Io. Fernelii Ambiani de abditis rerum causis libri duo

151쪽

LIBER PRIMUS.

men splendorque, qui perspicua corpora col strans, non splendida modo sed lucida quoque

a cxhibet sic unaquaeque essiciens causa, maxi-eque supera illa coelestiaqs, corpora, reru ortus omouent,rebusque species impartiunt. Non em perennes illas sibique insitas rerum ideas ac ecies a se excutiunt, aut suae substantiae quiciam genitis rebus clargiuntur, aut iam in coelis:nitam absolutamque formam solam ac per se commode praeparatum subiectum submittiit:

i hac una ratione,res nouas excitant & edunt,fod stiperae illae coelorum vires, motu, lumine spiritu tanquam vehiculis huc deuectae circus eque nobis in subieetiam potentia praeparatue ins rutant, & substantiarum a quibus dimarunt vim & naturam recens genitae rei impriunt,& speciem sic inducunt,ut a Solis luce inrspicuum instructimaque corpus irradians lu-en,ipsumque collustrans, illi non lumen mo-i, sed & suam quandam lucem tandem immi-. B R. Aperte quidem dc luculenter qua ratio mundus hic inferior a supero illo guberne- qua quae gignuntur omnia suam inde foram suscipiant. Nunc continuata traditionis te apertius edissere ut Aristoteles statuat id

od es h omnium primum omnia mouenS, Ommum quae gignuntur causam esse. Si enim rebusnnibus coelum forma impertit,quid altissimai & perobscura inuestigatione sit opus i quid

152쪽

1 8 DE ABDIT. RERUM CAVSIs rerum causas ab illa origine abditissima repetire iuvabit y

ARISTOTELIS SUPRA N AU

ram Platosophatus ruit formarum diuinam oriaginem: Deum maximum coelos astraque comdid se, que gignendarum rerum vires indidisse:quae etiam Platonica Antsacris uteris consentanea.C A P. I x. E UDO X Vs. Em omnino arduam petis, qltum longum tempus, tum costationem multam atque otiosi

expostulat,vix ut digne possit imultuario isto congressu expnari illustrarique dicendo. PH. Conandum tarquidem tanto impensius, quanto est vlior &iucundior haec inuestigatio. E V. Natur contemplationem instituens Aristoteles,nihil professio aggreditur,quod non vel manu tam re,vel oculis cernere, vel demonstratione conqui possit. At non semper intra eos limites quin angustias se coercet sed interdum naturae cdinem praetergressus,& in rerum diuinarum ctemplationem transiliens , verbis quidem paucat grauissimo sententiarum pondere, OmniLquae gignuntur primam origine deducit a Di Ne quis autem istorum euigentia desideret,it

153쪽

LIBER PRIMUS. I aet in libris ret , in in oboistae , diuinorum cogni-ionem omnino extra sensus & supra captu hi nanae mentiS esse, neque ullam posse demon-trationem eo pertingere. In eam ipsam fere senentiam & Theophrastus:Forte autem illud veitati magis consonum est, rangenre ac veluti c5- rectante mente contemplationem fieri. Nam rere illis nulla est hallucinatiosed huius ipsius di

icilis est & intelligetia & fides. Paulo ante mo- uerat quam sit ardua eorum quae naturae limies transcedunt, cognitio. AliquatenuS per cauun contemplari nos posse, principia a sensibus ccipientes. cum vero ad ipsa sumina primaque ansierimus,lam non amplius posse, silue quod ausam non habeamus siue ob nostram imbecil-tatem. BR. Et Plato diuinorum altitudinem ab-rusosq; & imperscrutabiles recessus reueritus, eluit in Epinomide ne quisqua de diuinis prome loquatur, neve pro siuo arbitratu illa inno- et existimans fieri non posse Vt mortalis naturae his quicquam certi comprehendat esseque id uiusque praecipuum ac maximum ossicium stiuis haec recte doceat) quam maximo studio e- Iscere,neminem autem recte docere,nisii quem eus adiuuerit. idem in Timaeo his fere verbis: Hritum ergo o Socrates multa de Diis uniuersi' ,,ue procreatione a multis dicta sint, ne mireris ,,bsecro,si rationes de iis undecunque Omnibus , , robatissimas dc exactisisimaS afferre no posSim. ,,atis enim factum putare debebis, si non minus ,,

154쪽

Iso DE ABDIT. RERUM CAUSIS probabiles, quam quiuis alius rationes attule 'a rim. AEquum est meminisse de me qui differam& vos qui iudicabitis homines esse , ut si proba bilia dicentur, nihil ulterius requiratis. Rursim ea autem sic: Coelestia horum principi a Deo not: p ssent , atque ei qui Dei sit amicus. Quocirca e: quam ad Dionysium conscripsit epistola, monet ut eos tanquam barathrum declinet, qui ZDiis tanquam de iis quae manibus teneri de apprehensi possunt, certas exigunt demonstrationes. Quos evin Theaeteto quidem, sed in Phaedone praecipue eo nomine grauissime reprehedit. quod ambitiosis inter se verborum pugnis Sinani demonstrationum conatu,principes se nouorum de pugnantium dogmatum constituant

de rebus ipsis nihil certum, nihil stabile, nihisirmum habeant. Unde & in Phaedone hanc dDiis quaestionem & inuestigationem naturalitduntaxat rerum contemplatione nixam, detestatus, filam deplorat caecitate: qui,qu e se priuperspicue scire existimaret, ne per umbram quidem sibi unquam visa esse compererit:& quotialiquam esse ratus fuerat soliditatem, ea nudomnia, non secus ac inanes somniorum imagines vanescere. Proinde & in Gorgia,& in Conuiuio de amore ais quae de anima,de Diis, de dimonibus a Diotima fatidica muliere Socrate accepisset se potius fidem adhibere ait. quam ullis quamlibet euidentibus rationibus,seque impense conari ut allis eadem deinceps omnibu

155쪽

MBER PRIMUS. Isrpertadeat, quae sola auditione accepta, sibi pers raderet esse verissima. PH. Haec quanquam inuestigatio syllogismo comprehendi non potest, quoniam tamen disputando iam hucusque velut tempestate quadam delati estis, par est omnium quae deinceps stat rerum tota tractatione persequamini: nihil ut supersit omniu quae tum

mundus comprehendit, tum extra illius ambitum sitnt,cuius non aliquam institueritis disputationem, ac velut quaestionem exercueritis. Is igitur primus motor quem paulo ante caeterOxum principem Aristoteles appellauit, Deus ne est,an ue illi dignitate proximus BR. Possem in id multa ex Platone praeclara depromere , sed quae parui existimem, quod non quemadmodsi Aristotelica evidenti sint demonstratione stabilita. P H. Agite igitur communi opera excutite, quam belle inter se consentiant philosophorum scripta, & sicubi dissentiant utrius praeponderent rationes. Et si placet,Platonica Brutus proferat, Eudoxus Aristotelica. Ego quanquam phtum idoneus .sacra intermiscebo,ut omnibus numeris cons immata harmonia reddamus.Nunc

mihi quisque meminerit, quam induerit, petionam, nunc scenae seruiat omnia depromens ac recensens quae causta suae patrocinio futura putet. Et si quis forte memoriae non satis considit, en magnam librorum supellcctile, e quibus sententiarum testimonia citare, nemini debet nec pudedum videri nec turpe. Sed ut ad rem tande

156쪽

rJ2 DE ABDIT. RERUM CAUSIS

aggrediamur, Eudoxus incipiat si quidem ita o nanibus placet. Ev. Si quis forte in hoc coetu eris qui tam rudem tamque consilii de ingeni, expertem Aristotelem suspicabitur,ut his elementis Scorporeis perpetuo inhqrescatsummam causata mu- statuat gubernantem haec omnia quae cernimus

audiat quasso ut duplicem ille mundum stabili

uerit: aspectabilem hunc concretum dc corpo reum, alterum superiorem illum, sensus nostros effugientem,incorporeum, qui totus formis plerumnus simplicibus,impermistis, solutis libe

Usque ab omni corpore & dimesione mentibus beatissima & exoptanda maxime Dei diuorumque domus , archetypus & exemplar huius infe- coelo, rioris caducique mundi. Quae omnia his breui-ra ter perstrinxit. Patet ergo neque locum extra coea' tum esse, neque vacuum, neque tempus. Quo-

cII ca neque apta sunt ea quae illic si int, in loco 'a esse, neque tempus senescere ipsa facit, nequea' ullius eorum est ulla mutatio, quae stiper extima sunt disposita conuersione: sed nullis transmintationibus, nullis affectionibus prors is subiecta, optimam in uniuersa aeternitate vitam & suffcientissimam habent. Ea autem optima illorum vita est contemplatio, qua alibi existimauit nihil esse nec iucundius, nec melius . Qua nam vero ea est aeternitas ut qua vitam habeti Sic quidem Graece legitur tabu, quasi dici Du , id est semper ens & aeternitas, aut, si dicere licet, sempiternitas, quae re vera Deus est. Eo quidem nomine

157쪽

LIBER PRIMvs. V3mine se Deum intelligere plenius indicauit hac

lententia: In Deo vita nimirum aratimque comtinuum atque perpetuum inest, hoc enim ipse se ad

st Deus. Ac ne nouum aut absurdum videre ur hoc de Deo nomen, diuine id ait ab anti- 3'. cap. . quis pronutiatum esse. Quemadmodum eniminis, qui vitae cuiusque continet tempus, aevum coclo. aeternitas est nuncupatus,eadem ratione finis ' miuersi coeli, & is qui tempus totum infinitum- , , lue continet, aeuum est de aeternitas,ab eo quod Hemper sit appellatione sumpta: est itaque immor ,, alis, atque diuina. Quanta porro Deus rerum Dognitione valeat, hinc demonstrat, quod totalius vita mentis est operatio. Ille quidem suus u. Metaph. st actus,actus vero is qui per se est,illius est optia textu.aa atque perpetua vita. Si mentis actio, quam c5 emplatione esse diximus, Dei vita est perpetua, uis iam dubitat Aristotelem, rerum Omniu conitionem tribuisse Deoi & certe is est rerum mnium cognitio, 3c sua actio&sua vita, qui histoteli optimus demostratur, perpetuus, peta ctus, immobilis, individuus, neque magnitu-ine, neque partibus definitus, nullam alteratio-em, nullam affectione subiens,ut cui nihil omino sit cotrarium. Horum vero demonstratio-em inde concludit, quod sit necesse in motius ad aliquid tandem peruenire, quod mouet non mouetur, quod ipsium perpetuum est 3csbstantia atque actus id ipsissim quidem est quod

ite appellaueratomnium primum omnia mo-

158쪽

V DE ABDIT RERUM CAvs Isuens. Quaecunque supra coelum sunt mentes dformae, olympici illius habitaculi ciues, si nos Vandem atque Deus , illi tamen dignitate & natura proximam conditionem acceperunt. B RHis de inudis archetypo videtur Aristoteles, Plionis auditione informatus,hoc solum discrimine, quod ex motuum ordine, Plato ex causie procreantis necessitate demonstrationem confecit Ita enim Timaeus de Deo demonstrationem adhibet claram & illustrem: Si mundus hic genitae est. necesse est ab aliqua causa genitum esse hanc vero causam aeterna esse neque ab alio genitam Qusnam aute ea sit his paucia in Epino de ex pressit. Ego igitur assero Deum causam omniuT

csse,nec aliter fieri posse. In ea disceptatione quacum Critone familiari suo Socrates habuisse pedhibetur : Haud itaque vir optime (inquit valde curandum est, quid de nobis vulgus dicat, sed

quid ille qui quid aequum , quid iniquum sit intelligit, qui unus est & ipsa veritas. Ex operibus quidem opiscem hanc causiun , effectoremque mundi Deum,nosse datur. Ex imagine autem &simulacro(vt Socratis auditor Antisthenes dicebat) is non agnoscitur, nullis oculis conspicuus,

nullius rei similis , ut ex ulla effgie nosci possit. A tque(vt a Xenophonte Socratico scriptum legimus Qui cuncta concussat ipse intrepidus &incocussus, magnus nimirum potensque esse cognoscitur: quali autem sit facie,ignoratur. Quam

Porro sedem incolat, opifex hic & mundi pater

159쪽

LIBER PRIM Us. issi oc ipsam etiam Platonis scripta declarant.Ne- ue enim qui sit immortalis, aeternus incompre-

ensus, eum esse in concreto caducoque mun-lo,quem crearit ipse,tanquam in ergastulo conlusiim : sed ut priusquam haec rerum uniuersias extitisset, sic & nunc immensis & infinitus tam implet infinitatem,quq mundi convexum, xtimamque coeli faciem excessit. Illic uiuentia

mnia quae sola mente percipiuntur, in se ipso,t Timaeo placet, complexus, Unus ea continet,uemadmodum mundus hic,nos & caetera quae emuntur animantia comprehendit. Vultisne oc loco Dei potestatem ac vires ex Platone reenseam Hic in Epinomide Deos asserit scire, idere, audireq; omnia, nihil ipsos fugere,quod

ut sensu, aut mente percipi possiti. Eos omnia osse quaecunque mortales immortalesiae posmant: bonos illos, imo vero optimos esse. Qimc- Πuid mortale est . quicquid vivit &spirat, quic-uid usquam est coelum, terram, maria, ab iis innia & facta esse & possideri. Et in Parmenie, Nullum nisi Deum supremam habere rerum

eientiam, neque illarum cognitione priuadum. is

n. Nihil ad haec e sacris literis quicquad adfe-am ,quum sit omnibus conspicuu illas similibus

e Deo sententiis resertas esse. Sed ut rem iam oeptam copleatis,illud discuti oportet,mundus te aliquando fuerit a Deo genitus, an aeternus. v. Aristoteles magna rationii probabilitate c5a r e caeli. endit eum, neque ortum esse, nequo corrumpi cap.

160쪽

DE ABDIT. RERUM CAUSIs

posse: aut si aliquando genitus est,eundem posse

' corruptionem stibi re. Caeterum altius interdum '' contemplatus, 3c coelum & mundum Dei maxi--' mi opera genitum confirmat. Ita enim libro dea' mundo scriptum reliquit, Omnium quae rerum D natura complectitur, conseruator est Deus,& ' quaecunque in hoc mundo quoquo modo perfi-a' ciuntur, eorum omnium idem genitor est: non '' sic tamen ut opificis aut animalis lassitudine se '' tientis in morem,labore assici possit: sed indefes' ' sa utens virtute,qua omnia in potestate continet

'' ac perficit,& ea quidem quae longius ab ipso vi 'a dentur esse fiammota. Haec feresimi quibus plane edocuit mundum aspectabilem , & quicquid

. CO continetur, a Deo omnium principio factum.

cor. ca. 1o. Huc pertinet quod & alibi ita prodidit: Quum ph in omnibus id quod practabilius est natura semo' per appetere fateamur, sitque esse praestabilius ga' non esse , nec fieri possit ut omnibus id accidat,'' propterea quod multa longius ab ipse principio

a' recesserunt, Deus reliquo modo uniuersim com*' pleuit, continua facta procreatione. His perpaucis abstrusam contemplationem perscrutatus est' ' silmmus philosophus. Praestantissimum est sem-'' per esse,quod soli Deo ipsique principio compe-a' tit: Reliqua omnia quae a principi, dignitate lon-'' gius absunt, perpetua esse non possunt.Ne igitura' his velut desertus mundus aliquando destituer '' tur, absoluta uniuersi fabrica, Deus statim rebus 'a singulis vim indidit procreatricem,qua rerum de

ortus