Io. Fernelii Ambiani de abditis rerum causis libri duo

91쪽

LIBER PRIMVS.

traria, in sese mutuo commigrent i Potest equidem quaevis qualitas, in aliam qualitatem transire,& in substantiam substantia, communem enim materiam habent at qualitatem in substantiam reciproca vicissitudine commutari posse, nulla comprehendit mentis humanae cogitatio.

P H. Mea certe nullo modo concipit. E v. Et aliud tamen tibi perstiadere nititur versutus hic Brutus, ut te obnoxium aliquando dc prostra . tum teneat,iis utique persimilis,qui subsellia ac sidere volentibus subtrahunt, ut qui ceciderit, cum eum videant supinum, profusius & maiori cachinno rideant. P H. Nunquam ita facile me duci patiar , sed quem semel occupauero gr dum , in eo posthac firmius & fixius persistam . si a. Quid audio Siccine mea sententia conto tis & aculeatis sophismatis impetituessiccine caseditionibus eludore E v. Ita tibi appellare liceat, suae fugere non possiis. Sed si per ocium tamen pud te singula diligentius expedes,cerneS pro- ecto,quanto nostra haec tuis illis praepoderent.

auod si tuis rationibus aliquid costructum esstmtas, nae ego illud Sc facilδ dc breui diruam.

I R. Aggredere, iam expecto. E V. Quae in se Potentiam nine est potentia sensim minutatimque auge- minis nulla ur, dum perueniat ad summam perfectionem: r' osse postane ais BR. Maxime. E V. Quanam Obsecro a-

ente & concitante vi, incrementum illud dati m 'iutas BR. In promptu est Alexandri responsio, cimum infusum esse semini quoddam motus

92쪽

88 DE ABDIT. RERUM CAUSIS initium, quod impetu a generante accepto, ad aliquem usque finem agit,dum se continuato incremento perfecerit, & velut ingressum stadius ad metam usque ( nisi si qua vis de cursit retrahat percurrerit. Ev. Sum equidem plus aeqUOObliuiosus,proinde si logius extrahitur oratio,tota mihi protinus excidit. Age igitur concisis magis

responsionibus,si modo eas a me memoria teneri velis. BR. Quemcumque voles modum tenebo. E V. Impetum quedam,motusque initium ais a generante iam olim semini datum fuisse. B R. Ita res est. E v.Hoc motus initium, intelligis ne esse potentiam AR Idipsum prorsus. E V. Deinde principium illud quod est potetia, agere quidem continenter existimas,& a primis inchoatasque naturis,ad ultimas & consummatas inuibus nihil addi possit,quasq, nos summas & perfectissimas iudicamus, procedere. BR. Quidnii Ev. Et hanc potetiam tu qualitatem esse statuis Nulla quak BR. Sic visum est Aristoteli xv. At nulla qualitas primo et las .primo & per se potest agere, sed omnis actio, pq se ad substantiae compotem formam pertinet , quae principium quoddam est efficiens. E R. Ne hoc quidem inficior. E v. Dum igitur ais potentiam sensim augeri,quoad fiat perfecta species, accretio illa, cuinam formae primum refertur acceptarue R. Ipse videris, istuc ego minime inuestigo. A v. In semina tria tantum esse dicimus, materiam,formana,potentiam.Illa igitur potentiae actio,perducit ne primum ad seminis formai BR.

93쪽

LIBER PRIMVs. 83

Quonam alio perduceret E v. At id fieri nequit. B R. Quid causaei E V. Quoniam quicquid agit, Gessi in hoc agit, ut siti simile reddat obiectu patiens, ia neque forma quae in semine est, aliud quicquam dat obiectum

molitur quam ut semen aliud de se generet. B R. patiens.

Hoc ipse satis sciebam, sed eo me vel inuitui tra

cerat rei consequentia nunc itaque resilio,& po- entiam quae semini inest, sese stia vi augere asse- O , neque ullam externam opem desiderare. Eamim tametsi qualitas existimatur, praestantioris est tamen ordinis quam caeterae . quapropter dcllam Aristoteles appellauit naturale potentiam,

luod ut qualitatis,sic & naturae quadamtenus sit articeps. Quocirca qui illam dicet per se ali-luid agere posse, nihil absurdum dicet. E v. Mia diuerticula. Huc igitur sequere, quando ita ibi visum est. Si quid primo ac per se agit po entia, dum se ipsam auget ac perficit, aliud e icit nihil quam sui similem potentia,neque po-

est ipsa, quantumuis aucta de se formam edere. x semine quidem tanquam ex subiecto gon atur animal aut stirps: at potetiae essicientia for-nam, aut seminis vi animal generari, praestanium philosophorum nullus receperit. B R. Quidia quaeso p v. Quod nondum est, sed iuturumst, id iam simpliciter non est: quod autem non st, qui possit aliud quicquam estacere E quo pa to fieri posse existimas,ut formam procreet quqemini inest potentia, si nondum inest ipsa forona i aut ut semen, quod nondum sit ipsum ani-

94쪽

'o DE ABDIT. RERUM CAvs Isinat, essiciat animal Nempe si quid ex his gi' debet aliud quiddam poni necesse est,quod actformam obtineat, quodque sit huius procreationis ossiciens causa, eaque prima de praecipua Quae Aristoteles diligenti stime cotemplatus, hanimalium stirpiumque procreatione duplicen Perfectώnim naturam instituat, imperfectiorem unam, quo ex potenetia. in semine sit quidem,nondum tamen est: perfectiorem alteram, quae actu cum sit,effectrix simpliciter est, qualis in eo est, a quo dimanavit semen. Locus est libro de animalium procreationi. secundo,ubi naturq & artis discrime secreuit hin fere verbis, Ars principium formaque eius quoc,, cflicitur, sed in alio: motus autem naturae in ipsc., est quod essicitur, ab altera profectus natura,qua actu obtinet formam. In semine igitur naturair statuit, quae fit & mouetur: in eo autem quod actu est,effcientem naturam. Quae simplicius in hanc sententiam fusius explicauit, Vniuscuius Ue natura Ac causa motionis. subiectum sibi ipsi,, dc non alteri simile facit: ut enim natura hominis hominem , sic & natura seminis, non aliud H quam semen essicere potest . Quomodo enim proprie hominem faciet, ea quae cst in semine, quae nondum est hominis natura antequam ho-,, mo fiat Si natura seminis commutati deside--,, rat, & animal perfici, proprie essiciens & proxima causi,est natura paterna atqUe materna. nam

,, forma actu praecedit in patre dc matre, secundu,, quam id quod potentia est , ad actum perducitur

95쪽

LIBER PRI M v s. 'i Atque hoc modo natura eius quod genera si efficiens dicitur , ita efficiens est, ut & ipsa Reaul fiat. Ea vero proprie essiciendi vim obti t quae actu talis est: quoniam natura, sui simi- cccst procreatrix. V ides vina illam seminis, quatentiam appellari diximus, nequaquam pusse animalis speciem verti, tametsi ipsa sese quam time adaptet,& omni ornatus genere instruatque perficiat,sed adesse oportere quidda,quod tu tale sit. P n. Haec mihi certe longc verissi a videntur, neque iam hic noster Brutus quic iam praeterea habet quod obiiciat. Attameniusquam colophonem his imponas, cosonum aequum est, ut nobis id explanes, quod omniis philosophis placere video: rei cuiusque foram de sub ecti potentia educi. E V. Quumquq Forma quomini inest potentia, id est, inducendae formae modo educa separatio , assiduo incremento, ad summam turde poten- erfectionem euaserit, ad substantiae quoque fotta 'Aiam simul peruentum erit. Etenim perfectio em illam forma necessario comitatur, nec Vnuam deserit. Proinde Aristoteles, formam ple Inque Arix tib nomine perfectionis appel-xt,vel quod perfectae potentiae indiuidua sit co aes, vel quod totum ipsum compleat, dc perfi-iat. vi igitur perfectionem, sic Sc formam de

olentia materiae educi sermonis usu dicimus, anquam partes in iis rationes faciat, ista conse luentie necessitas. P H.Forma de prqcurrente poestate haud secus elici ratiocinabar, atq; qctum

96쪽

yx DE ABDIT. RERUM CAUSIs de habitu. Eu D. Nec sane multuiti est dissimilanalogia. P H. Hanc igitur nobis plenius intespretare. E V. Longa assuetudine& frequentat actionibus musicus(vt hunc pro reliquorum e Habitus. Vmplo sumamus iisce partibus habitum adepti est de inseruit, quae plurimum sese exercerent Atque is deinde tametsi dormit,habitum tamehunc musicae aut citharisticq semper retinet. P FHoc taniabam digitos teneo. E v. Si forte igitue sperrectus citharam pulsabit, undenam censebis illi modulandi actum incessisset ex solone habitu qui in actum eiusmodi sit comutatus P nNihil minus, sed eo profecto,quia c5citata princeps animae vis, iis tum partibus praesit ac imperet, quibus exercitatione iam olim inditus atqui impressus fuerat modulandi habitus: hae siquidem habitu paratae in opus actumque suu promi te feruntur, quoties animae ipsis inspirata vountas ita imperauerit. E v. Recte tu quidem. Vigitur actum ex habitu idcirco prodire dixerunt quod actus, nisi comparato habitu persecte elicnon potest: sic in ipsa quoque rerum procreati ne dicendum est. Non enim potentia formam sed externa causa imprimit, quae tamen auxilic potentiae destituta, non haberet ipsa per se salii

Virium. P H. Video. Tanquam enim qui scientiam habet, sed ea non utitur,cum vult accedente mentiS impetu,cotemplatur,& actu fit seiens:

item quodcunque subiectum gignendae rei perfectam potentia habere dicimus,accedete agen-

97쪽

OBER PRIMUS '3s extrub vi, id rect te authore, actu formamae excipit. E v. Scopum arrigisti. P H. Qui quidit sinquit Aristoteles si animum in contem- ationem actu intentu habet, seruat tamen ha- rum, nec perdit contemplando scientiam, sed

colit magis, ac perficit: ita id quod perfectam

tentiam obtinuit, accedente forma, potentiaeaalitatem non excutit, sed ornamentum illi M rfectionem addit. E v. Ita necesse est, ut ianicum ac stabile sit,id quod proponebatur,haud

cus de potentia materiae formam elici, atque tum de habitu. P H. Id quidem iam satis per- Meditamen icti t. Quod vero de medicamentis aiunt,quae M Pomodo ro sumpta, nostri caloris vi de potentia in deum excitantur promouenturque, hisne simile Pq rurum vitas i E V. quodammodo: Si quidem vel non im adhibita nobis medicameta, siuam speciem bent, sibique innatas vires, sed quas non ante noS exerar, quam a nostro calore sint irritata, od certe opus est ad illorum vires expertu las. tque vere dixeris medicamerata de potentia Orandi ad operis actionem, & quasi ex feriis adus venire,non tamen ad nouam forma transi-Itemque in animalium procreatione, semennceptum uteri vi,ac benigno tepore ad agenim impellitur, non ut animal animalisque for-im de se excitet aut edat: sed tantu ut extisci a aut impulsa ipsius potentia ac facultas,dera, 3sque aucta,subiecta sibi materiam omni prae- rationum genere instruat.ut substatiae tandem

98쪽

Argumenta

dunt potCn-tram esse in-cboatam et imperfectam quanda form

' DB ABDIT. RERUM CAUSIS particeps forma, extrinsecus assiimatur, dc excepta commode asseruetur, suas deinccps omne functiones obitura.

GIGNENDA FORM E, NE

minimum quidem ante in materia fuisse,neque potentiam quicquam esse formae,neque ad substantiae genus referri,

Rus TR A nobis hic laborare sderis optime Eudoxe , qui qus uit oculorum testimonio clarisima, ratiocinatione vis, & ina ac longe repetita interpretatios eludere. An non cepam saepenmero vidisti, de tectis aere libero propendent per se nullius extrarij ope,sese diffundere & hebescentem ex sic viriditatem proferre aut ouusolo fornacis te-pore pullum excludere e Eqt

dem & id ipse vidi frequenter,& Aristoteles fri posse, literis mandauit. Nunc omni philosphorum authoritate posthabita, neglectis etiaacutissime excositatis eotum rationibus, soli sensus comunis bonitate, omnium animis iformata notione ductus, dic per Deum immetalem, dum iam viuere ac moueri incipit ille plus,unde suam accipit animam unde prodit ilaut quis eam inducite ubi extrarius ille tuus o

99쪽

LIBER 'Iuus. Si ex est qui ouo suam insculpat formam An noniac tuorum Comentorum se prodit vanitas i Anion luce clarius est, illam ex oui potentia exi-here, ve ex eodem Ouo pullum uniuersum quidelicta sensivum euidentia, abstrusia vestigamus v. Iampridem coactus es fateri, fieri istud ne- uaquam posse, & formam extrinsecus venire. R Ego ne tibi vero istud sum fassus nondum t video hac in re mentem meam satis Conc

isti: E v. Quid hoc nouae rei B R. Dicam, requidem paucis. Ego enim perinde atque tu, reiurusque speciem in substantiae genuS refero, sed

uod forte non donabis, ad idem etiam frenuS,otentiam pertinere putor hac aute ratione mo-eor, quod quum videam speciem ipsam ex po-mtia trahhnecesse sit no diuersie rationis ac '

eris illam statui, sed esse formae aliquid impe rium aut velut mutilum. Atque id quidem inmine cum potentia tantum inesse dicebatur,ciosum delituisse censeo. Vbi vero coepit sitiis seirtutibus prodere, esteque ex efficientia manife-um, tum vero demum id actu inesse diximus, uanquam pristinam speciem non mutauit: id nim tenue licet & exiguum, eande tamen pe riuo substantiam tenuit. Haec mea est de po- uitiae substantia deque formae exortu assensio,

ema illa quidem certe & stabilis, & a qua me

ulla ratio depellet. E V. Eone temeritatis pro- .des, ut inter substantias potentiae locu tribuas

R. Temeritatis non erit, id quod verissimu A

100쪽

dic DE ABDIT. RERUM CAVSIs Alugetrum' asserere . In semine quum potentia quaedam est 'M' animalis,ipsum animal inesse dicii nus potestate, quin etiam ipsum semen animal esse , potestate duntaxat . In otio auis est, potestate: in glande, quercus iam est, sed potestate: in oleae baca,ipsa est olea. In huncque modum, quaecunque ex semine ut e subiecto proficiscutur, in ipso prius inesse potentia mente colligimus, quam emergant& oculis obuersentur Reliqua uniuersa quq nullo semine gigni traduntur,ut metalla,ut lapides ut stirpes seminis experies,ut animalia e putri miteria nulloque coitu nata, non e quouis sine di

scrimine subiecto fieri palam est, sed ex eo dun taxat, in quo sui quoddam seminarium habue

rint. Non omnis fert omnia tellus.1, Georgic. et Hic segetes,illic veniunt felicius Tua: Arborei foetus abbi,atque iniussa virescunt Gramina. Et rursum: Nec veri terrae ferre omnes omnia possunt: Georg L M Fluminibus salices,crasis que paludibus alni Nascuntur et steriles saxosis montibus orni: Littora myrtetis latissima: denique apertos Bacchus amat colles: Aquilonem ' 'igora taxi.

Horum autem causam reddit:

cita fiunt,quae te omnia recipere scio. Itaque duri potestate, animal aut stirpe in semine ponis: necesse est fateare, delituisse haec in eo,& suae essen tiae, quantumuis imperfectum, quiddam tamet . Omnino habuisse: neque opinor, ibis inficias iristi