Io. Fernelii Ambiani de abditis rerum causis libri duo

201쪽

IBER SECUNDUS.

EI CUIQUE GENITAE,

ALIAS A MATERIA, ALIAS a Qualitatum temperamenta, alias a Forma vires inesse, C A P. I. ii R v T V S.

A M satis, & magis opiphre quam Philosophos d cet,epulati stimus hilarem in modum. Ne quid igitur diei huius tam praeclarae nobis pereat, ad frugia feram fructuosiamque dia. sputatione nostram reue ur,& e philosophia quasi e vadis & fluctibus: rsi, in amplum illum medicinae campti conamus. In quo non ut mane,disserendi subtilia digladiici velim, sed restinctis contentionia armisque depossitis(ne qui pastis controue

fieri disiceptationem causentur) ex re paca- audire, quantam in re medica abditaruica m vim esse putes. E v. Velles igitur die huncim amicis eripere,qui ut animum a grauior curis hilaritate quiereque relaxarent,nOS Coaeti fuerant.Quando autem video nostra hamoquia illis non iniucunda fore, placet diemim vi coepimus literis consecrare. At ne vel

202쪽

io 8 DE ABDIT. RERvM CAvs Is Solis ardore torreamur,vel tetris his septis coeceamur, conueniet sub hortorum virentibus vibraculis, in herbosectibus subselliis cosidere, qi

placidissime spirat Fauonius: eritque nobis terae tumulus pro mensa, in quam lidros si res ejgat reponemus. Accedamus itaque, dc hic meliter ac delicate recumbamus. P H. Locus saamoenissimus. quo vel Mus te plurimu oblectetur: coferet huius amoenitas nonihil ad rei qua expetimus perspicuam dilucidamque explicatinem. Eia tu iam quum voles ad rem aggredes a medicinae princiipiis exorsus. E V.Tria quide haec matextam, speciem atque temperamentulin uniuscuiusque rei naturalis compositione otineri. multis supra rationibus est confirmatus E quibus duo ut principia rem omnem constuunt: at temperamentum duntaxat inest in tateria, quae ex primorum mundi elementorii planistione concreuit. Nunc ut ab iisce tribus rque a pluribus rerum omnisi vires profectae sit di quales, edisserendum. P H. Recte tu quiue viam quam nos tenere oporteat ingrederis: pige igitur reliquum iter conficere, dc dic cur

procreatae, alias a materia, alias a temperamentalias a forma vires inesse putus : quum unica totius substantia, a qua omnis actio omnisque fectus enasci& emanare creditur E v. Aristol U les epicientium caularum, alias esse proponit ira tionis eXpertes, alias participes. Quaecunque(i

a quit rationis sunt partacipes,contrariorum os

203쪽

LIBER SECvND PS. Ist'im sunt effectrices: expertium autem rationisaaquaeq; unius duntaxat operis est principium. inc autem argumentu sic ratione comprehenum Causiarii facultatumque naturaliti quq sunttionis expertes, una unius est effectus princium, neque ab una de eade possunt complures uersiq; effectus prodire. Atqui unius cuiusquenplicis naturalisq; corporis velut stirpis, copluis, notamus effectus, eosque admodu varios dcipares. Nequeunt igitur hi ad idem comuneq; incipium referri, sed est necesse horum multae

t catis e. P H. Etiam si hoc unum coplures cau- facultates habeat,eas tamen omnes tempCnento acceptas feram, ni tu mihi patefeceris, rum nonnullas a materia, dc nonnullas a spe- conferri. A v. Primum quidem in i mpera-:nto vires aliquas inesse haud inficiaris. P H.

ne inficiarer quod omnium philosophorum:dicorumq, sententiis stabilitum est E v. Ner tamen id in se uno functionum omnium vi- coprehendit. P H. Quarumnam igitur E E v. tum duntaxat quae quodammodo primarumilitatum naturam conditionemque redolent.. Quomodo i E v. In permistione necessum omnino, aut unam, aut duas qualitates excel-: quae quoniam superiores sunt omnem tem, amenti essicientiam sibi vendicant, ut quic

d ab illo essicitur, id ab iis perfectum esse diar quavis otiosa non sint caetera. Quod enim

dum perhibemus , id quidem calefacit, licet

204쪽

imbecillius quam ignis: quod calidum siccum

que est, calefacit simul & exiccat. Neque ex temperamento potest ulla functio prodire, quae noad vincentis qualitatis naturam V1mq; referatus Haec si sola sit Sc pura elementi vires habebit: contrarij permistione temperata, easdem prossus etiamnum vires, licet obscuras & inferiore obtinebit. Contrarij enim repugnantia,vincents qualitatis vires & exuperantiam impedire quidem potest, at illius naturam ac vim nequit prorsus obterere. Ergo in temperamento necesse es vincentis elemeti vis maneat, atque dominetur

licet depressa & infirmior: quae semper naturi tristinae memor, alterius diuersique generis nulum possit effectu proferre. Id ita esse ut tibi persuadea subtiliore mihi ratione opus videtur. vera permistio corporum est: temperamentum solarum est qualitatum. Contrariae autem qualitates non in se mutuo transeut, inquit Aristotele:(neque enim calor abit in frigus, neq; humor irsiccitatem, aut contra sed ipsum dutaxat corpulsubiectum mutationem subire constat.Neque enim calor frigori neque frigus calori, sed quod

subiicitur utrique est materia. Ergo si contraria existimat in sese commigrare non posse, qui fiet ut ex principum qualitatu temperatione aut vis aut qualitas noua emergat, quae diuersam naturam adepta, illarum nihil redoleat E Necessum est igitur vires quae ex principu qualitatum temperamento prodiere, superioris dominantisque

205쪽

lem ad essiciendum vires accepisse putas , rudis Dina & informis quum sit,atque duntaxat sius L. tendis rerum formis subiecta, nihil prorsum e icit, sed patitur sustinetque omnem mutationis ,rdinem. E v. Simplici nudaeque rerum materia tres nullas aut functiones inesse statuo: sed ei uam ex permistis elementorum substantiis c5retam esse confirmauimus. Hanc autem luculeius explicare constitui. demostratum est ab Ari-Dtele cum aliis locis, tum maxime quarto M

Xarologicorum, e quatuor primis qualitatibus uas,calorem nempe & frigus agere, ob idque Ecientes appellari: duas vero humorem atque et ' ccitatem pati,iccirco dc patibiles dici. Sic & de

timordiis naturae, ignis & aer tanquam cauta ficiunt,aqua & terra patitatur ut materia. Quae lim potentiora sint dc viribus excellunt, sim iciter effcientia proniiciat: aquam Vero dc te na quae' minus possunt, materiam facit concreram corporum, horumque qualitates siccit m & humorem patibiles. Animantes, inquit, terra & in aqua duntaxat persistunt atque d Int,in aere autem & in igni minime: proptere, iod terra & aqua corporum materie3 existunt. . Meteorolox subiungit: Quod itaque patitur , aut aridii cap. s. et humidum, aut ex utroque conflatu est. Atq; uam humidi,terra sicci corpus esse statuimus:

lippe quae inter humida & sicca,maxime pati

206쪽

stor DE ABDIT. RERUM CAvs Is r. ita tacui Et alio loco: Quum autem similaria alii ratione ac via quam dissimilaria constitui soleant ex quibus ea fiunt sint materies quidem siccum& humidum,& terra & aqua,horum enim vir que utriusque potestatem habet evidetissimam: essicientia vexo calor atque frigus: haec enim ex illis similaria corpora constituunt. Quid autem hinc cliciam videto. Humorem atque siccitatem patibiles qualitates statuit A ristoteles terram vero & aquam quibus illarum plurimu inest, materiam naturalium corporum Itaque quas rec set ille secundarias qualitates a patibilibus ortas, quosque codoreos affectus nuncupare solet nos etiam optima ratione videbimus, materiae vires& qualitates appellare. Eius odi autem sunt durum & molle,crassum & tenue,viscosum & filia uolum. Sic enim verto quod Graeci or .,, Pliunius friabile appellat, leue & asperum, rarum &disium,& quae huius sunt ordinis,omnia in m

xeriam penitus immersa. Possium oc aliter hanc x. Degenesse ipsam materiam eiusque vires exprimere Aristo-ι ρη -' teles disputans stubtilius, omnia elementa appellat essicietia,illorum qualitates ac vireS co- templatus. Dum autem ad illorum substantiam animum meremque adhibet, omnia patibilia &naturalium corporum materiam statuit, ex qua constent quaecunque circa hoc uniuersitatis midium collocantur. Haec est igitur mistorum corporum materia, quae ex elementorum materiis

qualitatum vi concrcta,virpi habet, easque qua

207쪽

nuper appellaui secudarias: & a qua unumquodque, molle vel durum,crassum vel tenue est. Ea ipsa causa est cur cibus Ocyus tarditisue alat, &cur vires habeat aut obstruendi aut aperie di aut detergendi. PH. Id(puto porinde est atque si dicas, ias ab elementorum qualitatibus, alias ab

eorum materie vires nasci: at nihilominus utrae

que ab ipsis plane sunt elementis. E v. Vtrasque dices si videbitur elementarias, caeterum ni qua a qualitatibus sunt ab iis discernantur quas materia aedit, magna se certe in rebus offeret ambiguitas, magnaque confusio & perturbatio quam

si expedire consilium est, qualitatum effectus a

temperamento,consistentiae vero a materia derivabis. P H, Perplacet homonymiae distinctio: iam obsecro quod tertium erat viriti genus pe sequere. Ev. Si rei naturalis serina quae totius est perfectio,& materia & temperameto longe pr(stantior est,quis quaeso tam demens sit dc in re, rum contemplatione tam caecus, ut illa quidem existiinet agere formam vero prorsus otiari 'Accidens vim effectricem ingenitam habere, sub stantiam eam quae omnium est praestantissima ab

omni agendi & aliquid esticiendi vi facultate

esse destitui me Equidem tantum Virium corporum sermis attribuo,ut ab his existimem omnes quoscuque cernimus effectus primum maximeque proficisci. Quod de Aristotelem cessiisse vi , deo Is enim philosophos insectatus, qui naturalium corporum facultates atque vires ex calore

208쪽

ao DE ABDIT. RERUM CAvs Is& frigore deducebat,rati ex his & per haec omnia confici: planum facit demostratione eas qua litates instrumenta duntaxat esse causae cuiusdapraestantioris atque superioris, quam dc naturae nomine insignivit. Nam qui has dicet primum de per se agere, perinde faciet ac si serrae aut cui

uis instrumento essiciedi causam potestatemque tribuat: Sc perfectione formaque rei extermin ta , Veram amittet causam , instrumentis acti nes feret acceptas quae per se tamen otiosam nerent,nisi formae vi cierentur. PH. Si tanta vis

inest 3c facultas agendi in forma, ut illi motus omnis dc actio primu feratur accepta: quas paulo ante ad temperametum dc materiam functi,nes referebas, non ab illis, sed a forma primum dc per se ortas esse ducemus. Quid cause est igitur,cUr a temperamento dc a materia illas produxe decreueris p v. Q supra senissis nihil investiagant,a materia dc a temperamento eas nasci asseuerant, tametsi prima est in his obeundis forma: hos etiam sequuti a materia Sc a teperamento illas prodire diximus quia per haec tanqua per instrumenta fiant. Quas autem a forma eue simpliciter pronuntio,eas ipsa nullius instrumeti imterpositu aut si absidio per se obit. PH. Age vero, nonne materia dc temperamentum quae tanquainstrumenta proponis, vires quaedam si int escientis forme Ev.Non sane,sed ut squualiquid arte fit (faber aut fictor is est qui primum agit dc praecipue,de cui vis inest sua dc facultas essiciedi,

209쪽

LIBER SECUNDUS rosus nempe ipsa aut robur corporis: artifici vero adiumento est instrumentu securis vel dolabrii:& in instrumento vis quaedam est adscitae, non quae agat,sed per quam melius agatur , ea est securis apta conformatio,vel acuta ad expedite s candum acies. Ita propemodum in naturali rerueffectione,species primum est &praecipuum e ficiens,in quo vis quaedam essicax inesse intelligituri temperametum vero & materia tanquam instrumenta subsidio veni ut essicieti causae. Horum utrique sua vis inest de facultas, quippe teperamenti & materiae apta Constitutio per quam ut comodior effectio. Itaq; in unoquoque naturali corpore tres sunt causae essiciereS,Drma, materia,& temperamentum: & uniuscuiusque sua quaedam vis est, qua validius vel hebetius a sit. Ne autem a simili duntaxat tantam rem duxisse videar demonstrationem subiiciam. Forma ex se essiciendi principium est,nec ut ea cosistat principitque natura habeat, ab instrumento mutuata est,suod posterius tanquam adscititium incidit. Vita igitur & facultatem agendi forma prius

Zcceperat,quam per instrumentum ageret. que-1dmodu & faber priusquam securi vel dolabro quicquam eisngat,vim artemque habet agedi, aeque hanc ab instrumento sumit. Ex quo intel- igitur eam facultatem quae sua inest cuique for-nae nativa,& quae illius proprietas appellatur, anateriae remperamentique viribus longe distare. u. Quonam quaeso diserimine formae vires ab

210쪽

DE ABDIT. RER v M CATst his quae tum materiae tum teperamento assignaatur, re ipsa diiungesi E v. Nonne potest artifex sola arte quae vis est sua) nullius externi instrumenti ope, statuam animo effligere PH. Potest opinor E V. Sic utique de rei species quippiam efficit, ad quod neque materia neque temperam tum quicquam confert,quin pariter alias tum a temperameto,tum a materia.Tria illa quum sint in naturali corpore implicita mutuoq; nexu colligata,vix potest species effectu suas seorsum ubres expromere, quin pariter Sc materia & temperamentum suas velut succenturiarm edant. ndique econtrario. Hinc ne quaeso concludendum putes in unam eandemque omneS cofundi, ne que illas reuera diuersas esse: Huius genetis plurima videas sic inter se connexa Vt mutua opera indigeant nullumque possit seorsum consistere: ea tamen qui re ipsa non discernet, omnem co- turbabit veri cognitionem. Qu'niam autem facile coniector,te horum uniuersaliti demonstra tione licet certissima nihil aut parum comoueri,

singula iam persequar eaque medica , in quibus hanc triplicem viriti differentiam sane comonstrabo: ut quum quasi exemplis instritista fuerit uniuersa demonstratio, quaecunque sparsim tota arte medica de his traduntur facile percipias, &singulorum speciatim obseruatio vehemetius te alliciat,oblectet ac iuuet. BR. Ego tacitus & quasi mutus cum magna spe iam expecto quo sum hoc tuum vertas institutum, ut omnibus in unu