Io. Fernelii Ambiani de abditis rerum causis libri duo

291쪽

equerentur quocunque torqueres: Quae tandemialnearum naturalium usu (eiusmodi crant alu-ninosa:) in pristimim vigorem roburque restitu a sunt. Puellam cernimus noshra vicinia articu orum vinculis adeo laxis, ut quocuque velis a

usinuertas,quod illi ab ortu vitium est. His quirgentea vasa inaurant, solius hydrargiri vapore ierui eousque emollitatur ac si paralysi laborent: suam idcirco no pauci e iunioribus medicis ne lorum mollitiem, alij neruorum dissolutionemppellarunt. Haec vitia nulla intemperie, nullo 'l coformationis vel quantitatis vel numeri velitus errore comitabantur: quocirca nec tempe

amenti nec instrumentised unius materie mor- si existimari poterant. Si quando ventriculus, orporis membranasiaut cutis prqter modum temis raraque, aut contra si crassior densoriae exbhit, quis tam somnolentus est ac nihil cogitans, et illam morbo & vitio teneri neget, videns vel tra modum dissolui corpus vel vitae necessaria ranspirationem cohiberi Hic autem quum dio rarum aut densium, laxum aut astrictum: nona intelligo vitia quae veliarum, arteriarum, alio- timue instrumentorum ductibus incidui, quod

norbi sint in figura : sed quae pars similaris ex

rimordiorum concursione & permistione con-raxit: ea quis non iudicet morbos esse partis si- nilaris 3 α. Certior sitim multo quam dudum:'d quid obsecro si illa ad inteperiem referat Gamus, ex qua tanqua ex causa prodire velit nam

292쪽

188 D E ApDIT. RERvM CAUSI s& secundas qualitates omnes a primis,& a temperamento ortum initiumque sumpserunt. E vVide quo res evada , dc ne dum Galeni parte tueri conaris, rebus ipsis quali noctem offundas E tenim si omnia partiti vitia quae a secundis sunqualitatibus ad intemperiem reuocat, necessita profecto simul coget morbos quosdam instriamentarios eodem pertinere: cuiusmodi simi laue Sc asperum. Et qua ratione dicis secudas qualitates ad primas tanquam ad causam referri, ecdem instrumentarij morbi omnes referentur a intemperiei genus, quod unum temperametur conformationis &instrumenti causam Galent instituat. Quae qui ita esse contendit, quid aliuquaeso quam summa morborum genera coniurdit ac perturbati Quid aliud quam omnem dcctrinae vim inexpiabili scelere peruertit Omnquippe docendi via ac ratio, artificio quodam e expolitione distincta proponi debet, quam si totas omne doctrinae lumen extinguitur. Itaque dilucida c5spicuaque morborum cognitio quaritur, necesse est summa primaque illorum genira ex partium quibus insunt generibus constituvnum que similarem appellari, alterum instruinitarium, tertium communem. Ac deinde horin singulorum differentias ex eorum quae vel partsimilaris,vel instrumenti rationem complent dferentiis sumi. Quamobrem ut omnis vel figura vel magnitudinis, vel numeri, vel situs permi tatio, instrumentarius morbus est: ita profect& omnis

293쪽

LIBER SECUNDUS.283c omnis,vel materiae,Vel temperamenti,vel for-rae,id est totius Libstantiae offensio morbus est Materia rinitaris,sentque necessario molle & durum,la ' um & astrictu, tenue Sc crassum, rarum Sc denam morbi similares ab inteperie diuersi, in una rateria positi, qui dc immoderatae materiae di erentiae sint. Haec autem quae dixi velim ex cu indi ratione confirmare. Medicamenta qUaZunque hominu ars atque industria inuenit moria is curandis idonea, vel ex primis,vel ex secunis, vel ex tertiis qualitatibus vires habent, quius & nonulli quartas adiiciunt. Primae illorum ires ac facultates intemperiei morbis succin rutc medentur, secundae vero immoderationi ma-eria:,tertiae & quartae iis qui totius substatiae vim oburque dissoluunt. Quanqua autem Galenus nanes neruos contendit ut secundas illas faculates ex primis prodire atque nasci demonstret,uemadmodum tertias atque quartas ex primis

e secundis: illas tamen necessario distinctis ge-ieribus seiungit. Si qua pars corpoxis inde ficta sit imbecillior, quod immodice relaxata aut dis

bluta sit, huic medicamentis non calidis aut fri- idis, sed plane corroboratibus succurritur Hu- ismodi sunt adstringentia,quorum vis Sc faculas non in solo temperamento, sed in materia petitus insidet, quae crassa densaque est alias comi-e calore, ut in absinthio, in myrrho, in aloe, inheobarbaro: alias cti frigore, ut in rosia, in florenali punici,in gala, in rhoe. Quin etiam sapores

294쪽

apo DE ABDIT. RER v v CAvs Is quod secundarum qualitatum indices sint, Galenus libro de simplicibus quarto demonstrat, e

medicamentorum materia verius quam ex temperamento de prodire dc distingui. Itaque ut medicamentorum primae facultates intemperiet,it Ac secundae materiae morbis succurrunt verequmedentur. Hoc morbi genus rarum quide vixque solitarium existit, de quo proinde satis egissvideor. B R. Neque profecto ampliore illius demonstrationem velim, cui ut necessario in primis assientior. Te vero pro tua in nos beneuolentia etiam atque etiam rogo & obtestor, ut quo totius substantiae morbos appellas, eadem demostrationis vi persequaris.

stantia , m quanti ij sint in arte momenti,

re & ad imparia meis viribu prouocare. Est quod exigitis peiquam obscurum Sc inauditum nullaque hactenus arte coprehesum , ut idcirco me pudeat etirractationem suscipere. Caeterum quoniam id rimedicae tanti interest , ut optimam illius partes Cotinere videatur,riolim vobis tanta in re deessi Hanc si rudius explanavero, rusticae & familiai disputatiOL

295쪽

isputations tribuctis, in qua quae clam disse im-

tr non tam exquisita dc accurata esse debent,

uam quae magnis vigiliis clucubrata in publium proditura sunt. Tota rei substantia perfitio est dc integritas , qua res Vnaquaeque consitit. Haec quoties immutatur & de perfectione lecedit, res tota continuo perfringitur: ipsaquellius decessio, morbus est totius sit bsthiae. Quoi iam autem omnis mutatio substantiae, aut pro reatio est aut corruptio, qualitatis vero altera

io, recte videbimur decemonem hanc Sc mi atibnem de optimo statu, totius iubstantiae vel orruptioneni vel corruptelam appellare : quaei nondum consummata fuerit, substantiae mordius est: nam perfecta consummataque corruptionteritus est. P H. Hic obiter audire velim quid nter corruptionem & putrefactionem intersit.e v. Illa latius sese funditia haec angustioribus co-noatur terminis: siquidem quaecunque putre-

sicunt,eadem corrumpuntur,non tamen haec re troaguntur , nec quaecunque corrumpuntur, eadem statim putrest unt. nam dc hominem & vi-ilenS Omne morte corrumpi dicimus etia si nondum putrescat: dc lignum dum crematur, corinrumpi quidem at no putreseere. Res unaqUaeque putrescit, cum eius teperie sensim dissoluta, prO- Putredo.prius natiuusque calor(qui omnia regit & continet euincitur ac deficit: siue ab ambiente calore

dissipatus, siue a frigido aut ab alienis qualitatibus extinctus. Refrigerato & extincto calore,

296쪽

2'E DE ABDIT. RERvM CAUSIsturalis & aqueus humor dominatur,via dique redundat dc diffluit, quippe nec iam alicude coescitus nec sicco temperatus. Neque vero Galent dum partium aut humorum corporis putrescertium unam obstructione causam statuit, ab lic Aristotelis instituto quicquam recedit. Nam olstructio caloris transpirationem ventilationenque prohibet: prohibita ventilatione calor refigerio destitutus hebetescit de extinguitur. Cal re demum fracto & debilitato humor euagati ac diffuit,calorisque vi & dominio destitutus cputrcscit: cui fere comes est foetor & graucolertia. Putredine magis ac magis inualescente preprius calor elanguescit simulas naturalis humcdissipatur 3c partes sicciores evadunt,quasi malcore consumptae,qui omnis putrefactionis finexistit. Omnia enim quae putrescunt,tandem ismum ac cinerem extabescunt. Simplex corriptio non eo naturali ordine ad marcorem sersim progreditur, sed externarum causarum mogna vi, tanta celeritate propriam substatiam di soluit ut putrefactioni tempus non suppetat, e prius corruptum quippia appareat quam putr(dine tentetur. Corrumpentium causarum, alitemperamentum, aliae ipsam rei substantiam prmum ac per se inuadunt. Hae totius speciem editerminant,parum admodum laeso temperamento. Itaque morbus quem totius substatiae corruptelam appellamus, duplex est statuendus, unusimplex est corruptio , alter putredo. Corrupti

s imple

297쪽

LIBER SECUNDUS.2'3 implex est, spiritus innatique caloris(qui praecinia est partis substantia dissipatio aut extinctio. 'er vigilias, per labores, per inedias atrocesque lolores spiritus dissipatur: calor aute insitius ex inguitur in strangulatu, & in penetrabili extrenoque frigore. Putredo est stubstantiae partis dis olutio: talis est in gagraena dc sphaceto,in phthi i,in iecoris, lienis aliarumq; partium corruptela. Teque tamen putridae febres in quibus duntaxat

enarum humores arteriarumque spiritus com-,utroselint, totius substantiae sed simplicis intem dieriei morbi sunt. Per has enim partium sub - antia nondum putredine, sed intemperie sola entatur: nec quae in spiritu aut in humore est piredo, morbus est, sed morbi causa. B R. Vt tu pu-ridas hasce febres, ita ego ipsam partium putre-linem atque corruptelam intemperiei adnume-abam, cuius certe soboles est. E v. Et malo qui-lem. Non enim si putredo intemperiei succe-lit, eadem idcirco censeri debet, sed est,ut dixi,:enus diuersiim. Valida intemperies tum humo es, tum partes ipsas plerunque obsidet, cui nulla nitredo si accedit. Et quum in ardente febre hu-nores computruisse dicis , non solum intelligisllos vehementer incaluisse, ut solo refrigerio ad curationem si opus sed praeter calorem aliud ubium, d que grauius animo concipis, quod solis efrigerantibus emendari non potest,sed vacuarindiget& e corpore procul amandari. In parti-etus singulis intemperiei atque putredinis con-

298쪽

spectius diserimen elucebit. Nemo quippe pulmones, lienem, vel iecur incaluisse idem esse dicat, atque computruisse. Intemperata illa minime, putrida vero facile oculorum iudicio in dissecto cadauere, animaduertes. Fuetitne ulla demonstratio sensuum fide praestantior Possumt:

men de hoc inteperati putridique discrimen curandi legibus stabilire. Quandoquidem membrum inflammatum refrigerando persanamus putridum dc sphacelatu non item, sed praecidendum id extirpandumque est: nam omnino praeter naturam cum sit sese auferendu indicat. 3 pHinc conspicue animaduerto substantiae corruptionem ab intemperie distare,easque in morbcrum diuersa genera referri. Reliqua si videtupersequere. E v. Totius substantiae morbus, sius inplex est corruptio, siue putredo, alias ex manisesta causa fit, alias ex occulta. Qui ex manifesta procedit manifestus, qui ex occulta occultu

appelletur. Manifestus est, quum vigiliis taediis laboribus doloribusue immodicis, insitus partii spiritus dissipatur: aut quum insitus earum calostrangulatu frigoreve extinguitur. Est & manifestus quum partis cuius iam substantia immutatur ac sensim putrescit, putredine quidem ex inremperie praeter naturam. Occultus totius substantiae morbus est qui non ex his manifestis, set Ex abditiore quada causa processit. Abditior illcausa supra clementorum conditionem est, quidum nobis est infensa, no corporis temperamen

299쪽

tum, sed totam illius substantiam (quo nomine calor insitusque spiritus continetur) primum ac per se offendit, ut cui sit prorsus inimica. Hoc

causarum genere numerantur omnia pestifera, deleteria Sc venena,quorum ferocia innatiuum

nostrum diuinumque calorem,in ipsiamque vitae principium maxime ac primum saeuit atque debacchatur. Non enim eiusmodi causae sola putredine sui rudioribus plerisque visium est) sed occultiore quadam vi infensiae sunt. Qui unam putredinem,epidemiorum,pestilentium,contagiosorum & venenatorum morborum causam esse contendunt, maximis tenebris offusi omnia permiscent atque perturbant ut qui inuestigandi solicitudine abiecta,vehementissimos quosq; morbos nullo delectu vel ad plethoram,vel ad caco-chvmiam, vel ad obstructione, proxime vero ad putredinem,quae ex illis genita sit referunt.Non aliud quam has causas tota arte illos audias circunferre & intonare, quasi nihil maius possit in corpus irruere. Quum aliquis integre sanus accessu ad pestiferum peste corripitur , aut a rabiado cane demorsus in rabiem agitur, aut scorpionis compunctu, aut hausto toxico extinguitur, quis quaeso tam hebes statuat unam omnium putredinem causam, quae tam Varia,tamqUe multa efficiat nullo alterius concursui Quae possit tam vehemens tamque perniciosa putredo in hominem nec plethora, nec cacochymia, nec obstructione correptu repente irrumperet Magna certe

300쪽

pernicies plerunque hominem rapit nullis eiuscemodi causis inquinatum: quemadmota & h: causae interdum iugulant, nulla comitante pernicie, ex quibus a putredine pernicies internoscdiscernaque potest. Breuis certe & copendiaria

sed periculosa nimis is haec medendi ratio , quo

solas putredinis causas animaduertit. Ex Aristotelis sententia nuper demostrauimus res quascuque interire & corrumpi, alias sensim dissolui: temperie inductaque putredine , alias tota illiu substantia ab externis quibusdam causis offensia Quis ergo dubitet & homine virisque ex causit Occidere atque dissiparii P n. Non probabilia solum, sed necessaria quoque haec esse video ad unguem memini ut parti similari tres morbos inesse ntemperiem,materiae immoderationem' totius substantiae corruptelam, ex Galeni mente deduxeris. Quoniam vero totius substatiae morbum tanti in arte ponderis esse iudicas, nuc pressius Sc diligentius locos quibus huc Galenus asse firmare videatur si quos habes exprome. E V D. P. T. Vnus e quinto de simplicium medicamentorum facultatibus elicitur,ubi hunc in modum scribit, Ostensiam cst medicamento natura esse alteran di aut una quapiam qualitate, nempe aut calf ciendo, aut refrigerando, aut humectando, aut exiccando, aut dictorum coiugatione quapiam: aut tota sua substantia, sicuti complura letalium

venenortam,nec pauca alexiteriorum seu amuletorum,& purgantia omni multa quq vocant

attrahentia.