Arist. Logicam
causae, ut patet ex locis adductis ex D. Tho. ubi hoc expresse asserit. Na actio respicit potentiam in genere causae eLficientis; S: potentia respicit actionem in genere causae formalis Ad a νε. Ad quartum responde inr, quod non est in conueniens, ut radica litar penes principia specificetur actiones ut dixitD.Tho. Sc aliqui non minus docte di cunt, etiam penes diuersa principia &terminos simul per modum unius specificari actiones, & sunt grauissimi diu seipuli D.Tho. Corollar. Ex dictis in hac quaestione sequitur,
actionem in sua ratione formali importare ordincm ad princaptum,ia obiectu, seu effectum . Et quando dicitur, quod in motus procedens ab agente intelligendi im est , & tendens in aliquod, siue obiectum , siue effectum: & illos duos respectus dicit tanquam partiales reis spectus unius rationis formalis.
VBI etiam tractabimus de constitutione huius praedicamenti, Genus generalissimum eli actio, &per duo genera seu species subalteraras, diuiditur, scilicet, per actioncm immanentem &tra scurriem. Actio immanes est illa,qus
mapet in principio productivo ipsius ;actio transens est illa,quae transit in aliud distinctum a principio productuno;& actio trasiens in multas & varias species diuiditur, ut secare urere aedifi- Care, &c. Et similiter actio immanes in actione intellectivam , S volitruam &sensitivam .ia alias operationes, de quibus in secti do de anima agitur. Oper
obἰὸροἰ, sum enim esset S fere impossibile, o manes actiones referre. Sed contra hanc' diuisionem est argumentum ex D.Τho. in . I. iis. 8.q. .art. 3 ad . . ubi sic dicit:
Ad tertium drcendum,quod actio secudum suod est oraedicamentuin , dicit
aliquid fluens ala agente,& cum motu ,
sed in Deo non est aliud medium lec dum rem inter ipsum & suum epus, geideo non dicitur agens actione, quae est praedica inentum : sed actio sua est is
stantia: ergo actiones immanentes non sunt in hoc praedicamelo: quia non ut ra/latis. cum motu .Respondctur, quod propterea opposita sententia est probabilissima in hoc praedicamento non reperiri actiones, quae sunt sine motu . quia hoc expresse D.Th.asserere videtur. Sed nihilominus D.Tho. habet duplicem e*plicationem. Prima quod posuit exemplum in manifesti ortu actionibus, quae
ad hoc pertinent praedicamentu, cuiusmodi sunt actiones cum motu . Non tamen voluit per hoc immanentes acti nes excludere, nec mutationem substantialem, cuiusmodi est generatio, SI corruptio, quae no sunt,nc important mo 2. rotatis.
tum proprie dictum. Secundo respondetur, quod etiam in actionibus immanentibus est motus large, seu mutatio uaedam: nam per actiones immanentes lubiectu mutatur metaphy sicae, & eius potentialitas actuatur,& ita est ibi mutatio quaedam , quae lassicit ad actione
praedicamentalem. Et in hoc sensu lo- - .
quitur D.Tho. quod in actione diuina ,.' nequit reperiri, cuni si eius substantia.
Ex predicta distisione subsequitur alia
ut actio ma nens alia sit intellectio, alia volitio . 'ntellectio , sit discursusa' alia simplex rei cognitio, S c. Actio i
siens alia sit mutatio ut g cneratio corruptio alia cu vero motu, ut alteratio
augmentatio, Latio, Sc istas planum est specie disserrc,propter terminorum &principiorum diuersitate. Et postea potest haec diuisio produci usque ad species atomas,& indiuidua,& aliquando actio est unius speciei secundu aliqua
rationem cum alia actione, quae secuniadum aliam considerationem est diueras, speciei, ut intellectio in ordine ad potentiam intellectivam est unius speciei , 8e in ordine ad principia proxima Si obiecta materialiter considerata est alterius speciei. Ut intellectio hominis,& cqui in ordine ad obiectum intellectus, & ih ordine ad potentia sunt nius speciei, quia potentia est una specie, de ita debet habere actiones unius speciei. Caeterum in ordine ad
352쪽
obiecta, &species intelligibiles quibus causantur,sunt diuersae speciei, si considerentur in ratione rerum, & novi stant sub una ratione formali potentiae. Diuiditur etiam actio in vitalem S non vitalem . Vitalis actio est, quae debet produci a principio coniuncto umente: & quae in tua ratione formali dicit aliud principium vivens. ut intelbectio quae non potest produci: nisi ab
intelligente,& visio a vidente,non vitalis est, quae non exigit produci a vi-uciate, ut calefactio.
. Ex his sequitur perperam Suare di- g' spiitatione .s sect. Ut ima diuisissum actionein n iubi Frtialem, & accidon N. ' talem. Et loquitur de actionibus praedicamentalibus, dicens, quod actici dicitatur de illis analogice;& ita quod actio subitantiali , cuiusmodi est go eratio , pertinet ad praedicamentisia substantiae . Et ratio eius eli, cluia productio accidentis est generatio secundu quid, S: productio substantiae est genero simpliciter, ergo actio de illis di- Citur analogice , scut ens de substantia & accidenti. Fallunt inquam dicit,
quia gcneratio SI corruptio vere pertinet ad hoc praedicamenitim, clim sint
vere actiones . 8c generatio secundum quid sitniliter, quia quan uis non sit generatio simpliciter, est tamen simplici-eer actio; quia ut sit actio fimpliciter, sussicit quod sit motus, ut ab agente. Certum est quod augmentatio; alteraiatio & motus localis, prout procedunt ab agente, sunt simpliciter actiones, Zetamen sunt productiones accidetium, nam alteranas simpliciter est agens, cignis quando producit calorem simpliciter agit . Nolo in praesenti tractare differentiam inter generationem se- eundum quid,& motum accidenta- Iem . Item generatio est actio, quae est accidens, quia est actio creaturae, &nulla creaturae actio est substantia, &ita est in praedicamento actionis, Iicet
ut mutatio reducatur ad Praedicamentum substantiae, quia est via ad substantia. Praeterea, Nam si actio de illis ana- Iogice diceretur, esset constituendum duplex praedicamentum actionis, quia
actiones substantiales,qua1 ipse vocat
veram rationem habent actionis, ergo conlii tuent unum praedicamentum , nam in praedicamento substantiae non est actio, Se actiones accidentales ver actiones sunt, ergo constituent aliud praedicamelu,na acti O no erit gen ratissimii, si est analogii ad illas actiones. Sequitur Σ. salsum asserere numero . dum dicit actionem substantiale di- Rur uidi in ea, quae fit sine subiecto, S: ea q sugusNu fit ex subiecto,& prior est crcatio, posterior generinio: nam creatio est actio
in Deo manens cum respectu rationis ad creaturam productam,& in creatura ponit ipsam creaturam ; SI relationem ad Deum: & nulla actio quae sieci catio est in crcatura ; quia implicat contradictionem c sic action in , quae non sit j ii subiccto , quia omnis actiod Lbet esse accidens, si cit actio creata, quia est aliquid procedens ab ag Cnte εἴ ratio agendi,quae substantia esse nopotest. Et est falsum etiam quod ibi a Lurit, actionem dici uni uoce de cre tione , SO generatione, quia de Deo &creatura nihil potest uni uoce diei, &creatio in Deo est subitantia Dei, O generatio est accidens : sed de Deo &accidenti nihil uni uoce dici potest: ergo .Falsum est etiam quod dicit num
ro II. reductionem aquae ad suum pristinum statum esse actionem immanentem, nam illa reductio fit a generante. 'De actione immanente vide D. Tho. f.
Proprietates vero quae soIent actio- ρον Heiani tribui sunt. 4. Prima proprietas est, tra actiori quam assignat Arist. quod habent con nis , traria ager & pati. Nam calefacere Bein frigidare contraria sunt, & frigefieri & calefieri contraria sunt Se istae sunt proprietates passionis , illae acti nis . Circa hanc proprietatem est aduertendum,quod dicit actionem &passionem habere contraria, non ratione
iesius actionis in se consideratae, sed ratione effectus seu termini:quia enim calor & frigus sunt qualitates contrariae,
calafactio & Disefactio habent coniatrarietatem; & idem de calefieri de frigefieri dicedum est .Actio enim ex propria Ioraia nou habet conuarietatem Proet
353쪽
a8 8 Commentarii in Arist. Logicam.
proprie dictam cum alia actione, sed
. rationc vel termidi,vcl principit. 1. Pron . Secunda proprietas est, quod susci- νδ piunt magis & minus : nam illud agens dicitur magis calcfacere, quod in eodem tempore magis introducit de calore,& illud magis calefit, quod in tempore aequali magis de calore suscipit.. 3. Proprio Tertia proprietas etl: quod in omni ra/. acti e est motus, & in omni motu est quodammodo actio is quia motus &actio identificantur rer iter accipiendo motum largo modo, Isrout se extendit ad mutationem. Et iam haec est pro- . prietas Gilberti. σ. Prepra . Quarta proprietas est, quod pro- νεε. prium cst actionis inferre passionem. Hanc proprietatum aliqui explicabant secundae in ictionaliter, virer bona cosequetia inseratur,si est activi ergo elipassio.Sed hoc no est sprietas adtionis nec est veru uniuersaliter, nisi i creatis actionibus: nam in Deo est creatio actim , de non correspondet illi actioni creatio passiua .nec in Deo nec in creatura. Quia ut dicit D.Tho. in primo .d-
muin actio transens infert ex se pastionem, non autem immanens. Vnde D. Tho .dic irrealitcr inferre ex se passionem, quia ex eo , quod procedit actio ab agente ad aliquid producendum &faciendum, facit illud in passo , & ita realiter causat passionem , & ad hoc non requiritur realis distinctio, taqua res a re, sed lassicit fonsalis distinctio
B: actualis. Et nota in isto loco adducto cx D. I hom. quod cum dicit, oportet creationem passive sumptam aliquid in re creata csso, sicut calcfactione in re calefacta, loquitur dc re, quta creatur. Et vult dicere, quod sicut per calefactionem aliquid producitur, ita pCr Creationem , quae est actio Dei aliquid producitur,nimirum reS creata: de hoc vocat creationem passiuam.
v T in lius hoc praedicamentum
in o V calaamns,hanc quaestionem Pertracto Magister Ogna in predicamelo
actionis in sua logica a r. a.dicit, gene talis sim si huius praedicameli esse emais nationcm : quae cit quid commune ad veram actionem,& ad emanationem , qua virtute alicuius primae aetionis xes aliqua procedunt, ut dimanatio ris bilitatis ab essentia no est vera actio, sed fit virtute actionis generatiuae. Nec probat hanc sententiam tuam, de ideo
test esse generalissimum huius praeui camenti. Probatur: Actio est in hoc pia dicamento: sed actio non est cmana tio formaliter loquendo: sed distingui r tun tur ab illa:ergo emanatio non est genu μμ 1 o. ratissimum . Consequentia probatur: uia generalis lanum debet praedicarie omni contento inetali praedicameniato. Maior patet ex Arist.doctrina : sed
minor probatur:quia risibilitas,ut procedit ab essentia, est emanatio xiii bilitatis; sed illa risibilitas non est actio,
uia non vere agit essentia cum pro-ucit passiones, nec denominatur proprie agens a Item quia actio procedit per emanationem ab agente,& no per aliam actionem: ergo actio non est di-
manatio, sed quid dilhinctum ab illa,
se ab eo . quod se quiuet ut terminus emanationis, & actio se habet ibi, ut res quaedam o scut r. sbilito dimaoae ab essentia , & lumen solis a sole. Secunda conclusio: Non diceretur a. Conciimprobabiliter actione, pro ut est quid .commune ad emanationem & acti O- D.Er,innem,proprie dictam, esse huius praedi- rebas,Lcamenti generalissimum,& debet acei actio improprie prout dicit proce Diionem alicuius ab alio. Patet, quiali se est ratio constitutiva causae cT- cientis : sed ratio .constitutiva causae essicientis est praedicamentum actionis: ergo Sc habet rationem cntis completi cum omnibus requisitis ad fundandum praedicamentun ;non ergo est aliqua ratio, quare non sit in hoc praedicamento generalislanum. De
354쪽
De Praedic. Passionis. Quaest. LXXI.
De praedicamento Passionis. Q U AE S T I O LXXIIn quo tonsi Hat ratio γ essentia pas
sionis. ET videtur, quod non sit predicamentum. Nam motus non est praedicamentum: sed passio sormalite r est motus: cino Probatur minor quia passio nihil aliud est, qua in motus, prout recipitur in passo: sed motus in tua ratione dicit motu receptum in mobili, quia est actus mobilis. ergo motus formaliter est passio,& formalitas motus, est formalitas passionis: nihil enim addit passio supra motu . Et confir. 8c exiplicatur haec ratio. Motus in sua ratio ne ut motus est,dicit rationem passionis: sed motus non est praedicamentu remo nec passio. Maior probatur: quia motus receptus in passo est passio : sed motus, ut sic est aliquid receptu in passo:ergo. Probatur minori quia i ta lua ratio re dicit receptionem in passo, de hoc ipsum praecise dieit passio:ergo sicut motus non est praedicamentum, nec passio. Secundo : Passio est motus, ut receptus in passo ab agente, sed in hac ratione includit quid ditatem actionis tergo non est praedicamentum, sed aggregatum ex multis praedicamentis. Maior est D Thom. ut videbimus inserius . Minor probatur; quia actio est motus ab agente: sed hoc includit passio, Sc addit aliquid amplius, scilicet recipi in passo: ergo
quod calefactio passio nihil est aliud,
quam motus ad calorum: sed haec est essentia actionis motus ad calorem, ille enim calefacit, qui mouet ad calorem et ergo non distinguitur passio ab actione, Scita non est nouum praedi
Quarto : Passio est effectus agentis,
na ita di linit Gilbertus Ze alii grauissimi logici: sed motus, ut sic est effectus agetis ergo motus ut sic est passior sed
motus,ut sic, non constituit praedic imentum:crgo nec passio, sed erit poth.
Suare 2 res mirabiles doeet disput, tione 49. sectione 1.3r 3. Dicit nu. i. ex ς plicando naturam passionis, actionem de passionem solum distingui rationeratiocinata, itaque dimanationem formae ab agente qua te nussubiectum intrinsece assicit vocari passionem,qua. tenus denominat agens, vocari actio- , nem de facere diuersa praediamentari
quia isti modi sunt primo diuersi in denominando, dc praedicando . Et dicit
quod peius est hanc doctrina esse D. Tho. I .metaphysic ς lectione s. ubi diei tactione& passione tantu ratione differre, de idem docet. 2.contra gentes cap. s. Et probatur ratione , quia ita coniunguntur actio de passio in eodem motu, ut per diuinam potentiam
non possint separari: ergo signu quod sola ratione ratiocinata dis lingua tu r, quia motus debet esse ab aliquo agente in passo, 8e tuc necessario erit actio de passio.Dicit secundo in sectione seu, 'cunda nu . . passionem 3c motum nodiltingui actualiter a parte rei, nec rea iliter, nec modaliter ex natura rei. Et conuincitur eis dein arSumentis omni
bus in principio quaestionis factis.Di-inia.
cit tertio passionem dc motum Pr prie Se complete sumptum secundum , positivas rationes formales non distingui ratione ratiocinata, sed apycllatio,
ne tantum . Et conuincitur eisdem rationibus, quia esse mobile, seu mutabile, Se esse passibile sunt idem: de ita ideest pati, Sc moueri. Dicit quarto quod si motus secundum aliquam Prrcsi
nem,aut abstractionem , aut e 1χm ιC-cundum concitationem alicu u,nz ationis sumatur , sc potest aliquo ii do di stingui a passionemam potest abstrahi motus , de considerari ut via ad terminum de sic ratione distinguitura passione; nam tunc non cosid Cratur,
ut aliquid afficiens subiectum, εc po- tost optime considerari sine eo quod
subiectum afficiatur. Et nu .r s. in solu- , tionibus argum ntorum dicit quἰnto,
quod si motus significat inum suΟ-o o bilis Diuitigod by Corale
355쪽
bilis proprie pertinet ad praedicamentum passionis, vel tanquam specie eius
s sit motus physicus, vel ut summii genus, si sumatur in communi pro mutatione,ut sie,sed si sumatur incommuni vi fluxus Se via ad terminum no est in praedicamento. quia non est forma alicuius subiecti nec ut talis cosideratur. 7. Dicty. Et r dicit s. motum esse quid commune adactionem S: passionem,& sic e L se ab Arist. consideratum in post praedicamentis, & esse quid analogum. Et sie etiam potest sumi passis, ,& erit etiaquid analogum. Emutatione seu passionem substantialem dicit norresse in praedicamento passionis. Hae &multa alia dicit, uuae nec fundat in Aristotele, nec in aliquo bono autore, nec rationem adducit alicuius momenti. Decim strassionis. a. elu. D Rima conclusio e Motus, pro ut est
A in mobili ab aliquo, dicitur passio.
Haec conclusio est D. Tho. I . p. q. ΑΙ .aria
. . , 1.M. Ibi ita dicit: Et ideo actiose dum primam nominis inapositionem importat originem motus: sicut enim P motus, prout est in mobili ab a Iiquo , dicitur passio : ita origo ipsius motus secundum quod incipit ab alio,& termiuatur in id , quod mouetur vocatur actio ste moto igitur motu, actio nihil importat, quam ordinem originis secundum quod a causa aliqua, vel principio procedit in id, quos est a principio. Et in se tutione aci tercisi ita dicit. Ad tertium dicendum, quod aetio secundum quod importat originem mo . tus infert ex se passone: sic autem non ponitur actio in diuinis personis. Unde non ponitur ibi passio nisi gramaticaliter, qua tu ad modum significandi. Ista duo loca grauissima D. Tho. in re grauissima sunt marti me ponderanda, quia & rei materia exigebat, ut D.Thia doceret, sicut illi est in more maximacu consideratione veritate. Itaque secundia D. Tho. non quomodocu'; motus inpassio,sed prout est in mobili ab
agente: ergo illa forma,qua paties habet motu, no quomodocunque sed ab
gente Pasiai dicitur: potest namque eonfialerari mobile seeund nin dupli cem potentialitate, seu secundit duplicem rationem formalem potentialitatis. Primo modo secundum quod est inpotentia ad motum, qui uihil aliud dicit, nisi actum entis in potentia, ut sic, 8e secundum hanc rationem cum fuscipit motum , dicitur moueri, SI motus est actus mobilis secundum hanc considerationem. Potest rursus consitarari mobile in ratione passivi , quatenus potest suscipere motum non quomodocunque , sed ab alin : Si secundum hanc rat soneni est subie tum passo nis , & dicitur pati. Itaque pasti o fecundum D.Τho .est entitas quaedam accidentalis, secundum quam mobile patitur suscipiendo mum ab agente , de realiter est illa forma, quar pro duritur non quomodocunque , sed quatenus est ab agente illa ergo forma qua potentialitas passivi completur Sc terminatur , est passo : & haec est forma seu motus,prout ab agente suscipitur in passo.Vbi vides distinistionem .ape
tam motus Se passionis.Na motus non
dicit, nisi viam ad terminum : sed passio dicit susceptionem illius motus seu
dicit. Ad secundum dicendum, quod
creatio non est mutat 1 o , nisi secudum modum intelligendi tantum: nam de ratione mutationiς est, quod aliquid idem aliter se habeat nunc8c prius: nam quadoque est idem l nx actualiter se habens nunc & prius, sicut in motibus secundum qualitatem & quantit
tem . Quandoque vero est idcm cns inpotentia tantum scut in mutatione secundum substantiam . cuius esse subiectum materia. Sed i ti Ircatione, per
quod producitur tota substantia rcru non potest accipi aliquid idem realiter se habens nunc, Sr prius, nisi secundum intellectuin tantum,sicut si intellidatur aliqua res Prius non fuisse tota
liter de postea esse; sed cu aetio Se passo conueniant in substantia motus Sedifferant solii secundu habitudines diuersas ut dicitur m tertio physicor. portet, 'nod substrato motu no renaaneat, nisi habitudines in create & creato. Sed quia mod' significadi sequi me
356쪽
modum intelIigendi, creatio significatur per modum mutationis. Et propter hoc dicitur, quod creare est ex nihilo aliquid facere: quamuis facere & fieri
magis in hoc conueniant,quam mut
re & mutari quia facere & fieri important habitudinem causae ad effectum Nεt. I. & effectus ad causam, ted mutationem
ex consequenti, nota in hac aut Oritate, creationem non esse mutationem
Ratio est demonstra ima, quia non datur id, quod aliter se i abet nunc de prius, quod est de intrinseca ratione mutationis , ut videas quam falsum dicat 1lti,Opposituin asserentes. Et si quadoq. D.Tho .dicat esse passione, ut supra vidun' intelligitur quatit ad modii significci diud est, significatur ut passio. Nota a. Nota secundo quod actio & passio conueniunt in una substantia motus; ubi aperte denotat distinctionem formalem in illis actualem. Nota tertio quomodo facere & fie-N to 3. ri citiserat in ratione causae & effectus, ut videas, quomodo non possunt esse idem actio & passo. Et in a.sententia-
fignificatur ut sine ordine ad agens Scpatiens.Vbi vides, quod incitus non est passo foran aliter, quia in sua ratione passio includit ordinem ad agens, itaque quando ignis calefacit lignum ibi sunt tres formalitates distinctae actu , altera actionis, qua ignis dicitur agere de producere calorenHaltera passonis , qua lignum suscipit calorem ab igne & patitur : altera motus, qui est post praedicamentum, qua lignum mouetur a frigido in calidum . Et ista est Communis doctrina omnium saprcitu. Et cst exprc sta sententia Aristotelis tertio Physicorum capite tertio,quein vi de;ut intelligas contra Aristotclem Ioiaqui istos aut oles,& omnes commentatores in hanc veniunt sententiam.
Secunda conclusio: Actio & passio2. C. φιν. realiter formali rer ac ualltcr dili ingu-tur seclusa operatione intellictus,&non solum ratione ratiocinata . Fixe conclusio est D.Τho.& Atallotelis supradictis locis, ubi sic dicit Aristoteles : Haec quidem & loquitur de actione de passione unum εἰ idum sui, ratio
tamen non una ; similiter scin mo i te & motu . Et adducit exemplum de ascensu Sc duscensu .Et ivxtu. a. capitis tertis: Omnino vero dicere est, qa nec doetici cum disciplina, nec actio cum passione, idem proprie est; sed cui insunt hsc, motus ma hui' ab hoc actu esse de hui' in hoc ratione diuersu est. Vbi aperte nostra tellatur opinione . Praetcrea probo illam rationibus: Pνεb.r. Nam praedicamenta maiori distincti ne distanguntur , quam attributa diui na: sed attributa diuina distinguntur
ratione ratiocinata .ergo Praedican enta distinguutur hoc modo a nobis posito. Maior .n. Ocrsitas est inter actionem & passionem, quia sunt duo prindicatrienta, quam inter iustitiam ti miscricordiam diurnam , nam primo diuersa plus disserunt, quam ea,quae sola ratione distinguntur .Praeterea, quae ratione ratiocinata solum di inguuntur, habct a parte rei solum unam esset lain & unam formam saltim metaphysicam, sed acti o & passo no n sunt huiusmodi, ergo. Probatur maior, quia attributa diuina sunt Deus ipse, Sc homo de quo formo conceptum anima lis & rationalis nam hominis essentia habet, de albedo similiter unam quali tatis essentiam . Sed probatur minor, Nam quae est illa essentia existens in rerum natura, quae sit una. Non potest esse essetia actionis S passionis, Quia cusint primo diuersa, no poIsunt sabere
unam essentiam, ncc est essentia acta o-nis,quia non est maior ratio, quare sit essentia actionis,quam vas innis,& ea de ratione non erit ciscntia passonis,& una essetia utriusq. tro Potcst csse ,& ita erunt duae est cratiae luctus, intellectus operatione actu distinctae .Praeterea.Actio infert de se passioncm, xt pa et Q 3 tet ex D. I ho. locis supra adductis, Nex Gilbeleto tu principio actionis, scd si sunt idem realiter & formaliter non erit vera illa proposito, quia idem no infert nec caulat seipsum: illud autem
verbum, infert. caula litatem dicit , ut patet ex D. Tho. ubi supra & 1.1.q. sart. 3 ad s. ubi sic ait. Ad tertium dicendum, quod passio est effectus actionis exterior:s: ergo distinguntur actu O O a soria
357쪽
sb aEter, seclusa intellectus opera Prab. o. tione .Praeterea: Agens in Potentia ha bet aliam ratione potentialitatis, qua passum in potentia , sunt enim potentialitates diuersae rationis. igitur actus viri usque debent seclusa operatione
intellectus esse actu diuers, & habere diuersas rationes r sed actu sunt actio passio : ergo actio &passio habent. actii diuersas rationes. Primum antecedens patet, SP consequentia probatum Quia actus proportionatur Potentiae, non enim potest visio actuare potentias diuersae speciei simul, nec albedo, nec quaelibet alia forma. Secundo minor , atur: quia actio non est actus Patietis, ut sic, alias patiens, ut sic, ageret mec passio est actio agentis, ut sic, alias ageret in quantum patiens et sed actio est actus agentis, S passio pati tistergo sunt actu diuersae, quia actu actuant potentias diuersas specie .Ite, quia haec est immediata .Achio non est
passiorergo sue diuersae rationes actu: ut diximus capite de relatione. Prae area: Impossibile est, quod sit cadem ratio formalis viae , quatenus tendit ab Athenis ad Thebas, Sc quatenus a Thebis tendit ad Athenas, quamuis realiter sit idem spacium, sed ita differunt actio S: passio: ergo non 1 unt idem,&sola operatione olli inguuntur intellectus. Unde Arigelicus Doctor 2.2.q. 9.art.3. in Corpore ita dicit. Respondeo dicendam, quod actu, de sui ratione procedit ab ag ὀic: passio autem si Cundum propriam rationem , cst ab alio: unde non potest esse idem secundum idem agens,& patiens, ut dicitur in I. Se 8. physicorum. Et ratio huius Obismo. dicti D. Tho .est, quia e diuersa virtus que ratio formalis. Et si arguas contra
hanc conclusionem ex D.ThD. I I . M
taphysicae lectione s. ubi ita dicit: Sed si actio & passio sunt idem secundum substantiam, videtur, quod non sunt diuersa praedicamenta: S respondet,sed stiendum, quod prsdicam eta diuersificantur secundum diuersos modos praedicandi tunde idem secundu quod diuersimode de diuersis praedicatur ad diuersa praedicamenta pertinet.Locm enm,lecundum quod praedicatur
de loeante pertinet ad genus quantiatatis: seeundum quod praedicatur donominati ue de Iocato constituit praedicamenmm.Vbi similiter motus, secadum quod praedicatur de subiecto, in
quo est, constituit praedicamentu passionis: secundum autem qnod praedicatur de eodem, a quo est constituit praedicam et u actionis, Respondetur, qJ, Solutis ex
vi optime aduertit Caietanus, nunqui doctrina
diuersus modus predicandi rerum da . tur, nisi qa diuersa ro formalis illaru , rerum quae praedicatur, & ita iste ditauersus modus praedicandi actionis &passio tris praesupponit distinctionem formalem in actione , Se passione , exua fundamentaliter,diuersus ille mous praedicadi sumitur .Et Patet in exeptis adductis a D. Thom. Nam lorus& ubi ad diuersa pertiuent praedica menta, S: fornialiter distinguuntur
actu & realiter tanquam rCS a re. V
luit ergo D. Thom .per praedicatione diuersam colligere diuersa rationem formalem inter actroneni, & passi nem,quae est actu in re. Tertia conclusio : Passio & motus formaliter actualiter distinguuntur seclusa operatione intellectus ,& Idem de actione dicendum est:& etiam si vi Cδι- .actus mobilis consideretur, non perti- ror. aet ad praedicamentum passionis;&i est ignorantia dicere motum esse praedicamen cimi passionis in communi cos deratum & speetem,passionis, fi consideretur in particulari. Ista conci sio habet multas partes probandas Probatur prima pars: Nam passio est praedicamentum, motus post praedic mentum, & quid incompletum: ergo distinguuntur formaliter actualiter tquia alia est essentia motus, & alia passionis. Et confirmatur: Nam aliae sunt species imperfectae motus, ut Patet ex
Aristotele in post praedicamentis , de aliae passionis:non ergo sunt idem sese maliter:& si sui id e formaliter, quo sum Aristoteles dixit motum esse post praedicamentum, & passionem pradicamentum Sed quia de hoc supra egimus Sc sumus acturi non volo conge rere probationes contra rem apertosus 1 - Diuilige
358쪽
De Praedic. Actionis. Quaest. LXXL 1 93
sεevnda pars: Quia etiam si confido , γ..
retur , ut actus mobilis non pertinet Dusoluunιὼν argumenta. ad praedicamentum passionis . Proba- .
tiir i quia ut sic est aliquid incompletu A D primum respondetur, negan- ad s. aet. 8e imperfectum : ergo, dec. Quidquid o do minorem. Et ad probat onuenim ad praedicamentuna passionis di- dicitur, quod passio est motus rece- recte pertinet, debet esse quid com- Plus in pallo ab agente. Et ita digni-pletum . Et maxime, quia impossibile uit D.Τno m. Motus vero in sua ratio- est considerare mobile sine ordine ad ne solum dicit actia in mobillis tenden- subiae una, quem assicit,quia hoc poni tis ad aliud. tur in sua diffinitione , est enim actus Ad secundum respondetur,auod in ad a.arcentis in potentia, secundum quod in drfinit: one passionis non includitur potentia, unde semper pertinet ad qJdditas actionis: quia actio est mo- praedicamentum passionis: quia i myli tus ab agente in passum. Unde dissecat cognosci sine eo , quod ei de sua runt, sicut via ab Athenis ad Thebas, essentia . Vnde pcssi ne dicit,quod ali- ad Athenas, ut inquit Aristoteles capi
quando pertinet ad prae licamentum te * .Physicorum , Ss i I. Metaphysicae passionis de aliquando non . Vnde D. lectione 9.apud D.Τhom. Τhom prima parte quaest. 18. art. I. in Ad tertium respondetur; quod pas M ... -. Corpore art. 7.ad I .dicit, quod motus sio est motus ad calorem suscipiendu 'proprie signiscataci uiri imperfectuin ab agente, Sc aistio est motus id daniam ob 1lis. Tcrtia pars probatur: quia dum calorem. post praedicamentum non est species Ad quartum respon. quod passio a 4. M praedicamenti, sed motus,est postprae- est effectus agentis susceptus in passo dicamentum: erso non potest esse spe ab agenterat ero motus hoc non dicies praedicamera. Minor probatur ex cit in sua ratione, sed solum quod sit postpraedicamentis cap. de speciebus via, & nec in claditur formaliter inmotus.Maior probatur : Nam Propte- actione&passio ire et quia impossibilerea ponitur postpraedicamentum, quia est rem unam esse de quid ditate dua- est aliquid imperfectum Se incomple- rum ereatarum rerum genere distin- tum, non habens natiiram lassiciente clarum e sed materialiter connectitur
ut sit in genere: ergo nec potest esse actioni & passioni , & hoc necessario
aliquid completum, dc eadem ratione in transeuntibus actionibus. probatur, quod non possit esse praedi- Ad argumenta inarer respondetur, camentum, alias non esset post praedi- illam doctrinam esse contra D. Τho. camentum.Ite : Si motus est idem, ql ut visum est qui semper di xit, actione passio ergo passio est postpraedicamen εc passionem di Ferre secundum rario tum, quoa est ridiculum. Item: Nulla nem, quod intelligitur formaliter rea species aliorum praedicamentorii po- liter a parte rei. Actualiter enim sunt test esse postprsdieamentum: ergo nec primo diuersa 8t distincta, nec esse species praedicamenti passionis . Sed mobile 8t motiuu sunt idem formali- cur impugno hanc doctrina , quae sua ter,sed diuersa formaliter actu, seclu- nouitate se falsam contendita Vnde di is operatione interi trii nouere enim xit Angelicus doctor I. 2.quaest. 9. ar- est tendere ad terminum, pati est suscrtic. I. in cor ore , quod post praedica- pere forma ab alio.Impo ssibile etiam menta sunt illa, quae conloquuntur di- est, quod motus sine subiecto conciuersa rerum genera , Zenon dixit ali- piatur;quia est de sua ratione ordo ad
I uis unquam, quod genera vel rerum mobile ut constat ex sua definitioneo pecies sint Postpraecucamenta. Relictum quae dicit, non egent soluti ue:dissoluta enim sunt de se
359쪽
2 9 Commenta xu in Arist. Logicam
QUAESTIO LXXII. Qua passiones set in bκ praedicamenia
diuersias. ,πραεν Α D quaestionem breuiter respon deo Nam omnia ista iam constat ex superiori praedicamelo. Quod cum duplex sit opinio, alia, quae asserat solum actiones, quae clim motu sui esse huius praedicameli: eodem modo dicendum est de passionibus, quod solum ille in hoc sui praedicamelo, quae
curior est & firmior, 8ccxisti ino D.
ad 3 .dicit, actio ut praedicamentum, dicit aliquid fluens ab agente in actu, quia actiones,quae non sunt cum mo tu, etiam si actiones dicantur,& sint, non tamen ad hoc pertinent praedica mentum sed ad praedicamentum qualitatis: quia sunt actiones quorum tota . . essentia est disponere subiectum. Alia AE. O opinio est,qus probabilitatem habet, quamuis non ita mihi placeat a quia existit no non esse D. Thom. ita clare,& patenter: quod scilicet actio etiam et sine motu , creata tamen est in hoc praedicamento : 8c ita passio secundu quod correspondet tali actioni erit, etiam in hoc praedicam to . Nam Cadem intellectione v.g.& agit in teli eius producendo lectitone v.g.εἴ agit intellectus producendo illam , &patitui recipiendo illam. Ita asterit D.
z.q.za .art. I. quod illa receptio passod catur. Et ex dictis facile est collis re passiones, quae consequuntur altiones, quas in praedicamelo a ctionis collocauimus & illas in hoc praedicamen seis a ro oportebit collocare. Unde autem
quo fama, siniatur passionum specisca diuersia necism. s, magis habet dissicultatis. Ad quod dico, quod passo lu:nit speciem ab actu, qui est terminus motus nostri; vis calefactio passio terminatur in suis sceptione caloris i ditari specie a Diagetaione passio. per hoc, quod calefactio passio est id, quo subiectum patitur recipi edo calorem, & frigefactio passio recipiendo frigiditate. Et quia istae duae qualitates specie differunt, hinc est, quod istae duae passiones specie disserant: quia ex n atura sua crdinantur ad patiendum per tales qualiatates.De specificatione passionum ani
pore:& de distinctione earum vide in
primo dist. Is.q. I .art. 3. in corpore. Et om nra animae passiones reducit D. Tho. ad undecim species, es .in concupiscibili, scilicet, amor, odium, des derium, seu concupisce tia,fuga, vel abominatio delectatio vel gaudium , dolor vel tristitia; & quinque in irascibili scilicet spes,desperatio, amor, auda
ethicorum lectione s. in particulari de speciebus omnium passionum agere logico superfluum: propietates autem passionis intelligete facile est ex
De praedicamento quando. Qv AESTIO LXXIV.
Qua sit natura , species, ta proprieta
huius praedica- meatin VI detur, quod non sit praedicamentum. Nam impossibile est generalissimum alicuius praedicam cti csse sine speciebus:sed ,quando , non habet species: ergo non est praedicamentu. Minor probatur quia esse in tempore est eiusdem rationis in omnibus, scutia tempus est unum numero rergo. Dices, quod species sunt, secundum ess e in tempore praeterito, re in tempore futuro: seu esse in tempore prae terato & esse in tempore praesenti, &esse in tempore futuro. Sed contra rna modo non est esse in tempore praeterito,nec in futuro. sed solum esse in tepore praesenti : sed esse in tepore prae senti Dii
360쪽
De praedie. Quando. Quaest. L XXIII.
senti solum fit unius rationis specificae:ergo Et confir. Quia nunquam est veruin dicere , quod Petrus mensuratur a tempore futuro,ut sic, nec is tepore praeterito,ut sic, sed solum a tempore praesenti;ergo non sunt i pecies, quando esse in praesenti desumitura uiuersa ratione huius, quod cit conti
i dicit quod motus est in quando, ut in mensurante, non ut in termino ; sed quod mensurat motum tempus est, ve Is pactum: ergo quando non est praedicamelum, quia tempus,nec spaciuta , seu locus non sunt praegicamcntum Τcrtio: Quando est cssis in tempore:
sed Deus Si lingeli sunt in tempore, quia coexistunt nostro tempori' ergo ipsis conuenit habere rationem quanoo,quod est absurdum. Quarto Gilbertus di finit, quando, quod sit id, quod ex adiacentia temporis reIinquitur sed nihil relinquitur ex adiacentia temporis, quiae tempus no adiacet: ergo uon datur quando,& ita non est hoc praedicame utum. Prob. mi. quia adiacere est inhaerere alicui, tempus non inhaeret his inferioribus ressio. In oppositum est, D.Thom .ii. ocis adductis, & Gilbertus & Arist. dicenses, quando esse genus unum ex
In explicanda huius praedicamenti natura variae sunt sententiae logicoru. Quidam enim dicunt esse relationem temporis ad rem, quae est in tempore,. vel rei, quae est in tempore ad tempus. Sed haec sententia est falsa: quia relationes ad praedicamentum ad aliquid
pertinent, & non constituunt nouum praedicamentum. Alia sententia est eorum, qui dicunt, quando, dicere denominationem extrinsecam a tempore:
nihil intrinsecum rei, quae dicitur esse in tempore: sed sicut agens denominatur ab actione existente in passo, ita quando est denominatio a tem Po- re & fotma est lepus . Hanc sententia tribuit Suare T disp. o.D.Tho opusculo 48 .& Gilberto,& Soto in 6. vltimis. Sed fallitur vehementer nec enim haec opinio est sententia istorum, ut vide bitur cum decernamus, quid sit qCan- .do, ex sententia nostra. Et dicit ipse
num .8.sectione IE . rationem huius prς
dicamenti consistere in intrinseca reteuiusque duratione, ita quod forma huius praedicamenti est ipsa rei duratio: subiectum autem talis formae, vel quasi subiectum est motus vel alia res duras: nam illi confert suum esse quod est durare in esse , concretum aute est durans .Et probat quia esse durans, est aliquid reale, & non potest esse aliud praedicamentum, nisi quando : ergoenoc est eius essentia. Dιrim qua monis LP Rima conclusio: Praedicamentuma I.Contis- quando , est e M i n tempore: effeautem ita tempore nihil aliud , est qui 1. x
proportio quaedam relicta ex tempore. Haec conclusio est D Thom. secvn- V - do Μetaphysicae lectione in .in princi .
pio, & quinto metaphysicae lectione qseptima . tertio physicorum lectione qumta in .dist nctione Us.qusst. 3.ar .. I. uaestium. I . in corpore. Pro cuius intelligentia aduertendum erit, quod sicut per motum localem acquirimus quandam formam intrinsecam ex eo , quod locus mensurat nos extrinsecem .
quae est ubi ratio secu udum quam dicor esse in loco formaliter, quae non. est locus, nec relatio de praedicamen to relati onis,sed quaedam forma absoluta, quae ubi catio dicitur, secundum quam formaliter sumus in loco, & est
speciale praedicamentum. Eodem modo res , quae tempore mensurantur ex eo quod temPus mensurat nos acquia
rimus esse in tepore uel nihil est aliud quam forma quaedam causata in nobis ex ista mensuratione activa inmP9ris , quae est speciale praedicamentum, Zcoicitur quando, nec hoc est magis incredibile quam sit illud, quod ex lacci
mensurante nos extrin sece causari in 'nobis ubi cationem illam ,. secundum quam sumus in loco, quae est forma quaedam intrinseca,& sicut ex eo, qa . .
figo pedem tu puluere, resultat in pul- α' .uere quaedam imago ipsius pedis, ill .m' '