Io. Fernelii Ambiani de abditis rerum causis libri duo

281쪽

PARTI SIMILARI NON UNI

cum sed tria morborum genera insidere , νqui sint materiae morbi, C A P. I x.

N hunc vastissimul medicinae ca- pum si descendemussiaepe quide haerebimus in si ebris, quibus is

undique cospersus est: eritque necessarium in viaS incurrere non satis tritas, & quae fortassis parum os oblectent. P H. Huc ipsi concessimus ut a tua quaeque,spinosa & invia cosectaremur,quae nos fortasse terendo plana reddemus. Age igi-:uromis a omni contentione,reconciliataq; VO-untate nostr ne sit molestum communi studio em omnem veritatis cognoscendae causa inda are. B R. Pulchre mones,iamdudum illius con-

emplationis efferor desiderio. Cum itaq; simus irauioribus laboribus curisque vacui, in hoc diu terticulo ab omni turba & strepitu sieiuncti ibe e scrutemur ipsam veritatis lucem, neque ulli uiliorum tam sis addictus, quin tuam de mordiorum causis sententiam (tametsi a popularibus ensis aliena in medium proferas. Nd enim huc psi concessimus audituri quid hac de re alijsedluid tu sentires. Ev.Quando his me suasionibus anquam stimulis acriter urgetis, ad rem aggre-lior , & demonstrandum siuscipio in parte simi ari tria esse morborum genera, quae vix quisqua

282쪽

r 8 DE ABDIT. RERvM CAvs Isaperte videtur persecutus. Hoc aute ut expositione perspicua illustretur,altius Galeni ex arte morborum summa genera repetamus. P H . Tria ille constituit,similare, organicum & comune quod c5tinui dissolutione primus appellauit .E V. Organico & communi suppressio , de uno similat quaeratur. Quot ergo huius statuis differentias P H. Tot nimirum quot intemperiei genera: ne que enim aliud est similaris morbus, quam noxia intemperies. Haec autem distribuitur in qua tuor simplices, totidemque compositas: ha ui singulas volunt nunc ex humoris cuiuspiam vitio, nunc citra humorem praegressa ex causa contrahi. Ev. Age Brute, lime sunt omnes partis similaris morbii B R. Nullum his adnumerat Galenus: nam qui in bona similaris partis temperii omnem illius sanitatem constititit, omnem profecto eius morbum ex laesa mutataque temperii nasci confirmat. E v. Cqterum si qua sunt in parte similari praeter te mp eramentum, quibuS sanitas illius Sc integritas conseruetur, non ne necesse fuerit in bona illorum constitutione sanitarem, in mala morbum collocaret u R. Necessarium profecto. E v. Atqui duo in unaquaque smilari parte infimi temperamento praestantiora subiecta materia,& species. B R.Id sane est quo tantopcrc ex te audire postulamus, utque in illi morbos inesse putes. E v. Est id quidem explicatu per quam arduum,quod etiam si dilucide explicetvt atque demonstretur , minime tamen tu

283쪽

LIBER SECUNDUS. a 'tum sit invulgare. E R. Expedit tamen in hanc contemplationem paulo acrius grauiusque in-rumbamus, ut eius obscuritate discussa veritas it lucescat , dc a nobis fructus percipiatur uberior.e v. Meministis non ita pridem me demostras

se medicamentis alias a materia , alias a temperamento , alias a forma vires inisse , id nunc ad Torporis partes commode trafferemus, quarum

quae similares appellantur tria haec in se discre

ta continent, materiam,temperamentum,& esse

sentiam, quae illaru species dici consueuit. Temperamentum quum ex elementorum sit qualitatibus , in accidentium genere merito recensebi tur, materia vero illi substernitur, a qua pars lara aut astricta, mollis aut dura, crassa aut tenuis euadit. Cor calido siccoque temperamento est, neque admodu dissimili sunt pulmones: at materia distant absimique longissime , ut quae illi densa grauisque sit, his rara atque leuis. Haud

secus renes frigidum nacti temperamentUm,COEvero calidum. summo discrimine disiunguntur: utriusque tamen materia compacta est, atque densi. Hanc materiae vim spectantes tum philosophi tum medici, ut renes ita cor Sc iecur terrenum appellant, quo nomine constat non temperamentum , sed materiam designari, quae illis perinde ac terrae crassa, compacta astricta que inest . Iam vero partis essentiam atque speciem a materia & a teperamento diuersum quiddam esse, mihi peruiasit Aristoteles cum ait,

284쪽

ago DE ABDIT. RERUM CAVSIsrationem eam qua caro aut os est , non a primi

elementis , sed a semine & diuiniore principi nasei.No enim quicquid similiter atque os densum tactiinue frigidum deprehendimus, id continuo os est, sed est praeterea necesse ossis essentia propriaque ratio accedat, qua detracta ne ipsa quidem elementa vel idonea temperie permista os effecerint. B R. Haec mihi cu superioribusatis videntur cohaerere, si modo tu his eum Galeni locum concilies qui in unaquaque similarparte ait substantias tres haberi, solidam, carnosam & spirituosam, ex quibus is ait virium substantiam compleri. E v. Id quidem facile nam solida atque carnosa,eam quam dixi partis similaris materiam constituunt. Spirituosa, in qua calor est insitus, ad formam refertur ac pertinet Haec porro singula Galenus ait ex congrua ele, mentorum temperie consistere. Quaecunque igitur in parti similari inesse cogitamus, vel illiu materia sunt vel forma vel temperamentum. BRImportunus oratione tuam interpellaui: reliqui vero contemplationem persequere. Ev. Tria igitur quum sint ex quibus pars unaquaeque smblaris con stituitur, tria quoque sunt per quae illa

subsistit atque conseruatur,quorum unoquoquc pereunte continuo pars tota perit. Vt autem tria

sunt per quae pars subsistit,ita de tria Lint per qua

vel bene vel male subsistit quandoquidem cotrariorum eade est subiecta materia. Illorti triti integritas & moderatio partis est sanitas,eorundem

285쪽

is similaris sanitatem,ita & morbum necesse estn tribus constitui, triaque fieri similarium mor

porum genera,Vnum materiae, alterum tempera-

Denti, tertium totius substantiae. Hoc aute iam telim ex partis similaris actione confirmare , ac locere huius robur a tribus illis dimanare atque conservari. Quanqua enim similaris partis actiollius forniq atque essentiae refertur accepta,ad ib

am tamen materia atque temperamentum m

imum habent momentum, quorum ope desti-uta nihil quicquam forma sit effectura: ut uno tuolibet istoru pereunte cotinuo pars tota perit, innisq; illius actio intercidit, ita etia Vno quo Ibet laeso Sc a natura sua discedente , pars tota onge deterior & infirmior euadit ad opus mutiexpeditior. B R. Id obsecro nobis paulo ape ius ob oculos pone, & inductione quadam illu-

ra. E V. Faciam sedulo. Principio congruens artis temperamentum ad actionum perfectio em conferre,vitiosum autem illas impedire, dcnbecillitatem accersere, satis stiperque notumrbitror. R R. Id certe tibi assentior,quod omnius obuium clarumque est, non alia fulciendum emonstratione: siquidem Galenus passim com:ndit ac tuetur, omnem imbecillitatem intemeriei sobolem esse, qui & temperamentu omnis ctionis principium causamque statuit. E v. Viata porro materia partis robur atque valetudi-

infringi, hinc docere velim,quod non ullis

286쪽

a81 DE ABDIT. RERUM CAusis ventriculus neque acetum, neque sinapi, nequpiper, nec denique quiequam acre aut morda:

aliis omnia facillime toleret: deinde quod iacribus alij oblectentur, alij citra offensionem ecferre nequeant. B R. Consentiunt certe hqc cui

vero omnia, sed tamen si permittes, causam ecrum ex Galeno dicemus, quod aliis exquisiticquadam veluti exuperantia acutior, aliis hibetior atque obtusior sit sensus. E v. Recte qudem, at vero exuperantis deficientisve sensu, qu(ham causa statuetur Non intemperies: mulnanque intemperati, eiusmodi nihil experiunti aut sentiunt. Vna igitur causa sit oportet, quo ventriculus cerebrique meninges rarae ac laxa

quasi dissoluiq atque imbecilles,a quibuslibet e

ternis iniuriis prompte offenduntur. Permulte videas optimo temperamento, qui neque calirem, neque frigus, neque laborem, neque ullas exuperantiam perferunt: hac sola ratione, quo molli,raro laxoque sint corpore. Tale aute euas

vel ex pauco imbecilloq; semine,vel ex mollios

delicatioreque vita : ex qua etiam molles solet appellari. Plurimos econtrario videas intempiratos, ut rusticos dc agrestes,qui tame validi sinmulto facilius externas iniurias perferant,licratione quod partes singulas ossa aeruositend(nes, omnesque fibras solidas habent atque dei sas: ex quibus compactum corpus firmum at limbustum euadit, ad omnia perferenda compiritum.Tale vel ex robustioru parentum copios

287쪽

LIBER SECUNDUS. 283. . ilidoque semine procreari solet,vel exercitatio-e, consuetudine & usu conquiri. Quanqua au- in Galenus locis quibusdam omnem corporiSstionem temperamento refert acceptam , passem tamen libris Methodi fatetur partis mateam atque substatiam non parum ad robur pernere. Quum enim ait naturam omnemque vi um substantiam ex spiritu, ex carnosa specie ac

x solidis ipsis costare, horumque singulorum Scualitatem dc quantitatem seruanda esse,nonne oc ipso conuincitur non solum temperamentu, erum etiam illorum substantiam quae partis si- illaris est materia, ad virium robar magnam o-em conferro i Praeterea ubi in medendi praece-tis , partis quae vim Sc vstim habet toti corpori 5munem,cuiusmodi est ventriculus, aut iecur, Ibur seruare iubet,a relaxantibus abstinet,quod artis substantiam statumque optimum dissol arat. Astringentia vero, quorum vis est ad cororis substantiam & stabilitatem, commendat. ibris de tuenda sanitate, duras frictiones artusorroborare tradit,quod illorum substantiam at-ue materiam copactiorem firmioremque reduant. Ac ne sangula longius persequar,is passim ocet partis bonam habitudinem atque agendi im, non a solo temperamento,uerum etiam ab sa illius materia proficisci, vitiumque materiae inbecillitatis actionisque laesiae causam Sc morium esse. P H. Probe id assequor quod pro sum-sta tua eruditione nobis planum fecisti: quod

II. uel adita '

288쪽

a8 DE ABDIT. RERUM CAvs Isautem reliquum est exequere Via partis essent: ac specie,illius robur & agendi vim teneri putei E V. Id non admodum anxie tibi exposuero Aenim strutiocamelus non elementorum calore

non insito temperamento sed totius essentiae n: tura serrum extetit dc concoquit: ita & qim irique in nobis sunt partes totius substantiae vi corcoctionem, nutritionem harumque administr: functiones obeunt, quemadmodum motum aque sensum. Partis autem tota substantia est,qu& speciem & interdum facultatem appellamu=. ambo. A Plurimus est Galenus ut eiusmodi facultatu praumas facul- stantiam dignitatemque demonstret, tum pris ci simi cipum trium quae corpus uniuersum gubernantum earum quae unicuique parti regendae fueriaddictae : omniumque substantiam acrius subtresque philosophatus, a partis materia & a tenperamento diuersam instituit. Tria igitur omnno sunt quibus similatis partis stubstatia complitur Sc cohaeret, quibus illius robur stabilitas i consistit, & quibus omnis illius actio perficitusae a. Nihil ista demonstratione luculentius. E ISi unumquod istorum tum roboris, tum obeurdae functionis causa est, bene constitutum intigras, male vitiosas deprauatasq; functiones obbit. Atqui bona ea constitutio sanitas est & aspellatur, mala vero morbus. Quocirca necesse ein tribus illis Sc sanitatem dc morbum collocar& in parte similari tria fieri morborum genera Vnum est materiae immoderatiobalterum intenperie

289쪽

LIBER SECUNDUS a s,eries, tertium totius substantiae corruptela: quae ingula partis actionem primum ac per se praepeliunt. Si disputationem totam velis Galeni seimentia concludi, in hunc locum quo tres imbe- illitatis causas, triaque morboru genera exprescit, mentem auresque erige, Quae (inquit immolerate laxant, soluunt robur, quare& partis vi .utem: quae autem supra modum refrigerant natiuum calorem extingunt, qui fortassis (ut nonnulli arbitrantur philosophi ac medici stamini substantia virtutum existit: aut si non hoc saltem primum & maxime necessarium earum instrumentum. Iam vero & qualitates quaedam extra neae virtutes dis'luere possunt. H ac oratione Galenus lisarum virtutum causas tres vel inuitus patetur,relaxantia, refrigerantia & alienas qualitates: quidque horum singula in parte smilari imo mutent & labefactent. atque relaxantia materia, testigerantia temperamentum, eXtraneas qUali tates facultatum substantiam demoliri: has qui dem primum ac per se, id est proxime, alia duo ex accidenti, qua ratione vel materiam vel rem peramentum peruertunt, quae prima sint facultatum instrumenta. Ex his perspicuu evadit tria illum in similari parte morborum genera sedibus disclusisse haec ipsi appellauimus materiae i*moderationem, inteperiem,& totius substantie co ruptelam. Haec iam placet non modo in animis, sed etiam in oculis conspectuque omnium eXpO nere, dc quasi exemplis illustrare. Ventriculus ut

290쪽

aM DE ABDIT. RERUM CAUSIS pars similaris tanta plerunque imbecillitate corripitur, ut nihil alimenti concoquat , dc crudita ac lienteria sequatur. Hanc autem cotrahit, alia impenso refrigeratus vel immoderato frigidae pitu, vel lachicarum esse: alias relaxatus,immodico olei tepentis haustu: alias extraneis venenatisque qualitatibus lacessitus, hoc & epoto veneni de in exanthematis,&in aliis compluribus mos bis popularibus obtingit, quibus cardiaca remedio sunt. Imbecillitatis laesaeque functionis trchae causae, tria in parte similari morborum genera Ont. B R. Istham quidem magna probabilitat dici video: quae tamen fient illustriora magisquconspicua si minutius concidantur, illorurnqudifferentias persequaris: natas in singulis utilio est exercitatio doctinae. Similarium morborungenus in octo intemperies distribui recipimus quarum sint simplices quatuor, coniugatae totidem, haeque alias purae, alias ex humorti influxinatae. Immoderatae autem materiae , quaS tu nobis differentias enumerabis i Ev. Ea quide mollis es h aut dura, laxa aut astricta,tenuis aut cras arara aut densa quaecum immoderatius excreuerint, unius materiae morbi sunt. Hae tametsi possint quotidianis obseruationibus deprehedi, insignioribus tamen exeptis clariores fortasse fient Quod Ruellius n5 ita pridem literis memoriaeqnaandauit, id ipsi vidimus, in milite quod a osscrurum, brachiorum & foemorii ex morbo tanmoliri & flexibilia euasisse, ut cerae modo facit

sequerentu