장음표시 사용
181쪽
iussit storique votuit senatus Τ Dum ad memoriam revocaret ut Posconnius idem Niger, sicut in vila eius scriptum est, ol unius gallinacei direptionem decem commanipulones, qui raptum ab uno comederant, Securi percuti tu Ssit, quamvis impendentem veritus sediti nem, toto exercitu deprecante, rigidam sententiam victus
inflecteret 8 quod non fecit Cassius, de quo ita scribitur: milites qui aliquid provincialibus tulissent per vim, in
ipsis illis locis in quibus peccaverant, in Crucem Sustulit. Et ut supplicia se Verita Sque ceSSarent, quem quaeso nisi omnis virtutis et gloriae contemplorem non moveret ac sociorum ab iniuriis abstinentem saceret
illa modestiae laus eximia apud Ciceronem lecta in oratione, quam de Magni Pompeii laudibus scripsit:
Cuius legiones inquit sic in Asiam pervenerunt ut non modo manus tanti exercitus, sed ne vestigium quidem cuiquam pacato nocuisse dicatur 2 Iam vero quemadmodum milites hibernent quotidie sermones ae lille P pem feruntur : non modo ut sumptum faciat in militem nemini vis pertur, sed ne cupienti quidem euiquam permittitur : hiemis enim non avarilitin perfuIium maiores
nostri in socio in atque amicorum tectis esse voluerunt.
Haec Cicero. caeterorum enim sententiae tutius etiam Verbo venorabile pondus habent. Neque tantum in socios innocenter, sed in hostes quoque fideliter se gerebant lauderum ac pactorum servantissimi. Hinc Veturius at tuo Postumius con Sules, quod iniussu Senatus et populi domani pacem cum Samnitibus secis Sent, Volentos hosti dediti privato periculo fidem 'publicam Oxsolverunt: quamvis eam deditionem hostis argueret. Hinc ducem illi qui Cannensi pro lio capti
182쪽
LIBER VICESIMIIS SECUNDUS. - EPISTOLA Xl V. t 5
ad Senatum ab Hannibale mis Si erant, pro redimendis seu permutandis. captivis, iuratique se, nisi id
impetrassent reVersuros, cum Vol unus eorum vel, ut
alii Volunt, Omnes, peractis mandatis in urbe tae itiremansissent, a Senatu ad Hannibalem sunt i emissi: utque horum ac similium fraus iure reprehenditur. sic Atii lii Boguli spectata usque ad crudelissimam mortem fides, cum omni temporis perennitate laudabitur. Νam ut hostem armis Vincere Priecinrum, quamquam pio late praeclarius, sic saltero. nisi hollicis artibus.
turpe sest. Possem nunc eXterarum nationum exempla Subtexere, Sed neque ego, hunc Sermonem ingre S sus
alterius quam Romanae militiae notetitionem soci, neque ulla gens, quod pace omnium dixerim, hoc in genere M loriae par occurrit. Iis in castris onula, lus miles atque iis imperiis assuefactus exercitus, quid usquam tam dissicile reperit quod non superaret, quid tam durum quod non frangeret, quid tam altum quo non scanderet 'Omnia expertis novi nihil, nihilque formidolosi accidit.
Experientia mater est artium, et consuetudo discriminum motum premit. Nulla ex iis viris collecta acies ParVa erat. Nam quod numero defuisset, et obedientia militum et maiestas ducum et utrorumque vis animi exercitatioque et vita carior semperque ceu numen aliquod culta castrensis disciplina suppleverat. Tubae Signum, Seu in praelium excitantis Seu recoptui canentis, ut nemo tam surdus qui non audiret, sic nemo tam hebus qui non intelligeret. nemo tam segnis Seui timidus, qui non dicto citius exequeretur. Simul in hostem ruebant, simul subsistebant, simul seriebant, simul nolo ex cod hant : ingens unitae virtutis officacia est, et
183쪽
prope nihil inexpugnabile multis sortibus 1 iris unius more pugnantibus, ubi virtus et eruditio roi bellicaem unum coctunt. Haec nempe acies dirum vicit Hannibalem, magnanimum Pyrrhum fregit, Syphacem in carcerem, Persen in Vincula, Mithridatem in mortem egit: Antiochum regno, Cyrum opibus exuit, piratas pelago: haec Punicam classem toto regnantem mari suis morsit in fluctibus: haec Iugurtham parricidiorum perfidiaeque poenas pondere compulit: haec BU-lanniam muro di regnit, Rheni ripas ponte, coniunxit, Danubii vortices impotumque compescuit; haec eadem, cui modo Ciminiam silvam transiisse magnum fuerat, mox iuga Alpiumn aperuit, Arduennam et Pyrenaei saltus at suo II ircinias latebras pono traxit: nivalem Caucasum, s8XV i4 Atlanta pertra n siit, permeavit ardentem Lybien, Euripi Domitum atque aestus Euxinios et dubias Syrtus et tumidum navigavit oceanum hsep die uno Hispalim et Carthaginem expugnavit. Nam in maiore aliora plus negotii par eventus; haec ipsa Νumantiam, haec Hierosolymam, haec Corinthum diruit haec Syracusas, haec Capuam, haec Tarentum cepit, haec Hispanias haec Gallias, haec Germaniam, haec
Λfricam Asiamque. Sod quo seror' Haec Italiam, haec
Europam, haec terrarum Orbem armis domuit, atque virtutibus, unoque capite iussit esse contentum : Sem per victrix et semper indomita, nisi illi victoriae comes insolentia nocuisset, et ut dixi, luxum semper ac su nestos mores paritura prosperitas in sua demum praecordia serrum vertens, in sese Victi orbis iniurias vindicasset. Et haec quidem illi. - Νostri autem sexercitus pleni surum praedonumque, crebriores Sociorum quam
184쪽
LIBER VICERIMUS SECUNDI S. - EPISTULA XIV.
hostium: praedas agunt, fugae ille amplius quam Virtuti, stimulisque quam gladiis sulunt: soliunt oxpeditiusquam Pugnant, Saeptu Si pie sulem suam Violant quam seruant hostem. Nullus enim domi punitor Scelerum, castigator ignaviae Senatus: nullus in castris Fabius nullus Asricanus, nullus Amilius. Paqlus, nullus Magnus Pompeius, nullus Iulius Caesar, nullum deni que Niger aut Cassius, sed qui omne dedecus militiae suis exemplis foveant et excusent. Undo fit ut impunita 'omnia et poenis merilis plus non modo licentiae sed praemii sit. Innocentia probro datur, abstinentia pavoris, fides stultitiae, fraus vero prudentiae et honi ingenii nomen habet. Modestia sordium subit insam iam avaritiae frugalitas, pudicilia seri talis, plure Sque nunc ..hostes Virtus invenit quam olim peissilia. Ita quo non inhonorata tantum sed vix lula Ost, et si sorte odium evaserit, in contemptum incidit. Sic bonorum princeps honorabilium vel opprimitur vel ridetur. Quomodo Putem hi nostri duces hanc militiain, nisi se, regant; aut qua fronte alios corrigant quibus maxime necessarius est corrector' Ideo hoc recipit natura ut det quisquam quod habet, neque, ut ait Cicero, potest eaeercitum is
continere imperator qui se ipsum non continet, neque severus esse in iudicando qui alios in se severos esse
iudices non vult. Nostri ergo ducibus obriis milites temulenti post crapulam quid agant, nisi quod consequens est' Stertunt, sudant non virilem sudorem, sed labrilem, neque militariter sed muliebriter sed scurriliter sub tentoriis senescentos, iocis student, coenis inhiant, incumbunt aleae, libidinibus Se immergunt, muliercularum tuo sarcinulas Suarum foedo agmine prae Se
185쪽
serunt negligentes Ordinum ac vagi, quasi apes dissipatis alvearibus, quisque sibi dux est. Amant umbras, Ocia, lUlli nomen, cui se stipendii debitores sciunt, cum bellum ipsuim oderint : de quo famen, ut de sua Brte non erubescunt: pigri, inscii, timidi, loquaces, arma et equos non ad obsequium dominorum, non ad patri ae tutelam, neque ad gloriam, Sed ad quae Stum, Bd Ornatum corporis Ot voluptatem habent: Onu Sti auro, quo et 3 mi eo gratius spectaculum, et hOSli Opimior praeda sint. Cum suis ducibus de virtute nunquam, sed si sui similos nacti sunt, de somno atque Obrietate contendunt, et illorum scholio dignos sese exhibent discipulos. suturi mox praeco plores aeque docilibus ingeniis: sui fortasse dissimiles contemnunt, invident, criminantur, Vixque sapientibus pauci. tot inter stultos impune licet non ἀdesipere. Ne Die Vero nunc primum inter malos bono agere capitale est. Quibus ita se hal)Mntibus, desino iam mirari, non dico quod haec gens attollitur, illa deiicitur ut rursum illa concidit, haec assurgit, fluod, ut dixi, sola varietas morum sucit: Sed quod nos, quibus uniformitas mala est, in dies premimur ac nutamuS, nc Straeque res in extremo positae, non sundamento aliquo virtutis, sed pondere suo stant, magnique ruinam aedificii hian lihus rimis produnt. Mirum potius Si quando causae suos non pariant Olfeci lis; neque enim penitus seriliolost quin his ducibus, bis militibus, his moribus et ruina iam proxima, et interim dum dissertur, et mortale nobis bellum, pax extincta, Virtus exul, Blis lehinc ex tornis hinc propriis manibus discerpta re Spublica serva semper ac misera sit. Vnte.
III. Κuleiulas Martias ox itinere.
186쪽
Loquor quia cogor : urget enim pietas ardentesque
stimulos anxio figit in pectore qui me tacere non sinunt. Et scio me nequidquam loqui, neque Ovidiano relevorsolatio, quod scilicet perdere verba leve est; imo enim, nihil gravius homini silentium amanti. Loquor tamen, Sed coactus ut dixi. Et loquor Vobis.... QuibuS' Heui nescio. O libertatis et pudicitiae ingens ultor Brute, qui Supe bos ste serviti i auctores solio deiecisti, et impudicitiae magistros usquo ad . inferos gladio vindice persecutus es, utinam Viveres; tibi loquerer. O gloriose Camille, qui nostro sanguine despumantem Transalpinam rabiem in ipsis adhuc sumantis patriae cineribus extinxisti utinam viveres ; tibi imitari. O. summe virorum, Scipio, qui Hannibalem septimum decimum annum iam Italiae incumbentem hinc Vi detractum in propria patria,
187쪽
virtute ac fortuna concurrentibus, mira hi liter consi o-gisti, . utina in Viveres; tibi loquerer . O Paulo Tmili qui r0ges Macedonum vetusto imperio elatos et adversus Italiam robellantes vinclos ante currum in Capitolium egisti, et Romani iugum imperii serro docuisti, utinam viveres; tibi loquerer. O Mari, ut compatriola tuus ait Cicero, rusticane Vir sed Vere vir, qui barbaros in Italiam irrumpentes ipsis eorum in sinthus tanto impetu superasti, ut de cruentis fluminibus ab exorcitu sitiente non plus aquae quam Sanguinis biberetur, qui- quo mox ad aliam mundi plagam mira celeritale conversus, ita furorem Cimbricum Oppressisti ut vix cadaveribus suis utrobique vicia barbaries, Vix agminibus captivorum victrix Roma sussiceret utinam viveres;
tibi loquerer. O Magne Pompei, qui infamem praedonum
catervam Romanis classibus Italicisque litoribus inses tam ac toto iam pelago saevientem brevissimo temporudomuisti, atque in Vincula coniecisti, utinam viveres :tibi loquerer, et precarer ut sicut omnia maria insecta purgasti, ita nunc, non dico Omnes terras, sed Italiam Saltem tuam nova praedonum manu miserabiliter inquinatam solita virtute purgares. O Iuli Caesar, qui incursus hostium non expectans, raptim superatis Alpibus, Rheno, Rhodano ac Garumna numini hus impigro transmissis, incertum an fortunatior an sortior, victriciacio Germaniam, Gallias, Britanniam atque Hispanias peragrasti, utinam Viveres; tibi loquerer. O Caesar Auguste, qui Roges terrae et legationes popniorum omnium ad genua procumbentes, sique, ut propriodicam, ipsum orbem terrarum Supplicem et assus ii mox altissimo Solio vidisti, et pace te ira marique com -
188쪽
posita, bellicum Iani templum felicissime conclusisti. utinam viveres; tibi loquerer. O insigne par hominum Vespasiano et Tite, digi ii alterutro et patro filius et filio
pater, qui uno curru, quod nunquam antea Visum erat,
o Christi gloriosissimam ultionem, et triumphum clarissimum de Hierosolymis retulistis, utinam viveretis :vobis loquerer, et ut Christi iniurias iterum vindiearetis hortarer. O sortissime vir Traiane, qui iam sunto
frigescentis imperii membra multo spiritus servore refovi Sti, ac praeter Spem tu VeneScere coegisti, nunquam certe vel tam gelatum atque decrepitum imperium, vel tam necessarius servor tuus, utinam Viveres; tibi loque rer, et rogarem ut moribundae patriae opem ferros, nec
ideo quod in Hispania natus esses, Italicae Oblivisce- roris originis. O hone Theodosi, qui parva hominum manu sed divino sullus auxilio, tibi militantibus olo-
mentis et coniurantibus tecum Ventis, sagittas barbaricas ox immanibus pharetris ad Versus nos eductas, in ipsas frontes atque exterminium barbarorum miraculose
et incredi hi liter retorsisti, utinam Viveres; tibi loquerer. Nunc quid agam ' Et loqui oportet, et cui loquar non invenio. Effundam voces in nubila, si quis forsan amicior spiritus, et bonis flavens o labiis meis eductas ad Aliquam generosam aurem illas perserat ubi fructificent, ut cupio potius quam spero. Quid enim spei reliquum osti Quid agituri Summe Iosu. ubi sunt oculi tui,
quibus nos ab alto intuens, non modo claros sed invidiosos mundo securas' Hanc tantam mi tanae vertiginem, hanc tam subitam sati vim, sino aliquibus aliis verbis splod incestum linimum premit expediam. Vidisti equidem certe praesen Sque aderaS quIndo patrum no-
189쪽
strorum manus exigua nunc Sub Arcton, nunc sub Austrum, nunc Sub Orientis, nunc sub Occidentis solis extrema, stupentibus ot altonitis gentibus ac regibus, victricia lato signa circumtulit, hic avaritiae frenum stringens, illic tumidam premens insolentiam : llic ira cundiae mitigans truces motus, illic saevae libidini iugum ponens: postremo aliquid ubi libet semper agens, quo magnifici transitus gloriosa vestigia Superessent, et orbis ipso purdomitus caput tamen vel Veneraretur acceptum, vel dilatum si lontio suspiraret. Quot maiorum nostrorum Opera Omnibus terris effulgent velut coelo sparsa sidera' Quot mirifici actus ' Quot exempla virtutum ' Quantum nomon, quanta memoria gestarum rerum 2 Quot per orbem urbes Quantaequo coloniae'Quot tropliaea minacia horris eo marmoro victis terris sextantia: quis cuncta dinumeret, quae mundus ipse, licet invitus, sentit indignansque recordatur ' Quid nunc
igitur rei est ' Quid quaeritur' Quid defleam' Quid ac-
cu Sem 2 En p9rva praedonum manus ex mille collecta fornicibus terrarum Omnium dominam atque victricem Italiam pervagatur; et proVinciarum omnium reginam sibi ante alias provincias depoposcit. Heu quisnam consulet pudori noStro, quando iam de saluto cogitare serum est Quis Vultibus nostris velum dissimulationis aut ignorantiae praetendet, quando non est qui malis nostris auxilium serat Liceat saltem vel nescire quae
patimur, vel laedi Ssimas cicatrices nostrorum Vulnerum non videre: Volebam te Orare Suppliciter, O Vir ingens, quom nominare non audeo, ut nobis. dexteram dares quod et posse videbaris, et quam maXime tuum orat: Sed, ut video, prorsu S ObSurduisti. Itaque postquam
190쪽
LIBER VICESIMUS TERTIUS. - EPISTULA l.
. t 8 Inulli hominum loqui iuvat, ad te ultima et spes mortalium preces Verto. Si tibi, creator omnium, bonoficiis tuis parum memoriter usi visi sumus, si supercilium altius sorte quam decuit, lauto et tam praesenti divinitatis favore sustulimus, et contrario Vi S ulci Sci, rebus faciem muta. Tua QSi enim fortuna, . tuae Iunt sortes, tuae Succos Suum humanorum Vices. Imperavimus insolenter, serviamus humiliter. Averte latronum iugunt, Si unquam latronum more pugnavimus. Si te offendimus et si tibi libertas nostra non placet, at Saltem illorum caedeS, Sacrilegia, rapinae, furta, adulteria, stupra displiceant: obsta tot malis, et te Dominum illis ostende, qui diaerunt in corde suo: Non est Deus. tuosque pater adiuva sortassis immeritos, sed do leSperantes, tuumque nomen cum lacrimis invocantes. et ingenuo latentes quod non est alius qui pugnet protiobis, nisi tu Deus =ιoster.
FRANCISCUS PETRARCA CAROLO IV. IMP. AUG. S.- P. D. Neglectam Romani Imperii curam iterum exprobrat, et n*aSexhortationes eius caussa veteribus addit.
Laetum me fecit epistola tua, Caesar. Quid ni autem, cum Sola tui recordatio laetum in re solos/, dum subit animum me, nescio quidem unde, nisi ex tua humanitate et fortuna mea, Sive ut hoc ultimum sanius loquar, non certe solari Virtute sub qua essem natus