Io. Fernelii Ambiani de abditis rerum causis libri duo

321쪽

LIBER SECvNDus si sti pestilentia corruunt, quaenam causa hac stra-em faciti Non simplex putredo, ut quae Omnes nimantes pariter attingit. Necesse igitur fuerit bditiorem causam de peculiare esse, ipsumque erem peculiari quodam quasi veneno inquinai, quod huic non illi animantium generi sit in ensum, totaque substantia contrarium. Si quis

x vobis contentiose asseveret putredinem causeam esse pestilentita, sed quq tamen non Vna semier sit & unius odi,verum nunc illi nunc alterinimantium generi perniciosae necesse est fatea-ur malignam hanc es te quae huic illive praecipue duersetur. Id autem quid aliud est quam venerum tota substantia non manifesta qualitate in-ensum Nemo enim explicare posui quis mo lus, aut quae ratio sit eius putredinis, quae vel bo-ius,vel ovibus,vel hominibus solis sit infensa. Idi nec dilucide exprimi, nec animo percipi po- est, debet in eorum genere censeri, quq caeca, ob cura & abdita nuncupamus: & tota stubstantia ontraria sunt,totoque genere deleteria quq nec ib elementis,nec ab eoru qualitatibus fluxerunt. taq; quicquid asseratur omnis pestiletiae ceca dc Jelitescens est causa, & aliunde il ex primis qua-itatibus aut ex putredine profecta. B R. Vndena luiso hac fluere putast E V. A coelo nimirum. At

non a firmamento, nec a Inotu primo, ut qui semier sin similis est, non a Solis obliquo circvactu, d a certa permistione siderum . Sol motu suomni tempora aequabiliter facit ac disterminat,

322쪽

318 DE ABDIT. RERUM CAUSIS ver,aestatem, autumnum & ldemem. Quod aitem non omnes aestates aeque feruidq sint aut sicae, nec Omnes hyemes pariter rigeant aut himescant: quod aestas quaedam muscarum & scrabqoru quasi nubes proferat alia sit ab his omrbus purissima quod omnium admiratione locstae tanto exercitu in Galliam conuolarint amoctingentesimo sexagesimo quartoe.& in Italia anno millesimo quadringetes mo septuagesin Octauo , Ut Omnia gerimina depopulatae sint: iam non a Solis motu sed a varia syderum coimistione petendum: quorum motuS non inules & praeter rationem summus rerum condit certis legibus definiuit. Vt alia horum comissimbres, alia serenitatem: alia austrinam, alia aqiloniam, aliamve tempestatem mouet,ita sane tendum, quandam Obtinbere quae aeri pestiletiam immittat. v tque multa sunt pestilentiae cnera, ita uniuscuiusque peculiarem quadam e commistionis rationem & propria causam, qalias mitius, alias ferocius in aerem atque in rfuriat & debacchetur. Graius est eorum stupiitas qui sidera nihil in aera nisi calorem aut fgus, imbres aut siccitatem lumine motuque sinducere cotendunt. Si illa bene constituta onium vitam tuentur ac conseruant. cur male cstituta vitae non incommodenti illinc prima praecipua est rerum omnium salus Sc coseruat illinc quoque interitus. Has causis atque visoli de medio tollunt,& tanquam nullae sint l

323쪽

LIBER SECUN DYs, 3I'ant, qui huius sunt contemplationis impersti. 3 vere talices qui secretiore hac cognitione sa-ientissimi fiunti qua neque ad pri cauendos,nCue ad persanandos pestilentes morbos est ulla raestantior. Itaque purae si plicisque pestilentiae ausa est coelestis configuratio vim inrerens, quqeque temporum mutatione, neqtie ulla manife-

a qualitate, sed solo euentu deprehendi potest. R. Quam vero puram simplicemque pestileniam esse desinis i E v. Id par est explicem. Trialiximus in aere comunium morborum genera, tu demium a terrenis inferioribusque expiratio-tibus. Epidemium a vehementi temporum tem testatumque mutatione: Pestilentem ab occultanalignaque qualitate caelitus demissa. Haec in-erdum simplicia puraque seorsum apparent, pleninque vero permiscetur & coeunt, eorum Cau

is in idem conspirantibus: tumque dissicilis adnodum est eorum distinctio. Licet autem variaerae sint eu discretoe causae,quoties tamen Coniunguntur,coeunt & confiinduntur,quadam generis assinitate sese iuuant impetusque suos augent. Harum unica est vere pestis essiciens, duae autem

pr paratoriae. Pestilentia grauior euadit in regione putridis expirationibus infecta,quam in sicca atque pura rursumque grauior aestate quam hyeme, dc austrina tempestate quam Aquilonia, de inaequali intcmperatoque coelo quam aequali 3c temperaso. In summa grauior est pestilentia quq Epidemus aut Endemiis constitutionibus pe

324쪽

miscetur, quam quae pura solaque consistit. Erggraues terrenae inferioresque expirationes pesticiatiam solae non inferunt, ad illam tamen noparum praeparant Sc excitant'. Haec causa est cluna pestilentia non omnes regiones, nec omni

homines perseque assicit detqdit. Pestilentia pe niciosius tanguntur loca maritima, aus ro obiicha, calida & humida,tetris expirationibus infeta, alta atq; patentia quam mediterranea, Aqulonia, sicca, pura & contecta. Rursumque inthomines magis laedentur, qui calidi humidmulto scatent humore putredini obnoxio, pat(tiore laxoque corpore, quam qui Sigidi surit

sicci, humore pauco, eoque pUro,& corpore insderate laxo vel adstricto. Nimia corporum laItas quemadmodum de obstructio preparat ad silem. Quanquam autem haec Vera sunt, propriamen & peculiaris constitutio atque prq parat quit loca vel corpora reddit pesti obnoxia. omnno nos latet, neque sensu, neque ratione, sed sso euentu & experimento, uti superior illa pessientiae causa, comprehensa. Multos videas in pstilentia simplici febre, vel continua vel tertialvel quartana corripi, qui licet putridis ac vitio humoribus scateant, peste tamen nequaqua pClutantur: argumentum no sola putredine in halluem corpus praeparari Alios quos optime sani iudices facile peste corripi: huc vero qui multirum pestiferoru occursu nihil sit perpessus,vnit cuiuspiam cum quo vel familiae vel teper er

325쪽

LIBER SE CYNDUS. militudo sit, societate prehendi. Vt ergo eff- iens, ira etiam pariens excipiensque pestis causia aeca est & occulta, non quali ratum primaru inemperie,non simplici putredine, sed totius sub-

tantiae proprietate nobis infensia B R. Recte naiati videris pestilentiae externas CausiaS exequutuS. rerum hoc scire vehementer opto, quibus sistis vel optime exercitatus medicus pestilentem ebrem ab ardente disternet. E V. Sive tu illarum

ubstantiam, siue symptomata contemplaberi S,atum est discrimen: de symptomaris primum, nox de essentia. Vis pestifera in corpus irruens piritibus & humoribus consertum symptomata luaedam infert, aliis ex putredine morbis com-nunia. Ad huius propria quaedam sunt, quibus rudens exercitatusque medicus, illam agnoscatliscernatq; a caereris. & vno quovis obiecto morio nulla cunctatione iudicet simplexneis sit, an liuinum quiddam habeat: qua distinctione pre-ermissa, nulla recte curatio siuseipi potest. P H. ua igitur pestilentiu morborum propriam sp iem nobis depinge singulos ordine persecutus. v. Pestilentiae semina pariter cum sipiritu hauta in pulmones, quam mox sine sensit in cor pe- tetrant. Hoc si affectioni preparatum est, nec seis obsistere valet labefaectant, ContinuoquC ariCiarum spiritus: postremo (quanquam non semier humores uniuersiumque corpus inquinant. Issiecto inquinatoque corde, Vires OmneS praeci-

ueque vitales infringuntur & spuitus squalent.

326쪽

3a E DE ABDIT. RERvM c Ausis Hinc arteriarum pulsus exilior & imbecillior, smisitque frequentior ac celerior, quo uno febretinesse iudicant illam ephemeram, pestilentiui omnium perniciosissimam. Ea nec ardore mos dax nec uti vehemens qua nec laborantes se fibrire credunt: non urinis, sed vel animi desictione,vel syncope, vel pulsu paruo ac presse,vassidua vomitione, vel vigiliis,inquiete & iaet: tione corporiS, Viriumque prostratione conspcua,quae plerunque sine sensu doloris,homine inopinato rapit. Quum labes altius permanat humores, mitior quidem febrem infert pestileitem simplicem , vehementior vero carbuncuvel bubone insignitam. Licet sanguis humi res labefactentur, non tamen putrescunt , uni nec turbidae,consesst visuntur urinae sed substatia, colore sedimentoque laudabiles. Bubo atqcarbunculus prius ui febris apparens, mitiore pestem denunciat robustamque cordis natura

veneno lacessita, huius statim n5nihil foras prpulisse. At post ortam febrem prorumpens, dminantis veneni impetu sit, estque quali vicnaturae perniciosum indicium. Ea est pestilensebris exquisita descriptio. Qus d si praeterea capitis dolor, vel delirium, vel sitis, vel incedium vehemens, vel urina turbida comitabiti non ex tabe, sed ex putrida permistione siet, qi

alias aliam partem lacessit. Haem autem permis ex quada coeli constitutione non ita pridem epsa eluces et, in qua febres hac lege grassabati

327쪽

nitio calor vehemens, sitis, capitis dolot , vigiliae, Iauseae, inquies, aliaque vehementia: sy mptoma-a exercebant: simul Sc urinae cernebantur rubicundae, crassie, turbidae atque confusae: omnia ineptimum diem persistentia. Hoc vero ipso die remae puriores euadebant concoctione manife-

a,quotidie in melius procedente,simulq; sym- tomata leuiora. Quum ita se mox persanatum n magna spe aegri medicorum iudicio sibi politia erentur,pleriqtie non multo post peribant. Pubiis quippe hinc in dies sensim imminuebatur Manguescebat , totiusq; corporis robore pedeten im distbluto, intra quartum decimum mortem)ppetebant. In his ergo febribus putredini per- Dista erat pestilentia: ac die septimo cuictatarii lutredine , perseverans dein pestilentia tacite ac turtim iugulabat. Itaque pestilentis febris essenia ex propriis symptomatis perpenditur. Si pestientes febres (quod Galenus memoriae manda, ait) calore non admodum vehementes gnat , si 'arum urniae simillimae sanis 3c cum sedimento, glanum est 3c euidens aut nullam aut admodum exiguam his inesse putredinem, neque hanc eXiis causam haberi. Non pauci editis de peste quq lionibus de libellis vehementer qs uant ut tueantur pestilentem febrem no aliunde quam ex pU-

redine proficisci: utque illius discrimen statuansi caeteris putridis,ajusit propriam cordis cibstatitiam vel primigenios humores in illa computre 'cere,neque aliud esse venenatam pestis maligni-

328쪽

32 DE ABDIT. RERUM ZAvs Istatem(de qua differimus quam putredinis modum. In aliis febribus atque etiam in causo, nique cordis substantiam neque insitos humori putrescere, at uno putrium vaporu occursu incalescere. Hi vel necessitate adacti fatetur omnes pestilentem febrem ex putrida hectica constitit, quasi earum quaeda sit compositio. Alij qubus haec commenta non placent, non minus alsurda fingunt pestilcntis febris profundam, sodidam ac tenacem , caeteraru extimam duntaxdc leuem esse putredinem. Multa viriq; subtilitdisputant,sed quoniam a veritate desciscunt,ncesse est multis figmentorum technis se irretiar

Qua quaeso illi ratione fieri posse existimant, vel cordis stubstantia vel primigenij illius humres putrescant Nihil eiusmodi tolerare potest

uens animal, sed prius vita excedat quam eo vniat. V t cordis substantia neque ulcus neque hrysipelas, ita neque ullam putredinem admisti Illa etia quo pacto cohaerere possiunt cordis sustantiam putrescere, neque admodum vehemerem esse calorem Si in causo putrescentis bilisto cotactu cor vehementer calet,multo certe Ahementius incendetur id uniuersum si putrescAdde no posse cor uniuerse putrescere,quin igante acriter incaluerit, proinde neque posse in hextremia perueniri, quin calor ante sit deprehesius multo vehementor quam in causo. At neiusmodi,sed toto morbi decursu mitis obseritur: ex quo intelligitur pestilentem nulla assi

329쪽

LIBER SECUNDUS. 32state cum putrida febre coniungi. Cum hectica

vero quid assinitatis habeati oblidet aiunt utra

que cordis stubstantiam. Esto sane. Non tamen pestilens febris cor siccitate torret ut hectica, ut proinde illi sit assinis. Deinde quu ex confirmata hectica omnes decedat, deberent vel maiori necessitate ex pestilente interire: quis enim putrido corde vivati At non paucos videmus ex pestile te seruati: nihil igitur similis est hecticae. Quo niam igitur pestilens febris neque caloris incendio ut causius, neque siccitate ut hectica cor torret: ab utraque plurimum differt,habetque pr*sentem vim re perniciem omni intemperie omni putredine maiorem, quae una veneni specie, Corvitae fontem obsidet demoliturque. Hanc autem speciem qualis sit, euentis ponderemus. Quum peste correptus solo halitu aut excrementorum expiratione assidentes vel integre sanos labes ctet,liique vestibus contagionem longius expo tent reserventque diutius,constat hanc non simplicem putredinem, sed multo immaniore petaniciem esse,quq tenui eoque admodum repenti no aeris inquinamento tenetur Iancq; alio quouis veneno expeditiorem. Non enim si quis toxicum ebiberit aut sit a scorpione demorsius, halitu alios inquinet. Reliqua symptomata si diligenter expendetis,pulsum paruum & obscurum, animi defectionem,syncopen,vomitionem,assiduam iactationem cum vigiliis, omniaque nullo

fere sensu doloris , quis vestrum haec non potius

330쪽

32c DE ABDIT. RERUM CAvs Is veneni quam putridi caloris sobolem dicati Quaiunt m pestilentibus febribus iccirco urinis sedimentu messe, quod natura perterrita putxedinis exuperantia, quasi succumbenS morbum aggredi non audeat. singularem corporis nostri naturam cosilit atque rationis participem essiciuntquq tamen sit ne ratione ciet motu S in corpore ni cessarios, nec Vnquam otio perfruitur. Fieri certnon potest quin ex summa putredine quae in vinis est, aliquid profluat cum urinis in hisque priredinis indicia se proferant. Itaque si illaru urinsanis simi simillimae,fieri nequaquam potest via vasis mala putredo stibsistat quq interitus sit ense,sed latet nonihil grauius pestilentiusque putridine, quod nimiru cordi totius stubstantiae repignantia & dissidio aduersium sit & tanqua delterium. B R. At Galenus non alia ratione botu

armenam pestiferos iuuare tradit g quod veli

menter eXICcer eXuperantemq; humorem exo

beat, qui putrescens pestem inducit. E v. Visi igitur hanc meam sententia medendi ratione cfirmem i Si pestis in corpus inciderit, quod iaves plethora vel cacochymia vel obstructione lboret fieri vix potest ea simplex sed fere tum piri lc febri implicatur. Hac morborti permistio mista signa apparent,re amboru quasi mista indendi ratio tenenda. At si puru corpus erat qlpestis inuasit, omnino ea simplex obtinget. hac medici celeberrimi& qui longo artis ustu dctrinae studia compleuerunt,prorsus abstinen