장음표시 사용
311쪽
lue. Nam morborum in multos vagantium, alij ra sumulandem aut pancoini appellantur, id est: totius ilebis morbi aut omnibus communes, alij uerblispersi. Pandemiorum alij simplices , alij ende. nil,alij epidemij rursum epidemiorum alij sim lices, alij pestilentes:& pestilentium alij consu
i , alij insolentes. P H. Apta quidem diuisio, at ingulas species propriis notionibus explica. E v. bispersos morbos ut quum hic pleuritide , isto tephritide , ille phthisi laborat, non persequor, luod non ex communi quadam causa, sed ex v-liuscuiusque proprio vitio de errore procedant.' an demij causam habent communem. Ea si estn communis cibi vel potus vitio .pandemi, sim lices fiunt: si causa est in aere, endemij vel epi lemb. Aer quippe si ab inferioribus terrenisque ausis inficitur, endemij fiunt: si a superioribus,
d rursus aut ex temporii tempestatumqtie mu-atione, tum fiunt simplices epidemh: aut ex coe estium corporum viribus & influxu, ij sunt ve-e pestilentes : quorum alij grauiores, alij mitio- es, alis consueti,alij insolentes. Haec iam exem- ditis illustremus Consueti pestilentes morbi sunt aestilens febris, carbunculus, bubo pestilens, i - -
lue grauiores: in leuioribus consuetis sunt ex-mthemata tum rubra tum purpurea quae s imma ute maculis non extuberantibus efflorescunt reluae ectymata Hippocrati, Plinio papulae & pi- uitae eruptiones dicuntur. Insolentes sunt para legia quaeda lethalis, insueta & inaudita,quam
312쪽
Hippocrates commemorat in Thaso contigissedc flagrantes ardores, grauedines anhelo , sudorifica febris,hanc nonnulli dixere qui nostro aeuo in regiones plurimas inuaserui aliique non pauci his finitimi , qui aut veterunobliuione deleti sint, aut noui posthac emerget Reliqui communes, de epidem ij simplices, deiidem ij & pandem , quia manifestam causarhabent, sub occultorum morborum genere nolcontinentur , neque pCaesentis sunt contemplationis , de his tamen assinitatis gratia dicemus Simplices epidemij sunt lietariae, dysenteriae populares, sanguinis eruptiones, tusses,opthalmi pleuritides, tubercula, artuum dolores, febre
omnes putridae, & alij qui ab Hippo. in epide
miis commemorati, sub dispersorum specie plarimum grassantur in vulgus. Hi non ut pestilertes mutua societate homines contaminant, sequa epidem ij sunt, nonnihil respiunt malignitatis vulgaris, eoque di canta dispersis. Endem sunt tum quidam horum, sed qui ex putridis iquarum , terrarum vel cadauerum expirationbus orti sunt: tum etiam quibusdam regioniblfamiliares, ut phthisis Lusitanis, struma Hisp:nis Sc Alpinis,livdrocele Narbonensi Galliae, cmnes quidem ex aeris grauitate nati. Pandem simplices iisdem appellatur nominibus, sed quc rum causa in victu sit communi: eius odi surfebres, alui profluuia, tubercula, aliaque plura ircCmmoda Lx communis aquae viii profecta. Hiniss
313쪽
LIBER SEC v ND Us. 3o' missis ad susceptam de occultis morbis tractationem reuertamur. Contagio si morbi sinit, qui ex terni cuiusdam veneni occursu 3c cotagione primum contracti sunt, ut stupor a torpedine pisce vel ab opto, hydrophobia,& qui scorpionum bellarumque venenatarum morsu Vel telorum Venetiatorum ictu fiunt. Et qui tametsi ab exte diis causis primam originem non habuerunt, geriti tamen contagione assiciunt, ut lues Vene ea elephantiasis, de qui ex istorum permistione ieri possunt Hos neque inspiratio, neque Com-- nune alimentorti vitium unquam protulit: quocirca nec multos comuniter inuadunt nec debetn pademiis receseri: sed peculiaris est sua cuiusq; ausa, Manifesti totius substantiae morbi silpra ippellati,ut phthisis,pruritus, scabies,lepra, acho-es,saui, de qui huius fiunt generis, contactu quitem dc fiunt & assiciunt, neque tanaen in hoc ontagiosum genus referri debent, quod nihil
accultum malignumque resipiant, hic autem coagiosos duntaxat occultos persequimur. Ven lati morbi alij ex veneno intus genito, alij ex ve aeno assiimpto. Ex intus genito veneno hi fiunt: rangulatus uteri a putri semine ortus, morbus romitialis cuiuscunque sit ordinis : syncope ex)utrescente grumo sanguinis subeute veneni na- uram,cordis quaedam palpitatio , sphacelus ex eptico humore, & alia caeca symptomata, quae enenatus humor inferre consueuit. Venenum
quippe non id duntaxat appellamus quod sem-
314쪽
3IO DE ABDIT. RERvM CAvs Is per enecat,aut quod cordi vitaeque principio sit infensum , sed quicquid tota substantia Sc caecavi, facultatum lubstantiam vel extinguit vel la cessit, & caeco modo earum functiones offendit Intus autem gignitur venenum de a lumbricii computrescentibus , ab esculentis potulentisque vitiatis, & a vario vivendi errore. Ex assumpto autem veneno, morbos atque ex his plerianque interitum sequi, omnes vel plebei compertum habent. Venena Ledunt,corrumpunt vinostram substantiam, alia totius substantiae dissidio, alia exuperatibus qualitatibus. Totius substantiae dissidio & dissensione napellus, aconitum, rhododendron, apium risus: qualitatu exuperantia euphorbium , anacardus, Opium, cicuta Venenati morbi neque ex aeris inspiratu, neque ex casiarum corpori occursantium contactu, sed ex intimis duntaxat causis fiunt de excitantur. Qui venenum hausiti aut comitiali motbo laborat, neque halitu, neque contactu alio inquinare potest, qua ratione hi ab epidem iis da contagiosis distant. B R. Occultorum mODborum differentias hac quasi figura recte
videris expressisse : rursum tamen
tius meditemUr,ape stilentibus au-
315쪽
bis , tuod illorum occulta sit c usi,
Orbi quicunque omnibus communes Sc uniuersales appella tur , ex communi quaecunque ea sit causa procedunt. Horum qui simplices dicti sunt, ex semiputridis leguminibus aut frugibus, vel ex aquae infectae potu saepe prouenerui, quomodo in castris aliquando contigisse memoriae proditum est. Solent aute aquae stagnates in quibus linum,asphaltum,canabi, rhododedron aut alia stirpium cadauerumve inquinameta diutius macerata fiunt, isthaec afferre. Qui ex causis illis ortu acceperint,simpliciter pancoini aut pande-mh, nondum vero epidemd appellantur , quod non ex aere , sed ex prauo victu procedant. Aermorbos essicit, quoties vehementer aut immutatur aut inficitur . Licet enim aeris substantia simplex quum sit putrescere nequeat, variam tamen primis qualitatibus mutationem subit, multa inquinamenta tanquam sparsa morborum semina , alias ex inferioribus, alias e superioribus excipit. Ex inferioribus quidem velut ex stagnis, paludibus vel lacubus inquinatis ac putridis, equibus expirans vapor ambientem permistione lab*factat. Ex terra graui & inquinata, ex au-
316쪽
3V DE ABDIT. RERUM CAvs Istris , specubus , aut barathris graues interdui expirationes in aera attolluntur nobis plurimur infens . Animantium, maxime vero serpentiur& hominum , non cremata ex bello cadauer reseruata illorum excrementa, evulsae stirpes venenatae , altaque sordes computrescentes, plerunque aeri graues & exitiales offensas induxerunt: non aliter quam metallorum sulphuris arrhenici, hydrargyri aut prunarum fumus ccarctatus , non paucos iugulauit. Huius auter generis inquinamenta, quoniam nec longius imultas regiones evagari, nec diutius permanere possunt, sed ipsa aeris immensa puritate facile dissipantur, vincuntur Sc pereunt, epidemicmorbos non ingenerant. Sed qui ab hisce causis , ex ipsaque loci natura aut situ morbi fiunt
endem' id est illi plebi aut populo peculiares e
vernaculi dicuntur . Sota igitur affectiones motibus superioribus in uniuersiam aera diffusa epidem ios id est supes uenietes & vulgareS morbos inuehunt. Sic enim statuit Galenus epidemiorum causam in aere, quos & Hippocrates sp ritu cuius attractione vivimus, prouenire dixit. Coelitus autem fiunt in aere affectiones constitutionesque duplices, alis sunt qualitatum exuperantiae, vel inaequalitates ex temporum tempestatumque mutatione , ex quibus putredine plurimum graues et aliae vero sunt inquinament: eo coelitus demissa. Ex temporii mutatione tempestatumque magna vi quicunque morbi fiunt
317쪽
LIBER SECUN Dus. 3 3 simpliciter sunt epidem ij. Coeli vero inquinamea non hos solum, verum etiam pestilentes inge ierant,qui stini epidemjorii perniciosissimulta
iue simpliciter epidem, , a pestilentibus distant.
lli siquide non nisi ex multis temporum tempetatumque mutationibus quae aliae post alias fiat,int ex unius temporis solius magna quadam aleratione & vehemeti permutatione proueniut, diro quibus non solum praesentes constitutiones:onsiderandae si int(inquit Galenus sed ex quali
ius & quales fiant permutationes. Ab his causis tui & quales morbi obtingere soleant, passim c5 nemorat Hippocrates libris epidemiorum &iphoris orum tertio, ut cum ait: Si hyems sicca v Aquilonia fuerit, Ver vero pluuiosum & au- rate, necesse est testate febres acutas fieri, Sc phthalmias intestinoru dissicultates. Quum rimini corpora nostra ipsaque terra ex pluuiiS Ver- , , talibus S ab austro humore multo scateant &nadeant, necesse est aestate aestum conduplicari, , , fiamque corpus Sc carnem inflammari, unde & ebres acutissimae & reliqua mala fiant. At vero
Pidemiorum qui pestilentes appellantur, n5 ab:a causarum longa serie, nec ab ingenti tempo-um permutatione quq corporum humores perb , , urbet,sed a venenato inquinamento aeri insper-
. prodeunt: iuod cum spiritu intro subiens, cor is fiscus nobili minum dc validissimum inficit: ex tuo censuit Hippocrates morbos fieri pernicio- assimos, qui vires omnes uniuersumque corpus
318쪽
3i DE ABDIT. RERvM CAvs Is prosternant. Hi morbi sunt quos saepius iam dicausam occultam & abditam habere, nec ab it peruulgatis primis qualitatibus originem ducre, quod plenius illustrandum demonstratios
fuerat. Quanquam pestilentia ut morbus omi acutus. aestu immoderato vel intemperantia ecandescit, & H ate grauius affigit , siepe tamianimaduersum, aestatem feruentissimam nullupestilentiae genus protulisse: interdum pestiletiam hyeme initium cepisse quit aestate media xautumno soluta sit. argumentum plane euide illius causam n5 csse primarum aeris qualitatu exuperantiam. Iam de putrida constitutione :stimandit. Haec si a terrenis exhalationibus prfecta est etiam circumiecto aeri permista , pes lentiae causa statui no potest cum ne epidem iuquidem morbum (ut supra dicebam sed diatadiendemium ingeneret. Quq a noxia tempestatu mutatione, ut ab inconstanti, ab intemperato pluuiose, aestuoso aut nubilo coelo tracta sit. eacet longe di manet atque propagetur, ex grveolentia pruinae aut roris magna esse deprehedatur, pleruque tamen sine peste euenit. At vepestilens costitutio hyeme ac aestate,sicco ac plutoso coelo, bene temperato ac inaequali,pleruque citra graveolente putredinem, adeo obscuiti fi1rtim invadit, ut nullo unquam sensit in te noscatur: suntque pestilentiae semina usqu e adi Occulta, caeca Sc a sensibus aliena ut nos prorseffugiant, inopinataque feriant,nec Vnquam neffectibi
319쪽
LIBER SECUN Dus. sectibus de euentis deprehendi possint. Hoc uidem imprimis mortalibus miserabile impenentem sibi tantam perniciem ne odore quidem:ntire, nec vitare posse. Nulla putrida nulla in-mperatior aeris costitutio,potest in valde mulis mundi regiones evagari, in illisque vigere, at estilentia tam immaniter interdum siquit ut uniersum pene orbem occupet, frigidas atque calia as regiones,siccas ac humidas, hyeme ut aestate.
luius generis duas sub Marco Antonio fuisse coaemorant toti orbi grauissimas, quibus pene usue ad internecionem humanu genus deletumuerit. Qualem & aui nostri narrant obtigisse anio Christi millesimo quadringentesimo quin uagesimo. Haec in Asia exorta per Illyricu Dal-natiamque serpsit in Italiam,per Germania veron Galliae dc Hispaniae fines, compluribus annis nisere in omnes fere populos debacchata,vix utertia pars viventium superstes euaserit Hac cauarum vicissitudine res human* permutaturico uunt enim,ac quasi neglecta vilescunt omnia exam sima & miserada clade. Summa vero ut nucnstauratione facta, omnia in pretio summoque tatu vigent, aliquando rursum collapsura. Tamas quaeso mutationes quis non putet causam eublimi maxime generalem habere, neque posse:x sola tempestatum mutatione nascit B R. Hic senuo quid putrida constitutio essiciat contem,lemur. E v. Ea epidemios quosdam morbos in- rre solet, nunquam tamen sola pestilentes: ad
320쪽
DE ABDIT. RERUM CAUSIS pestilentiam interdum confert & incrementia addit, at non illam excitare potest, sed causae ctioris hoc opus est. Si una putredo tantae pernciei causa foret, omnes animantes poraeque attigeret. Nam ut salubris aer spiritu ductus, omnanimantes tuetur ac sustinet, toti illarum genesalutaris: ita qui a putrida illuvie labefactaturaiti animantium generi aeque perniciosus euad& unus omnium sanitati vitaeque principio aiuersatur & inspiratus omnes peraeque laedit, nque homines magis quam boues, aut hos potiquam oves aut sues. Itaque si qua illinc pestis icidet, omnium perteque communi S erit. Hoc imen rerum eUentu arguitur, usuque falsum d
rehenditur. Compertum siquidem id omnes lent, quod ab optimis agriculturae authoribmemoriae proditum est, pestilentiam aliam inidere quae solos boves iugulet, qualem memirmus anno Christi millesimo quingentesimo dcimoquarto irrepsisse : aliam quae siues aut qtoues, aliam quae gallinas, aliam quae solos horrnes. Quae pecudes ferasque interimat, pulchest a Virgilio deseripta:
Hic quondam morbo coeli, miseranda coorta est Tempestas, totoque autumni incanduit astus:
Et genus omne neci pecudum dedit,omne ferarum Corrupitque lacis, infecit pabula tabo.Discriminis vero causam paulo ante expresser Quam multae pecudum pestes,nec singula morbi Corpora corripiunt. Iam igitur cum homin