Breuiarium vniuersae theologiae nempe speculatiuae, dogmaticae, ac moralis in quatuor partes distributum, iuxta principia scholae Scotistarum ... a F. Antonio a Candelaria Pisaurensi ... In quibus breui, sed perspicua, & fundamentali methodo procedit

351쪽

3oe Iibertatem creatam, quia quando Deus de reuit, Vt Voluntas nostra hoc, Vel illud faceret, antecedenter quidem decreuit, sed decreuit, Vt illud faceret libere; ac proinde decretum Dei aeternum, non sollim non lςdit libertatem, sed potius nostrum liberum arbitrium exercet, & libere exercet, sicut quando decreuit, causam naturalcm produ- cere tales, & tales effectus accommodatur quodammodo causae naturali, ita suo decreto libero accommodatur lib. orbitio creato, ut libere Valeat operari. Verum haec responsio in doetrina Thom istarum consistere nequit, inquit xlastrius : eo quia si decretum prae- determinans ex emcacia voluntatis D. non solum dat voluntati creatae operari, sed etiam modum operandi, nem- se cum indifferentia proxima ad Utramque partem Con-rradictionis,etiam positis omnibus ad agendum requisitis: ergo ex suppositione talis decreti, & insensu compos roferi potest oppositum absque ulla necem tale, siue simpli- . citer, siue secundum quid, quod non concedunt Thominae, ergo responsio eorum nequit subsistere. Insuper si dicant, quod nostra voluntas necessitatur

tantum necessitate consequentiae, non consequentis resiponderi potest cum nostro Delphino, qui in suis opusculis huiusmodi distinctiones plurimorum Doctorum, denecessitateqonsequentis, & consequentiae: de necessitate absoluta, &suppositionis: de inelle, & de possibili, ait,eturbatos animOS minime placare, anxiasque, & solicitas 'conscientias non sedare, sed potius magis perplexas relin. quere, quandoquidem libertatem quandam logicam dumetaxat, valmetaphysicam in nobis saluare Videantur, non vero physicam,& realem,qualem tribuunt Scripturς,Concilia , di Patres nostrae humanae libertati; ex qua doctrinauraeclusa remanet responsio, vel potius euasio. Accedit, quod haeretici praesertim Caluinistae , cum quibus in hoc 'culo decertamus de libero arbitrio, dicunt, lib. arbitrium este rem de solo titulo, vel titulum fine re contra quos agetur Deo fauente in tradi. degrat. ει lib. arb. nullam aliam agnostunt necessitatem in aeti Bus nostris, nisi quae prouenit ex suppositione anteceden- tis Causae primae, nempe D. decreti, & prescientiae, ut li-

352쪽

& lib. 2. Conr. Pichrum, ubi dicit, voluntatem Dei esseta

Ierum necessitatem, quae enim fortuita, inqiuit, maxima videntur, ea dicimus fieri, necessario, non suapte natura , sed quoniam aeternum, & stabile Dei consilium in illis

gubernandis regnat. Hinc Doctores catholici merito dicunt, praefatos haereticos ita discurrendo auferre humani arb. libertatem ; at si verum esset, quod ait A luareZ, neces.sitatem ex suppositione antecedente primae causae liberi tem non tollere, nullum videretur esse Catholicorum argumentum contra illos, vet eleganter ostendit Mastrius,

II. ConC. Decretum Concomitans, est idoneum, miliaciens, & prima ratio ad praescienda futura contingentia, ac proinde ad saluandam libertatem creatam .Haec est Sc ti, & Scotistarum praesertim Recentiorum nempC H ri nox, Smising, Frassen, Mastri j, & aliorum quamuis ali qui,cum quibus sentit Macedo loc.cit. admittant de mei te Scoti, decretum antecedens extrinsecum, ut supra indicauimus; quod multum differt a decreto Thom istarum, cum ipsi ponant illud prius prioritate causalitatis in quo; Scoticum autem, vel potius quorumdam Scotistarum ponitur antecedens, seu prius prioritate a quo dumtaxat, absque ulla physica praedeterminatione, quo sensu non sequuntur ea, quae videntur laedere creatam libertatem, sicut ex positione decreti Thom. Neque Censeo, tale decretumelle alienum a Scoti mente, docentis pluribi, causam priuinam prioritate a quo antecedere causalitatem causa 1 cundae, loquendo de concursu cause primae, ut naturae. Auctoris; nam si sermo sit de contursu Dei, vegratiae, Mgloriae Auctoris, constat praesertim ex Trident. praeuenire nostram voluntatem supernaturaliter,&meritorie operantem. Nihilominus amplector Conclusionem tanquam Communiorem Scotistarum sententiam. Prob. igitur Quendendo quam sit rationabilis, & idonea haec opinio pro concordia D. decreti, & praescientiae cum nostra libertate : quia vero tota disticultas in hoc consistit, ut recto Mastrius; quomodo videlicet D. voluntas prae- diiuniendo aliquem effectum futurum a Voluntate creata putuit coincidere in eandem determinationem; talis igi-xRr possibilitas, eu rationabilitas concomitantiae D.decret.

353쪽

3oati cum humano sic suadetur. Stante illo generali decreto

de administratione causarum secundarum, & maxime li- bertatem possidentium, quatenus Unaquaeque suos motus agere sinit, teste D. Aug. lib.7. de Civit. cap. 3o.eX hac inquam generali dispositione tenetur Deus, tam in decernendo ab aeterno effectus a causa libera futuros, quam actualiter concurrendo in tempore ita se illis accomoda- re; ut sicut in tempore non concurrit ad efficiendum ali quid, nisi secundum voluntatem creatam . Ita ab aeternono decernat in tempore futurum ab ea, nisi quod voluerit; sed hoc nequit eisicere determinando ab qterno decreto

antecedente voluntatem Creatam, ut supra ostensum est,

ergo&c. Quod autem hoc sit possibile, suadetur hiscera. tionibus, tam a priori, quam a polleriori deductis. A posteriori quidem, nam quicquid perfectionis est in rebus

creatis, Deo est attribuendum, seclulis imperfectionibus: sed censetur perfectio inter homines,quod unus interdum incidat omnino in determinationem alterius hominis, nulla existente in illo praescientia de eius voluntate,eX Q-la similitudine, genio, complexione, vel mero casu I ergo quod in nobis casu contingere potest , in Deo est admi tendum, sublatis imperfectionibus;ob continentiam eminentialem, supposito decreto de praestando concursu rebus, seu Causis, Ut suos motus agere pollini. Ptob. insuper a priori. Sicut Deus, ex eo quod est primum ens continet eminentialiter alia entia, & non minus 'sine illis, quam cum it lis esse potest. ex quo est primum

efficiens continens eminenter omnium causarum secun-

darum Virtutes productitias, & non minus sine illis, quam cum illis producere potest effectus illarum, & cum eadem operiectione rex quo est primum intelligens & intelligi hile continens eminenter omnia intelligibilia, & non minus se, qu milia natum est reptae sentare ; ergo pariter ex quo est primum liberum continebit eminenter Omnia libera, & secundum Omnem modum agendi possibilem; &ex quo eius infinita voluntas est infinita in genere potentiae volitiuae, nedum praediffinire potest omnes enectus, quos Deus se solo immediate ei icit, sed etiam quos vult. enicere interuentu causarum secundarum, Coincidendo omnino in eandem determinationem, in quam ipsae caderent,

354쪽

determinarent absque ullo propriae libertatis praeiudicio . Confirmatur. Etenim Thomistae, ut nostram libertatem concordent cum D. decretis recurrunt ad efficaciam infinitam D. Voluntatis; a qua nimirum cauta secundae hiabent non selum operationem, sed etiam modum operandi liberum. Neutrales autem recurrunt ad infinitatem D. intellectus, ut pote qui ex sua eminentia comprehendere, ac penetrare potest omnem adtiuitatem lib. arbitrii, in quocunque rerum ordine positi; ut certo sciat quid in- fallibiliter faceret, si de facto in hoc, vel illo rerum ordinci poneretur, & Deus prar staret suum concursum: ergo potiori ratione possumus nos recurrere ad infinitatem D.voluntatis in ratione primi liberi, supposita sista scientia simplici possibilium cstemium ab humana voluntate producibilium in quocunque rerum ordine posita cum per talem infinitatem D. voluntas persedite possideat, ut positico incidere in eandem prorsus volitionem, in quam est determinatura in tempore humana voluntas. Quasi quidem ratione saluatur perfectillimus decernendi modus ex parte Dei, di remanet intacta libertas ex parte creaturae, ac proinde vitantur inCommoda , & inconuenientia, quet sequuntur ex sententia, tam Thom istarum, quam Neutralium. Arg. I. contra I. con C. a S hemina. Scotista, asserente dari decretum antecedent extrinseCum, ut supra CXplicatum est. Ideo voluntas nostra est i ibera, quia Deus constituit eam in esse libero ; ergo non tollitur , quin operetur libere, si Deus prae uoluit, eam libere vellet, ergo decretum, ut nostra voluntas faciat hoc, vel illud libere, non

tollit, quin libere velit: prob. conc Ad dila liberum sequitur operari libere, ergo a Causa prima dante esie liberum, sequitur, Ut pariter volens dederit operari liberum, ergo, Vt praevolente Deo, actus nostri erunt liberi. Resp. COnc.ant. Est neg. Consi ad probationem Conc.ant.&neg. pariter cons. Ratio est, quia per decrctum praede- determinans tollitur libertas, adeo tit voluntas non possit in Oppositum; per decretum autem concomitans, esto sit proxime impotens voluntas ad oppositum illius, quod est sc determinatum, non tamen tot litur liberi ala quia talum

355쪽

' impotentiam nos ipsi nobis imposuimus expositione de creti quodammodo a nostra volitione dependentis. Quare non ratione decreti tantum prioris de concursu parato, saluamus libertatem creatam, sed etiam ratione ipsius decreti concomitantis, etsi determinati ad alteram partem. Posset etiam ad ultimam cons. dici : disparem esse .

rationem de Deo dante esse liberum, & de operari libere iipsius hominis; primum siquidem est extrinsecum, secui

dum est intrinsecum; cum voluntas intrinsece, &essentialiter sit libera in esse, & operari. Contra. Decretum Dei est extrinsecum voluntati, e so non aufert potentiam intrinsecam, nec eius actionem iberam impedit; sicut enim decretum in ordine ad effectus cause naturalis non impedit, quin vere naturaliter operetur ipsa causa naturalis: ergo & . Resp. neg. paritatem illatam de causa naturali, & libera , ac proinde neg. Cons. quia decretum .pra determinans est omnino proportionatum modo agenti Causae natura-

Iis in suo ordine ad unum determinatae I Rcus autem causae libere modo libero agentis.' Arg. a. Quod a se liberum non est, a se libere non agit, sed causa secunda a se libera non est, ergo a se libere non

agit, ac proinde volente Deo agit. Resp. quod non bene arguitur transeundo ab esse ad operari. Verum est, causam secundam liberam esse immediate a Deo, ut a causa totali; falsum est autem de opera- itione, in quam Voluntas creata tanquam causa libera ii trinsece habet influere. Itaque non Valet paritas, quia

esse est a solo Deo, operari autem a Deo, ut a causa extrinseca libera, & operatio a principio libero hominis.

Arg. Contra 2.conc. ab eodem Sghemma primo sic.Coi -E tinentia virtualis causta secundae in prima, absolutae ne- cessitatis est; ergo non saluat libertatem: ant. prob. ex eo, quod est necesse esse non oritur libertas eius, quod non dum est, ergo ex necessitate continentiae non oritur actus

liber voluntatis creatae. Resp. neg. ant. ad probat. negatur assumptum absblute prolatum, nam Omnia Contingentia a voluntate Dei d . spendent, tanquam a radice prima contingentiae. VndΘ iquamuis continentia virtualis sit necessaria, non tame m l

356쪽

sequitur, quin possit esse radix, unde sumathi coneordia

nostrae libertatis cum D. decretis. Arg. a. aeque continetur in causa prima causa secunda naturalis, ac libera; ergo ex continentia eminentiali non pendet libertas. Resp. dist. ant. sub eadem ratione: neg. sub diuersa ratione, conC. ant. Arg. 3. Continentia Dei Virtualis est suppositio antec dens actum nostrum formaliter; ergo si decretum Dei liberum antecedens impedit usum libertatis humanae, a fortiori continentia Dei virtualis, quae necessario est, & ne- celsarib est antecedens. Resp. dist. ant. Continentia sola VirtualiS, ConC. ant. decretum de nostris liberis actibus, &operationibus dependens a virtuali continentia, & a lego statuta, quod cauta secundum suum esse causent, est su positio antecedens; neῖ. ant. Est enim solum suppositio concomitans decreti, a quo sumi tur proxime ,& imm diate libera futuritio actuum voluntatis, non vero a continentia eminentiali sola, praecise, & proxime .

QVAESTIO XIII. V . .

Vtrum in intellectu Diuino dentur Idea. 'N Ol. r. Quod tanta vis est in ideis, teste D. Aug. libr

q.q. q.46. Vt, nisi his intellectis, nemo sapiens esse possit ; idcirco priusquam finem imponamus difficultatibus explicandis, quae ad intellectum Diuinum spectant, aliquid videndum est de eisdem ideis. Idea ergo secundum nomen venit a verbo, quod est videre; nam secundum rem idea est exemplar, quod Artifex in agendo respiacit, ut producat effectum illi similem: unde a Scoto sic d linitur . Idea est ratio aeterna in mente diuina existens, secundum quam aliquid est formabile ad extra, tanquam secundum propriam rationem eius. Not.2. Ouod licet sub diuersis terminis a nonnullis Doccioribus describatur idea; attamen omnes conueniunt ii, eadem ratione definitionis ; & si dissentiant in assignanda ratiotae Ideae. Recentiores enim putant ideam Diuinam eiie apsumet actum intelligendi; quo Deus concipit crea

357쪽

os, in 'so vita arat . euid est hae, inquis, vita erast Facta ι' ιενοῦ

, sed ipsa tarra , qua facta est, non est vita, est autem in ipsa in ipiantia spiritualiter ratio quadam, qua tarra facta est , is hae vitao: & subdit ad rem; Fabar Deir Aream, primo in arte habet a eam ist. Accedit etiam ratio. Nam Deus est omnium Artifex, ut habetur Sap. cap. .&agens intellemiale, non irrationabile, sed agens rationabile,ait Scot. ac proinde habet in mente ideas omnium rerum productibilium ; ergo &C.

estentia D. quatenus est imitabilis a creaturis, sed quatenus repraesentativa illius esse, quod Creaturae habent ab in- tellectu D. est Scoti, ubi supra. Prima, & tertia pars patent ex doctrina primi notabilis, remanet igitur probanda a. pars, quae est Contra Thom istas, & alios, statuentes rationem ideae in essentia D. quatenus est causa equi uocacontinens eminenter Kreaturas, ac proinde participabilis,& quodammodo imitabilis a creaturis secundum naturam, seu in ratione entis. Prob. sic. Imitabilitas in natura non requiritur in ratione exemplaris, sed sola imitabilitas repraesentantis, Vipatet in id ea Creata, quae plerumque est alterius naturq ab opere artificiali ; ergo&C. Confirmatur. Nim, ut docet D. Bonau. in I. d. 3sart. I. q.3. Similitudo imitationis est modica, quia in modico potest finitum imitari infinitum; unde semper est maior dissimilitudo, quam similitudo: sed perfeci issima ratio Operandi Supremi Artificis postulat summam similitudinem inter ideam, seu exemplar, & eXemplatum; ergo Sc. Confirmatura. Quia essentia D. est idea creaturarum secundum se totas; sicut secundum se tutas sunt arte facta; sed creaturae solum imirantur essentiam D. secundum gradus quosdam communes, & transcendentales, ergo essentia D. est idea creaturarum, non qua imitabilis,sed qu,

obiective repraesentanS.

III. Conc. In Deo sunt plures ideae non realiter, aut sor maliter distinctae, sed tantum denominatiuδ. Est iuXta . Scoli doctrinam, & prob. quoad omnes partes. Non sunt, inquam, plures realiter distinctae, quia in Diuinis non est distinctio realis, nisi inter Personas D. inter quas intercet-

358쪽

3o8 . di t relationis oppositio. Neque sunt plures formaliter diastinctae, quia essentia D. quatenus repraesentans hominem non est formaliter ex natura rei a sedistincta, quatenus repraesentans Angelum ; alioquin sicut creaturae sunt numero tu finitar in Deo relucentcs,N possibiles, ita essent infinitae formalitates in ellant ia D. er o remanet, quod ideae distinguantur denominative tantum , quatenUS terminantur ad hanc , vel illam creaturam; quae doctrina est consormis D. Aug. dicenti lib. 8. q. q. q.46. Non eadom rati

ne homo formatur , qua E 3uus, hoc auim absurdum ere existimara, seu uia igitur proprjs fune errata rationibus : quo loquendi modo in dubie indicat, ideas esse plures, dc diuersas, non quidem intrinsece, & secundum diuersam entitatem, sed extrinsece saltem, & denominative iuXta diuersum respe-ecium rationis, & diuersam terminationem, quam estentia Diuina, ut infinite repraesentativa habet ad diuersas creaturas. Quare ex dictis patet primo, Deum non habere ideam impossibilium, nec figmentorum, aut negationum, cum haec non habeant propriam entitatem factibilem . Negationes namque habent ideam per acciden S tantum , ideli potitiuoru in . Similiter peccata quoad esse formale non habent in Deo ideam, bene tamen quoad esie materiale, seu quoad entitatem physicam actus mali. Patet a. Deum non habere ideam suae essentiae, & Personarum D. quia neque essentia, neque relationes personales sunt procucibiles proprie; procedunt siquidem Personae, non secundum principium repraesentativum, sed seCundum

principium 'cundum, seu ex naturali 'cunditate D. etsi senti P. Patet 3. Deum habere proprias, & distinctas ideas omnium factibilium habentium proprium esse, ac PCr-

Consequens non tantum specierum , sed etiam singularium , ut etiam D. Bona u. tenet contra Henricum quot.T.

C. s. existimantem singularia non habere propriam ideam, sed fieri per ideam speciei; quod communiter absurdunia, putatur cum Deus singularium, tanquam factibilium ha-oeat notitiam, quae nil aliud est nisi id ea formalis. Ex quo etiam sequitur quod Deus non solum compositorum, sed etiam singularium partium distinctarum proprias ideras habet, & per consequens etiam materiae primi, & acciduntium, & si D. Thom. p. I. q. I l. art. 3. id neget de mate-

359쪽

ria prima, quam, ait, sieri per ideam compositi, & ibidem

ad 4. de accidentibus dicit,ea fieri per ideam subieini,cum quo sunt simul, vel, quae sunt a subiecto inseparabilia . . Patet 4. Deum non solum habere ideas creaturarum aliquando existentium, sed etiam mere possibilium ; nam scientia ideatis,seu artificialis spectat ad scientiam simplicis intelli entiar, & est quodammodo practica, seu Osten- sua operis faciendi per voluntatem Dei: ac proinde est prior volitione ipsa, cum Artifex operetur per voluntatem, cui praeest notitia factibilium.

QVAESTIO XIV.

Vtrum in Deo stat viritites intellectuales. Not. Quod quinque virtutes intellectuales ab Arist. 6.

EthiC. cap. enumerantur, nempe arS, prudentia ,

scientia, sapientia, & intellectus, quibus a Theologis ad ditur fides theologica; manifestum est autem eas non rC-pei iri in Deo cum impersectionibus , quas praeseserunt Virtutes intellectuales creatae : idcirco remouenda est ratio accidentalis habitus, & omnis realis distinctio, limitatio ad certum obiectum, dependentia a discursu, &ύ- miles imperfectiones, quibus omnibus remotis, si adhu restet aliqua pura persectio per nomen significata, ea est Deo tribuenda; aliter nequaquam iuxta regulam traditum a D. Aug. lib.2. ad Simplician. quaest. 2.I. Conc. In intellectu Diuino admitti possunt omnes virtutes intellectuales si fides, & spes theologica excipiantur seclusis tamen imperfectionibus ; quae se tenent ex parte Virtutis creatae. Haec cst communis sententia Theologorum. Prob. I. Quicquid persectionis relucet in Creatura, non est denegandum creatori, sed virtutes ii tollectuales in creaturis sunt perfectiones, ergo non sunt Deo denegandae. Confirmatur. Nam Sacrae Litterae, & SS. Patres passim Deum vocant Artificem, prudentem, sapientem &c. em volunt in Deo reperiri virtutes intellectuales artis, Pru dentiae , scientiae, sapientiae &c. Tum quia in Deo conci Pimus actus veros correspondentes virtutibus intellectu

360쪽

libus, eadem namque cognitio Dei iuxta variam tendentiam, ac terminationem ad obiecta, modo habet rationem

prudentiar, modo artis &c. ergo &C. .

Hinc recte insertur, in Deo non reperiri prudentiam sub conceptu Ebuliae, quae est consultatio de med ijs, quia consultatio supponit dubium, & ignorantiam de i js, de quibus sit consultatio. Similiter excluditur a Deo doci litas, quae importat promptitudinem ad discendum, & si tertia, quae importat promptitudinem ad inquirendum s. Reperitur tamen in Deo consilium, idest iudicium Certum , seu certa cognitio agendorum, & prudentia gubernatrix in ordine ad creata, non vero prudentia monastica, quia haec disponit agibilia spectantia ad commodum priuatum Agentis, quibus Deus non indiget. II. COnc. Virtutes intellectus D. non sunt aliquid potentiae superadditum, nec formaliter inter sedistinet ,sed sola ratione. Haec est consormior menti Scoti in 4. d.46. q. 4. Vt tradunt SmisimI. Heri nox, & pluras alij Scottitae contra multos Scotistas, oppositum sentientes . Prob. I. pars. Quandocunque aliqua potentia ex ratione sua formali est sufficiens ad omnem perfectionem intel Iigendi, non eget aliquo superaddito; sed intellectus D. ea huiusmodi: ergo &c. Secunda, & tertia parS sequuntur ex probatione primae partis. Etenim Cum VirtuteS in- .

tellectuales sint formaliter ipsamet 'irtusantelligendi in actu primo, nulla distinctio formalis inter eas admitti potest, sed sola distinctio rationis,quatenuSConcipimus Canis dem indivisibilem potentiam intellectivam ad diuersa biecta tendere sub diuersis rationibus. Nec obstat Scot.

in cl. d. 46.q. 3. g. concedo: hoc enim in loco non loquitur resolutive, ut recte aduertit HerincX , Cum q.4 & I A .ad aliud dicendum, potius inclinet in nostram concluHO-nem. Itaque ad summum resoluit, quod iustitiae, &misericordiae D. quae sunt virtutes D. voluntatis, Ut dicetur

in sequenti disp non repugnat distinct io formalis, qua tenus est ex parte simplicitatis Dei; quasi repugnet ponere in Diuinis distincitionem formalem.